Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

ad+illud+ter

  • 81 sequor

    sequor, secūtus sum, sequī, tr. u. intr. (altind. sácate, begleitet, griech. επομαι, Aor. ε-σπόμην, St. σεπ), folgen, nachfolgen, begleiten, I) eig. u. übtr.: A) eig.: 1) im allg.: a) v. leb. Wesen: alqm intro, Ter.: Caesarem ex urbe Caes.: alqm (magistratum) in provinciam, Nep.; alcis vestigia, Ov. – absol., i prae, sequar, Ter.: sequere hāc me igitur, Plaut.: sequere hāc me intro, Plaut.: sequere hāc me intro ad Glycerium, Ter. (s. Spengel Ter. Andr. 978): funus interim procedit (setzt sich in Bewegung); sequimor (wir schließen uns an), Ter.: servi sequentes, Hor.: Helvetii cum omnibus suis carris secuti, Caes. – b) v. lebl. Subjj.: magna multitudo carrorum sequi Gallos consuevit, Caes.: zona bene te secuta, Hor. – 2) insbes.: a) feindlich folgen, nachfolgen, verfolgen, hostes, Caes.: feras, Ov.: hostem vestigiis, Liv.: alqm ferro, Ov.: hostem telo, Tac.: absol., finem sequendi facere, Caes. – b) einem Orte nachgehen, ihn aufsuchen, Formias, Cic.: secutae sunt nares vicinitatem oris, haben gesucht die usw., Cic. – B) übtr.: a) der Zeit od. Reihe nach folgen, nachfolgen, erfolgen, aestatem autumnus sequitur, Enn.: sequitur hunc annum nobilis clade Caudinā pax, Liv.: transacto Punico bello secutum est Macedonicum contra Philippum regem, Eutr.: sequens annus, Hirt. b. Gall.: sequenti tempore, Nep.: sequenti anno, Liv. u. Eutr.: sequenti
    ————
    die, Liv. u. Auct. b. Hisp.: sequenti volumine, Plin.: secuto die, Plin.: secutis temporibus, Tac.: secuta aetas, Plin.: Africanus sequens, der Jüngere, Plin. – tonitrum secuti nimbi, Ov.: lacrimae sunt verba secutae, Ov.: cetera sequentur, Cic.: et quae sequuntur, und so weiter, Cic. – Partiz. subst., α) sequēns, entis, n. = epitheton, das Folgewort, nach Quint. 8, 6, 40. – β) sequentia, ium, n., das Folgende, Spätere, Tac. ann. 6, 48. – b) jmdm. als Besitztum, Erbschaft nachfolgen = zufallen, zuteil werden, urbes captae Aetolos sequerentur, Liv.: heredes monumentum ne sequeretur, Hor.: plumbum eum sequetur, ICt.: so in Inschriften, zB. hic locus, hoc monumentum heredem non sequitur, Corp. inscr. Lat. 14, 1311 u. 1818. Petron. 71, 7. – c) prägn., folgen = leicht nachgeben, sich gut herausziehen lassen, gut herausgehen, herbae sequuntur, Varro: ipse (ramus) volens facilisque sequetur, Verg.: telum non sequitur, Liv.
    II) bildl.: 1) im allg., folgen, nachfolgen, verfolgen, gloria virtutem tamquam umbra sequitur, Cic. – viam, quae popularis habetur, Cic.: verbum, Cic.: verba ducis, nachsprechen, Val. Flacc.: edictum, die Worte des Erlasses verfolgen, Cic.: dicta sic voce, folgendermaßen verfolgen, beantworten, Verg. – m. ex u. Abl., ex eo tempore tantae discordiae secutae sunt, ut etc., Cic.: mit post u. Akk., post illas datas litteras secuta est summa contentio de domo, kam es zu
    ————
    einem gewaltigen Kampfe über mein Haus, Cic. – 2) insbes.: a) jmds. Beispiel, Meinung, Ansicht folgen, Folge leisten, befolgen, beitreten, anhangen, an jmd. sich anschließen (s. Bünem. Lact. 1, 11, 34 u. 2, 17, 11), leges, Cic.: consilium alcis, Cic.: exemplum, Nep.: sententiam alcis (jmds. Vorschlage), Nep.: amicum, Cic.: si senatus sequatur, Cic.: liberi sequuntur patrem, folgen dem Stande des Vaters, Liv. – b) einer Sache nachgehen, etwas suchen, einer Sache Folge leisten, nach etwas trachten, streben, auf etwas sehen, sein Augenmerk richten, sich von etwas nicht trennen können, an etw. festhalten, von etw. sich leiten lassen, lites, Ter.: amicitiam Atticorum, Nep.: amicitiam fidemque populi Romani, Cic.: amicitiam Caesaris, sich auf Cäsars Seite schlagen, Caes.: negotia familiaria, Sall. fr.: fortunam magis quam amicitiam, Eutr.: remotum a studiis ambitionis otium et tranquillitatem vitae, wählen, Cic.: commodum alcis, Ter.: video meliora proboque, deteriora sequor, Ov. – c) in der Rede der Reihe nach folgen, an die Reihe kommen, sequitur illa divisio, Cic.: sequitur, ut doceam etc., Cic.: sequitur videre de eo, quod etc., ICt. – d) einer vorhergehenden Ursache als Wirkung folgen, erfolgen, die Folge sein, modo ne summa turpitudo (höchste Grad der Sch.) sequatur, Cic.: poena, quae illud scelus sequeretur, Cic.: m. ex u. Abl., an mediocre discrimen opinionis
    ————
    secuturum ex hac re putetis? Liv.: ex his tristitia sequitur, Sen.: mit post u. Akk., poena, quod (weil sie) post peccatum sequitur, Varro LL.: meminit post gloriam invidiam sequi, Sall.: nec tantum sequi gloriae post victoriam quam ignominiae post ruinam, Hieron. – Insbes., logisch folgen, sich ergeben, gew. mit ut u. Konj., si hoc enuntiatum verum non est, sequitur, ut falsum sit, Cic.: sequitur, ut nihil paeniteat, nihil desit, Cic.: sequitur ergo, ut, quia illa propter hanc causam irascitur nobis, tu mitiges matrem, qui irae eius nos obtulisti, Curt.: nachaug., inde et illud sequitur, ut etc., Sen. de ira 2, 25, 1: unde sequitur, ut etc., Augustin. op. imperf. c. Iul. 2. c. 236 extr.: seltener mit folg. Acc. u. Infin., nec, si omne enuntiatum aut verum aut falsum est, sequitur ilico esse causas immutabiles, Cic. de fato 28. – e) prägn., leicht folgen, sich fügen, von selbst kommen, -gehen, gelingen (vgl. Spalding u. Bonnell Quint. 10, 2, 26. Thiel Verg. Aen. 12, 912. Gierig Ov. met. 1, 647), verbaque provisam rem non invita sequentur, Hor.: tropus oratorem sequitur, Quint.: non omnia nos ducentes ex Graeco sequuntur, glückt uns, Quint.: quod meae memoriae mediocritatem sequebatur, Quint. – non sufficiunt vires, nec vox nec verba sequuntur, Verg.: non quaesitum esse numerum, sed secutum, Cic.: sequi debet gloria, non appeti, Plin. ep.: quae tum est pulcherrima, cum sequitur, non cum arcessitur, Quint.:
    ————
    ebenso cum sequitur, non cum affectatur, Quint. – Archaist. aktive Nbf. sequo, ere, nach Gell. 18, 9, 8. Prisc. 8, 29. – Infin. sequi passiv, Cornif. rhet. 3, 5.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > sequor

  • 82 ut

    ut, urspr. Form utī, arch. utei, Adv. u. Coniunct., I) Adv.: A) (wie ινα) als Ortsadverbium, wo, Catull. 11, 3; 17, 10. Verg. Aen. 5, 329. Ov. met. 1, 15. Vgl. Porphyr. Hor. carm. 3, 4, 29. Diom. 408, 16. Haupt Opusc. 2, 198 sq.
    B) zur Bezeichnung der Art und Weise, wie ein Zustand erscheint, in welcher Weise, in welcher Art, wie, 1) zur Andeutung der Beziehung eines Zustandes auf einen anderen, wie, a) absol.: Ciceronem et ut rogas amo et ut meretur et ut debeo, Cic.: perge ut instituisti, Cic. – namentlich in Zwischensätzen, in denen man auf anderswo angedeutete Aussagen, Zeugnisse, Wahrnehmungen verweist, homo demens, ut isti putant, Cic.: gens, ut barbari credunt, sapientiā excellet, Curt.: facilius est currentem, ut aiunt, incitare, quam commovere languentem, Cic.: haec civitas Rhenum, ut supra demonst avimus, tangit, Caes. – b) mit korresp. sic, ita, item: sic sum, ut vides, Plaut.: omnia sic constitueram mihi agenda, ut tu admonebas, Cic.: ut optasti, ita est, Cic.: ita ut res sese habet, narrato, Ter.: ut tute es, item censes omnes esse? Plaut. – c) ut ut od. utut, wie immer, ut ut res haec sese habet, Plaut.: ut ut erit, rem impediri malo, Cic. ad Att. 15, 26, 4.
    2) zur Angabe von Vergleichungen, a) wenn zwei Begriffe miteinander gleichgestellt werden, meistens
    ————
    mit einem korresp. sic, ita, item, itidem, so... wie, sic, ut avus hic tuus, ut ego, iustitiam cole, Cic.: uti initium, sic finis est, Sall.: ut ille solebat, ita nunc mea repetet oratio populi origines, Sall.: non item in oratione ut in versu numerus exstat, Sall.: ut vos hic, itidem illic apud vos meus servatur filius, Plaut. – b) wenn zwei Begriffe gleichlautend nebeneinander angeführt werden, wie... so auch, sowohl... als auch, ut cum Titanis, ita cum Gigantibus, Cic.: Dolabellam ut Tarsenses, ita Laodiceni arcessierunt, Cic.: ut credere, ita malle, Liv. – c) wenn zwei Begriffe miteinander verbunden werden, von denen der eine neben dem anderen eingeräumt wird, obgleich es nicht zu erwarten war, so wie... so, zwar... aber, Saguntini ut a proeliis quietem habuerant... ita non nocte, non die umquam cessaverant ab opere, Liv.: ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse quis non videt? Cic. – d) in der Wendung: ut quisque mit Superl.... sic od. ita m. Superl., je mehr... desto mehr, je... desto, ut qui que est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur, Cic.: ut quidque primum gestum erit, ita primum exponetur, Cic.: ut illis pulcherrimum fuit tantam vobis imperii gloriam relinquere, sic vobis turpissimum est illud tueri non posse, Cic. – mit voranstehendem ita, colendum esse ita quemque maxime, ut quisque maxime virtutibus erit ornatus, Cic. – mit fehlendem ita, ut quisque maxime perspicit, quid
    ————
    etc...., is prudentissimus haberi solet, Cic.: facillime ad res iniustas impellitur, ut quisque altissimo animo est, gloriae cupiditate, Cic. – mit fehlendem ita samt dem Superl., ut quaeque retro etc., Liv. 30, 10, 17. – Wenn in dem Hauptsatze kein Superl. vorhanden ist, so dient ut quisque mit dem Superl. dazu, die Gegenstände, die im Satze erwähnt werden, einzeln u. aufeinderfolgend darzustellen, corripitur flammis ut quaeque altissima (est) tellus, Ov.: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae obiectus, Liv.: legendos Demosthenem atque Ciceronem, tum ita, ut quisque esset Demostheni et Ciceroni simillimus, Quint.: ut quisque aetate antecedebat (= maximus erat), ita sententiam dicebat, Cic. – Auch steht sowohl im Hauptsatz als auch im Nebensatz ein anderer Grad, maior societas est, ut quisque proxime accederet, Cic.: uti longe a luxuria, ita famae propior, Tac. – e) in der Wendung ut quis m. Compar. od. Posit., je nachdem... so, ut quis districtior accusator, velut sacrosanctus erat, Tac.: ipsa e provincia, ut quis fortunae inops, moribus turbidus, promptius ruebant, Tac. – f) in Schwüren u. Beteuerungen, so wahr, so wahr wie usw., so wahr ich wünsche, daß usw., so wahr mir Gott helfe, so usw., ita me di ament, ut ego nunc non tam meāpte causā, laetor, quam illius, Ter.: ita vivam, ut maximos sumptus facio, Cic.: si me di amabunt, ut me tuarum miseritum est fortunarum, Ter.: ita mihi
    ————
    atque huic sis superstes, ut ex me atque hac natus es, Ter.: ita mihi meam voluntatem comprobet, ut ego accepi, Cic.
    3) zur Angabe einer erläuternden Erklärung, wie, als, Cicero ea, quae nunc usu veniunt, cecinit ut vates, Nep. – daher auch, um einen Maßstab anzugeben, nach dem ein ausgesprochenes Urteil aufgefaßt werden soll: dies geschieht a) durch ein appositionsmäßig angefügtes Substantiv od. Adjektiv, wie, als, für, laeti ut ad regem diu desideratum concessere, Liv.: horret onus ut parvo corpore maius, Hor.: homo acutus, ut Poenus, Cic.: apud me, ut bonum iudicem, argumenta plus quam testes valent, Cic. – b) durch einen selbständigen Satz, wie, wie denn, wie einmal, aiunt hominem, ut erat furiosus, respondisse, Cic.: permulta colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus, Cic.: Ubii, quorum fuit civitas ampla atque florens, ut est captus Germanorum etc., Caes.
    4) zur Angabe eines Grundes, ausgedrückt a) durch einen relativen Satz, der nämlich, magna pars Fidenatium, ut qui coloni additi Romanis essent, Latine sciebant, Liv.: proelium, ut quod maxime umquam, pari spe utrimque commissum est, wenn irgend eins, Liv. – b) durch einen hypothetischen Satz mit si, wie wenn, als wenn, Agesilaus cum suis eo venit atque, ut si bono animo fecissent, consilium eorum, Nep.: ut si esset res mea, Cic.
    ————
    5) zur Angabe eines Verhältnisses, nach dem eine Tätigkeit bemessen wird, so wie, ut potui, tuli, Cic.: ut ipse praescripserat, Nep. – bes. in Verbindung mit einem Superl., ut blandissime potest, auf das schmeichelhafteste, Cic. – u. der Superl. verstärkt durch cum, wie domus celebratur, ut cum maxime (sc. celebratur), Cic.
    6) zur Angabe von Beispielen, wie, zum Beispiel, ea se sola percipere dicunt, quae tactu intimo sentiant, ut dolorem, ut voluptatem, Cic.: eādem mente res dissimillimas comprehendimus, ut colorem, saporem, calorem, Cic.
    7) zur Angabe des Grades im Ausrufe (s. Brix Plaut. capt. 416), wie, ut lacrumas excutiunt mihi! Plaut.: ut ille tum humilis, ut demissus erat! ut ipse sibi displicebat! Cic.: quae postea, in eum sunt ingesta, ut sustinuit! ut contempsit ac pro nihilo putavit! Cic.
    8) zur Angabe einer Frage, wie, a) einer direkten (s. Fritzsche Hor. sat. 2, 8, 1), ut vales? Komik.: ut valet? ut meminit nostri? Hor. – b) einer indirekten, videte, ut hoc iste correxerit, Cic.: credo te audisse, ut me circumsteterint, ut aperte ostentarint, Cic.
    9) zur Angabe von Zeitverhältnissen, a) zur Bezeichnung eines der Haupthandlung unmittelbar vorangegangenen Ereignisses, meistens mit dem Perfect., wie, als, sobald als, ut haec audivit, Cic.: ut
    ————
    huc venit, Cic.: ut vidit, Cic.: m. Praes., ut me et matrem sedentes, me vero etiam legentem videt, Plin. ep. 6, 20, 5: verstärkt durch primum, ut primum loqui posse coepi, Cic.: durch subito, ut subito, wie auf einmal, Ov. – Häufig steht im Hauptsatze ein Wort wie subito, statim, das die rasche Aufeinanderfolge beider Handlungen besonders hervorhebt, ut intellectum est, quantam vim haoeret accurata oratio, tum etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt, Cic.: me ab Appio statim diligi coeptum esse, ut simultatem deposuimus, sensi, Cic. – b) zur Bezeichnung von gleichzeitigen Handlungen, seitdem, seit (s. Nipperd. Tac. ann. 14, 53), nam viri nostri domo ut abierunt, hic tertius est annus, Plaut.: quartus decimus annus est, ex quo spei tantae admotus snm; octavus, ut imperium obtines, Tac.: vigesima nox fuit, ut cupiunt te cernere silvae, Calp.: ut Brundisio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae, Cic.: ut illos de re publica libros edidisti, nihil a te sane postea accepimus, Cic.: qui primus alma risit adorea, dirus per urbes Afer ut Italas equitavit, Hor.: nec quicquam ad nostras pervenit acerbius aures, ut sumus in Ponto, Ov.
    II) Coniunction mit dem Konjunktiv, daß, so daß, damit, A) zur Bezeichnung einer Wirkung, u. zwar entweder 1) einer faktischen, a) nach den Ausdrücken, die den Begriff von bewirken, geschehen, erfol-
    ————
    gen, sich ereignen, vorhanden sein, stattfinden haben, daß, sol efficit, ut omnia floreant, Cic.: fieri non potest, ut quis Romae sit, cum est Athenis, Quint.: plerisque accĭdit, ut praesidio litterarum diligentiam in perdiscendo ac memoriam remittant, Caes.: u. so forte e venit, ut etc., Cic.: nobis contigit, ut etc., Cic.: est, ut etc., Cic.: ex hoc nascitur, ut etc., Cic. – b) nach den Ausdrücken, die das Vorhandensein einer Eigenschaft, einer Beschaffenheit, eines Erfordernisses, übh. einer Erscheinung bezeichnen, die eine Wirkung hat, daß, mos est hominum, ut etc., Cic.: expedit omnibus, ut etc., Iustin.: mihi opus est, ut lavem, Plaut.: hic locus est, ut de moribus maiorum loquamur, Cic.: si sequitur, ut etc., Cic.: reliquum est od. restat, ut etc., Cic.: extremum est, ut te orem, Cic.: iam prope erat, ut sinistrum cornu pelleretur Romanis, Liv. – dah. steht auch ut nach den Ausdrücken certum, verum, falsum, verisimile, rectum, iustum, usitatum est u.a., Cic., Nep. u.a.
    2) einer vorgestellten, a) nach den Verben wollen, wünschen, befehlen, bitten, verlangen, anraten, auftragen; beschließen, sich vornehmen; sich bestreben, sorgen; zulassen u.a., daß, equidem vellem, ut aliquando redires, Cic.: Phaëthon, ut in currum patris tolleretur, optavit, Cic.: praecipitur, ut nobismet ipsis imperemus, Cic.: quam ob rem imperabas, ut etc., Cic.: magnopere orabant, ut etc., Caes.: petunt
    ————
    atque orant, ut etc., Caes.: orat atque obsecrat, ut etc., Caes.: Messalae et Attico dixit, ut sine cura essent, Cic.: Voluseno mandat, ut revertatur, Caes.: constituit, ut ludi fierent, Cic.: tibi decernit, ut regem reducas, Cic.: ita censuerunt, ut P. Lentulus in custodiam traderetur, Cic.: consilium cepi, ut etc., Cic.: placuit his, ut etc., Cic.: curavi, ut bene viverem, Sen.: consulere ac prospicere debemus, ut etc., Cic.: quae (lex) permittit, ut etc., Cic.: illud natura non patitur, ut etc., Cic.: assentior, ut, quod est rectum, verum quoque sit, Cic. – b) nach den Verben fordern, ermahnen, erinnern, überreden, antreiben, zwingen, daß, tribuni plebis postulant, ut etc., Liv.: magno opere te hortor, ut etc., Cic.: haec admonui, non ut Graccho vitio darem, sed uti caveretis, ne etc., Gell.: auctor non sum, ut etc., Cic.: suasit, ut etc., Cic.: huic persuadet, uti ad hostes transeat, Caes.: impellimur naturā, ut etc., Cic.: Lentulum, ut se abdicaret praeturā, coëgistis, Cic. – c) nach den Verben fürchten, daß nicht (weil in den lat. Verben timere, metuere, vereri ein negativer Begriff enthalten ist, der auch auf den Nebensatz mit übergeht), ut sis vitalis, metuo, Hor.: timeo, ut sustineas, Cic.: vereor, ut Dolabella ipse nobis prodesse possit, Cic. – d) elliptisch für fac ut zur Anfügung eines Konzessivsatzes, gesetzt daß, angenommen daß, zugegeben daß, wenn auch (s. Madvig Cic. de fin. 2, 22, 71. Fabri Liv. 21, 47, 5),
    ————
    ut desint vires, tamen est laudanda voluntas, Ov.: quae ut essent vera, coniungi debuerunt, Cic.: ut quaeras omnia,...non reperies, Cic.: verum ut hoc non sit, tamen servet rem publicam, Cic.: ut ita sit, tamen non potes hoc quasi praeclarum aliquid praedicare, Cic. – e) elliptisch zum Ausdruck des Unwillens in einer Frage, egone illam ut non amem? ego illi ut ne bene velim? Plaut.: oh! tibi ego ut credam, furcifer? Ter.: tu ut umquam te corrigas? Cic.: ut ne tegam spurco Damae latus? Hor. – f) elliptisch zum Ausdruck einer Besorgnis, daß nur, operam ut det, Plaut.: ut satis contemplata modo sis, Ter. – g) elliptisch zum Ausdruck eines Wunsches, daß doch, ut dolor pariat, quod iam diu parturit, Cic.: ut te di perduint! Ter.
    B) zur Bezeichnung einer Folge, daß, so daß, 1) mit korresp. ita, sic, tam, eo, adeo, usque eo; talis, tantus, is, hic u.a.: Tarquinius sic Servium diligebat, ut is eius vulgo haberetur filius, Cic.: Siciliam Verres ita vexavit, ut etc., Cic.: non essem tam inurbanus ac paene inhumanus, ut eo gravarer, Cic.: eo rem adducam, ut etc., Cic.: paupertatem adeo facile perpessus est, ut etc., Nep.: talis est ordo actionum adhibendus, ut etc., Cic.: tantā imbueremur superstitione, ut etc., Cic.: eo erant vultu, ut etc., Cic.: Milo hoc fato natus est, ut etc., Cic.
    2) ohne korrelatives Wort, arboribus consita Italia est, ut tota pomarium videatur, Varro: cuius aures
    ————
    clausae veritati sunt, ut ab amico verum audire nequeat, huius salus desperanda est, Cic.: ruere illa non possunt, ut haec non eodem labefacta motu concĭdant, Cic.: fuit et disertus, ut nemo Thebanus ei par esset eloquentiā, Nep.
    C) zur Bezeichnung einer Absicht, daß, damit, 1) mit einem demonstrativen ideo, idcirco, ad eam rem u.a.: legum idcirco omnes servi sumus, ut liberi esse possimus, Cic.: neque hāc nos patria lege genuit aut educavit, ut nulla quasi alimenta exspectaret a nobis, Cic.
    2) meistens ohne ein hinweisendes Wort, Romani ab aratro abduxerunt Cincinnatum, ut dictator esset, Cic.: haec acta res est, ut nobiles restituerentur in civitatem, Cic.: esse oportet, ut vivas, non vivere, ut edas, Cornif. rhet.: constituerunt, sementes quam maximas facere, ut in itinere copia frumenti suppeteret, Caes.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ut

  • 83 video

    video, vīdī, vīsum, ēre ( altindisch véda, ich weiß, griech. ειδον, St. ιδ, οιδα für οιδα, gotisch witan, ahd. wizzan, wissen), sehen, I) sehend sein, 1) Sehkraft haben u. vermittelst der Sehkraft die Gegenstände erkennen-, sehen können, a) absol.: propter imbecillitatem iam non audit aut non videt, Cels.: clare v. oculis, hell sehen, helle Augen haben, Plaut.: bene v. oculis, gut s., gute Augen haben, Cic.: perplexe vides, siehst nicht recht, Plaut.: v. acrius, Cic.: v. in aqua obtunsius, in terra acutissime (v. Krokodil), Solin.: quam longe videmus? wie weit reicht unser Blick? Cic. – sensus videndi, Gesichtssinn, Cic.: videndi facultas, Cels. – b) m. Acc.: at ille nescio qui mille et octoginta stadia quod abesset videbat (die Gegenstände in einer Entfernung von 1080 St. erkennen konnte), Cic.: quaedam volucres longius (sc. vident), sehen weiter, Cic.: non nulli, cum aliquamdiu nihil vidissent (nichts sehen-, erkennen konnten), repentinā profusione alvi lumen receperunt, Cels. – 2) prägn., sehen, die Augen offen haben = erwacht sein, Verg. ecl. 6, 21.
    II) etwas sehen, schauen, d.i. A) erblicken, mit den Augen gewahren, AA) eig. u. übtr.: 1) eig.: a) übh.: α) v. Pers.: ego Catuli Cumanum ex eo loco video; Pompeianum non cerno, Cic.: o praeclarum prospectum! Puteolos videmus: at familiarem nostrum
    ————
    C. Avianum, fortasse in porticu Neptuni ambulantem, non videmus, Cic.: quod non vidisset pro viso sibi renuntiasse, Caes.: ut te viderem et viserem, um dich zu sehen u. nachzusehen, wie du dich befändest, Cic. – m. dopp. Acc., quem puerum vidisti formosum, hunc vides deformem in senecta, Varro LL. 5, 5. – m. Partiz. als Objekt, adulescentium greges Lacedaemone vidimus ipsi incredibili contentione certantes pugnis, calcibus etc., wie sie kämpften, Cic. – m. Acc. u. Infin., suos fugere et concīdi videbat, Caes.: cum suos interfici viderent, Caes.: scindi videres vincula, da konnte man sehen, Liv.: so auch serpentes errare videres, Hor.: wechselnd mit dem Partiz., Hor. carm. 3, 5, 21 sqq. – m. cum u. Konj., dies et noctes virum summā virtute et prudentiā videbamus, philosopho cum operam daret, Q. Tuberonem, Cic. – im Passiv, ubi sol sex mensibus continuis non videtur, Varro: negat sibi umquam, cum oculum torsisset, duas ex lucerna flammulas esse visas, Cic. – β) v. Lebl., triclinium hortum et gestationem videt, Plin. ep. 2, 17, 13: triclinium valvis pratum multumque ruris videt, Plin. ep. 5, 6, 19: Appenninus Gallica rura videt devexasque excipit Alpes, Lucan.: pontus quidquid Scythicus a tergo videt, Sen. poët.: quae nascentem videt ora solem, nach Osten liegt, Sen. poët. – v. Zeiten, vidit noctem dies, Sen. poët. – u.v. Ereignissen, sanguinem extremae dapes videbunt et cruor Baccho incĭdet, Sen.
    ————
    poët. – b) sehen = antreffen, nostri saeculi medicus, quem nuper vidimus, den ich noch vor kurzem gesehen habe, d.i. der noch vor k. gelebt hat, Cels.: attonitos raro videmus, Cels.: interdum lumbricos, interdum teretes videmus, Cels. – bes. nach angestellter Beobachtung, beobachten, raro admodum, adeo ut magni professores numquam se vidisse memoriae mandaverint, Cels. – c) sehen = lesen, reiectum esse ab Asclepiade vomitum in eo volumine, quod de tuenda sanitate composuit, video, Cels. – d) leben = erleben, α) eine Zeit lebend erreichen, utinam eum diem videam, cum etc., Cic.: ex multis diebus, quos in vita celeberrimos laetissimosque viderit, Cic. – β) im Leben, in einer Zeit ein Übel erfahren od. eines Gutes teilhaftig werden, quam miseriam vidi! Ter.: suo toto consulatu somnum non vidisse, Cic.: nimis sero imperia immodica et regni paterni speciem, Liv.: clarissimas victorias aetas nostra vidit, Cic. – v. lebl. Subjj., et casus abies visura marinos, Verg.
    2) übtr., übh. mit den Sinnen wahrnehmen, wie unser sehen, mugire videbis sub pedibus terram et descendere montibus ornos, Verg.: tum videres stridere secretā divisos aure susurros, Hor.: naso pol iam haec quidem videt plus quam oculis, Plaut.: caseus, qui vehementior vetustate fit, vel eā mutatione, quam in eo transmarino videmus, sehen (vermittels des Geschmackssinnes), Cels.
    ————
    BB) bildl., vermittels der inneren Sinne sehen, 1) = wahrnehmen, merken, einsehen, begreifen, quem exitum ego tam video animo, quam ea, quae oculis cernimus, Cic.: si dormientes aliquid animo videre videamur, Cic.: alqm od. alqd in somnis, Cic., secundum quietem, Cic., per somnum oder per quietem, Iustin.: somnia, Tr. sehen, -haben, Cic.: acutius atque acrius vitia in dicente quam recta, Cic.: plus, weiter sehen, einen tieferen Blick haben, Cic.: u. so plus in re publica, einen tieferen politischen Blick haben, Cic.: in futurum, Liv.: aliena melius videre et diiudicare, Ter. – ut quod viderit, non viderit (merkt), Plaut.: exterae gentes, cum subtilem medicinae rationem non noverint, communia tantum vident, Cels.: quod ego, cur nolim, nihil video, Cic. – mit dopp. Acc., quem virum P. Crassum vidimus! Cic. de sen. 61: cum invidiosum se propter nimias opes videret, Iustin. 32, 4, 4. – m. Acc. u. Infin., vidit magno se fore periculo, nisi etc., Nep.: etsi (Datis) non aequum locum videbat suis, Nep. – m. folg. indir. Fragesatz, equidem, cuius criminis reus sim, non video, Curt.: vide, quantum fidei tuae credam, Curt.
    2) im Passiv, den Schein haben, scheinen, dünken, als etwas erscheinen, für etwas gehalten werden, gelten, a) übh.: α) m. bl. Nom. des Prädikats: ut imbelles timidique videamur, Cic.: quod utile videretur, Cic.: multo rem turpiorem fore et iniquiorem
    ————
    visum iri intellegebant, Cic.: ex quo illorum beata mors videtur, horum vita laudabilis, Cic. – m. persönl. Dat., quae quibusdam admirabilia videntur, Cic.: a natura mihi videtur potius quam ab indigentia orta amicitia, Cic.: quod idem Scipioni videbatur, Cic. – β) m. Infin., oft = ich glaube, sperare videor, ich glaube hoffen zu dürfen, Cic.: ut beate vixisse videar, Cic.: solem e mundo tollere videntur, qui amicitiam e vita tollunt, Cic.: videre iam videor populum a senatu disiunctum, Cic. – mit persönl. Dat., videor mihi perspicere ipsum animum, Cic. – γ) m. Nom. u. Infin.: ut exstinctae potius amicitiae quam oppressae esse videantur, Cic.: ut tamquam a praesentibus coram haberi sermo videretur, Cic.: quia videbatur et Limnaeum eodem tempore oppugnari posse, Liv. – m. persönl. Dat., divitior mihi et affluentior videtur esse vera amicitia, Cic. – δ) mit Acc. u. Infin. = es hat den Anschein, non mihi videtur, ad beate vivendum satis posse virtutem, Cic.: quae vult videri se esse prudentiam, Cic. – ε) m. Partic. Fut. act. statt des Infin.: eius praecepta sic optime divisuri videmur, ut etc., Quint. 5. prooem. § 5: igitur ut Aratus ab Iove incipiendum putat, ita nos rite coepturi ab Homero videmur, Quint. 10, 1, 46. – b) behutsamer Ausdruck in amtlichen Erklärungen statt der bestimmten Entscheidung: maiores nostri voluerunt, quae iurati iudices cognovissent, ea non ut esse facta, sed ut videri pronuntia-
    ————
    rent, Cic. (u. so v. Richter, deinde secessi et ex consilii sententia ›videtur‹ inquam, Plin. ep. 5, 1, 6): fecisse videri pronuntiat, Cic.: cum pontifices decressent, videri posse sine religione eam partem areae mihi restitui, Cic.: consul adiecit senatusconsultum, Ambraciam non videri vi captam esse, Liv. – c) prägn., videtur (alci), es erscheint, dünkt gut, gefällt, beliebt (jmdm.), es ist jmd. der Meinung, es glaubt jmd., eam quoque, si videtur, correctionem explicabo, Cic.: tibi si videbitur, villis illis utere, quae etc., Cic.: qui imitamur quos cuique visum est, Cic.: quem videretur ei cum imperio mitteret, Liv.: ubi visum est, Caes.: ut Hippocrati visum est, Cels.: m. folg. Infin., nunc autem visum est mihi de senectute aliquid ad te conscribere, Cic.: m. folg. Acc. u. Infin., ubi ei videbatur horam esse tertiam, Varro LL. 6, 89.
    B) Jmd. od. etw. sehen, schauen = beschauen, ansehen, AA) eig.: a) übh.: mulieres et pueri, qui visum processerant, um zu schauen, den Kampf mit anzusehen, Sall. – v. nascentem placido lumine, Hor.: niveus videri, anzuschauen wie Schnee, Hor.: alqm videre non posse, jmd. nicht ersehen (nicht ausstehen) können, Cic. – impers., De. Vide sis modo etiam (sieh nur her, sieh mich nur an). Ly. Visum est, hab' schon gesehen, Plaut. – b) nach etwas sehen, nachsehen, zusehen, vide sis signi quid siet, sieh doch nach, was es für ein Siegel ist, sieh doch zuvor das
    ————
    S. an, Plaut.: vide tali ubi sint, Plaut.: illud vide, os ut sibi distorsit carnifex, Ter. – c) jmd. sehen = jmd. aufsuchen und sprechen, Othonem vide, Cic.: videbis hominem, Cic.: rogo, mane Plinium videas domi, Plin. ep. – v. Arzte, einen Kranken sehen = besuchen, qui (medici) aegrum raro vident, Cels. – d) besorgend nach etw. sehen, etw. besorgen, aliud (vinum) lenius vide, Ter.: dulciculae potionis aliquid et cibi, Cic.: alci prandium, Cic.: puerum iubet Taurus oleum in aulam videre, Gell. – e) mit Vertrauen auf jmd. sehen, me vide, sieh auf mich = vertraue auf mich, verlaß dich auf mich, ich bin dir gut dafür, Komik, u. Sen. (s. Brix Plaut. trin. 808. Westerh. Ter. Andr. 2, 2, 13. p. 97 Stallb.). – f) auf jmd. als Vorbild sehen, achten, quin tu me vides? warum siehst du nicht auf mich? da sieh nur auf mich (wie ich es gemacht habe)! Cic. Pis. 61. – g) etwas gleichgültig mit ansehen, gleichgültig zusehen, tantum pro! degeneramus a parentibus nostris, ut praeter quam nuper oram illi suam Punicas vagari classes dedecus esse imperii sui duxerint, eam nos nunc plenam hostium iam factam videamus? Liv. 22, 14, 6: u. so Liv. 6, 14, 4; 6, 18, 8 u.a.
    BB) bildl., mit dem Verstande, Geiste usw. sehen, ins Auge fassen, a) in Betrachtung-, in Erwägung ziehen, zusehen = überlegen, erwägen, bedenken, alio loco de oratorum animo videro, Cic.: nunc ea vi-
    ————
    deamus, quae contra ab his disputari solent, Cic.: id primum videamus, quatenus amor in amicitia progredi debeat, Cic.: videas... et consideres, quid agas, Cic.: ipse viderit, er mag selbst zusehen (mich kümmert's nicht), Cic.: quam id recte faciam, viderint sapientes, Cic.: sitne malum dolere, Stoici viderint, Cic.: videre oportet, nervine id vitium an cutis sit, Cels.: videndum est, num etc., Cels.: ante omnia videndum est, tristes an hilares sint (insanientes), Cels. – b) sich um etw. bekümmern, sich nach etw. umsehen, sich mit etw. befassen, für etw. Sorge tragen, sorgen, auf etw. achten, zusehen, daß oder daß nicht usw., viderint ista officia viri boni, Cic.: negotia mea videbis, Cic.: viderit ista deus, Ov.: post de matre videro, Ter.: videndum sibi esse aliud consilium, Cic. – m. folg. ut od. ne u. Konj., ut habeas (comites etc.), diligenter videbis, Cic.: videret, ut quam primum tota res transigeretur, Cic.: illud videndum est, ne quis nervus laedatur, Cels.: videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat od. accipiat, Cic.: videndum est, ne obsit benignitas... tum, ut pro dignitate cuique tribuatur, Cic.: vide (nimm dich in acht), ne post mortem meam mentiaris te vicisse, Sen.: vide, ne nulla sit divinatio, es dürfte wohl keine D. geben, Cic.: dagegen videndum est, ne non satis sit, es dürfte wohl nicht genug sein, Cic. – m. folg. indir. Fragesatz, tu, quemadmodum his satisfacias, videris, magst zusehen,
    ————
    Cic.: u. absol., viderit, da mag ein anderer zusehen, Ov. trist. 5, 2, 43 u.a. (s. dazu Platz). – c) etwas im Auge haben = etw. beabsichtigen, maius quiddam, Cic.: vidit aliud, er hat andere Absichten, Cic.: v. gloriam, Liv. – redupliziertes Plusqu.-Perf. videderant, Itala (Fuld.) Marc. 16, 14: vulg. Fut. videas, Itala num. 23, 13: videant, Itala Iob 21, 20: parag. Infin. viderier, Ter. Hec. 759. Cic. de domo 136. Gell. 3, 7, 8 u. 15, 2, 1. Arnob. 7, 46 in. – 2. Pers. Imperat. Akt. verkürzt in der Verbindung vidĕ sis, Plaut. Pseud. 48 u. sis vidĕ, Plaut. Pseud. 152.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > video

  • 84 ita

    ĭta, adv. [pronom. stem i-; cf. is; Sanscr. itthā; Zend, itha], in the manner specified, in this manner, in this wise, in such a way, so, thus.
    I.
    In gen.
    A.
    Referring to what precedes, as has been said, thus, so:

    des operam ut investiges sitne ita,

    Cic. Att. 12, 17: vidi ego nequam homines, verum te nullum deteriorem. Phil. Ita sum, Plaut. Bacch. 5, 2, 60:

    ita aiunt,

    Ter. And. 1, 2, 21; 3, 3, 18; id. Ad. 5, 5, 7:

    et hercule ita fecit,

    Cic. Cael. 11, 37:

    factum est ita,

    id. Att. 7, 8, 4:

    aiunt enim te ita dictitare,

    id. Verr. 2, 3, 64, § 151;

    frequent in phrase: quae cum ita sint,

    since what has been said is true, id. Rosc. Com. 6, 17 init.; so,

    quod cum ita sit,

    id. Caecin. 12, 33:

    quae cum ita essent,

    id. Clu. 34, 94 fin.
    B.
    To introduce the thought which follows, thus, in the following manner, as follows, in this way:

    in tertio de oratore ita scriptum est, in perpetua, etc.,

    Quint. 9, 1, 25:

    haec ita digerunt: primum... secundum, etc.,

    id. 11, 2, 20:

    ita sciunt procuratores... nullius apud te auctoritatem valere plus quam meam,

    Cic. Fam. 13, 42, 4; id. Tusc. 3, 18, 41:

    ita constitui, fortiter esse agendum,

    id. Clu. 19, 51. —
    C.
    In affirmations, esp. in replies, yes, it is so, just so, true: quid istic tibi negoti est? Dav. Mihin'? Si. Ita, Ter. And. 5, 2, 8:

    an laudationes? ita, inquit Antonius,

    Cic. de Or. 2, 11, 44:

    Davusne? ita,

    Hor. S. 2, 7, 2; so in solemn affirmation: est ita: est, judices, ita, ut dicitur, Cic. Verr. 2, 4, 52, § 117:

    et certe ita est,

    id. Att. 9, 13, 2:

    ita est,

    Plaut. Ps. 1, 5, 51; Ter. And. 1, 1, 27;

    and in negations: non est ita,

    Cic. Off. 1, 44, § 158; strengthened by other particles of affirmation: as vero, profecto, prorsus, plane;

    ita vero,

    Plaut. Men. 5, 9, 37:

    ita profecto,

    id. Am. 1, 1, 214:

    non est profecto ita, judices,

    Cic. Rosc. Am. 40, 121:

    ita prorsus,

    id. Tusc. 2, 27, 67:

    prorsus ita,

    id. Leg. 3, 12, 26:

    ita plane,

    id. Tusc. 1, 7, 13; id. Ac. 2, 35, 113.—
    D.
    In interrogations, esp.
    a.
    Jeeringly, implying an affirmative, = alêthes: itane? really? truly? is it so? itane credis? Ter. And. 2, 3, 25; id. Eun. 5, 8, 28; Cic. Div. 2, 40, 83:

    itane est?

    id. Rosc. Am. 39, 113;

    so with vero or tandem: itane vero? ego non justus?

    Cic. N. D. 2, 4, 11; id. Verr. 2, 5, 30, § 77; id. Div. 1, 13, 23:

    itane tandem?

    id. Clu. 65, 182. —
    b.
    Where surprise or reproach is implied: quid ita? (Gr. ti dai), why so? how is that? what do you mean? accusatis Sex. Roscium. Quid ita? Cic. Rosc. Am. 12, 34; id. N. D. 1, 35, 99; id. Off. 2, 23, 83:

    quid ita passus est Eretriam capi? quid ita tot Thessaliae urbes? Quid ita, etc.,

    Liv. 32, 21, 13; 27, 34, 13; Plaut. Trin. 4, 2, 42.
    II.
    In partic.
    A.
    In comparisons, so.
    1.
    To point out the resemblance, usually corresponding to ut; sometimes to quasi, quomodo, quemadmodum, quam, tamquam, veluti, qualis, etc., as, like, in the same way as:

    non ita amo ut sani solent homines,

    Plaut. Merc. 2, 1, 38:

    ita ut res sese habet,

    Ter. Heaut. 4, 3, 24:

    ita vero, Quirites, ut precamini, eveniat,

    Cic. Phil. 4, 4, 10:

    omnis enim pecunia ita tractatur, ut praeda, a praefectis,

    id. Fam. 2, 17, 7:

    an ita tu's animata, ut qui expers matris imperiis sies?

    Plaut. As. 3, 1, 2:

    ut homost, ita morem geras,

    Ter. Ad. 3, 3, 77:

    ut hirundines... ita falsi amici, etc.,

    Auct. Her. 4, 48, 61:

    tametsi ita de meo facto loquor, quasi ego illud mea voluntate fecerim,

    Cic. Verr. 2, 1, 11, § 29:

    sed prorsus ita, quasi aut reus numquam esset futurus, aut, etc.,

    id. ib. 2, 4, 22, § 49; Quint. 9, 4, 87:

    me consulem ita fecistis, quomodo pauci facti sunt,

    Cic. Agr. 2, 1, 3; Quint. 11, 1, 92:

    quemadmodum dicimus non feci furtum, ita, non est hoc furtum,

    Quint. 7, 3, 1:

    non ita variant undae... quam facile mutantur amantes,

    Prop. 3, 5, 11:

    castra in hostico incuriose ita posita, tamquam procul abesset hostis,

    Liv. 8, 38, 2:

    neque enim ita se gessit tamquam rationem aliquando esset redditurus,

    Cic. Verr. 2, 4, 22, § 49:

    Alexander ita cupide profectus fuerat, veluti, etc.,

    Just. 12, 2, 1:

    sane ita se habet sacrum, quale apud Homerum quoque est,

    Quint. 1, 5, 67.—
    2.
    Following or followed by ut, to denote that two things are in the same condition or category.
    (α).
    Ut... ita, as... so, just as... so also, alike... and, as well... as: Dolabellam ut Tarsenses, ita Laodiceni multo amentiores ultro arcessierunt, Cass. ap. Cic. Fam. 12, 13, 10:

    Hercules cum ut Eurysthei filios, ita suos configebat sagittis,

    Cic. Ac. 2, 28, 89; id. Leg. 2, 2, 5. —
    (β).
    Ut... ita, although... yet:

    ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse quis non videt?

    Cic. Fam. 10, 20, 2:

    haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,

    Liv. 3, 55, 15; cf.;

    pleraque Alpium sicut breviora ita arrectiora sunt,

    id. 21, 35, 11. —
    (γ).
    Ita ut, just as:

    ita ut occoepi dicere,

    Plaut. Poen. 2, 24; id. Trin. 4, 2, 52:

    ita ut antea demonstravimus,

    Caes. B. G. 7, 76; Cato, R. R. 144, 2.—
    3.
    In oaths, emphatic wishes, solemn assertions, etc., expressed by a comparison:

    ita ille faxit Juppiter,

    Plaut. Most. 2, 1, 51: ita me di ament, non nil timeo, i.e. may they so love me as it is true that, etc., Ter. Eun. 4, 1, 1; 3, 2, 21:

    ita sim felix,

    Prop. 1, 7, 3:

    sollicitat, ita vivam, me tua valetudo,

    Cic. Fam. 16, 20, 1; Verg. A. 9, 208; so, followed by ut, with indic.:

    ita mihi salvā re publicā vobiscum perfrui liceat, ut ego non moveor, etc.,

    Cic. Cat. 4, 6, 11:

    ita me Venus amet, ut ego te numquam sinam, etc.,

    Plaut. Curc. 1, 3, 52:

    ita me amabit sancta Saturitas, itaque suo me condecoret cognomine, ut ego vidi,

    id. Capt. 4, 2, 97; by ut, with subj., adding a second wish:

    nam tecum esse, ita mihi omnia quae opto contingant, ut vehementer velim,

    Cic. Fam. 5, 21, 1; for which the abl. absol.: ita incolumi Caesare moriar, Balb. ap. Cic. Att. 9, 7, B, 3; for the subj. with ita, the fut. indic.:

    ita te amabit Juppiter, ut tu nescis?

    Plaut. Aul. 4, 10, 31; id. Merc. 4, 4, 22.—
    B.
    To denote a kind or quality, so, such, of this nature, of this kind:

    nam ita est ingenium muliebre,

    Plaut. Stich. 5, 5, 3:

    ita est amor: balista ut jacitur,

    id. Trin. 3, 2, 42:

    ita sunt res nostrae,

    Cic. Att. 4, 1, 8:

    ita sunt Persarum mores,

    Plaut. Pers. 4, 2, 25:

    si ita sum, non tam est admirandum regem esse me,

    Cic. Sull. 7, 22; id. Dom. 27, 71:

    ita inquam = hoc dico,

    id. Phil. 14, 5, 12.—
    C.
    To denote an expected or natural consequence, so, thus, accordingly, under these circumstances, in this manner, therefore:

    ita praetorium missum,

    Liv. 21, 54, 3:

    ita Jovis illud sacerdotium per hanc rationem Theomnasto datur,

    Cic. Verr. 2, 2, 51 fin.; esp.: ita fit, thus it comes to pass, hence it follows:

    ita fit ut animus de se ipse tum judicet, cum id ipsum, quo judicatur, aegrotet,

    Cic. Tusc. 3, 1, 1; id. Off. 1, 28, 101; 1, 45, 160:

    ita fit ut deus ille nusquam prorsus appareat,

    id. N. D. 1, 14, 37; id. Leg. 1, 15, 42; so in an inference, therefore: et deus vester nihil agens; expers virtutis igitur;

    ita ne beatus quidem,

    id. N. D. 1, 40, 110; Suet. Caes. 60; so,

    itaque (= et ita), crassum (caelum) Thebis, itaque pingues Thebani,

    Cic. Fat. 4, 7; id. N. D. 3, 17, 44.—
    D.
    Introducing a limitation or restriction, on the condition, on the assumption, in so far, to such an extent, only in so far, etc., commonly followed by ut:

    et tamen ita probanda est mansuetudo, ut adhibeatur rei publicae causa severitas,

    Cic. Off. 1, 25, 88:

    pax ita convenerat, ut Etruscis Latinisque fluvius Albula finis esset,

    Liv. 1, 3; 24, 29 fin.:

    sed ante omnia ita vos irae indulgere oportet, ut potiorem irā salutem habeatis,

    id. 23, 3; so with tamen:

    longiorem dicturis periodum colligendus est spiritus, ita tamen ut id neque diu neque cum sono faciamus,

    Quint. 11, 3, 53:

    haec ita praetereamus, ut tamen intuentes ac respectantes relinquamus,

    Cic. Sest. 5, 13. —
    E.
    To denote degree, so, to such a degree, so very, so much:

    quod quid ita placuerit iis, non video,

    Quint. 9, 4, 10:

    hoc tibi ita mando, ut dubitem an etiam te rogem, ut pugnes ne intercaletur,

    Cic. Att. 5, 9, 2:

    ita fugavit Samnites, ut, etc.,

    Liv. 8, 36; esp. with adjj.:

    judices ita fortes tamen fuerunt, ut... vel perire maluerint, quam,

    Cic. Att. 1, 16, 5:

    ita sordidus ut se Non umquam servo melius vestiret,

    Hor. S. 1, 1, 96:

    ita sunt omnia debilitata,

    Cic. Fam. 2, 5, 2; so with negatives: non (haud, nec, etc.) ita, not very, not especially:

    non ita magna mercede,

    Cic. Fam. 1, 9, 3:

    non ita lato interjecto mari,

    id. Or. 8, 25:

    non ita antiqua,

    id. Verr. 2, 4, 49, § 109:

    accessione utuntur non ita probabili,

    id. Fin. 2, 13, 42:

    haec nunc enucleare non ita necesse est,

    id. Tusc. 5, 8, 23:

    non ita multum provectus,

    id. Phil. 1, 3, 7:

    post, neque ita multo,

    Nep. Cim. 3, 4; id. Pel. 2, 4; id. Phoc. 2, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > ita

  • 85 autem

    autem, Coni. adversat. (αὖτε), dagegen, aber, andererseits, drückt die ruhigste Gegenüberstellung eines Begriffs gegen einen andern aus, I) sich zunächst an den Begriff, der entgegengestellt wird, anlehnend, dagegen, anderseits, a) in einfacher Darlegung, vehit hic clitellas, vehit hic autem alter senex, Plaut. – b) in der Frage, cur non de integro autem datum? Cic.: sed quid ego haec autem nequiquam ingrata revolvo? Verg. – II) nach einem Worte od. mehreren zu einem Begriffe vereinigten Worten zu Anfang eines Satzes od. Satzgliedes, a) in einfacher Darlegung, hingegen, aber, dagegen, e principio oriuntur omnia; ipsum autem nulla ex re nasci potest, Cic.: QUA DE AGITUR autem illud, quod etc., Cic. – autem mehrmals wiederholt, s. Cic. Tusc. 4, 13 sq. – Insbes.: α) beim nähern Eingehen auf etwas, aber, in der Erzählung, oppidum oppugnare instituit. Est autem oppidum et loci naturā et colle munitum, Caes. – zur Einführung einer Parenthese, si qua praeterea sunt (credo autem esse multa), ab iis, si videbitur, qui ista disputant, quaeritote, Cic.: in primis foedera et leges (erant autem eae duodecim tabulae et quaedam regiae leges) conquiri iusserunt, Liv. – bei Wiederholung eines gebrauchten Ausdrucks u. näherem Eingehen auf denselben, admoneri me satis est. Admonebit autem nemo alius nisi reip. tempus, Cic. – β) zur Einführung des Untersatzes (der assumptio) in einem Schlusse, aber, aut hoc aut illud: non autem hoc, illud igitur, Cic. – γ) zur Entgegenstellung der Pronomina, aber, ego autem, nos autem u. dgl., Cic. u.a. – b) bei Einleitung einer Frage, die im Gegensatz zu etwas stattfindet, aber, quid tu ais, Gnatho?... quid tu autem, Thraso? Ter.: cedo tandem, qui sit ordo aut quae concursatio somniorum? quo modo autem distingui possunt vera somnia a falsis, cum etc.? Cic. – Insbes.: α) bei näherem Eingehen auf etwas, Arsinoën, Stratum... fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Cic. – β) bei Wiederholung eines eben gebrauchten Ausdrucks, um ihn als unstatthaft od. ungeeignet zu bezeichnen, aber, num quis testis Postumum appellavit? Testis autem? Num accusator? Cic. Vgl. Fabri Liv. 21, 44, 7. – spöttelnd im Zwiegespräche, THR. Quid tu tibi vis? ego non tangam meam? CH. Tuam autem, furcifer? Ter. – c) beim Ausrufe, um denselben gegensätzlich einzuführen, quam brevi tempore quot et quanti poëtae, qui autem oratores exstiterunt! Cic. – Bes. bei Interjektionen, heia autem inimicos! Plaut.: ecce autem subitum divortium! Cic. Vgl. Ruhnken Ter. eun. 2, 3, 6. – / autem steht auch mit andern Partikeln verbunden, wie ast autem, allein dagegen, Cic. fr. – sed autem od. sed... autem, aber dagegen, Komik. u. Verg. – et... autem, und... dage gen, Plaut. u. Lucan., und hinwiederum, Sen. u. Plin. – et autem... et, aber sowohl... als auch, Plin. u.a. – et... et autem, sowohl... als auch hinwieder, Plaut. – neque... autem, und hinwieder nicht, Plaut. – nec (neque)... neque autem, weder... noch dagegen, Cic. u.a. – neque autem... neque, aber weder... noch, Cels. – autem etiam, aber auch, dagegen auch, Cic. u. Cels. – post autem, Nep. u. Auct. b. Afr.

    lateinisch-deutsches > autem

  • 86 autem

    autem, Coni. adversat. (αὖτε), dagegen, aber, andererseits, drückt die ruhigste Gegenüberstellung eines Begriffs gegen einen andern aus, I) sich zunächst an den Begriff, der entgegengestellt wird, anlehnend, dagegen, anderseits, a) in einfacher Darlegung, vehit hic clitellas, vehit hic autem alter senex, Plaut. – b) in der Frage, cur non de integro autem datum? Cic.: sed quid ego haec autem nequiquam ingrata revolvo? Verg. – II) nach einem Worte od. mehreren zu einem Begriffe vereinigten Worten zu Anfang eines Satzes od. Satzgliedes, a) in einfacher Darlegung, hingegen, aber, dagegen, e principio oriuntur omnia; ipsum autem nulla ex re nasci potest, Cic.: QUA DE AGITUR autem illud, quod etc., Cic. – autem mehrmals wiederholt, s. Cic. Tusc. 4, 13 sq. – Insbes.: α) beim nähern Eingehen auf etwas, aber, in der Erzählung, oppidum oppugnare instituit. Est autem oppidum et loci naturā et colle munitum, Caes. – zur Einführung einer Parenthese, si qua praeterea sunt (credo autem esse multa), ab iis, si videbitur, qui ista disputant, quaeritote, Cic.: in primis foedera et leges (erant autem eae duodecim tabulae et quaedam regiae leges) conquiri iusserunt, Liv. – bei Wiederholung eines gebrauchten Ausdrucks u. näherem Eingehen auf denselben, admoneri me satis est. Admonebit autem nemo alius nisi reip.
    ————
    tempus, Cic. – β) zur Einführung des Untersatzes (der assumptio) in einem Schlusse, aber, aut hoc aut illud: non autem hoc, illud igitur, Cic. – γ) zur Entgegenstellung der Pronomina, aber, ego autem, nos autem u. dgl., Cic. u.a. – b) bei Einleitung einer Frage, die im Gegensatz zu etwas stattfindet, aber, quid tu ais, Gnatho?... quid tu autem, Thraso? Ter.: cedo tandem, qui sit ordo aut quae concursatio somniorum? quo modo autem distingui possunt vera somnia a falsis, cum etc.? Cic. – Insbes.: α) bei näherem Eingehen auf etwas, Arsinoën, Stratum... fateris ab hostibus esse captas. Quibus autem hostibus? Cic. – β) bei Wiederholung eines eben gebrauchten Ausdrucks, um ihn als unstatthaft od. ungeeignet zu bezeichnen, aber, num quis testis Postumum appellavit? Testis autem? Num accusator? Cic. Vgl. Fabri Liv. 21, 44, 7. – spöttelnd im Zwiegespräche, THR. Quid tu tibi vis? ego non tangam meam? CH. Tuam autem, furcifer? Ter. – c) beim Ausrufe, um denselben gegensätzlich einzuführen, quam brevi tempore quot et quanti poëtae, qui autem oratores exstiterunt! Cic. – Bes. bei Interjektionen, heia autem inimicos! Plaut.: ecce autem subitum divortium! Cic. Vgl. Ruhnken Ter. eun. 2, 3, 6. – autem steht auch mit andern Partikeln verbunden, wie ast autem, allein dagegen, Cic. fr. – sed autem od. sed... autem, aber dagegen, Komik. u. Verg. – et... autem, und... dage-
    ————
    gen, Plaut. u. Lucan., und hinwiederum, Sen. u. Plin. – et autem... et, aber sowohl... als auch, Plin. u.a. – et... et autem, sowohl... als auch hinwieder, Plaut. – neque... autem, und hinwieder nicht, Plaut. – nec (neque)... neque autem, weder... noch dagegen, Cic. u.a. – neque autem... neque, aber weder... noch, Cels. – autem etiam, aber auch, dagegen auch, Cic. u. Cels. – post autem, Nep. u. Auct. b. Afr.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > autem

  • 87 fio

    fīo, fĭĕri, factus sum (passif de facere)    - pass. arch. fitur, fiebantur Cat. d. Prisc. 8, 12; fatum est Liv. Andr. d. Non. 475, 17 II impér. fiere Aug. Ep. 82, 29, etc. ; fi Plaut. Curc. 87, Pers. 38 ; Hor. S. 2, 5, 38 ; fite Plaut. Curc. 89 ; 150 II inf. fiere Laev. d. Gell. 19, 7, 10.    - la conjugaison. [st1]1 [-] être fait, se produire, arriver.    - tantus clamor factus est, ut... Cic. Verr. 2, 47: de si grands cris s'élevèrent que...    - fit gemitus omnium, Cic. Verr. 5, 74: tout le monde gémit.    - terrae motus factus est, Cic. Div. 1, 101: il s'est produit un tremblement de terre.    - ignem (ex) lignis viridibus fieri jussit: il ordonna de faire un feu de bois vert.    - fit sermo inter eos: la conversation s’engage entre eux.    - fieri ab: provenir de. --- Lucr. 4, 542 ; Marc. Fam. 4, 11, 1.    - quid fiet telo ? Lucr. 1, 981: qu'arrivera-t-il du trait ?    - comiter a me fiet, Plaut. Rud. 286: il y aura de ma part un accueil affable.    - quid Tulliolā meā fiet? Cic. Fam. 14, 4, 3: quel sera le sort de ma chère Tullie?    - quid illo fiet? quid me? Cic. Att. 6, 1, 14: quel sera son sort? quel sera le mien?    - de fratre quid fiet? Ter. Ad. 996: que sera-t-il fait de mon frère?    - fiat: soit! très bien! d'accord, j'y consens.    - ut fit, Cic. Mil. 28: comme il arrive d'ordinaire.    - ut fieri solet ou ut fit plerumque: comme il arrive d'ordinaire.    - fieri non potuit aliter, Cic. Att. 6, 6, 3: il ne pouvait en être autrement.    - fides fit + prop. inf.: *la conviction est faite que* = on est sûr que, on croit que.    - fit ut + subj.: il arrive que.    - qui fit ut? comment se fait-il que?    - fieri potest ut + subj.: il peut arriver que.    - fieri non potest ut... non... Cic. Verr 2, 190: il ne peut pas se faire que ne... pas.    - fieri nullo pacto potest ut non dicas, Cic. Fin. 1, 27 il est absolument impossible de ne pas dire.    - fieri non potest quin dolorem capiamus: il nous est impossible de ne pas éprouver de la douleur.    - nec aliter fieri potest quam ut aut certum sit aut non sit, Quint. 3, 6, 34: il ne peut pas se produire autre chose que ceci: ou c'est certain ou ce ne l'est pas.    - mais id aliter fieri non potest quam ut... cedat, Liv. 37, 35, 10: cela ne peut se faire qu'à la condition qu'il s'éloigne...    - commode factum est quod primo de dolore disputavimus: il est heureux que nous ayons d'abord discuté sur la souffrance.    - eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit, Plaut. Poen. 5, 1, 23: il a fait, dit-on, ce qu'il devait faire (= il est mort). [st1]2 [-] se rencontrer, être.    - nihil te fieri posse jucundius, Cic. Q. 1, 1, 38: [on dit] que rien ne peut se rencontrer de plus agréable que toi. [st1]3 [-] devenir, être fait, être créé (élu).    - dii ex hominibus facti, Cic. Rep. 2, 18: d'hommes devenus dieux.    - quo tibi fieri tribuno ? Hor. S. 1, 6, 25: que t'a servi de devenir tribun ?    - absol. fieri, Sen. Ep. 118, 4: être élu.    - quae omnia dulciora fiunt moribus bonis, Cic. CM 65: tout cela s'adoucit par les bonnes moeurs.    - ampla domus dedecori domino fit si... Cic. Off. 1, 139: une vaste maison devient un déshonneur pour le maître, si...    - quodcumque sibi petat socius, id societatis fieri, Cic. Com. 56: [il pense] que tout ce qu'un associé réclame pour lui-même, devient propriété de l'association.    - avec gén. de prix fieri magni, Cic.: être estimé, être en grande considération. [st1]4 [-] être sacrifié.    - neque duobus nisi certis deis rite una hostia fieri, Liv. 27, 25, 9: [ils disaient] qu'il n'était pas permis par la religion d'offrir en sacrifice une seule victime à deux divinités à moins qu'elles n'eussent des attributions nettement définies.    - dis... lacte fit, non vino, Varr. d. Non. 167: à ces dieux on offre du lait, non du vin.    - ter tibi fit libo, ter, dea casta, mero, Tib. 3, 12, 14: voici une triple offrande de gâteau, chaste déesse [Junon], une triple offrande de vin pur.
    * * *
    fīo, fĭĕri, factus sum (passif de facere)    - pass. arch. fitur, fiebantur Cat. d. Prisc. 8, 12; fatum est Liv. Andr. d. Non. 475, 17 II impér. fiere Aug. Ep. 82, 29, etc. ; fi Plaut. Curc. 87, Pers. 38 ; Hor. S. 2, 5, 38 ; fite Plaut. Curc. 89 ; 150 II inf. fiere Laev. d. Gell. 19, 7, 10.    - la conjugaison. [st1]1 [-] être fait, se produire, arriver.    - tantus clamor factus est, ut... Cic. Verr. 2, 47: de si grands cris s'élevèrent que...    - fit gemitus omnium, Cic. Verr. 5, 74: tout le monde gémit.    - terrae motus factus est, Cic. Div. 1, 101: il s'est produit un tremblement de terre.    - ignem (ex) lignis viridibus fieri jussit: il ordonna de faire un feu de bois vert.    - fit sermo inter eos: la conversation s’engage entre eux.    - fieri ab: provenir de. --- Lucr. 4, 542 ; Marc. Fam. 4, 11, 1.    - quid fiet telo ? Lucr. 1, 981: qu'arrivera-t-il du trait ?    - comiter a me fiet, Plaut. Rud. 286: il y aura de ma part un accueil affable.    - quid Tulliolā meā fiet? Cic. Fam. 14, 4, 3: quel sera le sort de ma chère Tullie?    - quid illo fiet? quid me? Cic. Att. 6, 1, 14: quel sera son sort? quel sera le mien?    - de fratre quid fiet? Ter. Ad. 996: que sera-t-il fait de mon frère?    - fiat: soit! très bien! d'accord, j'y consens.    - ut fit, Cic. Mil. 28: comme il arrive d'ordinaire.    - ut fieri solet ou ut fit plerumque: comme il arrive d'ordinaire.    - fieri non potuit aliter, Cic. Att. 6, 6, 3: il ne pouvait en être autrement.    - fides fit + prop. inf.: *la conviction est faite que* = on est sûr que, on croit que.    - fit ut + subj.: il arrive que.    - qui fit ut? comment se fait-il que?    - fieri potest ut + subj.: il peut arriver que.    - fieri non potest ut... non... Cic. Verr 2, 190: il ne peut pas se faire que ne... pas.    - fieri nullo pacto potest ut non dicas, Cic. Fin. 1, 27 il est absolument impossible de ne pas dire.    - fieri non potest quin dolorem capiamus: il nous est impossible de ne pas éprouver de la douleur.    - nec aliter fieri potest quam ut aut certum sit aut non sit, Quint. 3, 6, 34: il ne peut pas se produire autre chose que ceci: ou c'est certain ou ce ne l'est pas.    - mais id aliter fieri non potest quam ut... cedat, Liv. 37, 35, 10: cela ne peut se faire qu'à la condition qu'il s'éloigne...    - commode factum est quod primo de dolore disputavimus: il est heureux que nous ayons d'abord discuté sur la souffrance.    - eum fecisse aiunt, sibi quod faciendum fuit, Plaut. Poen. 5, 1, 23: il a fait, dit-on, ce qu'il devait faire (= il est mort). [st1]2 [-] se rencontrer, être.    - nihil te fieri posse jucundius, Cic. Q. 1, 1, 38: [on dit] que rien ne peut se rencontrer de plus agréable que toi. [st1]3 [-] devenir, être fait, être créé (élu).    - dii ex hominibus facti, Cic. Rep. 2, 18: d'hommes devenus dieux.    - quo tibi fieri tribuno ? Hor. S. 1, 6, 25: que t'a servi de devenir tribun ?    - absol. fieri, Sen. Ep. 118, 4: être élu.    - quae omnia dulciora fiunt moribus bonis, Cic. CM 65: tout cela s'adoucit par les bonnes moeurs.    - ampla domus dedecori domino fit si... Cic. Off. 1, 139: une vaste maison devient un déshonneur pour le maître, si...    - quodcumque sibi petat socius, id societatis fieri, Cic. Com. 56: [il pense] que tout ce qu'un associé réclame pour lui-même, devient propriété de l'association.    - avec gén. de prix fieri magni, Cic.: être estimé, être en grande considération. [st1]4 [-] être sacrifié.    - neque duobus nisi certis deis rite una hostia fieri, Liv. 27, 25, 9: [ils disaient] qu'il n'était pas permis par la religion d'offrir en sacrifice une seule victime à deux divinités à moins qu'elles n'eussent des attributions nettement définies.    - dis... lacte fit, non vino, Varr. d. Non. 167: à ces dieux on offre du lait, non du vin.    - ter tibi fit libo, ter, dea casta, mero, Tib. 3, 12, 14: voici une triple offrande de gâteau, chaste déesse [Junon], une triple offrande de vin pur.
    * * *
        Fio, id est Efficior, Je suis faict, ou je devien. Passiuam enim verbi Facio significationem habet. Irregulariter autem fierem pro firem facit, et fieri pro firi. Praeteritum est factus sum vel fui. Praesens imperatiui capit a futuro optatiui, Fias, fiat: fiamus, fiatis, fiant: quia Fi non dicitur, et Fite rarissime legitur, vt apud Catonem: et Fitote in Amphitruone Plauti. Fiens et Fiendus barbara sunt. Veteres Fitur dixere, et facitur, paruifaciatur, facessetur, vt probat Priscianus: quae exoleuerunt. In reliquis Fio per quartam coniugatur.
    \
        - si quidem biduum: Verum ne fiant isti viginti dies. Terent. Qu'ils ne soyent faicts et tournez ou convertiz en vingt jours.
    \
        Fit absynthium in Arabia. Plaut. Croist en Arabie.
    \
        Fiet tibi acceptum. Plin. iunior. On le te comptera pour receu.
    \
        Fis anus. Horat. Tu deviens vieille.
    \
        Auarum fieri. Horat. Devenir avaritieux.
    \
        Viro fit causa, exigitur matrimonio. Plaut. Le mari ha cause.
    \
        Mane aliquid fiet sibi. Plaut. On apprestera quelque viande.
    \
        Quum vellet videri commodioris valetudinis factus. Quint. Estre allegé de sa maladie.
    \
        Ne quid detrimenti fiat, dabitur a me opera. Plancus ad Ciceronem. Qu'aucun dommage ne soit faict.
    \
        Quem tu aiebas esse diuitem factum. Plaut. Estre enrichi.
    \
        Nulla adeo ex re istuc fit, nisi ex nimio otio. Terent. Cela ne vient que de, etc.
    \
        Ex ea re quid fiat, vide. Terent. Regarde qu'il s'ensuit de cela.
    \
        Fient in illum exempla. Terent. Il sera puni griefvement, en sorte que les autres y prendront exemple.
    \
        Honorificentius fieri non potuit. Cic. On n'eut sceu faire plus honorablement.
    \
        Si ita factum esset, magno vsui causae nostrae fuisset. Cic. Si on eust ainsi faict, etc.
    \
        Fit liber. Plaut. Il est mis en liberté.
    \
        Fieri modum non video. Terent. Je ne voy point qu'on tienne mesure.
    \
        Mora fit per ianitorem. Horat. Quand le portier ne veult laisser entrer quelqu'un.
    \
        Fit obuiam casu ei multitudini C. Curio. Cic. Caius Curio d'adventure rencontre ceste troupe, ou route.
    \
        Fieri id non potest quin sentiant. Terent. Il ne se peult faire que, etc.
    \
        Quam tibi scribis a Bibulo fieri potestatem. Cic. Que Bibulus le te permet.
    \
        Sensu amisso fit idem quasi natus non esset omnino. Cic. C'est tout un comme si, etc.
    \
        Factus reus a populo. Plin. iunior. Qui a esté accusé, etc.
    \
        Vbi satias coepit fieri, commuto locum. Terent. Quand je commence à me fascher et ennuyer.
    \
        Vbi videbit tantos sibi sumptus domi quotidianos fieri. Terent. Qu'on luy despendera tant, Qu'on fera si grands despens.
    \
        Mihi quidem hercle non fit verisimile. Terent. Il ne me semble point vray semblable.
    \
        Ita fit verum illud quod initio dixi, Amicitiam nisi inter bonos esse non posse. Cic. Par ainsi est verifié ce que, etc.
    \
        Vt fit. Cic. Comme il advient communeement.
    \
        Fit, vt de eadem re saepe alius aliud decreuerit, aut iudicauerit. Author ad Herennium. Il advient aucunesfois.
    \
        Hoc nisi fit, puerum vt tu videas, nihil mouentur nuptiae. Terent. Si ne se faict que tu, etc.
    \
        Vostra hercle factum iniuria. Plaut. C'est vostre faulte.
    \
        Fieri, pen. cor. Cic. Estre estimé et prisé.
    \
        Illud fit saepe. Plaut. Cela advient, ou se fait souvent.
    \
        Mecum obsecro te. s. Fiat. Plaut. Ainsi soit faict, J'en suis content.

    Dictionarium latinogallicum > fio

  • 88 illic

    [st1]1 [-] illīc, adv. (anc. loc. de ille): - [abcl][b]a - là-bas, là (sans mouv.). - [abcl]b - (= in illo) auprès de lui, de chez lui; en lui; en cela, en ce cas-là, à cette occasion-là.[/b]    - illic ubi, Ov.: là où.    - illic... illic... Ov.: ici... là...    - civile bellum a Vitellio coepit, et... armis initium illic fuit, Tac. H. 2: la guerre civile a commencé par Vitellius, et c'est de lui que vint l'initiative (de...).    - res publica et milite illic (= in illo bello) et pecuniā vacet, Liv. 2: que l'Etat n'ait ni soldats ni argent pour cette guerre. [st1]2 [-] illĭc, illaec, illuc, arch. (Plaut. Ter.) [ille-ce]: c. ille, illa, illud.    - ubi illic est scelus qui perdidit me? Ter.: où est-il, ce scélérat qui m'a perdu?    - illuc aetatis, Plaut.: à cet âge.    - gravidam ego illanc heic reliqui, quom abeo, Plaut. Amph.: je l'ai laissée enceinte en partant.    - ludebat numero modo hoc modo illoc, Catul.: il s'amusait tantôt dans un mètre, tantôt dans un autre.    - cancer et hoc et illoc quadrat, Petr.: le Cancer s'adapte aux deux éléments (à la mer et à la terre).    - avec la particule ne - illicine est? Plaut.: est-ce lui?    - illancin' mulierem alere cum illa familia? Ter. Heaut.: avoir à nourrir cette femme avec toute sa famille!
    * * *
    [st1]1 [-] illīc, adv. (anc. loc. de ille): - [abcl][b]a - là-bas, là (sans mouv.). - [abcl]b - (= in illo) auprès de lui, de chez lui; en lui; en cela, en ce cas-là, à cette occasion-là.[/b]    - illic ubi, Ov.: là où.    - illic... illic... Ov.: ici... là...    - civile bellum a Vitellio coepit, et... armis initium illic fuit, Tac. H. 2: la guerre civile a commencé par Vitellius, et c'est de lui que vint l'initiative (de...).    - res publica et milite illic (= in illo bello) et pecuniā vacet, Liv. 2: que l'Etat n'ait ni soldats ni argent pour cette guerre. [st1]2 [-] illĭc, illaec, illuc, arch. (Plaut. Ter.) [ille-ce]: c. ille, illa, illud.    - ubi illic est scelus qui perdidit me? Ter.: où est-il, ce scélérat qui m'a perdu?    - illuc aetatis, Plaut.: à cet âge.    - gravidam ego illanc heic reliqui, quom abeo, Plaut. Amph.: je l'ai laissée enceinte en partant.    - ludebat numero modo hoc modo illoc, Catul.: il s'amusait tantôt dans un mètre, tantôt dans un autre.    - cancer et hoc et illoc quadrat, Petr.: le Cancer s'adapte aux deux éléments (à la mer et à la terre).    - avec la particule ne - illicine est? Plaut.: est-ce lui?    - illancin' mulierem alere cum illa familia? Ter. Heaut.: avoir à nourrir cette femme avec toute sa famille!
    * * *
        Illic, Aduerbium in loco. Terent. En ce lieu là, Là, Ila, Ilec.

    Dictionarium latinogallicum > illic

  • 89 refert

    rēfert (rē fert), ferre, rētulit [rē, abl. de res + fert] [st1]1 - intr. - être important, importer, intéresser.    - hoc meā refert: cela m'importe (= hoc meā causā refert: cela importe à ma cause).    - quid id meā refert? Plaut. Curc.: que m'importe cela?    - id meā minime refert, Ter. Ad.: cela ne m'intéresse absolument pas.    - non ascripsi id quod tuā nihil referebat, Cic. Fam. 5: je n'ai pas inscrit dans les comptes ce qui ne te concernait pas.    - longitudo in his refert, Plin.: l'essentiel, c'est leur longueur.    - quid refert utrum... an...: qu'importe si... ou si...    - quid meā refert, hae Athenis natae an Thebis sient? Plaut.: qu'est-ce que cela me fait qu'elles soient nées à Athènes ou à Thèbes? [st1]2 [-] impers. - il est important, il importe, il est de l'intérêt de.    - rēfert = interest.    - refert + abl. fém. meā, tuā, nostrā... (s.-ent. causā): il importe à moi, à toi, à nous....    - refert meā (s.-ent. causā): il importe à moi, il est de mon intérêt.    - refert tuā: il est de ton intérêt.    - refert nostrā: il y va de notre intérêt.    - illud parvi (gén. de prix) refert + prop. inf.: il est de peu d'importance que.    - illud permagni refert ut: il est de la plus haute importance que.    - multum refert: il importe beaucoup.    - plurimum refert: il importe plus.    - plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas, Quint. 9: la préférence donnée à tel ou tel mot importe beaucoup à la composition.    - refert + gén. (nom de personne):    - refert ducis: il importe au chef.    - refert regis tueri cives: il importe au roi de protéger les citoyens.    - refert ad + acc. (nom de chose):    - refert ad laudem nostram: il importe à notre gloire.    - avec inf. - refert verum dicere: il importe de dire la vérité.    - jam nec mutari pabula refert, Virg. G. 3: il importe peu qu'on change de pâturage.    - refert utrum ipse viderit an audiverit: il importe de savoir s'il a vu lui-même ou s'il a entendu raconter.
    * * *
    rēfert (rē fert), ferre, rētulit [rē, abl. de res + fert] [st1]1 - intr. - être important, importer, intéresser.    - hoc meā refert: cela m'importe (= hoc meā causā refert: cela importe à ma cause).    - quid id meā refert? Plaut. Curc.: que m'importe cela?    - id meā minime refert, Ter. Ad.: cela ne m'intéresse absolument pas.    - non ascripsi id quod tuā nihil referebat, Cic. Fam. 5: je n'ai pas inscrit dans les comptes ce qui ne te concernait pas.    - longitudo in his refert, Plin.: l'essentiel, c'est leur longueur.    - quid refert utrum... an...: qu'importe si... ou si...    - quid meā refert, hae Athenis natae an Thebis sient? Plaut.: qu'est-ce que cela me fait qu'elles soient nées à Athènes ou à Thèbes? [st1]2 [-] impers. - il est important, il importe, il est de l'intérêt de.    - rēfert = interest.    - refert + abl. fém. meā, tuā, nostrā... (s.-ent. causā): il importe à moi, à toi, à nous....    - refert meā (s.-ent. causā): il importe à moi, il est de mon intérêt.    - refert tuā: il est de ton intérêt.    - refert nostrā: il y va de notre intérêt.    - illud parvi (gén. de prix) refert + prop. inf.: il est de peu d'importance que.    - illud permagni refert ut: il est de la plus haute importance que.    - multum refert: il importe beaucoup.    - plurimum refert: il importe plus.    - plurimum refert compositionis, quae quibus anteponas, Quint. 9: la préférence donnée à tel ou tel mot importe beaucoup à la composition.    - refert + gén. (nom de personne):    - refert ducis: il importe au chef.    - refert regis tueri cives: il importe au roi de protéger les citoyens.    - refert ad + acc. (nom de chose):    - refert ad laudem nostram: il importe à notre gloire.    - avec inf. - refert verum dicere: il importe de dire la vérité.    - jam nec mutari pabula refert, Virg. G. 3: il importe peu qu'on change de pâturage.    - refert utrum ipse viderit an audiverit: il importe de savoir s'il a vu lui-même ou s'il a entendu raconter.
    * * *
        Refert, prima prod. Impersonale. Sallust. Quod illorum magis, quam sua refert. Qui est plus au prouffit d'eulx, que au sien, Qui les touche de plus pres que, etc.
    \
        Cum genitiuis pretii frequentissime construitur, Magni, parui, Ipsi animi, magni refert quali in corpore locati sint. Cic. Il y a grande tare, Il y a bien grande difference.
    \
        Parui refert abs te ius dici diligenter, nisi, etc. Cic. Cela ne sert pas beaucoup qu'il soit ainsi faict, si, etc. Il n'y a pas grand interest, si, etc.
    \
        Cum ablatiuis his, Mea, tua, sua, nostra, vestra, Plautus, Quid id refert mea? Qu'ay je à faire de cela? Qu'en ay je à faire?
    \
        Tua istuc refert, si curaueris. Plaut. C'est ton prouffit si, etc.
    \
        Ad te attinent, et tua refert. Plaut. Tu y as interest, Tu y peuls avoir gaing ou perte.
    \
        Id tua refert nihil, vtrum illae fecerint. Terent. Tu n'has que faire, si elles l'ont faict ou non, Cela ne te touche en rien.
    \
        Mihi quidem aetas acta ferme est: tua istuc refert maxime. Cic. C'est à toy principalement à faire, Cela t'affiert.
    \
        Aliquando his aduerbiis iungitur Multum, plus, plurimum, parum, paulum, pauxillum, nihil, aliquid, et similibus. Plurimum refert in quae cuiusque virtus tempora inciderit. Plin. Il y a bien à dire, Il y a grande difference.
    \
        Tantum refert quam magna dicam. Cic. Voila l'avantage qui y est.
    \
        Refert, cum infinitiuo. Cic. Neque refert videre quid dicendum sit, nisi, etc. Il ne sert de rien de veoir, etc.
    \
        Quid retulit? Terent. Dequoy m'a il servi, ou prouffité?
    \
        Quibus seruis? refert enim magnopere idipsum. Cic. Cela sert beaucoup à l'affaire, Cela y fait beaucoup.
    \
        Quibus exemplis, nisi fallor, manifestum est, patriam, solumque referre, non vuam. Plin. Que la situation et la terre fait beaucoup, et est tout le principal.
    \
        Infinitum refert lunaris ratio. Plin. On ne scauroit estimer combien la consideration et disposition de la lune y sert.
    \
        Refert quod genus vineae sit. Varro. Le principal est de scavoir, Il fait beaucoup de regarder, etc.
    \
        Fac in puero referre ex qua affectione caeli primum spiritum duxerit. Cic. Prens le cas que cela face beaucoup.
    \
        Aues pascantur, necne, quid refert? Cic. Qu'en a on à faire?
    \
        Non multum refert an villatici corporibus graues, et parum veloces sint. Colum. Il n'en chault pas beaucoup, Cela ne fait pas beaucoup, etc.
    \
        Nihil refert. Plaut. C'est tout un.
    \
        Sed refert quomodo adhibeatur. Cic. Cela sert beaucoup de scavoir comment, Il fault bien regarder.
    \
        Nec terrae tantum natura circa has refert. Plin. Il n'est pas seulement question, ou Il ne suffit point seulement de la nature, etc. La nature de la terre ne sert pas seulement.
    \
        Eo magis refert me mihi atque nobis timere. Sallust. Il est d'autant plus de necessité, ou necessaire, etc.

    Dictionarium latinogallicum > refert

  • 90 consulo

    consŭlo, lŭi, ltum, 3, v. n. and a. [from con and root sal-; cf. consul and consilium].
    I.
    To consider, reflect, deliberate, take counsel, reflect upon, consult.
    A. 1.
    In gen.
    (α).
    Absol.: quid nunc? etiam consulis? do you still deliberate, i. e. hesitate? Plaut. Trin. 2, 4, 171; cf. id. Truc. 2, 4, 75 Speng.: ne quid in consulendo adversi eveniat, Cato ap. Gell. 7, 3, 14:

    consulto opus est,

    there is need of deliberation, Sall. C. 1, 6:

    dum tempus consulendi est,

    Ter. Hec. 5, 1, 19:

    satis facere consulentibus,

    Cic. Or. 42, 143:

    ut omnium rerum vobis ad consulendum potestas esset,

    Liv. 8, 13, 18:

    ut tot uno tempore motibus animi turbati trepidarent magis quam consulerent,

    id. 21, 16, 2:

    praesidium consulenti curiae,

    Hor. C. 2, 1, 14 et saep.—
    (β).
    With in and acc.:

    consulere in longitudinem,

    to take thought for the future, Ter. Heaut. 5, 2, 10:

    in commune,

    for the common good, id. And. 3, 3, 16; Liv. 32, 21, 1; Tac. A. 12, 5; id. Agr. 12; Curt. 5, 9, 14;

    and in the same sense: in medium,

    Verg. A. 11, 335; Liv. 24, 22, 15; Tac. H. 2, 5; Luc. 5, 46:

    in unum,

    Tac. H. 1, 68; 4, 70:

    in publicum (opp. suscipere proprias simultates),

    Plin. Ep. 9, 13, 21; Tac. A. 1, 24.—
    (γ).
    With de and abl.:

    bello confecto de Rhodiis consultum est,

    Sall. C. 51, 5; so,

    de communibus negotiis,

    id. J. 105, 1:

    de salute suorum,

    Cic. Sull. 22, 63:

    omnibus de rebus,

    Tac. A. 4, 40.—
    (δ).
    With ut or ne:

    consulere vivi ac prospicere debemus, ut illorum (liberorum) solitudo munita sit,

    Cic. Verr. 2, 1, 58, § 153:

    tu ne qua manus se attollere nobis A tergo possit, custodi et consule longe,

    Verg. A. 9, 322.— Impers.:

    ut urbi... satis esset praesidii, consultum atque provisum est,

    Cic. Cat. 2, 12, 26:

    ne deficerent, consulendum esse,

    Cels. 3, 4, 31.—
    2.
    Esp., consulere alicui or alicui rei, to take care for some person or thing, to be mindful of, take care of, look to, have regard for, to counsel or consult for:

    tuae rei bene consulere cupio,

    Plaut. Trin. 3, 2, 9:

    quid me fiat, parvi pendis, dum illi consulas,

    Ter. Heaut. 4, 3, 37:

    qui parti civium consulunt, partem neglegunt,

    Cic. Off. 1, 25, 85: consulere eorum commodis et utilitati salutique [p. 442] servire, id. Q. Fr. 1, 1, 9, § 27; so,

    famae, pudicitiae tuae,

    id. Phil. 2, 2, 3:

    dignitati meae,

    id. Fam. 11, 29, 1:

    suae vitae,

    Caes. B. G. 7, 12:

    receptui sibi,

    id. B. C. 3, 69:

    reipublicae juxta ac sibi,

    Sall. C. 37, 8; id. J. 58, 2; Hor. Ep. 1, 17, 1:

    timori magis quam religioni,

    Caes. B. C. 1, 67; cf.:

    magis irae quam famae,

    Sall. C. 51, 7:

    qui mi consultum optime velit esse,

    Ter. Phorm. 1, 3, 1: mi ires consultum male? to counsel evil or badly, Plaut. Bacch. 3, 6, 36; so,

    male patriae,

    Nep. Epam. 10, 1; id. Phoc. 2, 2.—With si:

    melius consulet (sibi), si, etc.,

    Cels. 1, 3, 55.—
    B.
    Act.
    1.
    Consulere aliquem (or aliquid), to consult with one, to ask his opinion or advice, to ask counsel of, to consult, question (for the sake of advice).
    a.
    In gen.:

    cum te consuluissem, quid mihi faciendum esse censeres,

    Cic. Fam. 11, 29, 1:

    te, qui philosophum audis,

    id. ib. 9, 26, 1:

    Apellem tragoedum, uter, etc.,

    Suet. Calig. 33 al. —Of inanim. objects:

    speculum suum,

    Ov. A. A. 3, 136; cf.:

    spectatas undas, quid se deceat,

    id. M. 4, 312:

    nares, an olerent aera Corinthōn,

    Mart. 9, 60, 11:

    diem de gemmis, etc.,

    Ov. A. A. 1, 251 sq.:

    animum nostrum,

    Quint. 4, 2, 52:

    aures meas,

    id. 9, 4, 93:

    suas vires,

    id. 10, 2, 18 al. —With two accs.:

    ibo et consulam hanc rem amicos, quid faciundum censeant,

    Plaut. Men. 4, 3, 26:

    nec te id consulo,

    Cic. Att. 7, 20, 2:

    consulere prudentiorem coepi aetates tabularum,

    Petr. 88.—Freq.,
    b.
    Esp. as t. t.
    (α).
    In the lang. of religion, to consult a deity, an oracle, omens, etc.:

    Apollinem de re,

    Cic. Leg. 2, 16, 40:

    deum consuluit auguriis, quae suscipienda essent,

    Liv. 1, 20, 7:

    deos hominum fibris,

    Tac. A. 14, 30 fin.:

    Phoebi oracula,

    Ov. M. 3, 9; Suet. Vesp. 5:

    Tiresiam conjectorem,

    Plaut. Am. 5, 1, 76:

    haruspicem,

    Cic. Div. 2, 4, 11; Suet. Tib. 63; Cato, R. R. 5, 4:

    vates nunc extis, nunc per aves,

    Liv. 2, 42, 10:

    Cumaeam anum,

    Ov. F. 4, 158:

    avem primum visam augur,

    id. ib. 1, 180:

    spirantia exta,

    Verg. A. 4, 64; so,

    trepidantia exta,

    Ov. M. 15, 576:

    sacras sortes,

    id. ib. 11, 412:

    Etrusci haruspices male consulentes,

    Gell. 4, 5, 5.— Pass. impers.:

    si publice consuletur... sin privatim,

    Tac. G. 10. —With dependent question:

    senatus pontificum collegium consuli jussit, num omne id aurum in ludos consumi necessum esset,

    Liv. 39, 5, 9:

    consulti per ludibrium pontifices, an concepto necdum edito partu rite nuberet,

    Tac. A. 1, 10.—
    (β).
    In judic. lang., to ask advice of a lawyer, to consult, etc.:

    quam inanes domus eorum omnium, qui de jure civili consuli solent,

    Cic. Verr. 2, 1, 46, § 120:

    consuli quidem te a Caesare scribis: sed ego tibi ab illo consuli mallem,

    id. Fam. 7, 11, 2:

    si jus consuleres, peritissimus,

    Liv. 39, 40, 6:

    munus hoc eorum qui consuluntur,

    i. e. who are skilled in the law, Cic. Leg. 1, 4, 14; so id. Quint. 16, 53.—

    With dependent question: consulens eum, an seni jam testato suaderet ordinare suprema judicia,

    Quint. 6, 3, 92.—The formula usual in asking advice was, licet consulere? Cic. Mur. 13, 28; cf. Hor. S. 2, 3, 192.—
    (γ).
    In publicists' lang., to take counsel with the competent authorities, to consult:

    Quirites, utrum, etc.,

    Liv. 31, 7, 2; so,

    senatum,

    Sall. J. 28, 2:

    senatum de foedere,

    id. ib. 39, 2;

    62, 10: populum de ejus morte,

    Cic. Mil. 7, 16:

    plebem in omnia (tribuni),

    Liv. 6, 39, 2 al. —
    2.
    Aliquid.
    a.
    To take counsel or deliberate upon something, to consider:

    est consulere quiddam quod tecum volo,

    Plaut. Most. 5, 1, 53; id. Pers. 5, 2, 63:

    rem delatam consulere ordine non licuit,

    Liv. 2, 28, 2; so,

    consulere et explorare rem,

    Cic. Att. 2, 16, 4:

    consulis rem nulli obscuram,

    Verg. A. 11, 344 al.:

    bis repulsi Galli quid agant consulunt,

    Caes. B. G. 7, 83.—
    b.
    To advise something, to give advice:

    tun' consulis quicquam?

    Ter. Ad. 1, 2, 47; id. Phorm. 1, 3, 22.— Absol.:

    ab re consulit blandiloquentulus,

    advises to his hurt, Plaut. Trin. 2, 1, 17.
    II.
    Sometimes meton. (causa pro effectu).
    A.
    To take a resolution, resolve, conclude, determine.
    1.
    Neutr.; constr. absol. or with de aliquo or in aliquem:

    de nullis quam de vobis infestius aut inimicius consuluerunt,

    Liv. 28, 29, 8; so,

    de perfugis gravius quam de fugitivis,

    id. 30, 43, 13:

    in humiliores libidinose crudeliterque consulebatur,

    id. 3, 36, 7; so,

    crudeliter in deditos victosque,

    id. 8, 13, 15; cf. Tac. Agr. 16. —
    2.
    Act.:

    quid in concilio consuluistis?

    Plaut. Bacch. 1, 1, 6:

    animum ego inducam tamen, ut illud, quod tuam in rem bene conducat, consulam,

    id. Cist. 3, 4: ne quid gravius de salute tuā consulas, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 16, 1:

    pessime istuc in te atque in illum consulis,

    Ter. Heaut. 3, 1, 28:

    quae reges irā inpulsi male consuluerint,

    Sall. C. 51, 4:

    nisi quod de uxore potuit honestius consuli,

    id. J. 95, 3.— Pass. impers.:

    aliter mihi de illis ac de me ipso consulendum est,

    Cic. Att. 7, 13, 3.—
    B.
    With the access. idea of judging, in the connection boni, optimi aliquid consulere, to excuse, take in good part, interpret favorably; be contented, pleased, or satisfied with:

    sit consul a consulendo vel a judicando: nam et hoc consulere veteres vocaverunt, unde adhuc remanet illud Rogat boni consulas, id est bonum judices,

    Quint. 1, 6, 32; cf. Paul. ex Fest. p. 41, 8 Müll.: nemo hoc rex ausus est facere, eane fieri bonis, bono genere gnatis boni consulitis? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

    boni consulendum,

    Varr. L. L. 7, § 40 Müll.:

    tu haec quaeso consule missa boni,

    Ov. P. 3, 8, 24; cf. id. Tr. 4, 1, 106; so,

    nostrum laborem,

    Quint. 6, prooem. § 16; Plin. Ep. 7, 12, 3:

    hoc munus,

    Sen. Ben. 1, 1, 8; id. Prov. 2, 4; id. Ep. 9, 20; 17, 9; 88, 17:

    quaerebat argentum avaritia: boni consuluit interim invenisse minium,

    Plin. 33, prooem. 2, § 4;

    8, 16, 17, § 44: boni et optimi consulere,

    App. M. 8, p. 205, 28.— Hence,
    1.
    consultus, a, um, P. a.
    A.
    Well considered or weighed, deliberated upon, maturely pondered:

    bene consultum consilium surripitur saepissume, si minus, etc.,

    Plaut. Mil. 3, 1, 5 sq.:

    ipsi omnia, quorum negotium est, consulta ad nos et exquisita deferunt,

    Cic. de Or. 1, 58, 250: neque eam usquam invenio, neque quo eam, neque quā quaeram consultum'st, I know neither, etc., Plaut. Rud. 1, 4, 6:

    operā consultā,

    with mature reflection, Gell. 7 (6), 17, 3;

    in the same sense, consulto consilio,

    Paul. Sent. 1, 9, 6:

    consultius est huic poenalem quoque stipulationem subjungere,

    it is better. more advantageous, Dig. 2, 15, 15.—
    B.
    (Acc. to I. B. 1.) Knowing, skilful, experienced, practised, esp. in law; skilled or learned in the law:

    non ille magis juris consultus quam justitiae fuit,

    Cic. Phil. 9, 5, 10:

    juris atque eloquentiae,

    Liv. 10, 22, 7:

    consultissimus vir omnis divini atque humani juris,

    id. 1, 18, 1; cf. Gell. 1, 13, 10:

    insanientis sapientiae,

    Hor. C. 1, 34, 3:

    universae disciplinae,

    Col. 11, 1, 12.—Hence, subst.: consultus, i, m., a lawyer:

    tu consultus modo rusticus,

    Hor. S. 1, 1, 17; id. Ep 2, 2, 87; 2, 2, 159; Ov. A. A. 1, 83.— Esp. with juris, often written as one word, jūrisconsultus, i, m., v. h. v.— Absol.:

    ut natura non disciplinā consultus esse videatur,

    Cic. Caecin. 27, 78:

    consultorum alterum disertissimum, disertorum alterum consultissimum fuisse,

    id. Brut. 40, 148:

    consultiores sibimet videntur Deo,

    Tert. adv. Marc. 2, 2.—
    2.
    Subst.: consultum, i, n.
    A.
    (Acc. to I. B. 1. b.) A consultation, inquiry of a deity:

    Sostratus (sacerdos) ubi laeta et congruentia exta magnisque consultis annuere deam videt, etc.,

    Tac. H. 2, 4.—
    B.
    (Acc. to II.) A decree, decision, resolution, plan; so first, Senatus consultum, or in one word, Senatusconsul-tum, a decree of the Senate (most freq. in all periods; the senatus consulta were not, like the plebiscita, the supreme law of the republic; but under the emperors, all new laws took this form, v. esp. Sandars, Introd., Just. Inst. § 15;

    1, 2, 5),

    Sall. C. 42, 3; Cic. Verr. 2, 4, 66, § 149:

    senatus consultum est quod senatus jubet atque constituit, nam cum auctus esset populus Romanus... aequum visum est senatum vice populi consuli,

    Just. Inst. 1, 2, 5;

    for which, consulta Patrum,

    Hor. Ep. 1, 16, 41. —Of a decree of the Sicilian council:

    ne senatus consultum Siculi homines facere possent,

    Cic. Verr. 2, 4, 65, § 146.—Also in other connections:

    facta et consulta fortium et sapientium,

    Cic. Leg. 1, 24, 62; cf.:

    facta consultaque Alexandri,

    Sall. H. 3, 7 Dietsch:

    consulta et decreta,

    id. J. 11, 5:

    consulta sese omnia cum illo integra habere,

    all objects of consultation, plans, id. ib. 108, 2; cf.:

    ab occultis cavendum hominibus consultisque,

    plans, Liv. 25, 16, 4; and:

    approbare collegam consulta,

    id. 10, 39, 10:

    dum consulta petis,

    responses, oracles, divinations, Verg. A. 6, 151:

    tua magna,

    decisions, id. ib. 11, 410; so,

    mollia,

    Tac. A. 1, 40:

    mala,

    id. ib. 6, 6:

    ex consulto factum,

    purposely, voluntarily, Auct. Her. 2, 30, 49.—Hence, adv., considerately, deliberately, designedly, on purpose.
    (α).
    Form consultō (class. in prose and poetry):

    utrum perturbatione aliquā animi an consulto et cogitata fiat injuria,

    Cic. Off. 1, 8, 27; Plaut. Poen. 3, 5, 43; Cic. N. D. 1, 31, 85; id. Leg. 1, 8, 25; Caes. B. G. 5, 16; 5, 37; Sall. J. 60, 5; 64, 5; Quint. 8, 4, 19; Tac. A. 4, 16; Suet. Caes. 56; * Hor. S. 1, 10, 14 al. —
    (β).
    Form consultē (mostly ante- and post-class.):

    qui consulte, docte atque astute cavet,

    Plaut. Rud. 4, 7, 14:

    caute atque consulte gesta,

    Liv. 22, 38, 11; Spart. Had. 2.— Comp., Liv. 22, 24, 3; Tac. H. 2, 24. — Sup., Capitol. Pert. 7.

    Lewis & Short latin dictionary > consulo

  • 91 nescio

    ne-scĭo, īvi or ĭi, ītum, 4, v. a., not to know, to be ignorant (syn. ignoro):

    hunc nescire sat scio de illā amicā,

    Plaut. Merc. 2, 3, 48:

    nescis cui maledicas nunc viro,

    Ter. Eun. 4, 7, 29:

    nec me pudet fateri nescire, quod nesciam,

    Cic. Tusc. 1, 25, 60:

    de Oropo opinor, sed certum nescio,

    id. Att. 12, 23, 2:

    quid nobis agendum sit, nescio,

    id. ib. 7, 12, 2:

    anima sit (animus) ignisve, nescio,

    id. Tusc. 1, 25, 60:

    nescis quantā cum expectatione sim te auditurus,

    you cannot think, id. N. D. 3, 1, 2:

    nescis, temeraria, nescis, Quem fugias,

    Ov. M. 1, 514:

    nobis omnia de te Quaerere, si nescis, maxima cura fuit,

    id. H. 17, 197; 20, 150:

    quod scis or scies, nescis, a formula used in advising another to keep a secret: ne tu hercle linguam comprimes Posthac: etiam illud quod scies nesciveris,

    Plaut. Mil. 2, 6, 89:

    tu nescis id quod scis, Dromo, si sapies,

    Ter. Heaut. 4, 4, 26; id. Eun. 4, 4, 55.—With acc. and inf.:

    nescibam id dicere illam,

    Ter. Eun. 4, 5, 10:

    nescit Agenorides natam parvumque nepotem Aequoris esse deos,

    Ov. M. 4, 562.—With inf. alone:

    nescire Tarquinios privatos vivere,

    Liv. 2, 2, 3:

    gens, quae victa quiescere nesciat,

    id. 9, 3, 12; 22, 51, 4; Curt. 7, 7, 16; Just. 28, 3, 12; Aug. Serm. 330, 3.—
    (β).
    Pass.:

    utrum consistere uspiam velit an mare transire nescitur,

    Cic. Att. 7, 12, 2:

    talibus locis pruinarum vis et natura nescitur,

    Pall. 11, 4, 2:

    lis antea nescita,

    unknown, Sid. Ep. 8, 6.—
    (γ).
    Nescio quis, nescio quid, nescio quomodo, nescio an, used in an assertion to express uncertainty with regard to some particular contained [p. 1204] in it; and usually without influencing the mood of the following verb: nescio quis, I know not who, some one, somebody, a certain person: nescio quid, I know not what, something, some, a certain:

    prope me hic nescio quis loquitur,

    Plaut. Pers. 1, 3, 9:

    nescio quid profecto mihi animus praesagit mali,

    Ter. Heaut. 2, 2, 7:

    nisi me forte Paconii nescio cujus querelis moveri putes,

    Cic. Q. Fr. 1, 1, 6:

    o pastores nescio quos cupidos litterarum,

    id. Flacc. 17, 39; in affected ignorance, to denote that a thing is insignificant, small, mean, etc.:

    fortasse non jejunum hoc nescio quid quod ego gessi, et contemnendum videtur,

    id. Fam. 15, 4, 14:

    quia nescio quid in philosophiā dissentiret,

    a little, id. N. D. 1, 33, 93:

    nescio quid litterularum,

    a short letter, id. Att. 15, 4, 1:

    rumoris nescio quid afflavit,

    id. ib. 16, 5, 1:

    causidicum nescio quem,

    id. de Or. 1, 46, 202:

    nescio quid e quercu exsculpseram,

    id. Att. 13, 28, 2:

    sententiae nescio unde ex abdito erutae,

    id. Or. 24, 79:

    nescio quid etiam de Locrorum proelio,

    id. N. D. 3, 5, 11:

    mente nescio quā effrenatā atque praecipiti,

    id. Cael. 15, 35:

    illud nescio quod non fortuitum, sed divinum videbatur,

    id. Fam. 7, 5, 2: nescio quid praeclarum, remarkable or extraordinary excellence, id. Arch. 7, 15:

    fit enim, nescio quomodo, ut, etc.,

    I know not how, id. Off. 1, 41, 146:

    boni nescio quomodo tardiores sunt,

    id. Sest. 47, 100:

    qui, nescio quo modo, conspirant,

    Nep. Alcib. 11, 1; id. Thras. 1, 3:

    casu nescio quo,

    Cic. Fam. 5, 15, 3:

    alii nescio quo pacto obduruerunt,

    id. ib. 5, 15, 2; id. Q. Fr. 1, 1, 6, § 18:

    sed ita fato nescio quo contigisse arbitror, ut, etc.,

    id. Fam. 15, 13, 2; cf.:

    contra rem suam me nescio quando venisse questus est,

    id. Phil. 2, 2, 3: nescio an, I know not whether, probably, perhaps:

    constantiam dico? nescio an melius patientiam possim dicere,

    id. Lig. 9, 26:

    sin illam alteram, nescio an amplius mihi negotii contrahatur,

    id. Cat. 4, 5, 9:

    ingens eo die res et nescio an maxima illo bello gesta sit,

    Liv. 23, 16; v. the art. an.—
    II.
    In partic.
    A.
    Not to know, to be unacquainted with a person or thing (mostly poet.):

    illa illum nescit,

    Plaut. Aul. prol. 30; Ter. Heaut. 2, 4, 16:

    non nescire hiemem,

    Verg. G. 1, 391:

    deos,

    Luc. 1, 453:

    litteras,

    Sen. Clem. 2, 1:

    vinum toto nescire Decembri,

    i. e. to abstain from, Juv. 7, 97.—
    B.
    Not to understand; to be unable:

    non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire,

    Cic. Brut. 37, 140; Juv. 6, 188:

    stare loco nescit, said of a horse,

    Verg. G. 3, 84:

    nescit vox missa reverti,

    cannot be unsaid, Hor. A. P. 390.—
    C.
    To be incapable:

    Stoici omnino irasci nesciunt,

    Cic. de Or. 3, 18, 65:

    qui nesciat irasci,

    Juv. 10, 360.—Hence, nescĭens, entis, P. a., unknowing, ignorant, unaware (class. nescius):

    ut nescientem sentiat te id sibi dare,

    Ter. Heaut. 3, 1, 59:

    nesciens sui,

    unconscious, App. Mag. p. 301, 9.—Hence, adv.: nescĭenter, unknowingly, ignorantly, Aug. Doctr. Chr. 2, 40.

    Lewis & Short latin dictionary > nescio

  • 92 Senatusconsultum

    consŭlo, lŭi, ltum, 3, v. n. and a. [from con and root sal-; cf. consul and consilium].
    I.
    To consider, reflect, deliberate, take counsel, reflect upon, consult.
    A. 1.
    In gen.
    (α).
    Absol.: quid nunc? etiam consulis? do you still deliberate, i. e. hesitate? Plaut. Trin. 2, 4, 171; cf. id. Truc. 2, 4, 75 Speng.: ne quid in consulendo adversi eveniat, Cato ap. Gell. 7, 3, 14:

    consulto opus est,

    there is need of deliberation, Sall. C. 1, 6:

    dum tempus consulendi est,

    Ter. Hec. 5, 1, 19:

    satis facere consulentibus,

    Cic. Or. 42, 143:

    ut omnium rerum vobis ad consulendum potestas esset,

    Liv. 8, 13, 18:

    ut tot uno tempore motibus animi turbati trepidarent magis quam consulerent,

    id. 21, 16, 2:

    praesidium consulenti curiae,

    Hor. C. 2, 1, 14 et saep.—
    (β).
    With in and acc.:

    consulere in longitudinem,

    to take thought for the future, Ter. Heaut. 5, 2, 10:

    in commune,

    for the common good, id. And. 3, 3, 16; Liv. 32, 21, 1; Tac. A. 12, 5; id. Agr. 12; Curt. 5, 9, 14;

    and in the same sense: in medium,

    Verg. A. 11, 335; Liv. 24, 22, 15; Tac. H. 2, 5; Luc. 5, 46:

    in unum,

    Tac. H. 1, 68; 4, 70:

    in publicum (opp. suscipere proprias simultates),

    Plin. Ep. 9, 13, 21; Tac. A. 1, 24.—
    (γ).
    With de and abl.:

    bello confecto de Rhodiis consultum est,

    Sall. C. 51, 5; so,

    de communibus negotiis,

    id. J. 105, 1:

    de salute suorum,

    Cic. Sull. 22, 63:

    omnibus de rebus,

    Tac. A. 4, 40.—
    (δ).
    With ut or ne:

    consulere vivi ac prospicere debemus, ut illorum (liberorum) solitudo munita sit,

    Cic. Verr. 2, 1, 58, § 153:

    tu ne qua manus se attollere nobis A tergo possit, custodi et consule longe,

    Verg. A. 9, 322.— Impers.:

    ut urbi... satis esset praesidii, consultum atque provisum est,

    Cic. Cat. 2, 12, 26:

    ne deficerent, consulendum esse,

    Cels. 3, 4, 31.—
    2.
    Esp., consulere alicui or alicui rei, to take care for some person or thing, to be mindful of, take care of, look to, have regard for, to counsel or consult for:

    tuae rei bene consulere cupio,

    Plaut. Trin. 3, 2, 9:

    quid me fiat, parvi pendis, dum illi consulas,

    Ter. Heaut. 4, 3, 37:

    qui parti civium consulunt, partem neglegunt,

    Cic. Off. 1, 25, 85: consulere eorum commodis et utilitati salutique [p. 442] servire, id. Q. Fr. 1, 1, 9, § 27; so,

    famae, pudicitiae tuae,

    id. Phil. 2, 2, 3:

    dignitati meae,

    id. Fam. 11, 29, 1:

    suae vitae,

    Caes. B. G. 7, 12:

    receptui sibi,

    id. B. C. 3, 69:

    reipublicae juxta ac sibi,

    Sall. C. 37, 8; id. J. 58, 2; Hor. Ep. 1, 17, 1:

    timori magis quam religioni,

    Caes. B. C. 1, 67; cf.:

    magis irae quam famae,

    Sall. C. 51, 7:

    qui mi consultum optime velit esse,

    Ter. Phorm. 1, 3, 1: mi ires consultum male? to counsel evil or badly, Plaut. Bacch. 3, 6, 36; so,

    male patriae,

    Nep. Epam. 10, 1; id. Phoc. 2, 2.—With si:

    melius consulet (sibi), si, etc.,

    Cels. 1, 3, 55.—
    B.
    Act.
    1.
    Consulere aliquem (or aliquid), to consult with one, to ask his opinion or advice, to ask counsel of, to consult, question (for the sake of advice).
    a.
    In gen.:

    cum te consuluissem, quid mihi faciendum esse censeres,

    Cic. Fam. 11, 29, 1:

    te, qui philosophum audis,

    id. ib. 9, 26, 1:

    Apellem tragoedum, uter, etc.,

    Suet. Calig. 33 al. —Of inanim. objects:

    speculum suum,

    Ov. A. A. 3, 136; cf.:

    spectatas undas, quid se deceat,

    id. M. 4, 312:

    nares, an olerent aera Corinthōn,

    Mart. 9, 60, 11:

    diem de gemmis, etc.,

    Ov. A. A. 1, 251 sq.:

    animum nostrum,

    Quint. 4, 2, 52:

    aures meas,

    id. 9, 4, 93:

    suas vires,

    id. 10, 2, 18 al. —With two accs.:

    ibo et consulam hanc rem amicos, quid faciundum censeant,

    Plaut. Men. 4, 3, 26:

    nec te id consulo,

    Cic. Att. 7, 20, 2:

    consulere prudentiorem coepi aetates tabularum,

    Petr. 88.—Freq.,
    b.
    Esp. as t. t.
    (α).
    In the lang. of religion, to consult a deity, an oracle, omens, etc.:

    Apollinem de re,

    Cic. Leg. 2, 16, 40:

    deum consuluit auguriis, quae suscipienda essent,

    Liv. 1, 20, 7:

    deos hominum fibris,

    Tac. A. 14, 30 fin.:

    Phoebi oracula,

    Ov. M. 3, 9; Suet. Vesp. 5:

    Tiresiam conjectorem,

    Plaut. Am. 5, 1, 76:

    haruspicem,

    Cic. Div. 2, 4, 11; Suet. Tib. 63; Cato, R. R. 5, 4:

    vates nunc extis, nunc per aves,

    Liv. 2, 42, 10:

    Cumaeam anum,

    Ov. F. 4, 158:

    avem primum visam augur,

    id. ib. 1, 180:

    spirantia exta,

    Verg. A. 4, 64; so,

    trepidantia exta,

    Ov. M. 15, 576:

    sacras sortes,

    id. ib. 11, 412:

    Etrusci haruspices male consulentes,

    Gell. 4, 5, 5.— Pass. impers.:

    si publice consuletur... sin privatim,

    Tac. G. 10. —With dependent question:

    senatus pontificum collegium consuli jussit, num omne id aurum in ludos consumi necessum esset,

    Liv. 39, 5, 9:

    consulti per ludibrium pontifices, an concepto necdum edito partu rite nuberet,

    Tac. A. 1, 10.—
    (β).
    In judic. lang., to ask advice of a lawyer, to consult, etc.:

    quam inanes domus eorum omnium, qui de jure civili consuli solent,

    Cic. Verr. 2, 1, 46, § 120:

    consuli quidem te a Caesare scribis: sed ego tibi ab illo consuli mallem,

    id. Fam. 7, 11, 2:

    si jus consuleres, peritissimus,

    Liv. 39, 40, 6:

    munus hoc eorum qui consuluntur,

    i. e. who are skilled in the law, Cic. Leg. 1, 4, 14; so id. Quint. 16, 53.—

    With dependent question: consulens eum, an seni jam testato suaderet ordinare suprema judicia,

    Quint. 6, 3, 92.—The formula usual in asking advice was, licet consulere? Cic. Mur. 13, 28; cf. Hor. S. 2, 3, 192.—
    (γ).
    In publicists' lang., to take counsel with the competent authorities, to consult:

    Quirites, utrum, etc.,

    Liv. 31, 7, 2; so,

    senatum,

    Sall. J. 28, 2:

    senatum de foedere,

    id. ib. 39, 2;

    62, 10: populum de ejus morte,

    Cic. Mil. 7, 16:

    plebem in omnia (tribuni),

    Liv. 6, 39, 2 al. —
    2.
    Aliquid.
    a.
    To take counsel or deliberate upon something, to consider:

    est consulere quiddam quod tecum volo,

    Plaut. Most. 5, 1, 53; id. Pers. 5, 2, 63:

    rem delatam consulere ordine non licuit,

    Liv. 2, 28, 2; so,

    consulere et explorare rem,

    Cic. Att. 2, 16, 4:

    consulis rem nulli obscuram,

    Verg. A. 11, 344 al.:

    bis repulsi Galli quid agant consulunt,

    Caes. B. G. 7, 83.—
    b.
    To advise something, to give advice:

    tun' consulis quicquam?

    Ter. Ad. 1, 2, 47; id. Phorm. 1, 3, 22.— Absol.:

    ab re consulit blandiloquentulus,

    advises to his hurt, Plaut. Trin. 2, 1, 17.
    II.
    Sometimes meton. (causa pro effectu).
    A.
    To take a resolution, resolve, conclude, determine.
    1.
    Neutr.; constr. absol. or with de aliquo or in aliquem:

    de nullis quam de vobis infestius aut inimicius consuluerunt,

    Liv. 28, 29, 8; so,

    de perfugis gravius quam de fugitivis,

    id. 30, 43, 13:

    in humiliores libidinose crudeliterque consulebatur,

    id. 3, 36, 7; so,

    crudeliter in deditos victosque,

    id. 8, 13, 15; cf. Tac. Agr. 16. —
    2.
    Act.:

    quid in concilio consuluistis?

    Plaut. Bacch. 1, 1, 6:

    animum ego inducam tamen, ut illud, quod tuam in rem bene conducat, consulam,

    id. Cist. 3, 4: ne quid gravius de salute tuā consulas, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 16, 1:

    pessime istuc in te atque in illum consulis,

    Ter. Heaut. 3, 1, 28:

    quae reges irā inpulsi male consuluerint,

    Sall. C. 51, 4:

    nisi quod de uxore potuit honestius consuli,

    id. J. 95, 3.— Pass. impers.:

    aliter mihi de illis ac de me ipso consulendum est,

    Cic. Att. 7, 13, 3.—
    B.
    With the access. idea of judging, in the connection boni, optimi aliquid consulere, to excuse, take in good part, interpret favorably; be contented, pleased, or satisfied with:

    sit consul a consulendo vel a judicando: nam et hoc consulere veteres vocaverunt, unde adhuc remanet illud Rogat boni consulas, id est bonum judices,

    Quint. 1, 6, 32; cf. Paul. ex Fest. p. 41, 8 Müll.: nemo hoc rex ausus est facere, eane fieri bonis, bono genere gnatis boni consulitis? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

    boni consulendum,

    Varr. L. L. 7, § 40 Müll.:

    tu haec quaeso consule missa boni,

    Ov. P. 3, 8, 24; cf. id. Tr. 4, 1, 106; so,

    nostrum laborem,

    Quint. 6, prooem. § 16; Plin. Ep. 7, 12, 3:

    hoc munus,

    Sen. Ben. 1, 1, 8; id. Prov. 2, 4; id. Ep. 9, 20; 17, 9; 88, 17:

    quaerebat argentum avaritia: boni consuluit interim invenisse minium,

    Plin. 33, prooem. 2, § 4;

    8, 16, 17, § 44: boni et optimi consulere,

    App. M. 8, p. 205, 28.— Hence,
    1.
    consultus, a, um, P. a.
    A.
    Well considered or weighed, deliberated upon, maturely pondered:

    bene consultum consilium surripitur saepissume, si minus, etc.,

    Plaut. Mil. 3, 1, 5 sq.:

    ipsi omnia, quorum negotium est, consulta ad nos et exquisita deferunt,

    Cic. de Or. 1, 58, 250: neque eam usquam invenio, neque quo eam, neque quā quaeram consultum'st, I know neither, etc., Plaut. Rud. 1, 4, 6:

    operā consultā,

    with mature reflection, Gell. 7 (6), 17, 3;

    in the same sense, consulto consilio,

    Paul. Sent. 1, 9, 6:

    consultius est huic poenalem quoque stipulationem subjungere,

    it is better. more advantageous, Dig. 2, 15, 15.—
    B.
    (Acc. to I. B. 1.) Knowing, skilful, experienced, practised, esp. in law; skilled or learned in the law:

    non ille magis juris consultus quam justitiae fuit,

    Cic. Phil. 9, 5, 10:

    juris atque eloquentiae,

    Liv. 10, 22, 7:

    consultissimus vir omnis divini atque humani juris,

    id. 1, 18, 1; cf. Gell. 1, 13, 10:

    insanientis sapientiae,

    Hor. C. 1, 34, 3:

    universae disciplinae,

    Col. 11, 1, 12.—Hence, subst.: consultus, i, m., a lawyer:

    tu consultus modo rusticus,

    Hor. S. 1, 1, 17; id. Ep 2, 2, 87; 2, 2, 159; Ov. A. A. 1, 83.— Esp. with juris, often written as one word, jūrisconsultus, i, m., v. h. v.— Absol.:

    ut natura non disciplinā consultus esse videatur,

    Cic. Caecin. 27, 78:

    consultorum alterum disertissimum, disertorum alterum consultissimum fuisse,

    id. Brut. 40, 148:

    consultiores sibimet videntur Deo,

    Tert. adv. Marc. 2, 2.—
    2.
    Subst.: consultum, i, n.
    A.
    (Acc. to I. B. 1. b.) A consultation, inquiry of a deity:

    Sostratus (sacerdos) ubi laeta et congruentia exta magnisque consultis annuere deam videt, etc.,

    Tac. H. 2, 4.—
    B.
    (Acc. to II.) A decree, decision, resolution, plan; so first, Senatus consultum, or in one word, Senatusconsul-tum, a decree of the Senate (most freq. in all periods; the senatus consulta were not, like the plebiscita, the supreme law of the republic; but under the emperors, all new laws took this form, v. esp. Sandars, Introd., Just. Inst. § 15;

    1, 2, 5),

    Sall. C. 42, 3; Cic. Verr. 2, 4, 66, § 149:

    senatus consultum est quod senatus jubet atque constituit, nam cum auctus esset populus Romanus... aequum visum est senatum vice populi consuli,

    Just. Inst. 1, 2, 5;

    for which, consulta Patrum,

    Hor. Ep. 1, 16, 41. —Of a decree of the Sicilian council:

    ne senatus consultum Siculi homines facere possent,

    Cic. Verr. 2, 4, 65, § 146.—Also in other connections:

    facta et consulta fortium et sapientium,

    Cic. Leg. 1, 24, 62; cf.:

    facta consultaque Alexandri,

    Sall. H. 3, 7 Dietsch:

    consulta et decreta,

    id. J. 11, 5:

    consulta sese omnia cum illo integra habere,

    all objects of consultation, plans, id. ib. 108, 2; cf.:

    ab occultis cavendum hominibus consultisque,

    plans, Liv. 25, 16, 4; and:

    approbare collegam consulta,

    id. 10, 39, 10:

    dum consulta petis,

    responses, oracles, divinations, Verg. A. 6, 151:

    tua magna,

    decisions, id. ib. 11, 410; so,

    mollia,

    Tac. A. 1, 40:

    mala,

    id. ib. 6, 6:

    ex consulto factum,

    purposely, voluntarily, Auct. Her. 2, 30, 49.—Hence, adv., considerately, deliberately, designedly, on purpose.
    (α).
    Form consultō (class. in prose and poetry):

    utrum perturbatione aliquā animi an consulto et cogitata fiat injuria,

    Cic. Off. 1, 8, 27; Plaut. Poen. 3, 5, 43; Cic. N. D. 1, 31, 85; id. Leg. 1, 8, 25; Caes. B. G. 5, 16; 5, 37; Sall. J. 60, 5; 64, 5; Quint. 8, 4, 19; Tac. A. 4, 16; Suet. Caes. 56; * Hor. S. 1, 10, 14 al. —
    (β).
    Form consultē (mostly ante- and post-class.):

    qui consulte, docte atque astute cavet,

    Plaut. Rud. 4, 7, 14:

    caute atque consulte gesta,

    Liv. 22, 38, 11; Spart. Had. 2.— Comp., Liv. 22, 24, 3; Tac. H. 2, 24. — Sup., Capitol. Pert. 7.

    Lewis & Short latin dictionary > Senatusconsultum

  • 93 tamen

    tămen, adv. [perh. from tam and en, Corss. Ausspr. 1, 842; but cf. Rib. Lat. Part. p. 27 sqq.], notwithstanding, nevertheless, for all that, however, yet, still, etc.
    I.
    In gen.
    A.
    With a corresp. concessive or conditional particle ( quamquam, quamvis, etsi, etiamsi, tametsi, licet, si, ut, cum, etc.; tamen stands at the beginning of the clause or after a prominent word; cf.: certe, nihilo minus).
    1.
    With quamquam:

    verumtamen, quamquam abest a culpā, suspitione tamen non caret,

    Cic. Rosc. Am. 20, 55:

    quamquam me vester honos vigilare jubet, tamen, etc.,

    id. Agr. 2, 28, 77; id. Imp. Pomp. 1, 1; 12, 34; id. Cat. 2, 9, 19; 3, 12, 29.—
    2.
    With quamvis:

    quamvis sit magna (exspectatio), tamen eam vinces,

    Cic. Rep. 1, 23, 37.—
    3.
    With etsi:

    etsi abest maturitas aetatis, jam tamen, etc.,

    Cic. Fam. 6, 18, 4; cf.:

    sed tamen etsi omnium causā, quos commendo, velle debeo, tamen, etc.,

    id. ib. 13, 71.—
    4.
    With tametsi:

    tametsi miserum est, tamen, etc.,

    Cic. Rosc. Am. 20, 55:

    tametsi ille venerit, tamen,

    id. Imp. Pomp. 5, 13; 17, 51; Sall. C. 3, 2; Caes. B. G. 1, 30; 7, 43, and v. tametsi, II.—
    5.
    With etiam si:

    etiamsi natura abripuit, virtus tamen, etc.,

    Cic. Rep. 1, 16, 25; id. Caecin. 21, 59; id. Div. 2, 64, 131:

    etiam si ab hoste defendant, tamen,

    id. Imp. Pomp. 5, 13.—
    6.
    With licet:

    licet tibi significarim, ut ad me venires: tamen intellego, etc.,

    Cic. Att. 3, 12, 3.—
    7.
    With ut:

    equidem, ut verum esset... tamen arbitrarer, etc.,

    Cic. Rep. 1, 6, 11.—
    8.
    With si:

    si taceo, interii tamen,

    Plaut. Mil. 2, 3, 36:

    si Massilienses per delectos cives... reguntur, inest tamen in eā conditione, etc.,

    Cic. Rep. 1, 27, 43:

    si ipsa minus honestas, contumelia tamen, etc.,

    id. Part. Or. 26, 92:

    si omnes deos hominesque celare possimus, nihil tamen, etc.,

    id. Off. 3, 8 fin.; id. Imp. Pomp. 17, 50; id. Cat. 3, 3, 7:

    si nullus erit pulvis, tamen excute nullum,

    Ov. A. A. 1, 151; Curt. 5, 8, 15; 7, 5, 42.—
    9.
    With cum:

    cum ea consecutus nondum eram... tamen, etc.,

    Cic. Fam. 3, 7, 5; id. Rep. 1, 10, 16:

    cui (senatus auctoritati) cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta,

    id. Fam. 1, 2, 4.—
    B.
    Without correl. particle:

    retraham ad me illud argentum tamen,

    Ter. Heaut. 4, 2, 11: Divitiacus dixit, scire se illa esse vera;

    sese tamen amore fraterno commoveri,

    Caes. B. G. 1, 20: expellitur ex oppido Gergoviā;

    non destitit tamen,

    id. ib. 7, 4:

    equites conflixerunt, tamen ut nostri superiores fuerint,

    id. ib. 5, 15:

    propterea quod reliquis tamen fugae facultas daretur, Sequanis vero, etc.,

    at least, id. ib. 1, 32; so,

    neque recordatur illi ipsi tam infelici imperatori patuisse tamen portus Africae,

    Liv. 28, 43, 17:

    quo, defendente nullo, tamen armatis adscendere esset difficile,

    Hirt. B. G. 8, 33; Sall. C. 20, 12; Curt. 4, 4, 21; 4, 6, 28:

    semper Ajax fortis, fortissimus tamen in furore,

    Cic. Tusc. 4, 23, 52:

    qui plusque fore dicant in pluribus consilii quam in uno, et eandem tamen aequitatem,

    id. Rep. 1, 35, 55:

    id ipsum tam mite ac tam moderatum imperium tamen, quia unius esset, deponere eum in animo habuisse quidam auctores sunt,

    Liv. 1, 48, 9:

    et Philippus minime, quin rebellandum esset, dubius, quia tamen inmaturae ad id vires erant, ad moram, etc.,

    id. 39, 35, 2 Weissenb. (dub.): haec e pectoribus altis et eruditis orta sunt;

    illud tamen non minus admirabile, quod servilis animus cepit,

    Val. Max. 3, 3, 7.—Emphat., beginning a sentence:

    tamen contemptus abs te, haec habui in memoriā,

    Ter. Eun. 1, 2, 90:

    tamen aliquid nullius est... tanta copia quae enarrare tuas res gestas possit. Tamen adfirmo, etc.,

    Cic. Marcell. 2, 4; Liv. 21, 55, 10.—
    II.
    Esp.
    A.
    With sed, in transitions, in resuming the thought after a parenthesis, or in limiting or correcting something already said, or some inference from it, but yet, but nevertheless, but still:

    hi non sunt permolesti: sed tamen insident et urgent,

    Cic. Att. 1, 18, 2:

    sed tamen velim scire, etc.,

    id. Rep. 1, 30, 46:

    difficile factu est, sed conabor tamen,

    id. ib. 1, 43, 66:

    ipse ad me non venisset... sed tamen,

    id. Fam. 4, 3, 1:

    quicquid arte fieri potuerit—non enim jam satis est consilio pugnare... —sed tamen quicquid elaborari aut effici potuerit,

    id. ib. 9, 16, 2:

    non perfectum illud quidem, sed tolerabile tamen,

    id. Rep. 1, 26, 42; id. Imp. Pomp. 4, 10; 17, 52; id. Cat. 2, 9, 20; 4, 5, 9:

    gravi morbo est inplicitus. Sed animo tamen aegrum magis quam corpore, etc.,

    Liv. 40, 56, 9; Curt. 4, 4, 12; Sen. Q. N. 6, 16, 3; cf. also verumtamen. —
    B.
    Si tamen, if at least, if only, = si modo:

    aliqua et mihi gratia ponto est: Si tamen in medio quondam concreta profundo Spuma fui,

    Ov. M. 4, 537; so id. Tr. 3, 14, 24:

    si tamen illi (amici) non gravantur,

    Plin. Ep. 3, 1, 4; 6, 21, 6 et saep.—
    2.
    Ellipt. (very rare): utilissimo quidem exemplo;

    si tamen acta excellentissimorum virorum humiliter aestimare... permittitur ( = ita tamen utilissimo, si, etc.),

    Val. Max. 2, 7, 14.—
    C.
    In an interrogation:

    si quinque hominum milibus ad vim, facinus caedemque delectis locus quaeritur, tamenne patiemini vestro nomine contra vos firmari opes?

    in spite of this, notwithstanding this, Cic. Agr. 2, 28, 77;

    so. si... tamenne?

    id. Fl. 10, 21; id. Font. 7, 16 (3, 6); id. Dom. 19, 50.—Without ne:

    cur nolint, etiam si tacerent, satis dicunt. Verum non tacent. Tamen his invitissimis te offers?

    Cic. Div. in Caecil. 6, 21: —Quare tamen per plures dies motus [p. 1839] fuit? yet why, etc., Sen. Q. N. 6, 31, 1;

    so even at the beginning of a letter: tamen a malitiā non discedis?

    and yet, Cic. Fam. 9, 19, 1.—
    D.
    Ac tamen, and yet, and that although: admirabile est quantum inter omnis unus excellat;

    ac tamen, cum esset Demosthenes, multi oratores fuerunt, etc.,

    Cic. Or. 2, 6; 8, 26; id. Sest. 54, 115:

    quantus iste est hominum error! Ac tamen facile patior, etc.,

    id. Rep. 2, 15, 29; cf.:

    atque is tamen aliquis Ligarius non fuit,

    yet not even, id. Lig. 7, 22.—
    E.
    Neque... nec tamen, nor, on the other hand, and yet not:

    Cyri vitam legunt, praeclaram illam quidem, sed neque tam nostris rebus aptam nec tamen Scauri laudibus anteponendam,

    Cic. Brut. 29, 112.—
    F.
    Ne tamen, that by no means:

    veni igitur, quaeso, ne tamen semen urbanitatis unā cum re publicā intereat,

    Cic. Fam. 7, 31, 2.—
    G.
    With rel. pron.: qui tamen, etc., who however, although he ( she, it, they, etc.):

    L. Lucullus, qui tamen eis incommodis mederi fortasse potuisset,... partem militum Glabrioni tradidit,

    Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

    ut possint eam vitam, quae tamen esset reddenda naturae, pro patriā potissimum reddere,

    id. Rep. 1, 3, 5:

    perturbat me etiam illud interdum, quod tamen, cum te penitus recognovi, timere desino,

    id. Deiot. 2, 4; id. Cat. 4, 11, 23: fuit mirificus in Crasso pudor, qui tamen non modo obesset ejus orationi, sed etiam prodesset, and yet its effect was, etc., id. de Or. 1, 26, 122:

    si vetustum verbum sit, quod tamen consuetudo ferre possit,

    id. ib. 3, 43, 170.—Qui tamen sometimes introduces a paranthetical concession:

    alter, qui tamen se continuerat, senserat tantum aliud atque homines exspectabant,

    Cic. Sest. 53, 114 (v. Fischer, Gram. p. 573, 5).—
    H.
    Strengthened by nihilominus:

    etsi verum judicabant, tamen nihilominus, etc.,

    Cic. Clu. 28, 76: tamen nihilominus Aien aristeuein, etc., id. Fam. 13, 15, 2.
    For tam = tamen, v.
    tam, IV.

    Lewis & Short latin dictionary > tamen

  • 94 indico [1]

    1. indico, āvī, ātum, āre (Intens. v. 2. indīco), anzeigen, entdecken, offenbaren, verraten, bekannt machen, vorbringen, I) im allg.: bene dissimulatum amorem et celatum, Ter.: rem patri, Ter., od. dominae, Cic.: hoc consilium patri, Liv.: de sorore eius, Ter.: alci de epistulis, Cic. – dolorem lacrimis, Cic.: vultus indicat mores, Cic.: hoc res ipsa indicat, Ter.: se indicare, sich zeigen, wie man ist, Cic.: im Passiv m. dopp. Nom., cum res non gesta indicatur, sed ut sit gesta ostenditur, Quint. 9, 2, 40. – m. Acc. u. Infin., ad eam venies indicans te amare, Ter.: nonne indicat non posse illa probanda esse sapienti? Cic.: indicare necessariis periclitantis in difficili spem esse, Cels.: me tabulā sacer votivā paries indicat uvida suspendisse potenti vestimenta maris deo, Hor.: quae res indicabat populares esse, Sall.: im Passiv m. Nom. u. Infin., scutorum, gladiorum, frenorum pilorumque etiam multitudo deprehendi posse indicabatur, Cic. Mil. 64. – m. folg. indir. Fragesatz, contentus indicare, quod factum sit, quo sit modo factum, Quint.: mihi quidem illud etiam peracerbum fuit, quod sunt alter alteri quid pararent indicati (weil sie erfuhren), Plin. ep.: quod quem ad modum fiat, mox indicabo, Cels.: dicendi autem genus quod fuerit in utroque, orationes utriusque etiam posteris indicabunt, Cic. – II) insbes.: A) gerichtlich usw. ein Verbrechen anzeigen, ange ben, verraten, aussagen, conscios, Cic.: de coniuratione, Sall.: de homine (coniurato), Sall. – m. folg. indir. Fragesatz, indica, qui illud aurum abstulerit, Pompon. com. 109. – B) den Wert od. Preis einer Sache bestimmen, etw. taxieren, fundum alci, Cic.: ut sciam, quanti indicet, Plaut. – / arch. indicasso für indicavero, Plaut. Poen. 888: indicassis für indicaveris, Plaut. aul. 608 u. rud. 1028.

    lateinisch-deutsches > indico [1]

  • 95 ne [2]

    2. nē, die urspr. u. eig. latein. Verneinungspartikel, als Adv. = nicht, als Coniunction = daß nicht, damit nicht, und, mit Verkürzung des Vokals, , als enklitisches Fragewort = etwa nicht? doch nicht? ob etwa nicht? (s. 3. ne).

    I) , als Adv., nicht, A) als Verneinung eines Begriffes, der als sinnlich od. geistig wahrgenommen aufgefaßt wird. In dieser Weise findet sich ne nur in der älteren Zeit der Sprache gebraucht, während sonst gew. non zur Verneinung dient, nisi tu ne vis, Plaut.: operae ne parcunt, Plaut.: crescere ne possunt fruges, Lucr. – In der ausgebildeten Sprache hat es sich so erhalten in Zusammensetzungen, wie nefas, nemo (= ne-homo), ne-scio, ne-quaquam, nedum, ne-uter, nullus, numquam, nusquam, necopinus, necubi, negotium u.a.

    B) als Verneinung eines Begriffes, der als vorgestellt und daher nur als möglich aufgefaßt wird, 1) in der Verbindung ne... quidem (ne quidem ohne dazwischengesetztes Wort bei Gaius inst. 1, 67 u. 3, 93), die das Wort oder die Wortverbindung, die verneint werden soll, in die Mitte nimmt, nicht einmal, ne populus quidem, Cic.: ne in oppidis quidem, Cic.: ne cum esset factum quidem, Cic. – Sollen mehrere durch Partikeln verbundene Wortbegriffe verneint werden, so steht ne... quidem nur bei dem ersten, ne Aequi quidem ac Volsci, Liv.: ne a sententiis quidem aut verbis, Quint. – Ebenso wird bei verbundenen Sätzen ne... quidem nur im ersten gesetzt, ita ut ne efferendi quidem signa Romanis spatium nec ad explicandam aciem locus esset, Liv. – Durch ne... quidem wird der ganze Satz verneint, cum mendaci homini ne verum quidem dicenti credere soleamus, Cic. – Doch geht sehr häufig eine Negation voraus, non fugio ne hos quidem mores, Cic.: numquam illum ne minimā quidem re offendi, Cic. – Wenn daher zwei Satzglieder miteinander verbunden werden, von denen das eine den schwächeren Gedanken durch non modo (nicht eben, nicht gerade, nicht nur), das andere den stärkeren durch ne... quidem ausdrückt, so kann bei jenem non als seine eigene Negation gesetzt, aber auch weggelassen u. aus dem mit ne... quidem gebildeten Satze entnommen werden, jedoch nur dann, wenn beide Satzglieder einerlei Prädikat haben, mihi vero quidquid accĭderit ne recusanti quidem, non modo non repugnanti, Cic.: ne sues quidem id velint, non modo ipse, nicht bloß ich nicht, Cic.: duas res non modo agere uno tempore, sed ne cogitando quidem explicare potest, Cic. – Häufig bedeutet ne... quidem a) geschweige, viel weniger, wenn der Satz eine Steigerung enthält, nullum est fatum: ita ne divinatio quidem, Cic. – b) keineswegs, wenn ein anderer Satz mit sed (sondern), etiam (sogar), sed etiam (sondern sogar) entgegengesetzt wird, is utitur consilio ne suorum quidem, sed suo, Cic.: ergo illi ne causa quidem itineris, etiam manendi, Cic.: ne conivente quidem te, sed etiam hilarioribus oculis intuente, Cic. – c) natürlich nicht, gewiß nicht, wenn ein abgeleiteter Gedanke angeschlossen wird, carēre enim sentientis est: nec sensus in mortuo: ne carēre quidem igitur in mortuo est, Cic.: egone ut te interpellem? ne hoc quidem vellem, Cic. – 2) in der Verbindung ne... quoque = ne... quidem, auch nicht einmal, sese, inquit, ne id quoque, quod tum suaderet, facturum esse, Cl. Quadr. ann. 1. fr. 17 (bei Gell. 17, 2, 18): ceterum quando ne ea quoque temptata vis proficeret, consilio grassandum, Liv. 10, 14, 13: u. so auch Gell. 1, 2, 5 u. 20, 1, 15: in Verbindungen, wie ne quis, ne qui, ne quando u.a., iustitiae primum munus est, ut ne cui quis noceat, Cic.: ut ne qua scintilla relinquatur, Cic.: ut ne quando amare inciperemus, Cic.

    C) zur Verneinung eines Begriffes, der als gewollt u. übh. als von einer Willenstätigkeit abhängig aufgefaßt wird: AA) in unabhängigen Sätzen: 1) in Sätzen, die eine Bitte, eine Aufforderung, einen Befehl enthalten, nicht, a) neben dem Imperativ, ne crucia te, Ter.: ne nega, verred' es nicht! Ter.: ne time, Plaut.: ne metue, Sen. rhet.: fratrem ne desere, Verg.: ne gravare, Plin. ep.: ne timete, Liv.: ne repugnate vestro bono, Sen.: impius ne audeto placare donis iram deorum, Cic. – b) neben dem Konjunktiv (des Präsens od. Perfekts), ne me moneatis, Plaut.: ne forte pudori sit tibi Musa, Hor.: ne tot annorum felicitatem in unius horae dederis discrimen, Liv. – Häufig wird ein mit ne gebildeter Satz ohne Verbindungspartikel nach einer Einräumung gesetzt, sint sane liberales ex sociorum fortunis, misericordes in furibus aerarii, ne illi sanguinem nostrum largiantur, doch unser Blut sollen sie nicht vergeuden, Sall.: tu vero istam Romae legem rogato: nobis nostras ne ademeris, Cic. – Ebenso steht ein mit ne gebildeter Satz ohne Verbindungspartikel, wenn der in ihm enthaltene Gedanke aus einem anderen abgeleitet wird, nec nunc adulteria obiecturum ait, ne domum reposceret, noch weniger wolle er den Palast zurückverlangen, Tac. ann. 11, 30 (wo Halm nedum). – 2) in Sätzen, die eine Einräumung enthalten, gesetzt, daß nicht, zugegeben, daß nicht, ne sit sane summum malum dolor: malum certe est, Cic.: ne sit igitur sol, ne luna, ne stellae, Cic.: ne aequaveritis Hannibali Philippum, ne Carthaginiensibus Macedonas, Pyrrho certe aequabitis, Liv. – 3) in Sätzen, die einen Wunsch enthalten, nicht, doch nicht, ne id Iuppiter optimus maximus sirit, Liv. – bes. häufig utinam ne (wofür auch utinam non stehen kann), illud utinam ne vere scriberem, Cic. – Dah. wird ne auch bei Beteuerungen gesetzt, ne vivam, si scio, ich will des Todes sein, Cic.: ne sim salvus, si aliter scribo ac sentio, ich will nicht gesund sein, Cic.

    BB) in abhängigen Sätzen: 1) in Sätzen aller Art neben einem Komparativ, nicht, ja nicht, ut hoc nostrum desiderium ne plus sit annuum, Cic.: muneris ergo in singulos dari ne minus dena milia aeris, Liv.: noluit quid statui nisi columellam tribus cubitis ne altiorem, Cic. – 2) in Sätzen zur Angabe der Absicht, nicht, ja nicht, nur nicht, te ulciscar, ut ne impune nos illuseris, Cic.: quid vis nobis dare, ut isti abs te ne auferantur, Cic. – 3) in Sätzen zur Angabe eines beabsichtigten Erfolges, nicht, ja nicht, nur nicht, iubeatis ut in civitate ne sit, Cic.: illud assequi possunt, ut ne dedeceat, Cic.: te obsecro, ut ne credas, Ter. – Auch da, wo der Erfolg ein rein faktischer zu sein scheint, liegt der Begriff der Absichtlichkeit des handelnden od. denkenden Subjekts zugrunde, tantum a vallo eius prima acies aberat, uti ne in eam telum adigi posset, daß es nicht möglich sein sollte, Caes.: ex quo efficitur, non ut voluptas ne sit, sed ut voluptas non sit summum bonum, nicht daß die Sinnenlust gar nicht vorhanden sein soll, sondern daß sie nicht das höchste Gut ist, Cic. – 4) in relativen Absichtssätzen, die mit quo (qui) od. quomodo gebildet sind, nicht, ja nicht, ego id agam, mihi qui ne detur, Ter.: quo ne per vacuum Romano incurreret hostis, Hor.: quaeritis maximis sumptibus faciendis quomodo ne tributa conferatis, Rutil. Lup. – 5) in restringierenden Sätzen in den Verbndgg. dum ne, modo ne, dummodo ne, tantum ne, wenn nur nicht, nur nicht, Komik., Cic. u.a.

    II) , als Coniunction, daß nicht, damit nicht, A) in Sätzen zur Angabe der Absicht, daß nicht, damit nicht, gallinae pennis fovent pullos, ne frigore laedantur, Cic.: dolorem saepe perpetiuntur, ne incĭdant in maiorem Cic.: ne vana urbis magnitudo esset, asylum aperit, Liv.: nemo prudens punit, quia peccatum est, sed ne peccetur, Sen. – Häufig bezieht sich ne auf ein die Absicht andeutendes Wort, wie ideo, idcirco, propter hoc u.a., an ideo aliquid scripsit, ne videretur? Cic.: idcirco capite et superciliis semper erat rasis, ne ullum pilum viri boni habere dicatur, Cic. – Zuw. steht ein mit ne gebildeter Satz vor einem anderen, der eine Behauptung od. Erzählung enthält, um die Absicht anzugeben, in der die Mitteilung gemacht wird. Zur Vervollständigung der Gedankenreihe müßte ein Satz wie »so behaupte, erwähne ich, daß« beigefügt sein, der aber im Lat., wie im Deutschen, oft ausgelassen wird, ne tamen ignores, quo sit Romana loco res, Cantaber Agrippae... virtute cecĭdit, Hor.: daher ne multa dicam, ne multa od. multis, kurz, Cic.

    B) in Sätzen zur Angabe eines beabsichtigten Erfolges, daß nicht, 1) nach Verben, die eine Willensäußerung bezeichnen, hoc te rogo, ne demittas animum, Cic.: toti exercitui imperavit, ne iniussu concurrerent, Caes.: malo, ne roges, Cic.: Macedonas monebat, ne moverentur, Iustin.: ne quis insepultus esset, rerum natura prospexit, Sen.: ne quam occasionem dimitteret, cogitabat, Caes. – 2) nach Ausdrücken, die eine Aussage enthalten, die eine Willenstätigkeit voraussetzt, quidam ne umquam riderent, consecuti sunt, Sen.: vestra interest, ne imperatorem pessimi faciant, Tac.: aegre retentis militibus est factum, ne proelio contenderetur, Caes.: potestis efficere, ut male moriar: ne moriar, non potestis, Plin. ep.: reliquum est, ne quid stulte, ne quid temere dicam aut faciam, Cic.

    / Als Eigentümlichkeit ist zu bemerken: 1) daß ne durch »daß« od. den bloßen Infinitiv wiedergegeben wird: a) nach den Verben »sich hüten (cavēre), verhindern (impedire, resistere), verbieten (interdicere, seltener vetare), sich weigern (recusare)«, weil der negative Begriff, der in diesen Verben enthalten ist, auch auf den abhängigen Satz übertragen wird, s. caveo, im-pedio, re-sisto usw. – Zuw. steht auch ne, wenn aus dem Verbum des Hauptsatzes der Begriff eines der angegebenen Verben herausgenommen werden kann, Decii corpus ne inveniretur, nox quaerentes oppressit, Liv. – b) nach allen Verben u. Ausdrücken, die den Begriff der Furcht u. Besorgnis haben (wie timere, metuere, vereri, horrere, pavere; terrere, conterrere; timor est, metus est, spes est, periculum est), weil in ihnen der Begriff eines vergeblichen Wunsches enthalten ist, s. timeo, metuo usw. – Wenn der abhängige Satz negativ ist, steht ne non, zB. timeo, ne non impetrem, Cic.: vereor, ne sufficere non possim, Curt.: non vereor, ne non scribendo te expleam, Cic.: non est periculum, ne idem facere non possit, Cic. – 2) daß ne nach den Verben »sehen, zusehen, untersuchen, erwägen« häufig statt durch daß nicht auch durch ob etwa übersetzt werden kann, cum circumspiceret, ne quid praeteriisset, Varro: singuli pulli tentandi, ne quid habeant in gutture, Colum.: videamus, ne beata vita effici possit, Cic.: qui, ne quod telum occultaretur, exquirerent, Cic.: ähnlich per aliquot dies ea consultatio tenuit, ne non reddita (bona Tarquinii) belli causa, reddita belli materia essent, es dauerte die Erwägung, ob die unterlassene Zurückgabe den Krieg veranlasse, Liv. – Dah. auch ne non = ob etwa nicht, credere omnia, vide, ne non sit necesse, Cic.: cogitandum sit, ne tutior non sit, Cic. – 3) daß ne durch geschweige daß wiedergegeben wird, wenn aus einer weitergreifenden Behauptung der Schluß gezogen werden soll, daß eine eingeschränktere nach dem Vorausgegangenen unzulässig erscheine, zB. vix incedo inanis, ne ire posse cum onere existumes, Plaut. Amph. 330: me vero nihil istorum ne iuvenem quidem movit umquam, ne nunc senem (sc. moveret), Cic. ep. 9, 26, 2: u. so Ter. Andr. 706. Cic. Planc. 27 u. Verr. 4, 52. Sall. Cat. 11, 8. Liv. 3, 52, 9. Tac. ann. 11, 30 N.

    lateinisch-deutsches > ne [2]

  • 96 rogo

    rogo, āvī, ātum, āre (verwandt mit rego ›nach etw. langen‹), etw. holen, I) eig.: aquam hinc de proxumo, Plaut. rud. 404: purpurae exemplum (Probe) aliunde, Cornif. rhet. 4, 9 (vgl. ibid. aliunde exemplum quaeritent).

    II) übtr.: A) jmd. (nach etw.) fragen, 1) im allg.: a) alqm alqd: unum te rogare volo, Plaut.: hanc (colubram) cum rogaret causam facinoris, Phaedr.: quid me istud rogas? inquit: Stoicos roga, Cic. – im Passiv, multa rogatus, Ov.: si ei rei, quam primo rogetur, recte assenserit, wenn er auf die ihm zuerst vorgelegte Frage seine Zustimmung richtig abgibt, Cic. – b) alqd: hoc quod rogo responde, Plaut. – quasi aliquid rogaturus propius accessit, Suet.: via roganda est, du mußt nach dem Wege fragen, Ov.: Partiz. subst., alci ad rogatum respondere (das Gefragte), Cic. Flacc. 10. – c) alqm: quem ego igitur rogem etc., Ter.: und in der Umgangssprache, men rogas? me rogas? rogas me? du fragst mich? du fragst mich erst (noch)? Plaut. u. Ter. – d) m. de u. Abl.: rogatus de cybaea, tenetis memoriā, quid responderit, Cic.: respondeto ad ea, quae de te ipso rogaro, Cic.: de istoc (darum) rogare omitte, Plaut. – e) m. folg. Fragesatz: rogo, num quid velit? Ter.: rogavi, pervenissentne Agrigentum, Cic.: rogant, cur malimus etc., Varro LL.: rogant me servi, quo eam, Plaut.: quae sit, rogo, Ter. – f) absol.: roganti respondebo, Plaut.: prius respondes, quam rogo, Plaut.: und in der Umgangssprache, rogas? du fragst? Komik. u. Cic.: etiam rogas? du fragst noch? Komik. – 2) insbes.: a) als publiz. t. t., von jeder amtlichen Anfrage: α) alqm sententiam u. bl. alqm, jmd. um seine Meinung, -Stimme fragen, befragen, Racilius surrexit et de iudiciis referre coepit. Marcellinum quidem primum rogavit. In sententiam dixit, ut etc. Postea Racilius de privatis me primum sententiam rogavit, Cic.: quos priores sententiam rogabat, Cic. – im Passiv, cum omnes ante me rogati gratias Caesari egissent, ego rogatus mutavi meum consilium, Cic.: me esse rogatum sententiam, Cic. – β) r. populum od. legem od. absol., eig. das Volk wegen eines Gesetzes befragen, dah. übh. = beim Volke einen Gesetzesvorschlag machen, ein Gesetz beantragen, in aes incīdi iubebitis credo illa legitima: consules populum iure rogaverunt populusque iure scivit, Cic.: r. plebem, Cic.: r. legem, Cic. – absol., ego hanc legem, uti rogas, iubendam censeo, Liv. – unpers., nunc rogari, ut populus consules creet, Liv. – γ) r. (populum) magistratum, dem Volke eine Behörde zur Wahl vorschlagen, ut consules roget praetor vel dictatorem dicat, Cic.: praetores cum ita rogentur, Cic.: Romam ad rogandos magistratus (zur Wahl der M.) proficiscitur, Sall.: comitia consulibus rogandis habuit, Cic.: m. dopp. Acc., qui plebem Romanam tribunos plebi rogaret, der röm. Plebs Volkstribunen vorschlagen, die röm. Pl. V. wählen lassen, Liv. 3, 65, 4. – absol., mortuo rege Pompilio Tullum Hostilium populus regem interrege rogante comitiis curiatis creavit, Cic. – b) als milit. t. t.: r. milites sacramento, gleichs. um den Eid befragen, d.i. vereidigen, den Fahneneid schwören lassen, Caes., Liv. u.a.: u. ohne sacramento, vis rogare? Plaut. mil. 38 (68 Br.). – c) als jurist. t. t., jmd. um seinen Willen zum Eingehen einer Stipulation fragen, roga me viginti minas, ut me effecturum tibi quod promisi scias, stipuliere von mir usw., Plaut.: rogavit Titius, spopondit Maevius, ICt.

    B) jmd. bittend um etwas ersuchen, bitten, von jmd. etw. bittend verlangen, 1) im allg.: a) alqd ab alqo: ab amico alicunde mutuom argentum, Plaut. trin. 758: a Metello missionem, Sall. Iug. 64, 1: ut ab avunculo rogetur Aethiops (der Mohr), Cornif. rhet. 4, 63. – b) alqm alqd: hoc te vehementer etiam atque etiam rogo, Cic. – c) alqd: aquam, Plaut.: utenda vasa, Plaut.: res turpes, Cic.: auxilium, Caes.: vitam, Sen. rhet.: auxilium summissā voce, Ov. – d) alqm: Taurum de aqua per fundum eius ducenda, Cic.: transisse se Rhenum non suā sponte, sed rogatum et arcessitum a Gallis, Caes.: ambiuntur, rogantur, werden um ihre Stimme gebeten, Cic.: in proximum annum consulatum petere vel potius rogare, um das K. betteln, Cic. – e) alqm mit pro u. Abl., ut per omnes deos pro vita eius rogaretur, Lact. de mort. pers. 17, 5. – f) m. folg. ut od. ne u. Konj. oder m. bl. Coniunctiv, eum rogato, ut relinquat alias res et huc veniat, Plaut.: sed ego cesso ad Thaidem hanc deducere et rogare ad cenam ut veniat, Ter.: id ut facias, te etiam atque etiam rogo, Cic.: etiam atque etiam te rogo atque oro, ut eum iuves, Cic.: rogat et orat Dolabellam, ut etc., Cic. – mit bl. Coniunctiv, qui rogarat, ubi nata esset, diceret, Plaut.: rescribas nobis ad omnia rogamus, Brut. in Cic. ep.: Caesar consolatus rogat, finem orandi faciat, Caes.: illud rogo, legi potius quam scorto cadat, Sen. rhet. – mit folg. ne u. Konj., ac te illud primum rogabo, ne quid invitus meā causā facias, Cic. ep. 13, 1, 2. – g) mit folg. Infin., roget (eum) morari, Catull. 35, 10. – h) m. folg. Acc. u. Infin., multa rogant utenda dari, Ov. art. am. 1, 433: tot mihi natales contingere vana rogavi, Ov. met. 14, 138: summis precibus rogat sibi perferri ostendique puerum, Iustin. 1, 4, 9. – i) absol.: neque ego sic rogabam, ut petere (zu fordern) viderer, Cic.: pater et filius pro vita rogantes, Suet.: in blandiendo, rogando lenis et summissa vox, Quint. – 2) insbes., bitten = einladen, alqm, jmd. zum Besuche einl., sich den Besuch jmds. erbitten, Cic. ep. 16, 22, 1; ad Att. 2, 3, 3: m. Ang. wohin? durch ad od. in u. Akk., alqm ad Palatium, Lampr. Alex. Sev. 48, 1: alqm in senatum, Lampr. Heliog. 4, 1. – m. Ang. wozu? durch ad od. in u. Akk., alqm ad signandum testamentum, alqm in advocationem, alqm in consilium, alle drei bei Plin. ep. 1, 9, 2: alqm in consilium, Gell. 14, 2, 9: alqm ad prandium, Lampr. Heliog. 28, 5: alqm ad convivium, Iustin. 43, 3, 10. Amm. 28, 4, 17: alqm ad nuptias, Amm. 14, 6, 24. – / Archaist. Coni. Perf. rogassit, rogassint, Cic. de legg. 3, 9 u. 10. – Parag. Infin. rogarier, Lex Sull. bei Cic. Caecin. 95.

    lateinisch-deutsches > rogo

  • 97 teneo

    teneo, tenuī, tentum, ēre (zu tendo), tr. u. intr. halten, in der Hand, im Munde usw. haben, I) im allg.: A) eig. u. übtr.: 1) eig.: tene me, halte mich, Plaut.: accipe sis argentum, tene sis argentum: etiam tu argentum tenes? Plaut.: age tu, redde huic scipionem et pallium. Ch. tene, Plaut.: ova contra lumen tenere, Varro: pyxidem in manu, Cic.: fragmina manu, Ov.: pateram dexterā manu, Cic.: languenti manu carchesia mixta, Ov.: utrisque manibus mensam, Sen. rhet.: alqm manu (an der Hand), Sall.: dextrā cornu, radicem, cibum ore (im Munde) Cic. u. Phaedr.: im Bilde, gubernacula rei publicae, Cic. – 2) übtr.: a) im allg.: res oculis et manibus tenetur, ist sichtbar u. handgreiflich, Cic.: rem manu tenere, so gut als handgreiflich erkennen, Cic. – b) insbes. = geistig halten = sich in Gedanken vorstellen, fassen, begreifen, wissen, kennen, verstehen, quae et saepe audistis et tenetis animis, Cic.: omnia norat, omnium aditus tenebat, allen wußte er beizukommen, Cic.: quibus reconditos eius sensus tenere possemus, Cic.: teneo, ich begreife, verstehe, Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 86): tenes? od. tenesne? kapierst du's? Komik.: rem tenes, omnem rem tenes, richtig, du hast es erraten, Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 349): teneo istuc, teneo omnia, Plaut.: teneo pulcre, recte, satis, Plaut. (s. Brix Plaut. mil. 1163): iam teneo, quid sit, Plaut.: tenes, quid dicam? Ter.: quibus rebus capiatur Caesar, tenes, Cic.: quae a Romanis auguribus ignorantur, a Cilicibus tenentur, Cic.: m. folg. Infin. od. Acc. u. Infin., qui et bene et male facere tenet, Plaut.: nec tenet amissam dextram inter equos abstraxe rotas, Lucr. – B) meton.: 1) an einem Orte anlangen, ihn erreichen, wohin gelangen, (zu Schiffe) wo landen, regionem, Liv.: portum, Liv. u. Ov.: terram, erreichen = berühren, Cic. – übtr., per cursum rectum regnum, Cic.: ingenio, virtute regnum, Liv.: teneri res aliter non potest, Cic. – 2) wohin halten, richten, a) übh.: oculos in se, Ov.: oculos sub astra, Verg. – vgl. übtr., attentos animos ad decoris conservationem, genau auf die Beobachtung des Anstandes achten, Cic. – b) insbes., seine Bewegung wohin richten, wohin einen Weg einschlagen, quo tenetis iter! Verg.: medium iter classe, Verg. – intr., v. Schiffenden (als naut. t.t.), wohin hinhalten, steuern, segeln, Diam, Ov.: ad Mendin, Liv.: Liparas (nach L.), ad insulam Vulcani, Liv.: ab Sicilia classe ad Laurentem agrum, Liv. – v. Winde, wohinwärts wehen, hic ventus adversum tenet Athenis proficiscentibus, weht den von Athen Abreisenden entgegen, Nep. Milt. 1, 5.

    II) mit dem Nebenbegriffe des Besitzes = (im physischen) Besitz haben, besitzen, innehaben, 1) eig.: a) übh.: quod tu meum habes, tenes, possides, im faktischen, physischen u. rechtlichen Besitz bist, ICt.: multa hereditatibus, multa emptionibus tenebantur sine iniuria, Cic.: quae tenuit dives Achaemenes, Hor.: sedem patris, loca, Liv.: tuta tenere, in Sicherheit sein, Verg. – in der Umgangssprache, teneo te, »ich habe dich wieder«, vom Wiedersehen einer geliebten Person (s. Ruhnken Ter. heaut. 2, 4, 27. Hildebr. Apul. met. 5, 13. p. 341, b), Ter., Ov. u.a. – b) (als milit. t.t.) einen Ort innehaben, besetzt halten, locum praesidiis, montem, portum, Caes.: tenente omnia equitatu, Liv.: aciem primam, Caes. – 2) übtr., nunc totum me tenet, habet, possidet, hat mich ganz, gleichs. im physischen, faktischen u. rechtlichen Besitz = ganz eingenommen, Plin. ep. – alqm tenet insania, hat ergriffen, Plaut.: u. so num eum veternus aut aqua intercus tenet? Plaut. – vom Besitz als Geliebter, Geliebte, saepe aliam tenui, Tibull.: te iam tenet altera coniunx, Ov.; vgl. Ruhnken Ov. her. 2, 103. Broukh. Tibull. 1, 6, 3 u. die Auslgg. zu Phaedr. 2, 2, 3. – v. Besitz als Machthaber, Herrscher, terras, Hor.: imperium, Caes.: summam imperii, Caes.: scaenam, allein innehaben, herrschen auf usw. (v. Bühnenkünstlern), Suet.: rem publicam, Cic.: dah. qui tenent (sc. rem publicam), die im Besitz des Staates sind, die Machthaber im Staate, Cic. – als Kommandierender, befehligen, alterum cornu, Nep.: exercitum pedestrem, Nep.

    III) mit dem Nebenbegr. der Festigkeit = festhalten, 1) eig.: a) übh.: ut quo maior se vis aquae incitavisset, hoc artius illigata tenerentur, Caes.: loca sunt egregia ad tenendas ancoras, Auct. b. Alex. – b) (als milit. t.t.) einen Ort verteidigen, behaupten, suum locum, tumulum, Caes.: Capitolia, Verg. – c) (als ökonom, t.t.) bekleiben, einwurzeln, vitis tenet, Colum. u. Sen. – 2) übtr.: a) geistig festhalten, memoriam alcis, Cic. – memoriā tenere, im Gedächtnisse behalten = sich erinnern, mit folg. Acc. u. Infin., Cic. – so auch bl. tenere, zB. satin haec meministi et tenes? Plaut.: numeros memini, si verba tenerem, Verg. – b) ertappen, überführen, mala (femina), te teneo, Plaut.: teneo te, da hab' ich dich, Cic. u.a. (s. Bünem. Lact. 2, 8, 54. p. 231, a): mit dopp. Acc., iam te non furem (als D.) teneo, sed raptorem (als R.), Augustin. serm. 85, 1: im Passiv, teneri in manifesto peccato, Cic.: u. mit Genet., cupiditatis eiusdem, Cic.: repetundarum, Tac.: caedis, Quint.: furti, Masur. Sabin. fr. bei Gell. u. ICt. – c) (v. Affekten) jmd., jmds. Gemüt fesseln, einnehmen, beseelen, erfüllen, s ich bemächtigen, misericordia me tenet, Cic.: magna me spes tenet m. folg. Acc. u. Infin., Cic. (u. so quā spe ut vivere velint tenebuntur, Cic.): consulem Marcellum tanta cupiditas tenebat dimicandi cum Hannibale, ut etc., Liv.: mirum me desiderium tenet urbis, Cic.: magno teneri desiderio virium, Cic.: Romanorum ingenti admiratione teneri, Eutr.: historiae per se tenent lectores, Vitr. – d) (von Personen u. Dingen) jmds. Sinne fesseln, ergötzen, varias mentes carmine, Verg.: u. so bes. im Passiv, pueri ludis tenentur, oculi picturā tenentur, Cic. – e) zu einer Verbindlichkeit anhalten = verbindlich machen, binden, haec adeo edico ex hac nocte primum ut lex teneat senes, Plaut.: leges eum tenent, binden ihn, Cic.: lege, foedere, promisso teneri, gebunden sein an usw., Cic. u. Liv.: eā poenā, quae est de vi, teneri, der Str. verfallen, durch die Str. geahndet werden, Cic.: u. so diligenter teneri (iure civili), Cic. – f) als mir zukommend festhalten, behaupten, auctoritatem, imperium in suos, Cic.: suum illud, nihil ut affirmet, tenet ad extremum, Cic.: causam, recht behalten, Cic. u. Liv.: causam apud centumviros, einen Prozeß gewinnen, durchsetzen, Cic.: plura tenuit, Liv. – dah. absol., recht behalten, es durchsetzen, si recte conclusi, teneo, behalte ich recht, Cic.: m. folg. ut od. ne u. Konj., tenuerunt patres, ut etc., setzten es durch (erreichten es), daß usw., Liv.: patres apud maiores nostros tenere non potuerunt, ut etc., Cic.: plebs tenuit, ne etc., Liv. – g) an einer Behauptung festhalten, illud arte tenent (bleiben fest dabei) accurateque defendunt, voluptatem esse summum bonum, Cic.

    IV) mit dem Nebenbegr. des Bestehens, der Dauer, der Ruhe = festhalten, halten, erhalten, be wahren, A) im allg.: a) eig.: terra tenetur nutu suo, die Erde wird durch ihre Schwerkraft im Gleichgewicht gehalten, Cic. – b) übtr., tribus rebus vita animantium tenetur, wird erhalten, Cic.: alqm in officio, jmd. im Gehorsam erhalten, Caes.: alqm in servitute, Caes.: matrimonia, beibehalten (Ggstz. dimittere), Suet. – mit dopp. Acc., libertatem servitute oppressam, Nep.: rem publicam oppressam, Val. Max.: se quietum, Liv. – B) insbes.: 1) tr. in der Dauer erhalten = von etwas nicht abweichen, etw. halten, a) eig.: cursum (bes. als milit. u. naut. t.t.), die Richtung beim Marsche, bei der Fahrt (fest)halten, auf der rechten Bahn bleiben (auch übtr., Ggstz. cursum commutare), Caes., Cic. u.a. – absol., medio tutissimus ibis: inter utrumque tene, halte die Richtung, halte Strich, Ov. met. 2, 140. – b) übtr., an etw. festhalten, etw. halten, beobachten, ihm treu bleiben, ordinem, Cic.: silentium (s.d.), Liv. u. Ov.: fidem, Cic.: propositum, Caes.: morem, Suet. – 2) intr. dauern, sich erhalten, währen (s. Drak. Liv. 4, 7, 7. Duker Liv. 6, 35, 10. Fabri Liv. 23, 44, 6), imber per totam noctem tenuit, Liv.: silentium inde aliquamdiu tenuit, Liv.: u. so consuetudo tenuit, ut etc., Quint.: u. fama tenet (es erhält sich die Sage) m. folg. Acc. u. Infin., Liv.

    V) mit dem Nebenbegr. der gehemmten Bewegung = festhalten, d.i. A) einhalten, zurückhalten, halten, einschließen, 1) eig.: a) übh.: manus ab alqo, Ov.: ventrem, Cels. – dah. alqm od. se domi, jmd. od. sich zu Hause halten, Liv. u. Nep.: alqm Romae, Eutr.: pecus, innehalten, einsperren, Verg.: lecto teneri, Cic.: lectulo me teneo, Fronto: se castris, sich im L. halten, Caes.: se oppido, Cic.: Antiochiā teneri, in A. eingeschlossen sein, Cic. ad Att. 5, 20, 3. – b) Geister auf der Oberwelt festhalten, bannen, iam tenet infernas magico stridore catervas, Tibull. 1, 2, 49: synochitide teneri umbras inferûm evocatas, Plin. 37, 192. – 2) übtr.: a) zurückhalten, im Zaume halten, bezähmen, mäßigen, risum, dolorem, iracundiam, Cic.: lacrimas, Cic. u. Caes.: u. so se ab accusando, sich der Anklage enthalten, Cic.: se non tenere od. se tenere non posse, quin etc., teneri non posse, quin etc., sich nicht enthalten können, zu usw., Cic. – b) bei sich behalten, verschweigen, alqd, Cic. de or. 2, 221. – B) aufhalten, 1) eig.: tabellarios, Cic.: septimum iam diem Corcyrae teneri, Cic.: quae (naves) vento tenebantur, quo minus in eundem portum venire possent, Caes.: ne quid se Romae teneret, quominus paludatus ab urbe exiret, Liv. – 2) übtr.: non teneo te pluribus, will dich nicht lange aufhalten (mit Worten), will es kurz machen, Cic. – alqm tenere (abhalten, hindern) m. folg. ne od. quo minus u. Konj., ea modo una causa, ne transirent flumen, tenuit Romanos, Liv.: ne persequeretur Mithridatem, seditio militum tenuit, Liv. epit.: diu non perlitatum tenuerat dictatorem, ne ante meridiem signum dare posset, Liv.: si te dolor aliqui corporis aut infirmitas valetudinis tenuit, quominus ad ludos venires, Cic.

    VI) mit dem Nebenbegr. des Inhaltes = umfassen, begreifen, enthalten (= continere, κατέχειν), haec populos, haec magnos formula reges tenet, Hor. sat. 2, 3, 46. – im Passiv, teneri alqā re, in etw. enthalten sein, mitbegriffen sein, ihm angehören, zu etw. gehören, aus od. in etw. bestehen, ut homines deorum agnatione teneantur, Cic.: si Asia hoc imperio non teneretur, Cic.: causae, quae familiaritate tenentur, Cic. – / Parag. Infin. Praes. pass. tenerier, Mart. Cap. poët. 2. § 93: archaist. Perf. tetini, Diom. 366, 23 u. 372, 18, wov. Coni. tetinerim, tetinerit, Pacuv. tr. 172 u. Acc. tr. 39: Infin. Perf. tetinisse, Pacuv. tr. 226: Fut. exact. tetinero, nach Paul. ex Fest. 252, 9. – Andere Nbf. des Perf. tenivi, Charis. 248, 2.

    lateinisch-deutsches > teneo

  • 98 indico

    1. indico, āvī, ātum, āre (Intens. v. 2. indīco), anzeigen, entdecken, offenbaren, verraten, bekannt machen, vorbringen, I) im allg.: bene dissimulatum amorem et celatum, Ter.: rem patri, Ter., od. dominae, Cic.: hoc consilium patri, Liv.: de sorore eius, Ter.: alci de epistulis, Cic. – dolorem lacrimis, Cic.: vultus indicat mores, Cic.: hoc res ipsa indicat, Ter.: se indicare, sich zeigen, wie man ist, Cic.: im Passiv m. dopp. Nom., cum res non gesta indicatur, sed ut sit gesta ostenditur, Quint. 9, 2, 40. – m. Acc. u. Infin., ad eam venies indicans te amare, Ter.: nonne indicat non posse illa probanda esse sapienti? Cic.: indicare necessariis periclitantis in difficili spem esse, Cels.: me tabulā sacer votivā paries indicat uvida suspendisse potenti vestimenta maris deo, Hor.: quae res indicabat populares esse, Sall.: im Passiv m. Nom. u. Infin., scutorum, gladiorum, frenorum pilorumque etiam multitudo deprehendi posse indicabatur, Cic. Mil. 64. – m. folg. indir. Fragesatz, contentus indicare, quod factum sit, quo sit modo factum, Quint.: mihi quidem illud etiam peracerbum fuit, quod sunt alter alteri quid pararent indicati (weil sie erfuhren), Plin. ep.: quod quem ad modum fiat, mox indicabo, Cels.: dicendi autem genus quod fuerit in utroque, orationes utriusque etiam posteris indicabunt, Cic. – II) insbes.: A) gerichtlich usw. ein Verbrechen anzeigen, ange-
    ————
    ben, verraten, aussagen, conscios, Cic.: de coniuratione, Sall.: de homine (coniurato), Sall. – m. folg. indir. Fragesatz, indica, qui illud aurum abstulerit, Pompon. com. 109. – B) den Wert od. Preis einer Sache bestimmen, etw. taxieren, fundum alci, Cic.: ut sciam, quanti indicet, Plaut. – arch. indicasso für indicavero, Plaut. Poen. 888: indicassis für indicaveris, Plaut. aul. 608 u. rud. 1028.
    ————————
    2. in-dīco, dīxī, dictum, ere, I) ansagen, ankündigen, bestimmen, öffentlich bekanntmachen, A) im allg.: diem concilii, comitia, Liv.: diem comitiis, Liv.: funus, durch den Herold öffentlich ansagen (damit das Volk zur Leichenbegleitung erscheine), Cic. u. Suet. (vgl. indictivus): ferias, Suet.: inimicitias, Cic.: alci bellum, Cic. u.a. (übtr., sibi bellum, sich schaden, Cic.: bellum ventri, Hor.): spectaculum finitimis, Liv. – m. Ang. wohin? totius Galliae concilium Bibracte, Caes.: concilium Aetolis Heracleam, Liv.: exercitum Aquileiam, beordern, Liv.: so auch exercitum ad portam Esquilinam in posteram diem, Liv.: Boeotis consilium in posterum diem, Liv.: comitia decemviris creandis in trinum nundinum, Liv. – m. folg. Infin., ita adesse nobis indictum erat, Fronto ep. ad M. Caes. 4, 5. p. 68, 5 N. – m. ut u. Konj., cum in diem certam ut ad lucum Ferentinae conveniant indicit, Liv. 1, 50, 1. – B) insbes., eine Leistung anbefehlen, auflegen, tributum, Liv.: multam, Plin.: alci argenti pondus, Tac.: mortem, Tac.: familiaribus cenas, sich zu Gaste bitten bei usw., Suet. – II) dazu sagen, carmen, Iul. Val. 1, 4 (5). – Imperat. indice, Plaut. Pseud. 546.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > indico

  • 99 rogo

    rogo, āvī, ātum, āre (verwandt mit rego ›nach etw. langen‹), etw. holen, I) eig.: aquam hinc de proxumo, Plaut. rud. 404: purpurae exemplum (Probe) aliunde, Cornif. rhet. 4, 9 (vgl. ibid. aliunde exemplum quaeritent).
    II) übtr.: A) jmd. (nach etw.) fragen, 1) im allg.: a) alqm alqd: unum te rogare volo, Plaut.: hanc (colubram) cum rogaret causam facinoris, Phaedr.: quid me istud rogas? inquit: Stoicos roga, Cic. – im Passiv, multa rogatus, Ov.: si ei rei, quam primo rogetur, recte assenserit, wenn er auf die ihm zuerst vorgelegte Frage seine Zustimmung richtig abgibt, Cic. – b) alqd: hoc quod rogo responde, Plaut. – quasi aliquid rogaturus propius accessit, Suet.: via roganda est, du mußt nach dem Wege fragen, Ov.: Partiz. subst., alci ad rogatum respondere (das Gefragte), Cic. Flacc. 10. – c) alqm: quem ego igitur rogem etc., Ter.: und in der Umgangssprache, men rogas? me rogas? rogas me? du fragst mich? du fragst mich erst (noch)? Plaut. u. Ter. – d) m. de u. Abl.: rogatus de cybaea, tenetis memoriā, quid responderit, Cic.: respondeto ad ea, quae de te ipso rogaro, Cic.: de istoc (darum) rogare omitte, Plaut. – e) m. folg. Fragesatz: rogo, num quid velit? Ter.: rogavi, pervenissentne Agrigentum, Cic.: rogant, cur malimus etc., Varro LL.: rogant me servi, quo eam, Plaut.: quae sit, rogo, Ter. – f) absol.:
    ————
    roganti respondebo, Plaut.: prius respondes, quam rogo, Plaut.: und in der Umgangssprache, rogas? du fragst? Komik. u. Cic.: etiam rogas? du fragst noch? Komik. – 2) insbes.: a) als publiz. t. t., von jeder amtlichen Anfrage: α) alqm sententiam u. bl. alqm, jmd. um seine Meinung, -Stimme fragen, befragen, Racilius surrexit et de iudiciis referre coepit. Marcellinum quidem primum rogavit. In sententiam dixit, ut etc. Postea Racilius de privatis me primum sententiam rogavit, Cic.: quos priores sententiam rogabat, Cic. – im Passiv, cum omnes ante me rogati gratias Caesari egissent, ego rogatus mutavi meum consilium, Cic.: me esse rogatum sententiam, Cic. – β) r. populum od. legem od. absol., eig. das Volk wegen eines Gesetzes befragen, dah. übh. = beim Volke einen Gesetzesvorschlag machen, ein Gesetz beantragen, in aes incīdi iubebitis credo illa legitima: consules populum iure rogaverunt populusque iure scivit, Cic.: r. plebem, Cic.: r. legem, Cic. – absol., ego hanc legem, uti rogas, iubendam censeo, Liv. – unpers., nunc rogari, ut populus consules creet, Liv. – γ) r. (populum) magistratum, dem Volke eine Behörde zur Wahl vorschlagen, ut consules roget praetor vel dictatorem dicat, Cic.: praetores cum ita rogentur, Cic.: Romam ad rogandos magistratus (zur Wahl der M.) proficiscitur, Sall.: comitia consulibus rogandis habuit, Cic.: m. dopp. Acc., qui plebem Romanam tribunos plebi
    ————
    rogaret, der röm. Plebs Volkstribunen vorschlagen, die röm. Pl. V. wählen lassen, Liv. 3, 65, 4. – absol., mortuo rege Pompilio Tullum Hostilium populus regem interrege rogante comitiis curiatis creavit, Cic. – b) als milit. t. t.: r. milites sacramento, gleichs. um den Eid befragen, d.i. vereidigen, den Fahneneid schwören lassen, Caes., Liv. u.a.: u. ohne sacramento, vis rogare? Plaut. mil. 38 (68 Br.). – c) als jurist. t. t., jmd. um seinen Willen zum Eingehen einer Stipulation fragen, roga me viginti minas, ut me effecturum tibi quod promisi scias, stipuliere von mir usw., Plaut.: rogavit Titius, spopondit Maevius, ICt.
    B) jmd. bittend um etwas ersuchen, bitten, von jmd. etw. bittend verlangen, 1) im allg.: a) alqd ab alqo: ab amico alicunde mutuom argentum, Plaut. trin. 758: a Metello missionem, Sall. Iug. 64, 1: ut ab avunculo rogetur Aethiops (der Mohr), Cornif. rhet. 4, 63. – b) alqm alqd: hoc te vehementer etiam atque etiam rogo, Cic. – c) alqd: aquam, Plaut.: utenda vasa, Plaut.: res turpes, Cic.: auxilium, Caes.: vitam, Sen. rhet.: auxilium summissā voce, Ov. – d) alqm: Taurum de aqua per fundum eius ducenda, Cic.: transisse se Rhenum non suā sponte, sed rogatum et arcessitum a Gallis, Caes.: ambiuntur, rogantur, werden um ihre Stimme gebeten, Cic.: in proximum annum consulatum petere vel potius rogare, um das K. betteln, Cic. – e) alqm mit pro u. Abl., ut per
    ————
    omnes deos pro vita eius rogaretur, Lact. de mort. pers. 17, 5. – f) m. folg. ut od. ne u. Konj. oder m. bl. Coniunctiv, eum rogato, ut relinquat alias res et huc veniat, Plaut.: sed ego cesso ad Thaidem hanc deducere et rogare ad cenam ut veniat, Ter.: id ut facias, te etiam atque etiam rogo, Cic.: etiam atque etiam te rogo atque oro, ut eum iuves, Cic.: rogat et orat Dolabellam, ut etc., Cic. – mit bl. Coniunctiv, qui rogarat, ubi nata esset, diceret, Plaut.: rescribas nobis ad omnia rogamus, Brut. in Cic. ep.: Caesar consolatus rogat, finem orandi faciat, Caes.: illud rogo, legi potius quam scorto cadat, Sen. rhet. – mit folg. ne u. Konj., ac te illud primum rogabo, ne quid invitus meā causā facias, Cic. ep. 13, 1, 2. – g) mit folg. Infin., roget (eum) morari, Catull. 35, 10. – h) m. folg. Acc. u. Infin., multa rogant utenda dari, Ov. art. am. 1, 433: tot mihi natales contingere vana rogavi, Ov. met. 14, 138: summis precibus rogat sibi perferri ostendique puerum, Iustin. 1, 4, 9. – i) absol.: neque ego sic rogabam, ut petere (zu fordern) viderer, Cic.: pater et filius pro vita rogantes, Suet.: in blandiendo, rogando lenis et summissa vox, Quint. – 2) insbes., bitten = einladen, alqm, jmd. zum Besuche einl., sich den Besuch jmds. erbitten, Cic. ep. 16, 22, 1; ad Att. 2, 3, 3: m. Ang. wohin? durch ad od. in u. Akk., alqm ad Palatium, Lampr. Alex. Sev. 48, 1: alqm in senatum, Lampr. Heliog. 4, 1. – m. Ang. wozu? durch ad od.
    ————
    in u. Akk., alqm ad signandum testamentum, alqm in advocationem, alqm in consilium, alle drei bei Plin. ep. 1, 9, 2: alqm in consilium, Gell. 14, 2, 9: alqm ad prandium, Lampr. Heliog. 28, 5: alqm ad convivium, Iustin. 43, 3, 10. Amm. 28, 4, 17: alqm ad nuptias, Amm. 14, 6, 24. – Archaist. Coni. Perf. rogassit, rogassint, Cic. de legg. 3, 9 u. 10. – Parag. Infin. rogarier, Lex Sull. bei Cic. Caecin. 95.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > rogo

  • 100 teneo

    teneo, tenuī, tentum, ēre (zu tendo), tr. u. intr. halten, in der Hand, im Munde usw. haben, I) im allg.: A) eig. u. übtr.: 1) eig.: tene me, halte mich, Plaut.: accipe sis argentum, tene sis argentum: etiam tu argentum tenes? Plaut.: age tu, redde huic scipionem et pallium. Ch. tene, Plaut.: ova contra lumen tenere, Varro: pyxidem in manu, Cic.: fragmina manu, Ov.: pateram dexterā manu, Cic.: languenti manu carchesia mixta, Ov.: utrisque manibus mensam, Sen. rhet.: alqm manu (an der Hand), Sall.: dextrā cornu, radicem, cibum ore (im Munde) Cic. u. Phaedr.: im Bilde, gubernacula rei publicae, Cic. – 2) übtr.: a) im allg.: res oculis et manibus tenetur, ist sichtbar u. handgreiflich, Cic.: rem manu tenere, so gut als handgreiflich erkennen, Cic. – b) insbes. = geistig halten = sich in Gedanken vorstellen, fassen, begreifen, wissen, kennen, verstehen, quae et saepe audistis et tenetis animis, Cic.: omnia norat, omnium aditus tenebat, allen wußte er beizukommen, Cic.: quibus reconditos eius sensus tenere possemus, Cic.: teneo, ich begreife, verstehe, Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 86): tenes? od. tenesne? kapierst du's? Komik.: rem tenes, omnem rem tenes, richtig, du hast es erraten, Komik. (s. Spengel Ter. Andr. 349): teneo istuc, teneo omnia, Plaut.: teneo pulcre, recte, satis, Plaut. (s. Brix Plaut. mil. 1163): iam teneo, quid sit, Plaut.:
    ————
    tenes, quid dicam? Ter.: quibus rebus capiatur Caesar, tenes, Cic.: quae a Romanis auguribus ignorantur, a Cilicibus tenentur, Cic.: m. folg. Infin. od. Acc. u. Infin., qui et bene et male facere tenet, Plaut.: nec tenet amissam dextram inter equos abstraxe rotas, Lucr. – B) meton.: 1) an einem Orte anlangen, ihn erreichen, wohin gelangen, (zu Schiffe) wo landen, regionem, Liv.: portum, Liv. u. Ov.: terram, erreichen = berühren, Cic. – übtr., per cursum rectum regnum, Cic.: ingenio, virtute regnum, Liv.: teneri res aliter non potest, Cic. – 2) wohin halten, richten, a) übh.: oculos in se, Ov.: oculos sub astra, Verg. – vgl. übtr., attentos animos ad decoris conservationem, genau auf die Beobachtung des Anstandes achten, Cic. – b) insbes., seine Bewegung wohin richten, wohin einen Weg einschlagen, quo tenetis iter! Verg.: medium iter classe, Verg. – intr., v. Schiffenden (als naut. t.t.), wohin hinhalten, steuern, segeln, Diam, Ov.: ad Mendin, Liv.: Liparas (nach L.), ad insulam Vulcani, Liv.: ab Sicilia classe ad Laurentem agrum, Liv. – v. Winde, wohinwärts wehen, hic ventus adversum tenet Athenis proficiscentibus, weht den von Athen Abreisenden entgegen, Nep. Milt. 1, 5.
    II) mit dem Nebenbegriffe des Besitzes = (im physischen) Besitz haben, besitzen, innehaben, 1) eig.: a) übh.: quod tu meum habes, tenes, possides, im fak-
    ————
    tischen, physischen u. rechtlichen Besitz bist, ICt.: multa hereditatibus, multa emptionibus tenebantur sine iniuria, Cic.: quae tenuit dives Achaemenes, Hor.: sedem patris, loca, Liv.: tuta tenere, in Sicherheit sein, Verg. – in der Umgangssprache, teneo te, »ich habe dich wieder«, vom Wiedersehen einer geliebten Person (s. Ruhnken Ter. heaut. 2, 4, 27. Hildebr. Apul. met. 5, 13. p. 341, b), Ter., Ov. u.a. – b) (als milit. t.t.) einen Ort innehaben, besetzt halten, locum praesidiis, montem, portum, Caes.: tenente omnia equitatu, Liv.: aciem primam, Caes. – 2) übtr., nunc totum me tenet, habet, possidet, hat mich ganz, gleichs. im physischen, faktischen u. rechtlichen Besitz = ganz eingenommen, Plin. ep. – alqm tenet insania, hat ergriffen, Plaut.: u. so num eum veternus aut aqua intercus tenet? Plaut. – vom Besitz als Geliebter, Geliebte, saepe aliam tenui, Tibull.: te iam tenet altera coniunx, Ov.; vgl. Ruhnken Ov. her. 2, 103. Broukh. Tibull. 1, 6, 3 u. die Auslgg. zu Phaedr. 2, 2, 3. – v. Besitz als Machthaber, Herrscher, terras, Hor.: imperium, Caes.: summam imperii, Caes.: scaenam, allein innehaben, herrschen auf usw. (v. Bühnenkünstlern), Suet.: rem publicam, Cic.: dah. qui tenent (sc. rem publicam), die im Besitz des Staates sind, die Machthaber im Staate, Cic. – als Kommandierender, befehligen, alterum cornu, Nep.: exercitum pedestrem, Nep.
    ————
    III) mit dem Nebenbegr. der Festigkeit = festhalten, 1) eig.: a) übh.: ut quo maior se vis aquae incitavisset, hoc artius illigata tenerentur, Caes.: loca sunt egregia ad tenendas ancoras, Auct. b. Alex. – b) (als milit. t.t.) einen Ort verteidigen, behaupten, suum locum, tumulum, Caes.: Capitolia, Verg. – c) (als ökonom, t.t.) bekleiben, einwurzeln, vitis tenet, Colum. u. Sen. – 2) übtr.: a) geistig festhalten, memoriam alcis, Cic. – memoriā tenere, im Gedächtnisse behalten = sich erinnern, mit folg. Acc. u. Infin., Cic. – so auch bl. tenere, zB. satin haec meministi et tenes? Plaut.: numeros memini, si verba tenerem, Verg. – b) ertappen, überführen, mala (femina), te teneo, Plaut.: teneo te, da hab' ich dich, Cic. u.a. (s. Bünem. Lact. 2, 8, 54. p. 231, a): mit dopp. Acc., iam te non furem (als D.) teneo, sed raptorem (als R.), Augustin. serm. 85, 1: im Passiv, teneri in manifesto peccato, Cic.: u. mit Genet., cupiditatis eiusdem, Cic.: repetundarum, Tac.: caedis, Quint.: furti, Masur. Sabin. fr. bei Gell. u. ICt. – c) (v. Affekten) jmd., jmds. Gemüt fesseln, einnehmen, beseelen, erfüllen, s ich bemächtigen, misericordia me tenet, Cic.: magna me spes tenet m. folg. Acc. u. Infin., Cic. (u. so quā spe ut vivere velint tenebuntur, Cic.): consulem Marcellum tanta cupiditas tenebat dimicandi cum Hannibale, ut etc., Liv.: mirum me desiderium tenet urbis, Cic.: magno teneri desiderio virium, Cic.: Ro-
    ————
    manorum ingenti admiratione teneri, Eutr.: historiae per se tenent lectores, Vitr. – d) (von Personen u. Dingen) jmds. Sinne fesseln, ergötzen, varias mentes carmine, Verg.: u. so bes. im Passiv, pueri ludis tenentur, oculi picturā tenentur, Cic. – e) zu einer Verbindlichkeit anhalten = verbindlich machen, binden, haec adeo edico ex hac nocte primum ut lex teneat senes, Plaut.: leges eum tenent, binden ihn, Cic.: lege, foedere, promisso teneri, gebunden sein an usw., Cic. u. Liv.: eā poenā, quae est de vi, teneri, der Str. verfallen, durch die Str. geahndet werden, Cic.: u. so diligenter teneri (iure civili), Cic. – f) als mir zukommend festhalten, behaupten, auctoritatem, imperium in suos, Cic.: suum illud, nihil ut affirmet, tenet ad extremum, Cic.: causam, recht behalten, Cic. u. Liv.: causam apud centumviros, einen Prozeß gewinnen, durchsetzen, Cic.: plura tenuit, Liv. – dah. absol., recht behalten, es durchsetzen, si recte conclusi, teneo, behalte ich recht, Cic.: m. folg. ut od. ne u. Konj., tenuerunt patres, ut etc., setzten es durch (erreichten es), daß usw., Liv.: patres apud maiores nostros tenere non potuerunt, ut etc., Cic.: plebs tenuit, ne etc., Liv. – g) an einer Behauptung festhalten, illud arte tenent (bleiben fest dabei) accurateque defendunt, voluptatem esse summum bonum, Cic.
    IV) mit dem Nebenbegr. des Bestehens, der Dauer, der Ruhe = festhalten, halten, erhalten, be-
    ————
    wahren, A) im allg.: a) eig.: terra tenetur nutu suo, die Erde wird durch ihre Schwerkraft im Gleichgewicht gehalten, Cic. – b) übtr., tribus rebus vita animantium tenetur, wird erhalten, Cic.: alqm in officio, jmd. im Gehorsam erhalten, Caes.: alqm in servitute, Caes.: matrimonia, beibehalten (Ggstz. dimittere), Suet. – mit dopp. Acc., libertatem servitute oppressam, Nep.: rem publicam oppressam, Val. Max.: se quietum, Liv. – B) insbes.: 1) tr. in der Dauer erhalten = von etwas nicht abweichen, etw. halten, a) eig.: cursum (bes. als milit. u. naut. t.t.), die Richtung beim Marsche, bei der Fahrt (fest)halten, auf der rechten Bahn bleiben (auch übtr., Ggstz. cursum commutare), Caes., Cic. u.a. – absol., medio tutissimus ibis: inter utrumque tene, halte die Richtung, halte Strich, Ov. met. 2, 140. – b) übtr., an etw. festhalten, etw. halten, beobachten, ihm treu bleiben, ordinem, Cic.: silentium (s.d.), Liv. u. Ov.: fidem, Cic.: propositum, Caes.: morem, Suet. – 2) intr. dauern, sich erhalten, währen (s. Drak. Liv. 4, 7, 7. Duker Liv. 6, 35, 10. Fabri Liv. 23, 44, 6), imber per totam noctem tenuit, Liv.: silentium inde aliquamdiu tenuit, Liv.: u. so consuetudo tenuit, ut etc., Quint.: u. fama tenet (es erhält sich die Sage) m. folg. Acc. u. Infin., Liv.
    V) mit dem Nebenbegr. der gehemmten Bewegung = festhalten, d.i. A) einhalten, zurückhalten,
    ————
    halten, einschließen, 1) eig.: a) übh.: manus ab alqo, Ov.: ventrem, Cels. – dah. alqm od. se domi, jmd. od. sich zu Hause halten, Liv. u. Nep.: alqm Romae, Eutr.: pecus, innehalten, einsperren, Verg.: lecto teneri, Cic.: lectulo me teneo, Fronto: se castris, sich im L. halten, Caes.: se oppido, Cic.: Antiochiā teneri, in A. eingeschlossen sein, Cic. ad Att. 5, 20, 3. – b) Geister auf der Oberwelt festhalten, bannen, iam tenet infernas magico stridore catervas, Tibull. 1, 2, 49: synochitide teneri umbras inferûm evocatas, Plin. 37, 192. – 2) übtr.: a) zurückhalten, im Zaume halten, bezähmen, mäßigen, risum, dolorem, iracundiam, Cic.: lacrimas, Cic. u. Caes.: u. so se ab accusando, sich der Anklage enthalten, Cic.: se non tenere od. se tenere non posse, quin etc., teneri non posse, quin etc., sich nicht enthalten können, zu usw., Cic. – b) bei sich behalten, verschweigen, alqd, Cic. de or. 2, 221. – B) aufhalten, 1) eig.: tabellarios, Cic.: septimum iam diem Corcyrae teneri, Cic.: quae (naves) vento tenebantur, quo minus in eundem portum venire possent, Caes.: ne quid se Romae teneret, quominus paludatus ab urbe exiret, Liv. – 2) übtr.: non teneo te pluribus, will dich nicht lange aufhalten (mit Worten), will es kurz machen, Cic. – alqm tenere (abhalten, hindern) m. folg. ne od. quo minus u. Konj., ea modo una causa, ne transirent flumen, tenuit Romanos, Liv.: ne persequeretur Mithridatem, seditio
    ————
    militum tenuit, Liv. epit.: diu non perlitatum tenuerat dictatorem, ne ante meridiem signum dare posset, Liv.: si te dolor aliqui corporis aut infirmitas valetudinis tenuit, quominus ad ludos venires, Cic.
    VI) mit dem Nebenbegr. des Inhaltes = umfassen, begreifen, enthalten (= continere, κατέχειν), haec populos, haec magnos formula reges tenet, Hor. sat. 2, 3, 46. – im Passiv, teneri alqā re, in etw. enthalten sein, mitbegriffen sein, ihm angehören, zu etw. gehören, aus od. in etw. bestehen, ut homines deorum agnatione teneantur, Cic.: si Asia hoc imperio non teneretur, Cic.: causae, quae familiaritate tenentur, Cic. – Parag. Infin. Praes. pass. tenerier, Mart. Cap. poët. 2. § 93: archaist. Perf. tetini, Diom. 366, 23 u. 372, 18, wov. Coni. tetinerim, tetinerit, Pacuv. tr. 172 u. Acc. tr. 39: Infin. Perf. tetinisse, Pacuv. tr. 226: Fut. exact. tetinero, nach Paul. ex Fest. 252, 9. – Andere Nbf. des Perf. tenivi, Charis. 248, 2.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > teneo

См. также в других словарях:

  • TER (P.) — P. TER. Varro Poeta Rom. quem Fab. Quint. inter peritissimos Satyrae scriptores enumerat, Eius verba, l. 10. c. 1. haec sunt: Alterum illud est et prius Satyrae genus, quod non solâ carminum varietate mistum condidit Terentius Varro, vir… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • OCULI moribundo — ante ipsum animae exitum, nec tactu, nedum pressurâ digitorum, utcumque leviusculâ quidem, apud Hebraeos regulariter claudebantur; ne inde qui sic clauderet, adeo infirmo mortem forte acceleraret. Mortuo vero claudi ab adstantibus, maxime… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • ANGLIA — Insulae Britanniae pars, olim Albion, seu Albania, ab albis rupibus (ur quidam volunt) quae primum illuc navigantibus apparent, sic dicta. Hodie in duaspartes dividitur, Angliam proprie sic dictam, veteribus Lhoegriam, et Cambriam, seu Walliam.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • PLENUM — in coloribus, idem quod adstrictum, amarum, austerum, meracum, pressum, saturum, triste etc. quas voces vide hîc passim. In Tessera, latus illud, quod sex puncta habebat, sic dictum legimus: uti contra vacuum illud, in quo unitas tantum erat… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Liste de locutions latines — Cet article contient une liste de locutions latines présentée par ordre alphabétique. Pour des explications morphologiques et linguistiques générales, consulter l article : Expression latine. Sommaire  A   B … …   Wikipédia en Français

  • QUAEDAM — Mira et prodigiosa in gratiam studiosorum hîc inserere libuit, quamvis a scopo nostro aliena, et a debito ordine; quaerenda enim potius erant in titulo Mira, vel Prodigiosa: cum vero tanta sit locorum copia ab M. ac P. incipientium, et tanta… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • THYMIAMA — Graec Θυμίαμα. Latin. Incensum, in V. Test. sacrificii genus fuit, quod, in Altari thymiamatis seu suffimenti, quottidie Deo offerebatur. Ita enim Dominus; Exod. c. 30. v. 1. Facies Altare suffimenti; et pones illud ante velum, v. 6. et, adolebit …   Hofmann J. Lexicon universale

  • JURAMENTUM — in iudiciis et actionrbus, apud omnes semper gentes, cum circalitigantes, tum circa testes, non exigui usûs fuit: Unde Arist. μετα θείας παραλήφεως φάσις ἀναποδεικτος, cum divina sibi assumptione Dictio non demonstrabilis, Rhetoric. ad Alex.c. 18 …   Hofmann J. Lexicon universale

  • GALLICINIUM — ἡ ἀλεκτοροφωνία, Marci c. 13. v. 30. tempus est antelucanum, quo matutina avis, gallus, cantu suo ad laborem homines excitat: et quidem proprie medium inter μεςονόκτιον, et mane, ut definit Evangelista: Mediâ nocte, gallicinio aut mane. Unde… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • JANUS — I. JANUS antiquissimus Italiae Rex, A. M. 2722. ante adventum Aeneae A. 150. Fil. Apollinis ex Creusa, Erechthei filia, a Xipheo huius marito adoptatus, quibusdam dicitur. Hic cum ingenti classe in Italiam venit, et Saturnum a Iove fil. Cretâ… …   Hofmann J. Lexicon universale

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»