Assyriae

commercium, ī, n. (com u. merx), der kaufmännische Verkehr, I) eig. u. meton.: a) eig., der Waren-, Handels-, Kaufverkehr, Handel, earum gentium, Liv.: Thraces commercio faciles, Liv.: commercio prohibere alqm, Sall. u. Liv.: diversas gentes commercio miscere, Plin. pan.: si commercio locus est, wenn ein Handel stattsinden soll (bildl.), Cic. ep. ad Brut. – u. Plur., commercia victus gratiā invecta, Plin.: commercia tollere, Flor. – m. Ang. wessen? (womit?) durch Genet., c. sericorum (mit seidenen Stoffen), Sen.: primi turis commercium fecere maximeque exercent, Plin.: postquam (gemmae margaritaeque) vitiorum commercium (den Handel mit diesen verderblichen Luxusartikeln) vulgavere in exteras gentes, Curt. 8, 9 (31), 19. – b) meton.: α) das Erwerbsrecht durch Handel, -durch Kauf, Recht zum Ankauf, -zur Einfuhr, Handelsrecht, Kaufrecht, Marktrecht u. Verkehrsrecht (Recht, Geschäfte zu machen) übh., non est alci commercium, Cic.: commercium in eo agro nemini est, Cic. – m. Ang. wessen? durch obj. Genet., non est alci commercium istarum rerum cum alqo, Cic.: ut denorum equorum iis commercium esset, Liv.: neque conubium neque commercium agrorum aedificiorumque inter se cuiquam extra fines regionis suae esse, Liv.: salis commercium dedit (Ggstz. sale invecto uti vetuit), Liv. – β) der

————

Handelsartikel, die Ware, bes. im Kriege die Zufuhr, der Proviant, commercio laborare, Frontin. 2, 5, 14. – m. Genet., commercium annonae impedire, die Zufuhr an Lebensmitteln, Liv. epit. 127: pecuniae commercium de piratica mutuatur, die Geldbedürfnisse, Iustin. 9, 1, 5. – Plur., commercia militaria, Plin. 35, 168: in bellis semper commerciorum curam habere, Plin. 26, 19. – γ) der Handelsort, Marktplatz, commercia ea et litora peragravit, Plin. 37, 45 (wo Detlefsen ohne Not commercia exercuit et etc.): per Assyriae trahitur commercia ripae, Claud. in Eutr. 1, 58. – II) übtr., der Verkehr, Austausch, Umgang, die Gemeinschaft, a) übh., m. Genet. pers. (mit), plebis, Liv.: aliarum gentium, Curt. – m. Genet. rei, iuris praebendi repetendique, Liv.: dandi et accipiendi beneficii, Val. Max.: loquendi audiendique, Tac.: studiorum communium, Suet.: linguae, Liv. (u. so commercia linguae, Ov.): sermonis, Plin.: sermonum, Liv.: epistularum, Vell. u. Sen. – commercium epistularum inter se frequentare, Sen.: commercium sermonum facere, Liv.: non commercio linguae nobiscum cohaerere, Curt.: belli commercia (Kriegsverkehr = Loskaufen der Gefangenen, Schließen eines Waffenstillstandes u. dgl.) tollere, Verg., od. dirimere, Tac.: commercio hominum frui vetuit, Suet.: veto esse tale luminis commercium, Phaedr.: sunt commercia caeli, wir haben Verkehr mit den Göttern, Ov. – mit cum

————

u. Abl., est alci c. cum alqo, Plaut.: habere commercium cum alqo (auch bildl. cum virtute), Cic.: quodam cum fluctibus procellisque commercio debellare regem, gleichsam im Bunde mit usw., Flor. – b) der buhlerische Umgang, cum ea quoque etiam mihi fuit commercium, Plaut. truc. 94: libidinis commercium habere cum alqa, Val. Max. 8, 2, 2: quosdam obsides dilexisse commercio mutui stupri, Suet. Cal. 36, 1. – c) das geheime Einverständnis, versteckte Spiel, Cod. Theod. 8, 1, 15; 13, 11, 4. – ⇒ Nbf. commers, Plaut. Stich. 519 G.; vgl. Studemund im Hermes 1, 290 f.

sēdes, is ( gen. plur. sedum, Cic. Sest. 20, acc. to Prisc. p. 771 P.:

sedium, from form sedis,

Liv. 5, 42 Drak. N. cr.; Vell. 2, 109, 3), f. [sedeo, q. v.], a seat (freq. and class.).

Lit., that on which one sits, a bench, chair, throne, etc.

In gen.:

in iis sedibus, quae erant sub platano,

Cic. de Or. 1, 7, 29:

haec sedes honoris, sella curulis,

id. Cat. 4, 1, 2:

sedes honoris sui,

Liv. 9, 46, 9; cf.:

ceteros (senatores) in sedibus suis trucidatos,

id. 5, 41 fin.: in sedes collocat se regias, Liv. Andron. ap. Non. 127, 31; so,

regia,

Liv. 1, 47:

positis sedibus consederunt,

id. 42, 39 fin.:

bis sex caelestes, medio Jove, sedibus altis sedent,

Ov. M. 6, 72; cf.:

media inter deos sedes,

Plin. Pan. 52, 1:

in saxo frigida sedi, Quamque lapis sedes, tam lapis ipsa fui,

Ov. H. 10, 50.—In the plur. also of the seat of a single person:

tibi concedo meas sedes,

Cic. Div. 1, 46, 104 (cf. infra, II. b).— Poet.: non si priores Maeonius tenet Sedes Homerus, the foremost seat, the first rank (the fig. borrowed from the rows of seats in the theatre), Hor. C. 4, 9, 6.—

In partic., in the elder Pliny, the seat, fundament, Plin. 22, 21, 29, § 61; 22, 25, 70, § 143; 23, 3, 37, § 75; 23, 4, 41, § 83; 26, 8, 58, § 90; 32, 9, 33, § 104.—

Transf., in gen., of a place where one stays, a seat, dwelling-place, residence, habitation, abode, temple, etc. (the prevailing signif.; syn.: domicilium, locus, habitatio).

Sing. (used alike of the residence of one or more persons):

hi coetus (hominum) hac, de quā exposui, causā instituti sedem primum certo loco domiciliorum causā constituerunt, quam cum locis manuque sepsissent, ejusmodi conjunctionem tectorum oppidum vel urbem appellaverunt,

Cic. Rep. 1, 26, 41:

sentio te sedem etiam nunc hominum ac domum contemplari (i. e. terram),

id. ib. 6, 19, 20; so,

hanc sedem et aeternam domum contueri,

id. ib. 6, 23, 25:

in hanc sedem et domum suam,

id. ib. 6, 25, 29; id. Par. 3, 2, 25; cf.:

eam sibi domum sedemque delegit, in quā, etc.,

id. Clu. 66, 188:

haec domus, haec sedes, haec sunt penetralia magni Amnis (sc. Penei),

Ov. M. 1, 574:

in omni sede ac loco ferrum flammamque metuemus,

Cic. Mur. 39, 85; so (with locus) id. Agr. 2, 17, 46:

nec veni, nisi fata locum sedemque dedissent,

Verg. A. 11, 112:

illum actum esse praecipitem in sceleratorum sedem atque regionem,

Cic. Clu. 61, 171:

in Italiā bellum gerimus, in sede ac solo nostro,

Liv. 22, 39:

ea res Trojanis spem adfirmat tandem stabili certāque sede finiendi erroris,

id. 1, 1, 10:

crematā patriā domo profugos sedem quaerere,

id. 1, 1, 8; 10, 10, 10; 38, 16, 13; 39, 54, 5;

40, 38, 4: Orestis liberi sedem cepere circa Lesbum insulam,

Vell. 1, 3, 1:

ultra hos Chatti initium sedis ab Hercynio saltu incohant,

Tac. G. 30; id. A. 3, 73; 13, 54; Curt. 9, 4, 2; Plin. 2, 107, 111, § 246:

modo Graecis ultro bellum inferebamus: nunc in sedibus nostris propulsamus illatum,

Curt. 4, 14, 21:

non motam Termini sedem (just before: in Termini fano),

Liv. 1, 55; cf.:

quod Juppiter O. M. suam sedem atque arcem populi Romani in re trepidā tutatus esset,

id. 5, 50:

statim regis praetorium petunt, in ipsius potissimum sede morituri,

Just. 2, 11, 15:

(ulmus) nota quae sedes fuerat columbis,

Hor. C. 1, 2, 10 et saep.— Poet.:

sedes scelerata, for sceleratorum,

i. e. the infernal regions, Ov. M. 4, 456; cf.:

Tibur Sit meae sedes utinam senectae,

Hor. C. 2, 6, 6:

talia diversa nequicquam sede locuti,

place, spot, Ov. M. 4, 78.—

Plur. (in good prose usually only of the dwellings of several):

qui incolunt eas urbes non haerent in suis sedibus,

Cic. Rep. 2, 4, 7:

eorum domicilia, sedes, etc.,

id. Fam. 13, 4, 3; cf.:

ut (Galli) aliud domicilium, alias sedes petant,

Caes. B. G. 1, 31:

sedes habere in Galliā,

id. ib. 1, 44:

reverti se in suas sedes regionesque simulaverunt,

id. ib. 4, 4:

quae gens ad hoc tempus iis sedibus se continet,

id. ib. 6, 24; cf. id. ib. 4, 4 fin.:

novas ipsi sedes ab se auctae multitudini addiderunt,

Liv. 2, 1:

qui profugi sedibus incertis vagabantur,

Sall. C. 6, 1; cf. id. J. 18, 2:

(deūm) sedes nostris sedibus esse Dissimiles debent,

Lucr. 5, 153; so,

divum, deum sedes,

id. 3, 18; 5, 146; 5, 1188; Hor. C. 3, 3, 34; cf.:

sedes sanctae penatium deorumque larumque familiarium,

Cic. Rep. 5, 5, 7:

deos ipsos convulsos ex sedibus suis,

Liv. 38, 43:

discretae piorum,

Hor. C. 2, 13, 23:

silentum,

Ov. M. 15, 772:

animalia ad assuetas sibi sedes revertuntur,

Quint. 11, 2, 6.—Of the dwelling of a single person (cf. supra, I. A.): cur (Juppiter) suas Discutit infesto praeclaras fulmine sedes, Lucr. 6, 418:

(Demaratus) in eā civitate domicilium et sedes collocavit,

Cic. Rep. 2, 19, 34:

immissum esse ab eo C. Cornelium, qui me in sedibus meis trucidaret,

id. Sull. 6, 18; id. Div. in Caecil. 5, 19:

patrias age desere sedes, i. e. patriam,

Ov. M. 15, 22; cf.:

Aeneam in Siciliam quaerentem sedes delatum,

Liv. 1, 1, 4.—

Esp.

Of the abode of the dead, a burial-place:

ita Augustum in foro potius quam in Campo Martis sede destinatā cremari vellent,

Tac. A. 1, 10:

sedibus ut saltem placidis in morte quiescam,

Verg. A. 6, 371; 6, 152.—

Of the home of the soul, i. e. the body:

prior,

Ov. M. 15, 159:

anima de sede volens Exire,

id. ib. 11, 788. —

In relation to inanimate subjects, that upon which any thing sits fast or rests, a seat, place, spot, base, ground, foundation, bottom, etc.

Sing.:

hanc urbem (Romam) sedem aliquando et domum summo esse imperio praebituram,

Cic. Rep. 2, 5, 10; cf. id. Prov. Cons. 14, 34:

rupes caeduntur sedemque trabibus cavatae praebere coguntur,

Plin. 33, 4, 21, § 74; 2, 38, 38, § 102:

superbia in superciliis sedem habet,

id. 11, 37, 51, § 138:

num montes moliri sede suā paramus?

to push from their place, Liv. 9, 3:

Athon Pindumve revulsos Sede suā,

Ov. M. 11, 555:

patriam pulsam sede suā,

Liv. 27, 34; cf.:

voluptas mentem e suā sede et statu demovet,

Cic. Par. 1, 3, 15 (v. also in the foll. b): ita mihi salvam ac sospitem rempublicam sistere in suā sede liceat, Aug. ap. Suet. Aug. 28; cf.:

deus haec fortasse benigna Reducet in sedem vice,

to its former state, Hor. Epod. 13, 8: Veios an Fidenas sedem belli caperent, the seat or scene of war, Liv. 4, 31; so,

belli (bello),

id. 28, 44, 15; Vell. 2, 74, 3; Tac. H. 1, 65; 3, 32; 3, 8; 2, 19; Suet. Galb. 10 al.:

hilaritatis sedes,

Plin. 11, 37, 77, § 198:

neque verba sedem habere possunt, si rem subtraxeris,

Cic. de Or. 3, 5, 19:

affectus quibusdam videntur in prooemio atque in epilogo sedem habere,

Quint. 6, 1, 51 (cf. in the foll. b):

haec est sedes orationis, etc.,

id. 9, 4, 62:

non ut de sede secundā Cederet aut quartā (iambus),

Hor. A. P. 257:

ut sola ponatur in summi boni sede (voluptas),

Cic. Fin. 2, 12, 37:

nec mens mihi nec color Certā sede manent,

Hor. C. 1, 13, 6.—Of the site on which a city formerly stood:

vetustissima sedes Assyriae,

Tac. A. 12, 13; cf.:

in eā sede, quam Palaetyron ipsi vocant,

Curt. 4, 2, 4.—

Plur.:

coloni Capuae in sedibus luxuriosis collocati,

Cic. Agr. 2, 35, 97:

nonnumquam fracta ossa in suis sedibus remanent, etc.... fragmenta in suas sedes reponenda sunt,

Cels. 8, 10:

rursus in antiquas redeunt primordia sedes Ignis,

Lucr. 6, 871; 4, 1041:

dum solidis etiamnum sedibus astas,

on firm ground, Ov. M. 2, 147:

cum mihi ipsa Roma prope convulsa sedibus suis visa est,

Cic. Pis. 22, 52:

turrim convellimus altis Sedibus,

Verg. A. 2, 465:

totamque a sedibus urbem Eruit,

id. ib. 2, 611:

monstrabantur urbium sedes, Lyrnessi et Thebes,

Curt. 3, 4, 10:

haec tot gentium excita sedibus suis moles,

id. 3, 2, 12; cf.:

totum (mare) a sedibus imis Eurusque Notusque ruunt,

Verg. A. 1, 84; Quint. 8, 6, 63; so,

argumentorum,

id. 5, 10, 20 (corresp. to loci); 5, 12, 17.