(in+mountains)

1) colonization (frá Íslands bygð);

2) abode, habitation; setja, hefja bygð sína es staðar, to fix one’s abode in a place; fœra bygð sína, to remove; banna (lofa, leyfi) em bygð, to forbid (allow) one to settle in a place;

3) inhabited land or district, opp. to ‘úbygðir’, deserts.

* * *

f. [búa, byggja]

I. gener. habitation:

1. a settling one’s abode, colonisation; Íslands b., colonisation of Iceland, Íb. (begin.); Grænlands b., id.

2. residence, abode; var þeirra b. ekki vinsæl, Ld. 136; the phrase, fara bygð, or bygðum, to remove one’s house and home, change one’s abode, Grág. i. 457, Nj. 25, 151; færa b. sína, to remove, Fas. ii. 281; banna, lofa e-m bygð, to forbid or allow one’s residence, Grág. l. c.; hitta b. e-s, abode, home, Band. 10: metaph., Hom. 16.

II. inhabited land, opp. to úbygðir, deserts; but also opp. to mountains, wild woods, and the like, where there are no human dwellings: bygð thus denotes the dwellings and the whole cultivated neighbourhood; thus in old Greenland there was Eystri and Vestri bygð, the Eastern and Western colony, and úbygðir, deserts, viz. the whole Eastern side of this polar land, cp. Landn. 105, Antt. Amer., and Grönl. Hist. Mind, i-iii. In Norway distinction is made between bygðir and sætr, Fms. i. 5. Icel. say, snjór ofan í b., when the mountains are covered with snow, but the lowland, the inhabited shore, and the bottom of the dales are free; í Noregi er lítil b. ok þó sundrlaus, i. e. Norway is thinly peopled, Fms. iv. 140, viii. 200, 202, 203, Eg. 68, 229, Orkn. 8: spec. = county = hérað, í b. þeirri er Heggin heitir, Fms. ix. 232; b. þeirri er Strönd heitir, 358; heima í bygðum, Gþl. 34; miklar bygðir ( great inhabited districts) vóru inn í landit, Fms. i. 226.

COMPDS: bygðarfleygr, bygðarfólk, bygðarlag, bygðarlagsmaðr, bygðarland, bygðarleyfi, bygðarlýðr, bygðarmenn, bygðarrómr, bygðarstefna.

(gen. kjalar, dat. kili; pl. kilir, acc. kjölu), m.

1) keel (brotnaði kjölrinn undir skipinu); sigla lausum kili, to sail with an empty ship; koma e-m á kjöl, to get one up on the keel (when the boat is capsized); niðr kili, down in the hold;

2) keel-shaped range of mountains (austr um Kjöl);

3) back of a book.

* * *

m., kjalar, dat. kili, mod. kjöl, plur. kilir, acc. kjölu; [Engl. keel, which seems to be of Norse origin, as the A. S. uses quite a different word for carina; Dan. kjöl; Swed. köl]:— a keel; klökkr k., Lex. Poët.; langir, svalir kilir, id.; rísta kaldan sjá kili, Edda (Ht. 101); brotnaði kjölrinn undir skipinu, Fs. 152; laust skipit svá at þegar horfði upp kjölrinn, Ld. 142; höggva skip í sundr ok auka at kili, Fms. viii. 372; koma e-m or komask á kjöl, to get on the keel when a boat is capsized, ix. 320; þeir létu fallask í kjölinn niðr, vii. 288; ok er niðr hlaupinn drykkr allr í kjöl á skipinu, xi. 233; land Ránar, kjalar, stála …, Edda 66; þeir segjask eigi fá tré svá stórt né gott at heyri til kjalarins, Fb. i. 433; ok hvelfir svá skipinu, at hón ríðr um þveran kjölinn, ii. 26; rifnaði skipit neðan, ok var skjótt undan kjölrinn, Bs, i. 842: phrases, sigla lausum kili, to sail with a loose keel, with an empty ship, Ó. H. 115: in poetry, kjalar-slóð, kjalar stigr, keel-track, keel-path = the sea; kjalar-land, id., Lex. Poët.

II. metaph. a keel-shaped range of mountains; há fjöll liggja eptir endilangri mörkinni ok eru þat kallaðir Kilir, Eg. 58: esp. as a local name of the mountain Kiölen between Sweden and Norway, Eb. 2, 4, Hkr. i. 137, passim; as also in Iceland, Landn., Sturl.

2. the back of a book; biskup lét búa ok líma öll blöðin í kjölinn, Ísl. ii. 460; bók gyllt á kjöl, a gilt book, freq. in mod. usage: as also the inner margin of a book when open, whence the phrase, lesa ofan í kjölinn, to read closely; hann hefir ekki lesit ofan í kjölinn, of superficial, loose reading.

COMPDS: kjalarhæll, kjalarleið, kjalartré.

n. deserted huts, on mountains or in deserts, Grág. ii. 158.

1) back (binda bagga á bak sér);

fig. bera sök á baki, to be guilty;

leggja bleyðiorð á bak e-m, to charge one with being a coward;

hafa marga vetr á baki, to be advanced in years;

snúa baki við, to turn the back, flee;

ganga á bak heitum, orðum, to go back on one’s word;

2) = hestbak;

fara á bak, to mount;

fara, stíga, spretta af baki, to dismount;

3) the backside of a thing (cf. handarbak, hurðarbak, húsbak);

á baki húsunum, at the back of the houses;

gøra e-t á baki e-m, in one’s absence, behind one’s back;

ríða at baki e-m, behind him on the same horse;

berr er hverr at baki nema sér bróður eigi, bare is one’s back without a brother behind it;

á bak,

a) behind;

koma á bak e-m, to attack in the rear;

b) after;

á bak jólum, after Christmas;

hvat sem á bak kemr, whatever may come after or follow;

c) absol., falla á bak aptr, to fall backwards;

brjóta á bak orð e-s, to refute, make them null and void;

brjóta á bak Rómverja, to defeat them.

* * *

n. [A. S. bäc], Lat. tergum, back, Eg. 218, Edda 29, 30, Hkr. i. 337: in metaph. phrases, bera sök á baki, to be guilty, Gþl. 539; leggja bleyðiorð á bak e-m, to load, charge one with being a coward. Fas. ii. 530; hafa mörg ár á baki, to ‘carry a weight of years’ Ísl. ii. 456: of horseback, léttr á baki, Sturl. ii. 195; fara á bak, to mount; stíga af baki, to dismount, Eg. 397, Grág. ii. 95: in other relations, as adv., at hurðar-baki, behind the door; at húsa-baki, at the back of the houses; að fjalla-baki, behind the mountains; handar-bak, the back of the hand.

2. á bak or á baki used as a prep. or as an adv.; á bak (acc.) if denoting motion, á baki (dat.) if without motion:

α. loc. behind, at the back of; á baki húsunum, Háv. 49, Nj. 28; at baki þeim, at their back, Eg. 91, Nj. 261, 262, 84, Eg. 583; Hrútr kveðst þat ætla, at hans skyldi lítt á bak at leita, he should not be found in the rear, Ld. 278; berr á baki, unbacked, helpless, in the proverb, Nj. 265, Grett. 154: metaph., ganga á bak e-u, orðum, heitum …, to elude, evade one’s pledged word, Fms. ii. 209, Ísl. ii. 382; göra e-t á baki e-m, in one’s absence, behind one’s back, N. G. L. i. 20; á bak aptr (= aptr á bak), backward; falla; á b. a., Eb. 240, Nj. 9, Eg. 397, Háv. 48 new Ed.; til baks, better til baka, to back, Sturl. ii. 203; brjóta á bak, prop. to break one’s back, Fms. viii. 119; to break, subdue, and also to make void, annul; brjóta á bak Rómverja, to ‘break the back’ of the R., defeat them, 625. 65; Heiðrekr vildi öll rúð fóður síns á bak brjóta, Fas. i. 528.

β. temp. with dat. past, after; á bak Jólum, after Yule, Fms. viii. 60; á b. Jónsvöku, ix. 7: metaph., Héðinn kvaðst eigi hirða hvat er á bak kæmi, H. said he did not care for what came after, Fas. i. 402; muntú eigi vera mót Njáli, hvat sem á b. kemr, Nj. 193.

f. (in mod. usage m.), [bjarg, mons, or bjarga, servare], a helping friendly sprite, a good genius, answering to the Christian good angel; according to the heathen belief, the country, esp. hills and mountains, were inhabited by such beings; in the northern creed the bjargvætter are generally a kind of giant of the gentler kind: in mod. usage, a supporter, helper in need; muntu verða mér hinn mesti (masc.) b., Fas. ii. 438, vellum MS. of 15th century; en mesta (fem.) b., Bárð. 168, new Ed. 12.

(-ta, -t), v. to droop, from sorrow (svá drúpir nú Danmörk, sem dauðr sé Knútr sonr minn);

drúpir örn yfir, the eagle hovers over (it).

* * *

t or ð, to droop (from sorrow), different from drjúpa, to drip; drúpa is in Icel. an almost obsolete word, in old poets and writers esp. used in a metaph. sense; at the death of a dear person, the country, hills, mountains are said to droop; svá drúpir nú Danmörk, sem dauðr sé Knútr sonr minn. Fms. i. 118; svá þótti drúpa Ísland eptir fráfall Gizurar biskups, sem Rómaborgar ríki eptir fráfall Gregorii páfa, Bs. i. 71; Ari prestr hinn Fróði segir hve mjök várt land drúpði eptir fráfall Gizurar biskups, 145; staðrinn í Skálholti drúpti mjök eptir fráfall hins sæla Þorláks biskups, 301; drúpir Höfði dauðr er þengill, hlæja hlíðar við Hallsteini, Landn. 224 (in a verse): hnípði dróitt ok drúpði fold, Lex. Poët.; drúpir örn yfir, Gm. 10; Vinga meiðr ( the gallows) drúpir á nesi, Hlt.; en Skæreið í Skírings-sal of brynjálfs beinum drúpir, Ýt. 22; hans mun dráp um drúpa, dýrmennis mér kenna, Sighvat; knáttu hvarms af harmi hnúpgnípur mer d., my head drooped from grief, Eg. (in a verse); drúpðu dólgárar, the swords drooped (to drink blood), Hkm. 2: in mod. usage drjúpa and drúpa are confounded, aví, hve má eg aumr þræll, angraðr niðr drjúpa, Pass. 41. 4.

* * *

n. mountain, fell.

* * *

n., pl. fjöll, [a Scandin. word, Swed. fjäll, Dan. fjæld, but wanting in the Germ. and Saxon, not even used in the Ormul., but freq. in North. E. and Scot., where it is of Dan. origin]:—a fell, mountain, Nj. 25, Hkr. i. 228, Grett. 149, in endless instances: in the phrase, það gengr fjöllunum hæra, it mounts higher than the fells, cries to heaven, of injustice: in allit. phrases, fjöll og firnindi, fells and deserts (vide finnerni); fjall eðr fjörðr, fells or firths, Hm. 117, N. G. L. i. 117: the pl. fjöll is used of a mountain with many peaks, Eyja-fjöll, Vaðla-fjöll, Hafnar-fjöll, Fbr.; but Akra-fjall, Fagraskógar-fjall, of a single mountain: the pl. is also used of a chain of mountains, thus, Alpa-fjöll, the Alps; Pyrenea-fjöll, the Pyrenees; but Dofra-fjall, the Dofra range in Norway: in biblical names it is usually prefixed, e. g. fjallið Sinaí, fjallið Horeb, etc.; but also Gilboa-fjöll, Sam. Sálm. 2. 1, prob. for the sake of euphony: fjall is also used κατ΄ εξ., and as a pr. noun, of the Alps, in the phrase, fyrir norðan fjall, i. e. Germany north of the Alps; sunnan um fjall, i. e. Italy; the German emperor is called keisari fyrir norðan fjall, Fms. ix. 229, x. 101, Landn. 24, Fas. i. 223; Norway is also divided into sunnan fjall (i. e. Dofre) and norðan fjall; in mod. Norse, Norden-fjælds og Sönden-fjælds, Fms. x. 3.

COMPDS: fjallabak, fjalladalr, fjallafé, fjallagol, fjallagrös, fjallaklofi, fjallalæða, fjallasýn, fjallatindr, fjallsbrún, fjallshlíð, fjallshyrna, fjallshæðir, fjallsmúli, fjallsrætr, fjallsöxl.

f., pl. flesjar, [cp. flas, flaska], a green spot among bare fells and mountains, Edda 52 (in a verse), Þd. 12.

* * *

(há, hátt), a.

1) high; á háfum fjöllum, in high mountains; hæri en, higher than;

2) tall (hár maðr vexti);

3) superl. at the highest pitch; meðan hæst væri vetrar, sumars, in the depth of winter, in the height of summer;

4) high, glorious; hæstu hátíðir, the highest feasts;

5) loud (hár brestr); mæla hátt, to speak loud; hón verðr há við, she becomes clamorous or excited.

(gen. hás, pl. háir), m. thole.

n. hair (jarpr á hár).

m. dog-fish.

* * *

adj., fem. há, neut. hátt, vide Gramm. p. xix; compar. hæri or hærri, superl. hæstr; hæðstr and hærstr, which are found in old printed books, are bad forms; for the inflexions, (which vary much, sometimes inserting f or v, sometimes not,) see the references below; in mod. usage the v is usually dropped, but the cases are bisyllabic, e. g. háir, háar, háa, háum, instead of the old hávir, hávar, háva, háfum or hám; the definite form in old writers is hávi or háfi, in mod. hái: [Ulf. hauhs = ὑψηλός; A. S. heah; Engl. high; O. H. G. hoh; Hel. hoh; Germ. hoch; old Frank, hag or hach; Swed. hög; Dan. höj; all of them with a final guttural, which in mod. Dan. has been changed into j; the final labial f or v, which in olden times was so freq. before a vowel, may be compared to laugh, rough, etc. in mod. Engl.; the g remains in the cognate word haugr]:—high; stiga sex álna háfan, Vm. 129; í hám fjalla-tindum, Edda 144 (pref.); á háfum fjöllum, Skálda 181; há fjöll, Getsp.; á hám gálga, Fsm. 45; á bekk hám, Akv. 2; hár bylgjur, Edda (Ht.); á borg inni há, Am. 18; á há fjalli, Gm. 17, Bs. i. 26 (in a verse); enar hæstu fjalla hæðir, Stj. 59; hár turn, Hkr. iii. 63; skaptið var eigi hæra, en …, Eg. 285 (of a spear); hátt hlaup, a high leap, i. e. from a high place, Fms. i. 166; hæri en grön er vex á hæsta fjalli, Hom. 152; hávar bárur, Gh. 13: hávar unnir, Skv. 2. 16; háfan garð, Fms. vi. (in a verse); hávu grasi, Hm. 120; but há grasi. Gm. 17; upp-háfa skúa, high boots, Fms. vii. 321: phrases, bera hæra skjöld, hlut, to carry the highest shield, lot, Fas. i. 383, Ld. 322.

2. tall; hárr maðr vexti ( tall of stature), manna hæstr, very tall, Fms. i. 155; hárr maðr ok harðvaxinn, vii. 321.

3. a metrical term; syllables in rhyme having the same consonants and quantity of vowels are jafn-háfar, in the same strain; kvattú svá? ‘gröm skömm’ eigi eru þær hendingar jafn háfar; ‘hrömm skömm’ þat væri jafnhátt, Fms. vi. 386.

II. metaph. high, sublime, glorious; hærri tign, Fms. i. 214; enir hæstu Guðs postular, 625. 82; í hærra haldi, Fms. vii. 112; margar ræður þvílíkar eða enn hæri, or still sublimer, Sks. 635; hljóta háfan sigr, a glorious victory, Merl. 2. 69; háfan ávöxt, Mar. kv. 17; hæstu daga, hæstu hátíðir, the highest days or feasts (hátíð), Fms. x. 22.

2. at the highest pitch; meðan hæstir eru stormar um vetrinn, Sks. 46; at hann væri kyrr meðan hæst væri vetrar, in the depth of winter, Fms. ix. 480; meðan hæst væri sumars, in the height of summer, Lv. 43; hátt vetrar megin, Sks.; cp. há-degi, há-vetr, há-sumar (below).

3. loud; blása hátt (a trumpet), Vsp. 47; brestr hár, Fms. xi. 10, Glúm. 375; mæla hátt, to speak loud, Nj. 33; ok söng í hátt, it gave a loud sound, 83; kveða við hátt ok öskurliga, Fms. v. 164; þó þetta væri eigi hátt talat í fyrstu, ix. 250; æpa hátt, Sks. 653; hafa hátt, to make a noise; cp. gráta hástöfum (below), há-vaði (below); hón verðr há við, she became clamorous, excited, Ísl. ii. 350; hlæja hátt, to laugh loud, Skv. 2. 15.

III. a mythol. pr. name, both Hár and Hávi, Edda; Hávi and Hár are names of Odin the High, whence Háva-mál, n. pl. the name of a poem, the Sayings of the High.

2. prefixed in the pr. names Há-kon, Há-leygr, Há-rekr, Há-mundr, Há-steinn, Há-varðr, Há-varr; and in local names, Háfa-fell, etc.

IV. neut. as adverb; geisa hátt, Edda 146 (pref.); skín hann nú því hærra, Fms. v. 241; unna e-m hærra en öðrum, to love one higher (more) than another, Sturl. i. 198; taka e-n hátt, to make much of one, Bs. i. 727; stökkva hátt, to make a high leap, look high, Fær. 57; sitja skör hærra en aðrir, a step higher, Fms. i. 7.

B. COMPDS: háaltari, hábakki, hábakkaflæðr, hábeinn, hábjarg, hábogaðr, háborð, hábrók, hábrókan, hábrókask, hádegi, hádegisskeið, háeyrr, háfeti, háfjall, háflæðr, háfæta, háfættr, háhestr, hákirkja, háleggr, háleikr, háleitliga, háleitligr, háleitr, háliga, háligr, hálimar, hámessa, hámessumál, hámælgi, hámæli, hámæltr, hánefjaðr, hánefr, hápallr, háreysti, háreystr, hásalir, hásegl, háseymdr, háskeptr, háskóli, hástaðr, hástafir, hásteint, hástigi, hásumar, hásumartími, hásæti, hásætisborð, hásætiskista, hásætismaðr, hásætisstóll, hátalaðr, hátimbra, hátíð, hátíðaraptan, hátíðardagr, hátíðarhald, hátíðisdagr, hátíðiskveld, hátíðliga, hátíðligr, hávaði, hávaðamaðr, hávaðamikill, hávaðasamr, hávarr, háværr, háværð, hávegir, hávella, hávetr, hávetri.

mod. háfr, m. [Germ. hai], a dog-fish, squalus acanthius, Skálda 162. In compds há- marks fish of the shark kind, as há-karl (q. v.), a shark, carcharias, Ann.: há-kerling, f. = hákarl: há-meri, f. squalus glaucus: há-mús, f. chimaera monstrosa, Linn.; also called geirnyt, Eggert Itin. 360: há-skerðingr, m. = hákarl, Edda (Gl.), Grág. ii. 337, 359, Pm. 69: háskerðinga-lýsi, n. shark’s oil, H. E. i. 395: háfs-roð, n. shark’s skin, shagreen.

m., acc. há, pl. háir, a thole, Am. 35, Grett. 125, Fas. i. 215, Þiðr. 313; whence há-benda, u, f. = hamla, q. v.; há-borur, f. pl., q. v.; há-reiðar, f. pl. rowlocks, prop. ‘thole-gear,’ synonymous with hamla; inn féll (sjór) um söxin ok háreiðarnar, Sturl. iii. 66, (Cd. Brit. Mus., Cd. Arna-Magn. háborurnar); leggja árar í háreiðar, to lay the oars in the rowlocks, Fms. xi. 70 (v. 1. to hömlur), 101, x. 285; lágu þar árar í háreiðum, Eg. 360 (v. l. to hömlu-böndum), Lex. Poët.: há-seti, a, m. a ‘ thole-sitter,’ oarsman, opp. to the captain or helmsman, Grág. i. 90, N. G. L. i. 98, Landn. 44, Fbr. 62 new Ed., Fms. vi. 239, 246: há-stokkar, m. pl. the gunwale, Bs. i. 385, 390.

β. in poetry a ship is called há-dýr, n., há-sleipnir, m. the horse of rowlocks.

n. [A. S. hær; Engl. hair; Germ. har; Dan.-Swed. hår; Lat. caesaries]:— hair, including both Lat. crines and capilli, Skálda 162, Nj. 2, Sks. 288; fara ór hárum, to change the hair, of beasts, passim; eitt hár hvítt eðr svart, Matth. v. 36; höfuð-hár, the hair of the head; lík-hár, the hair on the body, breast, or hands of men, opp. to the head; úlfalda-hár, iii. 4; hross-hár, horse-hair; hunds-hár, kattar-hár.

COMPDS: háralag, hárslitr.

☞ For the hair of women, see Nj. ch. 1, 78, 117, Landn. 2, ch. 30, Edda 21, passim; of men, Nj. ch. 121, Ld. ch. 63, and passim.

1) district;

2) country, opp. to bœr (town).

* * *

or hierat, n., pl. héruð or héröð, spelt hieroþ in the vellum, 656 C. 9, 673 A. 53, and in O. H. L. Cod. Upsal. hærað, see p. 113: [hérað is undoubtedly derived from herr (A. S. here), a host, and not from hér, here; the long vowel (é) is prob. caused by the characteristic j in her-r (herj-); so that hierað (hérað), through the after effect of the i sound, stands for heriað; cp. Dan. herred, Swed. härad: the Old Engl. and Scot. law term heriot may also be connected with the Scandin. word, in which case the original sense of hérað might be a tax to be paid to the lord in lieu of military service: the inflex. -að is derived from auðr, óðal, as has been suggested by the old commentators, e. g. Björn á Skarðsá]:—a county, district:

1. in Sweden esp. the word had and still has a fixed legal sense, county, jurisdiction, or the like, cp. Swed. härads-höfding = justice of peace, härads-ting = assize, härads-fogde = bailiff: so in local names, e. g. Dan. Thy-herred in Jutland, Kvenna-hérað, Vetta-h., in Norway, Hálfs. S., Fb. iii.

2. in Norway hérað, country, was usually opp. to bær, town, and answers to Icel. sveit in mod. usage; í bæ ok í héraði, D. N. iii. 35, 101; hérað eðr kaupstaði, Fms. vii. 187; í héraði né í kaupangi, N. G. L. ii. 39; allt þat er í kaupangi er gört þá skal þat at kaupangrs-rétti sækja, en allt þat er í héraði er gört millum héraðs-manna ok bíar-manna, þá skal þat allt at héraðs-rétti sækja, N. G. L. ii. 88 and passim; ef maðr á hús í kaupangi en bæ í héraði, id.; cp. héraðs-dómr, -höldr, -kirkja, -menn, -prestr, -réttr, -þing, etc., below.

3. in Icel. the sense varies, but is for the most part merely geographical, a district, valley, fjord, country, as bordered by mountains or within the same river-basin; thus the Skaga-fjörðr, Eyja-fjördr are each a hérað, and the former is specially so called, see Sturl. passim, Grett. 153 (hann sendi þegar eptir mönnum upp í Hérað); whence Héraðs-vötn, n. pl. Herad water, a river of that county, Landn.; so Fljótsdals-hérað, in the east of Icel., Hrafn. 2, 3; cp. þeir riðu ór héraði, Sturl. iii. 158; ef maðr ríðr um fjöll þau er vatnföll deilir af á millum héraða, Grág. (Kb.) ii. 61, 65; í héraði því (dale) er Reykja-dalr heitir, Sturl. i. 130.

β. gener. a neighbourhood; Gunnarr reið um héraðit at bjóða mönnum, Nj. 49.

4. generally a district; í Svíþjóð eru stór héruð mörg, Hkr. i. 5; í héraði því er Mesopotamia heitir, 623. 52; fjarlæg héruð, Fms. x. 374; sam-héraðs, within the same district; utan-héraðs, outside the district; innan-h., inside, passim; í öllum héruðum Gyðinga, 656 C. 9; í héraði því er á Fjóni heitir, Fms. xi. 43; Galilea-hérað, Campania-h., Cappadokia-h., Post., etc.

B. COMPDS: héraðsbóndi, héraðsbót, héraðsbrestr, héraðsbygð, héraðsdeild, héraðsdómr, héraðsfleygr, héraðsflótti, héraðsfundr, héraðsfærsla, héraðshæfr, héraðshöfðingi, héraðshöldr, héraðsíseta, héraðskirkja, héraðskona, héraðskonungr, héraðslýðr, héraðsmenn, héraðsprestr, héraðsréttr, héraðsriddari, héraðsríkr, héraðsrækr, héraðssekr, héraðssekt, héraðssókn, héraðsstefna, héraðsstjórn, héraðstakmark, héraðsvist, héraðsvært, héraðsþing.

(gen. -s, dat. jötni; pl. jötnar), m. giant; jötna synir, sons of giants.

* * *

m., dat. jötni, pl. jötnar; [this word, so popular in Icel. and still preserved in the form jutel of the Norse legends, hardly occurs in Germ. or Saxon, except that A. S. eoten, ent, and entisc occur perhaps ten or a dozen times, see Grein]:—a giant, Vþm. passim, Vsp. 2; jötuns brúðr, a giant’s bride, Hdl. 4; jötna synir, the giants’ sons, opp. to ‘sons of men,’ Vþm. 16; jötna vegir, the giants’ ways, the mountains, Hm. 106; jötna rúnar, the giants’ mysteries, the mysteries of the world, Vþm. 42, 43; jötna garðar, the giants’ yard or home, Skm. 30; jötna mjöðr, the giant’s mead, poetry, see Edda 47, 48; jötuns hauss, the giant’s skull = the heaven (cp. Vþm. 21), Arnór; jötuns und, the giants’ wound = the sea, Stor. 2; gold is called the speech of giants (orð, munntal jötna), Lex. Poët.; Thor is the bane of giants, jötna-bani, -dólgr, Lex. Poët. For the genesis of the Jötnar see Edda. Famous giants of whom the Edda records tales were, Ýmir, Hýmir, Hrungnir, Þjazi, Örvandill, Gýmir, Skrýmir, Vafþrúðnir, Dofri, see Edda (Gl.): for appearances of giants in the Sagas see Nj. ch. 134, Hkr. i. 229, Landn. 84, Fb. i. ch. 453–455.

m. ‘keel-way,’ local name of a high ridge of mountains, = kjölr (II), Fas. i. 56.

f. the guardian spirits of a country, abiding in mountains, rivers, etc., in the shape of giants, fairies, animals, see the interesting story in Hkr. Ó. T. ch. 37, as also Landn. 258, (for the references see höfuð A. V); sný ek þessu níði á landvættir þær er land þetta byggja, Eg. 389; þat sá úfreskir menn, at landvættir allar fylgðu Hafrbirni til þings en þeim Þorsteini til veiða ok fiskjar, Landn. 271.

u, f. a sneaker; fjalla-læða, of fog creeping about the sides of mountains but leaving the summits clear.

m. [in Cumberland three farms, High-garth, Middle-garth, Low-garth]

I. the ‘mid-yard’ ‘middle-town,’ i. e. the earth, a mythol. word common to all ancient Teut. languages; thus Ulf. renders the Gr. οἰκουμένη by midjungards; Hel, calls the earth middil-gard; the. A. S. homilies instead of earth say middan-geard (meddlert, Jamieson), and use the word as an appellative; but the Icel. Edda alone has preserved the true mythical bearing of this old Teut. word.—The earth (Miðgarð), the abode of men, is seated in the middle of the universe, bordered by mountains and surrounded by the great sea (úthaf); on the other side of this sea is the Út-garð ( out-yard), the abode of giants; the Miðgarð is defended by the ‘yard’ or ‘burgh’ Ás-garð ( the burgh of the gods), lying in the middle (the heaven being conceived as rising above the earth). Thus the earth and mankind are represented as a stronghold besieged by the powers of evil from without, defended by the gods from above and from within; see Vsp. 4, Gm. 41, Edda 6, 25, 26, 35: mankind is said to abide ‘undir Miðgarði,’ under the Midgard, Hbl. 23; mest manna-val und Miðgarði, Hdl. 11, 16, Fms. vi. 423 (in a verse); um allan Miðgarð, Blanda. Miðgarðs-ormr, m. the Serpent of Midgard. the world serpent of the ancient mythology hidden in the ocean, whose coils gird round the whole Midgard, Edda 18, 34–36, 41, 42; dólgr Miðgarðs-orms, the antagonist of the M. = Thor, Edda 53; muntú vera ormr sá er verstr er til er menn kalla Miðgarðsorm, Fas. i. 373. In old Icel. translations of legends Leviathan is rendered by Miðgarðsormr, Niðrst. 3, Post. 686 C. 2. The god Thor is called Miðgarðs-véorr, m. = the holy one of M., Vsp.; miðgarðs verjandi, the defender of Midgard, Edda 53; cp. Þórr hefir varðan Miðgarð af þrek, Edda (in a verse).

II. Miðgarðr, as a local name. Icel. map.

m. Norway, = Norvegr.

* * *

m., gen. Noregs; a later Noregis also occurs in Laur. S.; ‘Nurviag’ on the Jellinge stone; [mod. Norse Norge, sounded Norre]:—Norway, passim; that the word was sounded Nóregr with a long vowel is seen from rhymes in Vellekla (10th century), Nóregr, fóru; as also Nóregs, stórum, Sighvat (in a poem of 1038 A. D.); the full form Norð-vegr (with ð and w) never occurs in vernacular writers, but only in the Latinised form, Northwagia, which was used by foreign writers (North Germans and Saxons); even the v (Nor-vegr) is hardly found in good vellums, and is never sounded. The etymology of the latter part = vegr is subject to no doubt, and the former part nór is prob. from norðr, qs. the north way; yet another derivation, from nór = a sea-loch, is possible, and is supported by the pronunciation and by the shape of the country, a strip of land between sea and mountains, with many winding fjords. The popular but false etymology of the ancients is from a king Nór (Orkn. ch. 12), as Rome from Romulus:—Noregs-höfðingi, -konungr, -menn, -ríki, -veldi, the ruler, king, men, kingdom of Norway, Grág. ii. 401, Fms. vii. 293, Bs. i. 720, Sturl. ii. 55, Nj. 8, Ísl. ii. 234, passim.

(gen. rastar, pl. rastir), f. a strong current in the sea, race.

(gen. rastar, pl. rastir), f. a distance of four or five miles.

* * *

f., gen. rastar, pl. rastir, qs. vröst (?); [cp. reistr, rist; Engl. race; Norm. Fr. raz]:—a current, stream in the sea, such as the Pentland Firth; nú ef maðr hittir hval á röstum út, Gþl. 464; sigldu þeir í röst norðr fyrir Straumneskinum, … féll um sjórinn ok því næst vellti … hann lagðisk út í röstina, Fms. ix. 320; ok er þeir sigldu yfir Petlands-fjörð, var uppi röst mikil í firðinum, x. 145; vestr í röstum, Orkn. 154 (in a verse): in local names, Látra-röst in western Iceland. rasta-fullr, adj. full of currents, Sks. 223.

f., gen. rastar, pl. rastir, [different from the preceding; Ulf. rasta = μίλιον, Matth. v. 41; A. S. and Engl. rest; O. H. G. rasta; Germ. rast]:—prop. rest, but used only in the metaph. sense of a mile, i. e. the distance between two ‘resting-places,’ or ‘baiting’ points: distances on land were counted by rasts, on sea by vika, which seem to have been of equal length, thus in the old Swed. law, rost at landi, vika at vatni, Schlyter. The ancient Scandinavian rast seems to have answered to the modern geographical mile, which agrees with the Latin mille only in name, its actual distance being that of the rast, not the Roman mille passus. The distances were not measured, but roughly guessed, and varied (like the Swiss stunde) according to the nature of the ground traversed, the rasts through mountains or deserts being shorter than those in an inhabited district; hence such phrases as, þat eru langar tvær rastir, it is two long rasts, Fms. ix. 393; þeir sóttu svá hart þessa eyðimörk, at skammar vóru þá þrettán rastir eptir, thirteen short rasts, viii. 33: the following instances may serve, in Norway the distance from Oslo (the present Christiania) to Eidsvold was counted at eight ‘rasts,’ ix. 376; by Captain Gerhard Munthe’s military map of Norway of A. D. 1827, the distance from Christiania to Eidsvold is about eight geographical miles; þeir fórusk svá nær at eigi var lengra til en röst, 371; þeir ríða síðan útta rastir … þrjár vikur eptir vötnum, 376; riðu þeir nökkura hálfa röst, 523; þat var eina nótt, at eigi var lengra milli náttstaða þeirra en röst, viii. 63; rastar langr, ix. 394, 402; rastar-djúpr, Hým.: of the old forests, Eiða-skógr er tólf rasta langr, Fms. ix. 354; skógr tólf rasta langr, … þann skóg er áttján rasta var yfir, viii. 30, 31; sá skógr er Tvíviðr heitir, hann er tólf rasta breiðr, Rb. 332; fjögurra rasta ok tuttugu, Gullþ. 52:—six ‘rasts’ done afoot in one night is recorded as something extraordinary, Ólafi kom njósnin um kveldit, en þeir gengu um nóttina sex rastir ok þótti mönnum þat furðu-mikit farit, þeir kómu á Ryðjökul um óttu-söng, Fms. vii. 317; átta röstum, Þkv.: an immense distance is given at ‘a hundred rasts,’ hundrað rasta á hverjan veg, Vþm. (Edda 41); hundrað rasta heyrði smell, Skíða R. 150: heim-röst, a homestead; út-röst, the outskirt.

n. adj. lost on the mountains, of sheep, Hrafn. 6.

(stœri or stœrri, stœrstr), a.

1) big, great, of size (stórr fiskr, stórt dýr);

stór veðr, rough weather, great gales;

stór sær, high sea;

gørði þá stórt á firðinum, the sea rose high;

2) great, potent (at hann skyldi varast at gøra Ólaf eigi of stóran);

3) great, important (tillagagóðr hinna stœrri mála);

4) proud (fann hann þat brátt á Sigríði, at hón var heldr stór).

* * *

adj., compar. stæri or stærri, superl. stærstr, i. e. stœri, stœrstr; [a word peculiar to the Northern languages, from which it has entered into the Finnish; A. S. stôr; Engl. sturdy; North. E. stordy]:—the original sense seems to be ‘stirred,’ ‘disturbed’ (cp. III), but it is only used in the sense big, great, of size; ein stærst, Fms. iii. 123; bein miklu stærri, Eg. 769; stórir járnrekendr, Sks. 457; stórir askar, Eg. 204; stór héruð, 275; stór veðr, [cp. Shetl. stoor], rough weather, great gales, Ld. 50; stórr sær, a high sea, Sks.; stór, stæri sár, Nj. 153; stærst hof hér á landi, Landn. 335 (Mantissa); í stórum töskum, Hkr. iii. 244.

II. metaph. great, potent; við alla ena stærri menn, Ld. 124; mæltu at hann skyldi göra Ólaf eigi of stóran, Fms. i. 99; at hann görisk eigi of stórr, Eg. 50; gör þik eigi stærra enn þú átt kyn til, Fms. xi. 236; hve marga (aura) ok hve stóra, Grág. i. 136.

2. great, important; enna stærri mála, Nj. 2.

3. proud; bændr vóru þar því stærri enn annarsstaðar, at engi vildi til koma, Fms. iv. 112: Sigríð kona hans var heldr stór, v. 30 (skap-stórr, Ó. H. l. c.)

III. neut., görði þá stórt á firðinum, the sea rose high, Eg. 60; tíðendi þau er honum lægi svá stórt við, Fms. xi. 102; höggva stórt, to strike hard, Nj. 53.

IV. adverbial phrases, stórum, very greatly, much; svá at ek finna stórum, Ísl. ii. 343; stórum stauplar nú yfir, Fs. 153; þat berr stórum, it amounts to much, Fms. ii. 37; ætla ek stærum bera hin laga-brotin, vii. 305; stórum ríkr, very mighty, Hkr. iii. 244; stórum vinsæll, Fms. vii. 102; stórum feginn, Eg. 567; stórum sköruligt, Ld. 106. 2. stærrum, more, in a greater degree; skjótara ok stærum, Sks. 71; gefit hefir þú mér stærum, Fms. vii. 56; eigi stærum né smærum, neither more nor less, Grág. i. 241. 3. stórs, adv.; ekki stórs of ökla upp, Bs. i. 349. 4. stóru-gi, adv. much, greatly, Ísl. ii. 384; see -gi.

B. In COMPDS, and with nouns, stór-, like smár-, is chiefly prefixed to nouns in plur. or in a collective sense: stór-auðigr, adj. very wealthy, Landn. 68, Eg. 2, 23, Fms. xi. 293, Hdl. 39. stór-ár, f. pl. great waters, Stj. 87, Rb. 350. stór-beinóttr, adj. bony, coarse-faced, Eb. 30, Fas. i. 173. stór-blót, n. pl. great sacrifices, Fms. v. 164. stór-bokkar, m. pl. ‘big bucks,’ lordlings, mighty and overbearing men, Eb. 334, Fms. viii. 238 (spelt bukkar), xi. 260, Bs. i. 621. stór-borgir, f. pl. big towns, Róm. 264. stór-borinn, part. high-born, Hkr. i. 243, Bær. 14. stór-brögðóttr, adj. very sly, Hðm. 13. stór-burðigr, adj. = stórborinn, Fas. ii. 474, v. l. stór-bú, n. pl. great estates, Eg. 170, Fms. i. 13. stór-bygðir, f. pl. large counties, settlements, Ó. H. 174. stór-byssur, f. pl. big catapults, Fas. iii. 428, v. l.: big guns. stór-bæir, m. pl. great estates, Hkr. i. 20. stór-bændr, m. pl. great freeholders, Fms. ii. 40, Orkn. 136, Sturl. i. 37. stór-deildir, f. pl. great differences, quarrels, Sturl. i. 140, iii. 7. stór-deilur, f. pl. id., Sturl. i. 140 C. stór-draumar, m. pl. portentous dreams, Sturl. ii. 204 C. stór-efli, n., in stór-eflis-menn, m. pl. mighty men, Fms. xi. 7, 13, Gísl. 55, Háv. 50, Glúm. 37. stór-efni, n. pl. important cases, N. G. L. stór-eignir, f. pl. great landed estates, Hkr. iii. 19; stóreigna maðr, a great landowner, Ísl. ii. 202. stór-erviði, n. severe toil, hard work, Sturl. iii. 65. stór-eyjar, f. pl. great islands, Fms. vii. 85. stór-fé, n. great wealth, Nj. 178, Eg. 75, Fms. ix. 320; stórfjár ok dýrgripa, vii. 186. stór-feginn, adj. very fain or glad, Ver. 19, Bret. 46, Fms. xi. 29. stór-fengr, adj. gross, huge; hann var s. ok auðigr, Sturl. i. 8; föður átta ek heldr stórfengan, Brand. 62; stórfeng kýr, a good milch cow, Bs. i. 194. stór-fetaðr, part. long-striding, taking great steps, Fas. ii. 348; s. hestr, Edda 57. stór-fetr, adj. id., Greg. 17. stór-firðir, m. pl. big firths, Fb. iii. 446. stór-fiskar, m. pl. big fishes (whales). Fas. ii. 113. stór-fjaðrar, f. pl. big feathers, Sks. 114. stór-fjarri, adv. very far, Lex. Poët. stór-fjöllóttr, adj. with great fells, Eb. 8. stór-flokkar, m. pl. great ‘flocks,’ large detachments, Ó. H. 208. stór-frörar, m. pl. ice-fields, Grett. (in a verse). stór-fuglar, m. pl. big birds, El. 2. stór-fundir, m. pl. great meetings, great battles, Nj. 107. stór-föt, n. pl. big clothes, Glúm. 390. stór-geðr (- geðjaðr), adj. great-minded. Lex. Poët.: = stórgætr (?), Bs. i. 606. stór-gjafar, f. pl. great, lordly, rich gifts, Nj. 151, Fms. vii. 2. stór-gjöfull, adj. munificent, Hkr. i. 291, Fms. viii. 238, Bs. i. 81, Magn. 464. stór-gjöld, n. pl. heavy fines, Fms. i. 66. stór-glæpir, m. pl. great crimes, Fms. vii. 261, Stat. 260, Sks. 773. stórglæpa-maðr, m. a great criminal, Stj. 40. stór-glæpligr, adj. highly criminal, Sks. 773. stór-gnípur, f. pl. huge peaks, mountains, Fas. ii. 76. stór-góz, n. a great property, Bs. i. 853. stór-grýti, n. pl. big stones, rocks, Mag. stór-grýttr, adj. rocky, stony, Fms. xi. 239. stór-gættingar, m. pl. magnates, 623. 32, Al. 16. stór-görr, part. of great size, Lex. Poët. stór-hagr, adj. very skilled, handy, Fas. ii. 347. stór-heimsligr, adj. ‘big-foolish,’ grossly foolish, 625. 73. stór-heit, n. pl. great vows, Bs. i. 421, Fms. ix. 387. stór-héruð, n. pl. great districts, Stj. 83, MS. 655 xvi. A. 3, Ó. H. 125. stór-hlutir, m. pl. great things, Fms. vii. 136: in an evil sense, great sins, MS. 671. 16, N. G. L. i. 459. stór-hræddr, adj. much afraid, Fbr. 149. stór-huga, adj. aiming high, aspiring. stór-hugaðr, adj. high-minded, proud, Am. 72, Stj. stór-hvalir, m. pl. big whales, Sks. 122. stór-hveli, n. id., Fas. ii. 78. stór-höfðingjar, m. pl. great magnates, Fms. vii. 206, 209, Hkr. ii. 140, Barl. 127, Sks. 6. stór-höggr, adj. dealing heavy blows, Fms. xi. 131, Landn. 69, Fb. ii. 128. stór-ílla, adv. very badly, Grett. 120, Fms. i. 12, Fb. i. 411. stór-íllr, adj. very bad, Fms. ix. 393, Lv. 68. stór-jarteinir, f. pl. great wonders, Stj. 289. stór-kappar, m. pl. great champions, Fas. ii. 481. stór-katlar, m. pl. big kettles, Fms. x. 29. stór-kaup, n. pl. wholesale buying. stórkaup-maðr, m. a wholesale dealer, Fb. ii. 75. stór-keralda, að, in a pun, Krók. 63, 64. stór-kerti, n. pl. geat tapers, Flóv. 35. stór-keröld, n. pl. large vats, Dipl. v. 18. stór-klæki, n. pl. great wickedness, Band. 38 new Ed., Ó. H. 217. stór-kostliga, adv. in grand style, Bs. i. 645. stór-kostligr, adj. grand; bær s., Ó. H. 66; s. gjafir, Sturl. i. 48: colossal, Fb. i. 522. stór-kvikendi, n. pl. great beasts, Stj. 70. stór-kvæði, n. pl. great poems, Skálda 205. stór-langr, adj. very long, Eb. 24. stór-látr, adj. proud, haughty, Fms. i. 2: munificent, Fs. 51, Al. 70: not content with a little (opp. to smá-látr), Eg. 17, Fms. vi. 368. stór-leiði, n. a long way, Bs. i. 458. stór-leikr, m. presumption, pride, Fms. iv. 206, Ölk. 34, Stj. 537. stór-leitr, adj. big-faced, Sturl. ii. 99. stór-lendur, f. pl. great lands, Bs. i. 226. stór-liga, adv. greatly, very, Bret. 24, Eg. 57: proudly, Edda. 30; svara s., Fms. i. 3; mæla s., vi. 246, x. 194. stór-ligana, adv. = stórliga, Stj., MS. 227, passim. stór-ligr, adj. great, Eg. 46. stór-ljótr, adj. very ugly, Glúm. 387. stór-lokkar, m. pl. long locks, Fas. i. 173. stór-lyndi, f. magnanimity, Fms. vii. 198, Hkr. iii. 245; sína s., Fms. vii. 96. stór-lyndr, adj. magnanimous, Fms. vii. 98; high-spirited, Nj. 18, Fs. 129, Grett. 158. stór-læti, n. liberality, Ld. 30, Fms. x. 235: pride, v. 71, Ölk. 34. stór-lönd, n. pl. great counties, Fms. iv. 140. stór-mannliga, adv. (-ligr, adj.), like a grand man, munificently, Fs. 15, Ísl. ii. 337, Eg. 62, Fms. xi. 244. stór-mannligr, adj. magnificent, Fs. 11, 30, Fms. ii. 133, vi. 13, xi. 321. stór-margr, adj. very many, Eg. 219. stór-mál, n. pl. great suits; standa í stórmálum, Nj. 227, Fs. 29, Vápn. 22. stór-mein, n. pl. great evils, Fs. 44. stór-meizl, n. pl. great injuries, Sturl. ii. 49. stór-menni, n. great men, men of rank, Eg. 30, Fs. 11, Fms. i. 31, vi. 19, Ó. H. 71: great folk, Bárð. 172; frá Birni bunu er komit nær allt s. á Íslandi, Landn. 39: a liberal man, Sturl. i. 4, 9, Eg. 38, 198: a big man, giant, Edda 33. stór-mennska, u, f. greatness, munificence, Fms. xi. 19, 293, Fs. 15, passim; meir af stór-mennsku enu forsjá, Bs. i. 83. stórmennsku-fullr, adj. munificent. stór-merki, n. pl. wonderful things, great wonders; Guðs s., Edda (pref.), Fms. i. 133, Magn. 534, Symb. 29; hvat er fleira stórmerkja frá askinum, Edda. stór-merkiliga, adv. wonderfully, Mar. stór-merkiligr, adj. wonderful, Mar. stór-mikill, adj. huge, immense, Lv. 68, Eg. 59, Fms. i. 63, vii. 79, 278. stór-mjök, adv. very much, immensely, Fms. vii. 110, Fb. 1. 411, Bret. 54. stór-mæli, n. pl. great affairs; standa í stórmælum, Nj. 224: grave affairs, þau s. er ek hefi mót yðrum vilja brotið, Orkn. 118; eccl. the greater excommunication, hafði biskup í stórmælum ( in ban) tvá höfðingja, Sturl. ii. 2; lýsa stórmælum yfir, to excommunicate, iii. 201; biskup vildi ekki með hann tala, þvíat hann var í stórmælum, Bs. i. 286, 490, Stat. 260, Anecd. 8, 26. stór-nauðsynjar, f. pl. hard necessity, Gþl. 27, 352. stór-nær, adv. very nigh, Bs. i. 21. stór-orðr, adj. using big words, Fms. i. 75, xi. 94; stórort kvæði ok úfagrt, a big-worded, high-sounding poem, Ísl. ii. 237. stór-ráð, n. pl. great undertakings, Fms. i. 83. stór-ráða-samr, adj. daring, venturesome, Grett. 158. stór-ráðr, adj. ambitious; stórráð ok ráðgjörn, Fms. x. 220; s. ok ágjarn, vii. 28, Orkn. 144; a nickname, Sigríðr stórráða, cp. Lat. superbus. stór-ref-singar, f. pl. severe punishment. Fms. vii. 36. stór-regn, n. pl. heavy rains. Fms. viii. 202. stór-reki, m. ‘big-wreck’ big pieces of jetsum; allan stórreka, opp. to smáreki, Vm. 129. stór-riðinn, part. with big meshes, of a net. stór-ritaðr, part. written in large letters, Pm. 125. stór-ríki, n. pl. great empires, Bs. ii. 43. stór-ríkr, adj. very powerful, Ísl. ii. 202, v. l. stór-ræði, n. pl. daring, dangerous, great undertakings, Gþl. (pref. vi), Nj. 66, Fms. i. 83, vi. 10, 37, viii. 120, Sks. 746. stórræða-maðr, m. a man of great aims. Fms. ix. 283. stór-rök, n. pl. mighty events, Hom. 55. stór-sakar, f. pl. great offences. Fms. ii. 4, 33, Ld. 172. stór-samligr, adj. severe, Sks. 49. stór-sár, n. pl. grievous wounds, Fms. iii. 118. stór-skaðar, m. pl. great damage, Bs. i. 144. stór-skip, n. pl. great ships. Fms. vii. 259. stór-skorinn, part. huge, gaunt, Fb. i. 566; mikill vexti ok s., Bárð. 175; s. í andliti, Fb. i. 258; s. sem Goliath, Stj. 464; stórskorit höfuð, Grett. 83 new Ed. stór-skriptir, f. pl. heavy penances, K. Á. 192, H. E. i. 509; stórskripta-maðr, ii. 78. stór-skuldir, f. pl. great debts, Grág. i. 500. stór-slög, n. pl. great visitations, plagues, Stj. 268. stór-smiðr, m. a notable workman, Eg. 4. stór-smíði, n. pl. a huge, bulky work, Edda 19. stór-staðir, m. pl. great towns, Stj. 68; in Icel. or Norway of great church-prebends, Fms. vi. 157. stór-stígr, adj. long-striding. stór-straumr, m. a spring tide. stór-streymt, n. adj. = stórstraumr. stór-sveitir, f. pl. a large detachment., Fms. ix. 429. stór-syndir, f. pl. great sins, H. E. i. 521. stór-sæmdir, f. pl. great honours, Nj. 134, Fms. xi. 331. stór-sæti, n. pl. large ricks, Eb. 150, 224, Brandkr. 30. stór-tákn, n. pl. great wonders. Fms. i. 29, Stj. 261; sing., Bs. i. 42. stór-tignir, f. pl. high dignity, 625. 98. stór-tíðindi, n. pl. great tidings, great events, Fms. iii. 15, vi. 230, Nj. 195, Rb. 394, Sturl. i. 107 C; wonders, Edda 14, Fms. xi. 38. stór-tré, n. pl. huge beams, Karl. 448, Fms. x. 358, Krók. stóru-gi, see stórr (A. IV. 4). stór-úðigr, adj. high-minded, Hbl. 15, Valla L. stór-vandi, a, m. a great difficulty, Sturl. ii. 79. stór-vandræði, n. pl. id., Fms. vii. 25. stór-vegir, m. pl. broad roads, highways, Barl. 190. stór-vegligr, adj. very honourable, Hkr. ii. 100. stór-veizlur, f. pl. great banquets, Fms. i. 291. stór-vel, adv. right well, Eg. 60, 423, Ísl. ii. 382. stór-verk, n. pl. great deeds, Fms. v. 345. stór-viðaðr, adj. large timbered, Fms. ii. 218. stór-viðir, m. pl. great timbers, big beams, Fms. ii. 328, x. 361. Nj. 201, Bs. i. 81. stór-viðri, n. a great tempest, Fms. vii. 310, Grett. 153. stór-virki, n. pl. great feats, Fms. i. 287, ii. 109, vi. 55, Nj. 193, Ld. 40, Eg. 686, Korm. 242, Al. 160. stór-virkr, adj. working mightily; sterkr ok s., working like a giant, Bárð. 163; stórvirkr, opp. to góðvirkr, Nj. 55: as the name of a giant, Edda (Gl.), Fas. i. (Hervar. S. begin.) stór-vitr, adj. very wise, Nj. 22, Fms. i. 31, vi. 10, xi. 13, 205. stór-víða, adv. very widely, Fbr. 41. stór-yrði, n. pl. big words, Eg. 258, Nj. 261, Fms. ix. 419, x. 71, xi. 256, Al. 18. stór-ýðigr, adj. = stórúðigr, Valla L. 208. stór-þing, n. a ‘storthing,’ great council (oecumenical), Karl. 548, Pr. 104, Rb. stór-þorp, n. pl. great villages, Fagrsk. ch. 193. stór-þungt, n. adj. very heavy, Eb. 284. stór-þurftir, f. pl. great need, Bs. i. 525. stór-ættaðr, adj. high-born, Eg. 16, Nj. 178, Fms. i. 186, vi. 246. stór-ættir, f. pl. great families.

f. bliss, happiness (eilíf sæla).

(-da, -dr), v. to bless.

* * *

u, f. [a common Teut. word; A. S. sæl, sæld]:—bliss, happiness; veitti Guð þeim fé ok sælu, Edda (pref.); með Eireki at Uppsölum var sæla mest, Fas. i. 339; þar fyrir muntú öðlask eilífa sælu, Fms. i. 138; úþrjótanliga sælu, Sks. 523; himneska sælu, Pass.; sælur þessa heims, Hom. 28, passim.

B. In COMPDS, for hospitals, refuges, or charitable works, built or done for the soul’s salvation, see the remarks s. v. brú; the forms vary between sælu- (salvation’s) and sálu- (soul’s). sælu-brú, f., see brú. sælu-bú, n. a hospital, alms-house, D. I. i. 169. sælu-dagar, m. pl. the ‘days of bliss’ = the Ember days, see Bingham’s Orig. Eccl.; Laugar-daginn, Miðviku-daginn í Sæludögum, the Saturday, Wednesday… in the Ember weeks, Fms. viii. 446, Sturl. i. 137. sæludaga-vika, u, f. the week of the sælu-dagar, i. e. an Ember week, Sturl. ii. 130. sælu-hús, n. a ‘refuge,’ hospice in deserts or mountains to receive travellers, Fms. ii. 82, iii. 124, iv. 338 (sálu-, Ó. H. 153, l. c.); um Dofra-fjall var för ór Þrándheimi, urðu menn þar opt úti ok fóru hörðum förum, lét ek þar sæluhús göra ok leggja fé til, Mork. 187, Fms. vii. 122; þar var mikit sæluhús við kirkjuna, ix. 353 (v. l. sálu-stofa, sæluhús-stofa, Fb. l. c.; or sáluhús-stofa, Cod. Eirsp. 302, v. l.); sæluhúss brenna, Grett. 121; sem vér kómum til sáluhússins á veginum, Stj. 216. sælu-setr, n. = sæluhús, Fms. viii. 439. sælu-skip, n. a ferry-boat, K. Þ. K. 142, v. l. (sálu-skip), bridges and ferries being originally works of charity, (cp. the legend of St. Christopher.) sálu-stofa, u, f. = sæluhús; þessar jarðir liggja til sálustofu Helga Ivarssonar, B. K. 45. sælu-söngr, m. a mass for one’s soul, Hom. (St.) sælu-vika, u, f. an Ember week, abbrev. = sæludaga-vika, Sturl. i. 137, iii. 146.