Перевод: с исландского на английский

с английского на исландский

(answer)

  • 1 fullnægja

    Íslensk-ensk orðabók > fullnægja

  • 2 samsvara

    Íslensk-ensk orðabók > samsvara

  • 3 GJALDA

    * * *
    (geld; galt, guldum; goldinn), v.
    1) to repay, return; g. gjöf við gjöf, to pay back gift for gift; g. aptr, to restore, pay back;
    2) fig. to give, yield; g. skynsemi við e-u, to give reason for; g. samkvæði at e-u, to consent to; g. varúð, varhuga við e-u, to be on one’s guard against; g. e-m fjándskap, to show ill-will towards one;
    3) with gen. to pay for, suffer on account of (þar munuð þit min g.); g. e-s at = g. e-s; geldr at nýbreytni (gen.) konungs, it is a punishment for the king’s innovations.
    * * *
    pret. galt, 2nd pers. galt, mod. galzt; pl. guldu; pres, geld: pret. subj. gyldi; imperat. gjalt or gjald þú; sup. pret. goldit, goldinn; with neg. suff. gjald-attu; [Ulf. us-gildan = ἀποδιδόναι; A. S. gyldan; Engl. yield; O. H. G. geltan; old Fr. ielda; Germ. gelten; Dan. gjelde; Swed. gälla]:—to pay money, pay a fee, duty, or the like, the person in dat., the money in acc., Grág. i. 87, 408, passim, Fær. 120, Fms. iv. 346, xi. 81, Nj. 58, K. Þ. K. 162, passim:—to yield, repay, return, g. gjöf við gjöf, Hm. 42; gjaldið engum íllt móti íllu, Róm. xii. 17; sakir þær er ek á at g. Ólafi, Ó. H. 213; sögðu, at þeim var sín óhamingja miklu íllu goldin, 232; skal ek g. þeim svá útrúleik sinn, 58:—þér eigit at g. aptr ( to restore) sendimenn hans manngjöldum, Eg. 575:—g. leiðangr, to yield a levy, Fms. viii. 173.
    II. metaph. to yield or yield up, deliver; þá guldu þeir Guði andir sínar, they yielded up their souls to God, Blas. 36; gjalt mik lærifeðrum mínum, 656 B. 5; væri hann þá andaðr goldinn sínum borgar-mönnum, 10.
    β. so in the phrases, g. skynsemi við e-u, to give (yield) reason for, Skálda 205, Sks. 787, Johann. 28; g. samkvæði, to yield, give consent to, Fms. v. 70, Nj. 233; also to vote for, Grág. i. 2, 43; g. varúð, varhuga, við e-u, to be on one’s guard against, beware of, Ísl. ii. 369, Fms. ii. 166, vi. 42, Hkr. i. 50; g. e-m fjandskap, to shew ill-will towards, Ld. 134; g. öfund, Ls. 12.
    2. with gen. ellipt., the fine being understood, to pay for, suffer on account of; ok munu margir þess g., Nj. 2: njóta e-s denotes to profit, gjalda e-s to suffer on account of another; þar munuð þit mín gjalda, Vígl. 28; sú harma-bylgjan djúpa, gékk yfir þig þá galztu mín, Pass. 41. 4; svá mun ok vera, segir Njáll, ef þú geldr eigi annarra at, Nj. 147; Helga (gen.) hefir þú goldit at í þessu, Fas. i. 28; hugði, at hann mundi þess víðar koma at hann mundi njóta föður síns en gjalda, Gísl. 73; heldr geldr Leifr Þrándar en nýtr frá mér, Fms. ii. 116; geldr at nýbreytni (gen.) konungs ok þessa ens nýja siðar, i. e. it is a just punishment for the innovation of the king and the new creed, Ld. 168; konungr sagði, at hón skyldi eigi gjalda frá honum tiltækja föður síns, Fms. ix. 477: part. gjaldandi, a payer, Grág. i. 394.

    Íslensk-ensk orðabók > GJALDA

  • 4 lausn

    * * *
    (-ar, -ir), f.
    1) release, liberation;
    2) ransom;
    3) absolution from ban or sin (hann tók lausn af sjálfum páfanum);
    5) decision, judgemnent (segja fram lausnir mála); eiga lausn á máli, to decide in a case.
    * * *
    f. release, liberation; hann lagði á hvern þeirra verk ok lausn, he put a work and ransom on each of his bondsmen, i. e. he gave them a chance of emancipating themselves by paying a fixed sum of money, Ó. H. 28: eccl. redemption, til hjálpar ok lausnar öllu mannkyni, Mar.; þat man okkr vera til engra lausna, Hom. 155; fyrir vára lausn þoldi hann písl., id.; áðr sú lausn kom er heitin var Abraham, 51, Stj., N. T., Pass., Vidal. passim; endr-lausn, q. v.:—right of redemption, B. K. 40:— absolution from sin or ban, Bs. i. 287, Fms. ix. 524; hann tók lausn af sjálfum pávanum, Nj. 281, K. Á. 38, 76, Bs. i. 710, passim; af-lausn, q. v.: release from a duty, Fms. x. 21.
    II. decision, judgment; en er konungs son var búinn at segja fram lausnir mála, Sks. 643; þar var lausn ok band allra vanda-mála, Fb. ii. 71; eiga lausn á máli, to decide in a case, Bs. i. 708:—plur. lausnir, in þing-lausnir, q. v.
    COMPDS: lausnargjald, lausnarmark, lausnarsteinn, lausnartíðindi.

    Íslensk-ensk orðabók > lausn

  • 5 bera ábyrgî á

    Íslensk-ensk orðabók > bera ábyrgî á

  • 6 SVARA

    * * *
    (að), v.
    1) to reply, answer, absol. or with double dat., s. e-m e-u (því mun ek s. þér um þetta, er satt er);
    3) s. fyrir e-n or e-t, to answer (be answerable, responsible) for (ek skal þar fyrir s.); s. skilum fyrir, to render account for.
    * * *
    að, [A. S. and-swarian; Engl. an-swer], to reply, answer, absol. or with double dat. (s. e-m e-u), ef maðr svarar eigi, Grág. i. 21; svara engu orði, Fb. ii. 63; Hrútr svaraði þá—‘ærit fögr er mær sjá,’ Nj. 2; því (dat.) mun ek svara þér um þetta er satt er, 49; hón svarar svá, at hón vill …, Fms. i. 2; svara e-u fyrir sik, to make answer in defence, 656 C. 29.
    II. as a law phrase, to answer, respond; svara til laga þeim jörðum sem keypt hefir, Dipl. iv. 9; s. lögriptingum á jörðu, ii. 20; svara máli fyrir e-n, to answer for, Nj. 106; s. sökum fyrir e-t, to pay the penally for, Sks. 796; s. e-m lögum, to answer according to the law, D. N.; s. þessum lögbrotum, to answer for them, Sks. 546; at þér svarit slíku fyrir sem þér hafit til gört, that you shall answer for what you have done, Boll. 350; s. skilum fyrir, to give an account for, Fms. vii. 127; eiga at s. málum, Stat. 309; um presta, hverju þeir skulu s., what duties they have to discharge, N. G. L. i. 345; svara til allra stétta, to pay taxes to all estates (king and clergy).
    2. svara e-u, to be equal, amount to; svá mikil kol sem svaraði fimm hrossa göngu, Dipl. v. 14; er svari innkaupum, N. G. L. iii. 16; sam-s.

    Íslensk-ensk orðabók > SVARA

  • 7 and-svara

    and annsvara, að, to answer; þá annsvarar konungrinn, Fms. xi. 56, rare, and in a more formal sense than the simple verb svara.
    β. answer, to be responsible for; sem ek vil a. fyrir Guði, as I will answer before God, Gþl. 66; v. anza or ansa.

    Íslensk-ensk orðabók > and-svara

  • 8 JAUR

    adv. yes indeed, yes certainly.
    * * *
    adv., also spelt júr, Skálda 163 (Thorodd), Art. 126: in mod. usage proncd. double, jur-jór or jir-jór (sounded yer-yor), which word was at the end of the last century still used in the north of Iceland (Thingeyjar-sýsla): [it is a compd particle, from já = yea and r, which may be a pers. pron., analogous to the early Gmn. jâ ich! jâ dû! jâ sî! jâ ir! Grimm’s Gramm. iii. 765; other Teutonic languages have preserved this particle, although in a somewhat different sense, mid. H. G. jâra or jâr-ia, jâra-ja]:—yea, yes! with emphasis, yea, in sooth, yes indeed, yes certainly, as a reply to an expression of doubt or denial. Of this interesting particle only six instances are found in old writers:—three in O. H. L., biskup leit útar í kirkjuna ok sá hvar Ólafr stóð ok mælti, nú er konungr út kominn, þeir sögðu at hann var eigi út kominn.—Answer, Jaur, sagði biskup, sá er sannr konungr, er nú er út kominn, 10; hvat er nú um félag þat er konungrinn á með yðr? þeir drápu niðr höfði ok kváðusk ekki haus félag hafa.—Jaur, sagði hann, þér sögðusk víst vera hans félagar, 45; Maðr svarar, hvá mælir þú þat ?—Jaur, segir hann, þat var mér þá í hug, etc., 69; one in Thorn, (the Norse Recension), ekki var ek þar nærri, ok því sá ek enga þessa hluti, ekki heyrða ek ok þat er þú segir í frá.—Jaur, segir hann, Guð þat veit, at ek em uruggr um þat at ek sá þik þar, 246; one in Art. 126 (spelt júr); and lastly, one in Thorodd, austr, eárn, eir, júr, eyrir, vín, Skálda 163. Gudmund Andreae mentions this particle as in use in his time, and as sounded jör-jur, e. g. er ekki dagr?—answer, jör-jur! viltú ekki þetta?—answer, jör-jur! but his derivation from Lat. jure is erroneous.

    Íslensk-ensk orðabók > JAUR

  • 9 anza

    (að), v.
    1) to heed, take notice of (anza e-u);
    2) to reply, answer (anza til e-s).
    * * *
    að, contr. form = andsvara, to pay attention to, take notice of; with dat., (þeim) sem hón a. minnr ok vanrækir, cares less about, Stj. 95, 81, 195.
    2. to reply, answer (now freq.); a. e-u and til es; illu mun furða, ef nokkurr a. til, where it means to reply, but without the notion of speaking, Fms. i. 194; Oddr anzaði ok heldr stutt, where it seems to mean to return a greeting, but silently by signs, Fb. i. 254; konungr a. því ekki, a reply to a letter, Fms. ix. 339; hann sat kyrr ok a. engu, Bárd. 180; Mirmant heyrði til ræðu hennar ok a. fá, Mirm. 69.

    Íslensk-ensk orðabók > anza

  • 10 á-byrgja

    1.
    ð,
    1. in the act. form (very rare), to answer for; á. e-m e-t, Gþl. 385; á. e-t á hendi e-m, to place a thing for security in a person’s hands; hann á. þau á hendi Jóhanni postula, 655 ix. A.
    2. as a dep.; abyrgjast (very freq.), to answer for, take care of, Gþl. 190, Grág. i. 140; hverr skal sik sjálfr a., 256, ii. 119, Fms. vi. 361; á. e-t við e-u, Grág. i. 410; sá maðr ábyrgist vápn er upp festir, ii. 95; hverr abyrgist bat ( warrants) móðir, at góðráðr verði, ek mun abyrgjast ( I will warrant) at eigi mun heimskr verða, Fms. iv. 83.
    2.
    u, f. = ábyrgð (very rare); halda e-u abyrgiu, to be responsible for, Grág. ii. 335, 399.

    Íslensk-ensk orðabók > á-byrgja

  • 11 gegna

    (-da, -t), v.
    1) to go against, meet (gegna e-m);
    2) to suit one, be meet for one;
    velit þat er yðr gegnir, choose what best suits you;
    3) to signify, mean, matter;
    spurði, hverju gegndi úgleði sú, er hann hafði, asked what his sadness meant;
    sumir mæltu í móti ok kváðu øngu gegna, some denied it, and said it was of no use;
    meira en hófi gegnir, more than is due, above measure;
    gegna tíðendum, to be of importance;
    svá at mörgum hundruðum gegndi, so that it amounted to many hundreds.
    * * *
    d, [Germ. begegnen, cp. gegn, the adv.], to go against, meet, encounter; hann hafði þar mikit lið ok skyldi g. Birkibeinum, Fms. vii. 324; g. þeim er á sund hlaupa, ix. 22; skyldu þeir g. um njósnir ok annask vegu alla, Sturl. iii. 236.
    II. metaph.,
    1. to meet an engagement, to pay, discharge; ef hann á bú, þótt hann gegni eigi tillögum, though he pays no rates, Grág. i. 160; þá á hón at g. þriðjungi ( take the third part of the charges) fyrir ómaga þeirra, 337; ok skal hann þá g. (account, redress) við hinn ef landsleigur væri minni en verðit, ii. 239: as a law term, of a duty, to meet, discharge; but also of rights, to be entitled to; þá g. börn beggja arfi, N. G. L. i. 33; ok g. réttum öllum, 55; g. kostnaði, Fms. viii. 371: to pay, g. þingfarar-kaupi, Grág. passim, Ísl. ii. 344, Íb. ch. 10; g. skyldu sinni, to do one’s duty:—g. líkum, ok syngja sálu-messu, to meet the bodies, of the officiating clergyman, N. G. L. i. 390.
    2. to suit one, be meet for one; velit þat er yðr gegnir, choose what best suits you, 623. 30; leyfi þér honum at fara sem honum gegnir bezt, Nj. 10, Fms. viii. 102; þat man bezt g. ( be meetest) at þín ráð sé höfð, Nj. 24, Fs. 155; kjöri hann þat af er betr gegndi, Fms. i. 202; mun þat betr g., it will do better, iv. 209; ok mun mér þat allvel g., 237; hve ílla mönnum gegndi ( how ill it suited men) at fara, Íb. 8; þann kost er þér gegnir verr, Fs. 134; þá gegnir þat, it is fit, Sks. 433.
    3. to signify, mean, matter; ok spurði, ef hann vissi nökkut hverju gegndi, if he knew what was the matter, Eg. 53; spurðu hverju at gegndi um ferðir hans, Rd. 237; spurði, hverju gegndi úgleði sú er hann hafði, asked, what his sadness meant, Eg. 518; spyrr, hverju gegndi þyss sjá eða kliðr, Gísl. 56; sumir maeltu í móti, ok kváðu öngu g., some denied it, and said it went for nothing, Nj. 25; Háls kvað þat mundu öngu g., Rd. 237; það gegnir furðu, it means a wonder, it is astonishing; hví gegnir (what means?) þetta atkvæði? 656 B. 5; er helzt sá at ráði gegndi, i. e. where he saw that there was reason in it, Fms. vii. 257; g. tíðendum, to be of importance, of great consequence; séð hefi ek þat er ek ætla tíðendum muni g., Ld. 272; meir en hófi gegnir, more than is due, above measure, Fms. vii. 132; er viti gegnir, which has sense or meaning, Al. 6; um hluti þá er íþróttum gegndi, which imply or can be called art, Ó. H. 102:—of numbers, to amount to, svá at mörgum hundruðum gegndi, so that it amounted to several hundreds, by many hundreds, Fas. iii. 356; svá náttum gegndi, i. e. several nights, Ld. 304, v. l.; at degi einum vas fleira en heilum vikum gegndi í tveim misserum, i. e. that in a year there is one day over the complete number of weeks, Íb. 7: with gen. (rare), mér þyki tvennra vandræða g., it is a double difficulty, i. e. on both sides, Grett. 143 A.
    4. to answer, reply, freq. in mod. usage, with dat. of the person and the reply; hann gegnir öngu, he gives no reply; hann gegnir mér ekki, he does not answer me.
    β. to yield, be obedient; hann gegnir öngum, he obeys none, is cross and disobedient, freq. in mod. usage.

    Íslensk-ensk orðabók > gegna

  • 12 gnótt

    f. abundance, plenty (g. fjár) gera g. spurning (dat.) e-s, to give sufficient answer to one’s question.
    * * *
    f. [A. S. geniht], abundance, plenty; ærin gnótt vista, Fms. xi. 36; gnótt fjár, Band. 9; aura gnótt, plenty of money, Greg. 39; gnótt grunnýðgi (gen.), Am. 1; þau áttu gnótt í búi, Nj. 257; en svá mikil gnótt at sólunni um sumarit, so great plenty of sun during the summer, Sks. 71; hljóta sumir mikla gnótt af þessum gjöfum, 561; hann mun gefa þér gnótt allra hluta, Blas. 43; þar vóru gnóttir hvers-vetna, Fs. 65; en at ek gera gnótt spurning þinni, that I give sufficient answer to thy question, Fas. iii. 665.
    COMPDS: gnóttabrunnr, gnóttamaðr.

    Íslensk-ensk orðabók > gnótt

  • 13 GUÐ

    m. (and n.), God.
    * * *
    m.; the plur. used to render the Lat. dii is guðir; [for etymology and changes of this word see p. 207]:—God.
    A. Though the primitive form Goð rhymes with boð ( bidding), stoð ( help), and many other words, the second form Guð rhymes with no single word, so that in hymns the poets are wont to use incomplete rhymes, as brauð ( bread), nauð ( need); and exact rhymes can only be obtained by the last syllables of derivatives, e. g. Iðranin blíðkar aptur Guð | ei verður syndin tilreiknuð, Pass. 40. 4; or Upphaf alls mesta ófögn uðs | áklögun ströng og reiði Guðs, 3. 14; Svo er nú syndin innsigluð | iðrandi sála kvitt við Guð, 50. 14; but these rhyme-syllables can only occur in trisyllabic words (Gramm. p. xv):—the following are examples of incomplete rhymes, Vinir þér enga veittu stoð | svo vinskap fengi eg við sannan Guð, Pass. 3. 7; Föðurlegt hjarta hefir Guð | við hvern sem líðr kross og nauð, 3. 16; Herra minn þú varst hulinn Guð | þá hæðni leiðst og krossins nauð, 40. 16; as also in the hymn, Til þín Heilagi Herra Guð | hef eg lypt sálu minni | af hug og hjarta í hverri neyð | hjástoð treystandi þinni, Hólabók 108, rendering of Ps. xxv; Luther’s hymn, Ein feste burg ist unser Gott, is in the Icel. rendering, Óvinnanlig borg er vor Guð | ágæta skjöldr og verja | hann frelsar oss af allri nauð, Hólabók 182; Fyrir valtan veraldar auð | set þína trú á sannan Guð | sem allt skapaði fyrir sitt boð, 208 (in Hans Sachs’ hymn); hugsjúkir eta harma brauð | hollari fæðu gefr Guð | sér ljúfum þá þeir sofa, 124, Ps. cxxvii. 2.
    B. PHRASES:—Guðs ást, Guðs elska, the love of God; Guðs gata, the way of God, 625. 87; Guðs gæðska, Guðs náð, the grace, goodness of God; Guðs miskunn, Guðs mildi, the mercy of God; Guðs ótti, the fear of God; Guðs gjöf, God’s gift; Guði friðr, the peace of God; Guðs hús, the house of God; Guðs musteri, the temple of God; Guðs orð, the word of God; and in popular usage, Guðsorða-bók, ‘God’s word-book,’ i. e. a religious book, not only of the Bible, but generally of hymns, sermons, etc., opp. to historical or secular books, sögu-bækr; Guðs maðr, a man of God, Stj. passim; Guðs ríki, the kingdom of God; Guðs Kristni, the Church of God, 625. 82; Guðs vin, God’s friend, Fms. i. 139; Guðs þjónn, God’s servant; Guðs þræll, the thrall of God, Greg. 54, Bs. i. 638; Guðs Sonr, the Son of God; Guðs trú, faith in God; Guðs þjónusta, Divine service (in Papal times the mass), K. Á. 36; of the sacrament, Bs. i. 638; Guðs akr, Germ. Gottes acker, ‘God’s acre,’ a churchyard; Guðs kista, God’s chest, the temple-treasury, Mark xii. 41; Guðs líkami = Corpus Domini, K. Á. 38; Guðs móðir, God’s mother (the Virgin Mary):—in Papal times, Guðs eign, God’s property = church glebes; Guðs lög, God’s law, i. e. the ecclesiastical law, as opp. to lands lög, the law of the land, i. e. the secular or civil law, K. Á. ch. 9, (for an interesting note upon this subject vide H. E. i. 133, note b); Guðs réttr, God’s right, i. e. ecclesiastical right, Fms. vii. 305; Guðs þakkir, ‘God’s thanks,’ charity, Grág. i. 222, K. Þ. K. 142, Hom. 34; whence the popular contracted form gustuk, a charity, pittance, in such phrases as, það er ekki gustuk, ‘tis no charity, ‘tis a pity, e. g. of dealing harshly with the poor; gustuka-verk, a work of charity; göra e-t í gustuka skyni, to do a thing as a charity: in former times the phrases Guðs þakkir and sálu-gjafir (soul’s gifts) were synonymous, including not only gifts to churches, clergy, and the poor, but also the building of bridges, erecting hostelries, especially in desert places, and the like, whence the words, sælu-brú, soul’s bridge; sælu-hús, soul’s house.
    2. in Icel. many sayings referring to the name of God are still household words, e. g. in entering a house, as a greeting, hér sé Guð, God be here! (from Luke x. 5): in returning thanks, Guðs ást, God’s love! Guð laun or Guð laun’ fyrir mig, God’s reward! Germ. vergelt’s Gott! or gefið þið í Guðs friði! to which the reply is, Guð blessi þig, God bless thee ! (which is also the answer to a greeting or to thanks); Guðs friði! or vertu í Guðs friði, be in God’s peace! is the usual farewell; and the answer is, Guð veri með þér, God be with thee! Guð hjálpi þér, God help thee! Germ. helf Gott! Engl. God bless you! (to one sneezing); Guð varðveiti þig, God ward thee! (to one playing with dangerous things); biddu Guð fyrir þér! (denoting wonder), pray God! gáðu að Guði, heed God! take heed! fyrir Guðs skuld, for God’s sake! ef Guð lofar, proncd. as one word (ef-guðlogar, changing f into g), God willing, a common phrase when speaking of plans for the future, eg skal koma á morgun, ef-guðlogar, I will come to-morrow, God willing (from James iv. 13–15), occurs in Skálda (Thorodd) 165, as also, ef Guð vill, if God will (less freq.); Guði sé lof, God be praised! Guð gæfi, God grant! Guðs mildi, by God’s grace; það var mesta Guðs mildi hann slasaði sig ekki; Guð gefi þér góðan dag, Guð gefi þér góðar nætr, whence abbreviated góðan dag, good day; góðar nætr, good night: the sayings, sá er ekki einn sem Guð er með; and þann má ekki kefja sem Guð vill hefja, Fb. iii. 408; eitthvað þeim til líknar legst, sem ljúfr Guð vill bjarga.

    Íslensk-ensk orðabók > GUÐ

  • 14 HEITA

    I)
    (heit; hét, hétum; heitinn), v.
    Grímni mik hétu, they called me G.;
    heitinn eptir e-m, called (named) after one;
    heita e-n á brott, to call on one to be gone, bid one go (heitit mik héðan);
    heita á e-n, to exhort one (in battle);
    to invoke (heita á hinn heilaga Ólaf);
    heita á e-n til e-s, to invoke (appeal to) one for a thing (hann hét á Þór til fulltings);
    3) intrans., the pres. ‘heiti’ (not ‘heit’), to be hight, be called;
    Óðinn ek, nú heiti, now I am called Odin;
    Ólafr heiti ek, my name is O.;
    Úlfr hét maðr, there was a man, whose name was U.;
    bœr heitir á Bakka (at búrfelli), there is a farm called B.;
    heita (to be reckoned) frjáls maðr, hvers manns níðingr;
    4) with dat. to promise (heita e-m e-u);
    mantu, hverju þú hézt mér, do you remember what you promised me?
    heita e-m hörðu, to threaten one;
    Bárði var heitit meyjunni, the maid was promised to B.;
    5) refl., heitast, to vow, plight one’s faith (þeir hétust reka Hákon ór landi);
    heitast e-m, to vow one’s person to one (heitast hinum heilaga Ólafi konungi);
    (heitta, heittr), v.
    1) to heat (heita spjót í eldi);
    2) to brew (heita mungát, heita öl).
    f. brewing (cf. ölheita).
    * * *
    pres. heit, heitr, and in A. II. heiti, heitir (bisyllabic), in mod. usage heiti through all significations; pret. hét, hétu, 2nd pers. hézt; part. heitinn.
    A. [Ulf. haitan = καλειν; A. S. hâtan; Old Engl. hight, pret. hot; O. H. G. haizan; Germ. heissen; Swed. heta; Dan. hede]:
    I. trans. with acc. to call, give name to; hve þik hétu hjú? Fsm. 47; Urð hétu eina, Vsp. 20; Heiði hana hétu, 25; Grímni mik hétu, Gm. 49; hve þik heitir halr, Hkv. Hjörv. 14; Hnikar hétu mik, Skv. 2. 18; hétu Þræl, Rm. 8; hétu Erna (Ernu?), 36: the naming of infants was in the heathen age accompanied by a kind of baptism (ausa vatni), vide ausa, p. 35.
    2. metaph. to call on one; in the phrase, heita e-n á brott, to turn one out, call on one to be gone; þá er maðr á brott heitinn ef honum er eigi deildr matr at málum, Grág. i. 149; Vermundr hét hann á brott ok kvað hann eigi þar lengr vera skyldu, Sturl. ii. 230; so also, ef bóndi heitr griðmann sinn af vist foráttalaust, Grág. i. 157; eða heitið mik héðan, Ls. 7; ek var heitinn út ( turned out) fjórum sinnum, Sighvat:—with prep., heita á e-n, to call upon one (for help); hón hét á konur at skilja þá, Landn. 49: to exhort one (in battle), hét á Hólmrygi, Hkm. 2; Úlfr hét á oss, Hkr. iii. (in a verse); Gísli spratt upp skjótt ok heitr á menn sína, at skýli, Gísl. 22: to invoke one (a god, saint), hann trúði á Krist, en hét á Þór til sjófara ok harðræða, Landn. 206; hann heitr nú á fulltrúa sína Þorgerði ok Irpu, Fb. i. 213; ef ek heit á guð minn, Mar.; á Guð skal heita til góðra hluta, Sól. 4.
    3. part. pass. hight, called; sú gjöf var heitin gulli betri, Ad. 9; löskr mun hann æ heitinn, Am. 57, Fms. vi. 39 (in a verse); sá maðr mun eigi ílla heitinn ( will not get a bad report) í atferð sinni, Sks. 55 new Ed.
    β. heitinn, the late, of one dead; eptir Odd heitinn föður sinn, Dipl. iv. 13; Salgerðr h., the late S., Vm. 37: very freq. in mod. usage, hann Jón heitinn, hún Guðrún heitin, etc.
    II. absol. or intrans., in which case pres. bisyllabic heiti (not heit), to be hight, be called, as in Goth. the pass. of haitan; Andvari ek heiti, A. am í hight, Skv. 2. 2; Ólafr heiti ek, Fms. x. 226; ek heiti Ari, Íb. (fine); Jósu vatni, Jarl létu heita, Rm. 31; Óðinn ek nú heiti, Yggr ek áðan hét, Gm. 54; Gangráðr ek heiti, Vþm. 8; Ask veit ek standa, heitir Yggdrasill, Vsp. 19: esp. freq. in an hist. style in introducing a person for the first time, Mörðr hét maðr, hann átti dóttur eina er Unnr hét, móðir hennar hét Þorgerðr, Rútr hét bróðir hans, Nj. 1, 2; þau áttu eptir dóttur er Þuríðr hét, hinn elzti son Bjarnar hét Grímkell, Ísl. ii. 4; Oddr hét maðr, son Önundar breiðskeggs, hann átti þá konu er Jórunn hét; annarr son þeirra hét Þóroddr en annarr Þorvaldr, Þuriðr hét dóttir Odds en önnur Jófriðr, 121, 122; Þorsteinn hét maðr, hann var Egilsson, en Ásgerðr hét móðir Þorsteins, 189; þau gátu son, ok var vatni ausinn ok hét Þórólfr, 146, etc.; and in endless instances answering to Engl. there was a man, and his name was ( he was hight) so and so. The ancients said, hve (or hversu) heitir þú, ‘how’ art thou named? Germ. wie heisst du? thus, hve þú heitir? hve þik kalla konir? answer, Atli ek heiti, and hve þú heitir, hála nágráðug? Hrímgerðr ek heiti, Hkv. Hjörv. 14–17; hve sú jörð heitir, hve sá himinn heitir, hversu máni heitir, hve sjá sól heitir, etc., Alm. 10, 12, 14, 16, 18, 20, 22, 24, 26, 28, 30, 32, 34, Vþm. 11, 13, 15, 17; the northern Icelanders still say, hvers’ (i. e. hversu) heitir maðrinn, sælir verið þér, hvörs’ heitir maðrinn? answer, Hrólfr heitir hann, Asgrímsson að norðan, Sig. Pétr. in Hrólfr (a play), p. 4: in mod. usage, hvat ( what) heitir þú? hvað heitir þú? Eg heiti Jón, Stef. Ól.: the same phrase occurs now and then in old writers, hvat heitir bær sjá? Ld. 234; hvat heitir hón? Helga heitir hón, Ísl. ii. 201 (Cod. Holm. hvart = hversu?): as also in the poem Fsm. (but only preserved in paper MSS.) 9, 11, 13, 19, 23, 31, 35, 37; but hve, 46, 47.
    β. of places, often with dat. and prep. of the place; á þeim bæ er á Brjámslæk heitir, Bs. i. 379; land pat er í Hvammi heitir, Gísl. 121; bær hans hét á Stokkum, Fb. iii. 324; á þeim bæ er at Hóli heitir, Hrafn. 5; ok því heitir þat síðan í Geitdal, 3; bær heitir á Bakka, á Meðalhúsum, at Búrfelli, á Auðúlfsstöðum, at Svínavatni, í Vestrhópi, í Sléttadal, Ísl. ii. 322–325.
    2. to be called, reckoned so and so; þá heitir hón sönn at sök, then she stands convicted, N. G. L. i. 351; þú skalt frá þessum degi frjáls maðr heita, Ld. 50; heit hvers manns níðingr ella, Nj. 176; heldr en h. kotkarl, eigi er þat nafn fyrir-lítanda, at heita húskarlar konungs, Sks. 270; sá er vill heitinn horskr, Hm. 61.
    3. reflex., hétomc, to name oneself or to be called; hétomc Grímnir, hétomc Gangleri, einu nafni hétomc aldregi, hétomc Þundr fyrir þat, Gm. 46, 48, 54.
    B. With dat., [cp. Goth. fauraga heitan; A. S. hâtan, pret. het; Germ. verheissen]:—to promise, with dat. both of the person and thing, or the thing in infin., or absol.; heita hörðu, to threaten, Am. 78; h. góðu, Sól.; h. bölvi, Hdl. 49; afarkostum, Fms. i. 75; hann heitr þeim þar í mót fornum lögum, Ó. H. 35; engu heit ek um þat, 167; mantú nokkut hverju þú hézt mér í fyrra, Anal. 190; at lítið mark sé at, hverju þú heitr, Fms. vii. 120; fyrir þau hin fögru fyrirheit er þú hézt þeim manni, er bana-maðr hans yrði—þat skal ek efna sem ek hét þar um, i. 217; kom Þorsteinn þar, sem hann hafði heitið, as he had promised, 72; þú munt göra okkr slíka sæmd sem þú hefir heitið, Nj. 5; Njáll hét at fara, 49.
    II. to make a vow, the vow in dat., the god or person invoked with prep. and acc. (h. á e-n), cp. A. above; þat sýndisk mönnum ráð á samkomunni, at h. til verðr-bata, en um þat urðu menn varla ásáttir hverju heita skyldi, vill Ljótr því láta h. at gefa til hofs, en bera út börn en drepa gamal-menni, Rd. 248; þá heitr Ingimundr prestr at bóka-kista hans skyldi á land koma ok bækr, Bs. i. 424; ok skyldu menn taka at heita, þeir hétu at gefa …, 483; hét Haraldr því til sigrs sér, at hann skyldi taka skírn, Fms. i. 107; eptir þat hét hón miklum fégjöfum á hinn helga Jón biskup, Bs. i. 201 and passim, esp. in the Miracle-books.
    III. reflex. and pass. to plight oneself, be betrothed; þá sá hón þat at ráði ok með henni vinir hennar at heitask Þórólfi, Eg. 36; þeim hétumk þá þjóðkonungi, Skv. 3. 36: to betroth, varkat ek heima þá er (hón) þér heitin var, when she (the bride) was given to thee, Alm. 4; kom svá, at Bárði var heitið meyjunni, that the maid was betrothed to B., Eg. 26.
    2. to vow, plight one’s faith; þeir hétusk reka Hákon ór landi, Jd.: to vow one’s person to one, at hann heitisk hinum heilaga Ólafi konungi, Hkr. iii. 288: to bind oneself, þá menn er honum höfðu heitisk til föruneytis, Fms. vii. 204.

    Íslensk-ensk orðabók > HEITA

  • 15 HVAT

    (old gen. hvess, dat. hví), neut. pron.
    I. int. pron.
    1) what (h. sýnist þér ráð?); h. er þér, Hjálmar? what is the matter with thee, H.?; expressing wonder, what sort of? (h. Øgmundr ertu?); with gen., h. er þat fira, flagða, drauma, fiska? what sort of men. witches, dreams, fishes? h. manna ertu? what sort of a man art thou?; with dat., hann spurði, h. mönnum þeir væri, what kind of men they were;
    2) implying an answer in the negative, to what end? of what use? (h. skal rögum manni langt vápn?)
    3) how, = hve, hversu; fréttir hann nú, h. liði bónorðs-málum, how the was going on;
    II. indef. pron.
    1) each, every; h. at öðru, ‘each with the other’, everything; þat lið, er honum fylgdi, flýr sér hvat, scattered in all directions; h. bíðr sinnar stundar, there is a time for everything;
    2) = hvatki, with the relat. part. ‘er (es)’ or ‘sem’; h. sem or h. es, whatsoever;
    3) with compar., ever so much; hann var til hans h. betr en til sinna barna, he was ever so much kinder to him than to his own children.
    * * *
    neut. pron. of an obsolete hvar; for the other kindred forms see hverr, hví, and hót.
    A. Interrog. direct and indirect, what; eiga at bíða hvat ek skal á kveða, Nj. 3; vita, hvat hann skal við kveða, Hm. 28, Vþm. 55; veit ek eigi hvat til annars kemr, Band. 36 new Ed., passim.
    β. = Germ. was für ein …? North. E. what for a …? for what sort of a …? expressing wonder or the like; hvat Ögmundr ertú, what sort of an O. art thou? Fas. ii. 534; hvat fé er þat? Nj. 55: indirectly, þeir vissu eigi hvat lið þat var, Hkr. i. 268.
    2. with gen., hvat er manna þat mér ókunnra? Vtkv. 5; hvat er þat fíra, flagða, drauma, fiska, what sort of men, witches, dreams, fishes? Alm. 2, 5, Skv. 2. 1, Fsm. 2, Em. i; hvat mun enn verða æfi minnar? Skv. 1. 12, 14, 18; hvat manna ertú, what sort of a man art thou? Fms. ix. 55; hvat kvenna ertú? Dropl. 4; hvat karla er þat? Fms. vii. 152; hvat íþrótta er þat? Edda 31; hvat undra varð þess? 623. 35: indirect, hann spurði hvat manna Hallfreðr var, Fms. ii. 54, vii. 166; hvat sveina þat myndi vera, x. 219; hann spurði hvat væri ráðs hennar, he asked what she intended to do, i. 186; hvat hann vildi ráða sinna, vii. 154; spurði hvat veðrs væfi, Bjarn. 54.
    β. with dat., hvat liði er þetta? Fms. ix. 50; hvat rani var þat? Ísl. ii. 142; hvat húsi stendr þar? Hkr. iii. 187, Stj. 626, 650: indirect, spurði hvat mönnum þeir væri, Eg. 162; hann spyrr hvat mönnum þeir sé, Fær. 64; vita hvat mönnum þeir væri, Hkr, i. 268; hvat erendum, Fs. 11; er hestrinn kenndi hvat hrossi þetta var, Edda 26; Þá þóttisk þórr skilja hvat látum verit hafði um nóttina. 29; hvat matvistum, Str. 81.
    3. what, why, how? in asking, denoting surprise, indignation, or expecting an answer in the negative, Lat. numquid? hvat skal rögum manni langt vápn, to what use? hvat skaltú sveinn í sess minn? Eg. (in a verse); hvat hæfir ykkr með mér at vera? Stj. 420; hvat þarftú at spyrja at nafni minu? 399, 410, 476; hvat ek veit, segir Gunnarr, hvárt …? Nj. 85; hvat mun ek þat vita, how should I know that? Bs. ii. 104.
    4. how = hve; fréttir hann nú hvat liði bónorðs-málum, Ld. 92; hvat hlýðnir landsmenn vóro, Íb. 16; hvat grimm, how cruel! Mar.
    5. causal, why? hvat spyrr þú mik? Hom.; hvat lystr þú mik? id., freq.
    B. Indef. pron. each, every, with the particle er (es) or sem, whatso- ever; hvat sem, or hvat es, whatsoever; hvat dýr sem er, Gþl. 457, Fms. vii. 29; hvat sem hann kostaði til, Edda 29; hvat fjarlægr sem…, howsoever remote…, Stj. 93: with suffixed es, hvaz or hvats, id., see er, p. 131.
    2. with the possess, pron. sinn; hvat bíðr sinnar stundar, Lat. horam quodque suam expectat, there is a time for everything, Nj. 79; flýr sér hvat, they run each his own way, i. e. were scattered in all directions, Fms. x. 268.
    3. hvat af öðru, from one to another, in succession, Fms. i. 128; hvat af hverju, ‘what from which,’ i. e. soon; hans er von hvað af hverju, he is expected every moment, (mod.)
    4. with compar. ever so much; hann var til hans hvat betr enn til sinna barna, he was ever so much kinder to him than to his wn children, Ld. 304.
    II. as interj., hú, há, eðr hvat! Sks. 365 B; vaknaði hann alltrautt ok mælti nær í úvitinu, hvat! hvat! Fms. ix. 24.

    Íslensk-ensk orðabók > HVAT

  • 16 LEYSA

    (-ta, -tr), v
    1) to loose, loosen, untie, undo (tók Skrýmir ok leysti nest-bagga sinn); l. knút, to undo a knot;
    2) impers. is dissolved, breaks up (skipit leysi undir þeim); snjó, ís leysir, the snow thaws, the ice breaks up; árnar (vötn) leysir or ísa leysir af vötnum, the ice breaks up on the rivers;
    3) to absolve (biskup sagðist eigi mega leyas þá);
    4) to free, set free, release (l. e-n ór ánauð, af þræildómi);
    5) to discharge, pay (bœndr hetu jarli stórfé at l. þat gjald, er á var kveðit);
    6) l. or l. af hendi, to perform, do (vel hefir þú leyst þitt erendi);
    7) to redeem, purchase (vil ek l. landit til mín);
    8) to solve (a difficulty); hann leysti hvers manns vandræði, he helped every man in distress;
    9) to send away, dismiss (Oddr leysir menn þaðan með góðum gjöfum);
    10) to get rid of, dispatch (seint sœkist várum félaga at l. þenna úkunna mann);
    11) with preps. and advs., l. e-n brott, to dismiss (leysti Ásmundr hann brott með góðum gjöfum); l. e-n frá e-u, to rid one of a thing; l. ór e-u, to solve, explain, answer (K. leysti ór því öllu froðliga, sem hann spurði); l. e-t sundr, to dissolve; l. e-n undan e-u to release from, aquit of; l. e-n út to redeem (má vera, at þú náir at l. hann út héðan); to dismiss guests (leysti konungr þá út með sœmiligum gjöfum); to pay out (leysit Höskuldr út fé hans);
    12) refl. leysast, to decompose (tók hold þeirra at þrútna ok l. af kulda); to absent oneself (leystist þú svá hédan næstum, at þér var engi ván lífs af mér); fig. to get oneself clear (megu vér eigi annat ætla, en leysast af nökkuru eptir slfk stórvirki).
    * * *
    t, [lauss; Ulf. lausjan = δύειν; A. S. losjan; Engl. loosen; Germ. lösen]:—to loosen, untie, Edda 29, Eg. 223, Fms. vii. 123; leysa skúa, 656. 2: the phrase, þó mun einn endi leystr vera um þetta mál, it will all be untied, end in one way, Gísl. 82, cp. Korm. (in a verse); leysa til sekkja, to untie, open the sacks, Stj. 216; leysa til sárs, to unbind a wound, Bs. ii. 180; leysa sundr, to tear asunder, Grett. 115.
    2. impers. it is dissolved, breaks up; þat veðr gerði mánudaginn, at skipit (acc.) leysti ( was dissolved) undir þeim, hljópu menn þá í bát, Sturl. iii. 106; sum (skip, acc.) leysti í hafi undir mönnum, were wrecked, broken up, Bs. i. 30; bein (acc.) leysti ór höfði henni, 196; leysti fót undan Jóni, Sturl. iii. 116:—of ice, snow, to thaw, þá er vár kom ok snæ leysti ok ísa, Eg. 77; kom þeyr mikill, hlupu vötn fram, ok leysti árnar, the ice broke up on the rivers, Sturl. iii. 45; þegar ísa leysir af vötnum, Fms. iv. 142; áin var leyst (thawed, open) með lönduni, en íss flaut á henni miðri, Boll. 358; vötn (acc.) mun ok skjótt leysa, Fbr. 12 new Ed.
    II. metaph. to free, redeem; leysa líf sitt, Nj. 114; leysa sik af hólmi, passim, see hólmr:—leysa sik, to release oneself by performing one’s duty, see aflausn, Fbr. 154; þó mun Gunnarr leysa þik af þessu máli, Nj. 64; ek mun leysa Þorstein undan ferð þessi, Eg. 542: to redeem a vow, leysa kross sinn, Fms. x. 92; leysa heit, Stj. 520; l. suðrgöngu, Nj.
    2. to redeem, purchase, as a law term; þau sex hundruð, er hón hafði til sín leyst, Dipl. v. 7.
    3. to discharge, pay; at leysa þat gjald sem á var kveðit, Fms. x. 112; hann leysti þá eitt (hundrað) í kosti, fimm í slátrum, Dipl. v. 7; leysa or leysa af bendi, to perform, Band. 3; leysa e-n undan e-u, to release, Grág. i. 362.
    4. to solve; hann leysti hvers manns vandræði, he loosed, cleared up all men’s distresses, he helped every man in distress, viz. with his good counsel, Nj. 30; Sturla skyldi fara fyrir þá báða feðga ok leysa mál þeirra, Bs. i. 554; leysa þrætu, to settle a strife, Róm. 295; leysa gátu, to read a riddle, Stj. 411; marga hluti spyrr konungr Gest, en hann leysir flest vel ok vitrliga, Fb. i. 346: leysa ór e-u (spurningu), to solve a difficulty, answer a question, Fms. vi. 367; nú mun ek leysa ór þinni spurningu, Bs. i. 797; karl leysti ór því öllu fróðliga sem hann spurði, Fb. i. 330, Ld. 80, Hkr. iii. 186: to absolve, in an eccl. sense, Hom. 56, K. Á. 64, Bs. passim.
    5. leysa út, to redeem (cp. ‘to bail out’); má vera at þú náir at leysa hann út héðan, Fms. i. 79, vii. 195: leysa út, to pay out; leysir Höskuldr út fé hans, Ld. 68; Höskuldr leysti út fé Hallgerðar með hinum bezta greiðskap, Nj. 18, Fas. i. 455: to dismiss guests with gifts (see the remarks to gjöf), leysti konungr þá út með sæmiligum gjöfum, Fms. x. 47.
    III. reflex. to be dissolved; tók hold þeirra at þrútna ok leysask af kulda, 623. 33.
    2. to absent oneself; leystisk þú svá héðan næstum, at þér var engi ván lífs af mér, Eg. 411; í þann tíma er leystisk Eyrar-floti, 78; svá hefi ek leyst ór garði láðvarðaðar, Eg. (in a verse); Máriu-messudag leysti(sk) konungr ór Græningja-sundi, Bs. i. 781.
    3. metaph. to redeem, relieve oneself; en hann leystisk því undan við þá, Íb. 11; en hann leystisk því af, at hann keypti at Þorgeiri lögsögu-manni hálfri mörk silfrs, Fms. x. 299; þat land er erfingjar ens dauða leysask af, Grág. ii. 238; megu vér ekki annat ætla, en leysask af nokkuru eptir slík stórvirki, Ld. 266.

    Íslensk-ensk orðabók > LEYSA

  • 17 SITJA

    * * *
    (sit; sat, sátum; setinn), v.
    1) to sit, be seated;
    hann sat it næsta honum, he sat next him;
    sitja upp, to sit erect (þeir létu hann sitja upp í hauginum); to sit at table;
    2) to stay, sojourn;
    sitja heima, to stay at home (sitr Gunnarr nú heima nökkura hríð);
    sitja kyrr, to remain quiet, stay at home;
    sitja í festum, to sit as one’s betrothed (of the bride between the betrothal and wedding);
    to reside (Haraldr konungr sat optast á Rogalandi);
    to sit fishing (þeir vóru komnir á þær vastir, er hann var vanr at sitja);
    3) to tarry (gørði liðinu leitt at sitja);
    sitja veðrfastr, to lie weather-bound;
    4) with acc., sitja e-t ór hendi sér, to let it slip through idleness;
    sitja byr ór hendi sér, to miss a fair wind;
    5) sitja vel (illa) jörð, to keep one’s estate in good (bad) order;
    sitja launþing, to hold a secret meeting;
    6) sitja e-t, to put up with, endure (eigi mundu þeir þvílíka skömm eða hneisu setið hafa);
    sitja e-m e-t, to submit to, put up with at one’s hand (sitja mönnum skammir ok skapraunir);
    er slíkt engum manni sitjanda, it is not to be endured from any man;
    7) sitja e-m e-t, to cut one off from (hugðust þeir Sveinn at sitja honum vatn);
    8) with preps.:
    sitja at sumbli, to sit at a banquet;
    sitja at tafli, to sit at chess;
    sitja at fé, nautum, to tend sheep, cattle;
    sitja at málum, to sit over a case, debate it;
    sitja á sannindum, to withhold (conceal) the truth;
    sitja á sér, to control oneself, keep down one’s temper (Hallgerðr sat mjök á sér um vetrinn);
    sitja á svikrædum, svikum við e-n, to plot against one;
    sitja fyrir, to be on the spot (úvíst er at vita, hvar úvinir sitja á fleti fyrir);
    sitja fyrir e-u, to be a hindrance to (sitja fyrir sœmd e-s);
    to be exposed to, have to bear (sitja fyrir hvers manns ámæli);
    sitja fyrir ádrykkju e-s, to be one’s drinking-mate;
    sitja fyrir svörum, to stand questions, be the spokesman;
    sitja fyrir málum, to lead the discussion;
    sitja hjá e-u, to be present at (sitja hjá ráðagerðum e-s);
    to sit idly by (þú munt þó drepa vilja bróður minn, ok er þat skömm, ef ek sit hjá);
    sitja inni, to sit in prison;
    sitja til e-s, to wait;
    er þar til at sitja, we may wait till then;
    to plot against (hann sitr um ríki hans);
    sitja um líf e-s, to seek one’s life;
    sitja um e-n, to lie in wait for, waylay;
    sitja um e-u, to be busy with (sitja um nauðsynjamálum);
    sitja um borðum, to sit at table;
    sitja undir e-u, to be subject to;
    sitja yfir e-u, to sit over a thing, be busy with (ekki mun ek lengr yfir þessu sitja);
    sitja yfir drykkju, borðum, to sit drinking, at table;
    to attend to (sitja yfir málum manna);
    sitja yfir kvæðum, to listen to songs;
    sitja yfir e-u, to take possession of;
    to bear down (hann sat yfir virðland);
    sitja yfir skörðum hlut, to suffer a loss of right;
    sitja yfir sjúkum manni, to sit up with (nurse) a sick person, esp. a woman in labour;
    9) recipr., sitjast nær, to sit near one another.
    * * *
    pres. sit; pret. sat, sazt, sat, pl. sátu; subj. sæti; imperat. sit, sittú; part. setinn; with the neg. suff. sit-k-a, I sit not, Hkv. 2. 34: [Ulf. sitan = καθησθαι; A. S. sittan; Engl. sit; Germ. sitzen; Swed. sitta; Dan. sidde; Lat. sedere; Gr. ἔδος, ἔζεσθαι]:—to sit; s. á haugi. Vsp. 34, Þkv. 6, Skm. 11; þeir sátu á vellinum, Nj. 114; þar sem búarnir sitja, 110, Grág. i. 4; konungr sat á hesti, Fms. x. 255, 408; hann sat it næsta honum, Nj. 2; ganga til matar, ok sátu þeir um hríð, Eg. 483; svá vildi hverr maðr sitja ok standa sem hann bauð, … ok var rétt at segja at hann væri bæði konungr ok biskup yfir landinu, Bs. i. 67; s. fyrir, to be on the spot, Hm. 1: in greetings, sit heill! sitið heilir, ‘sit hale,’ be seated and welcome, Fms. x. 201, Ísl. ii. 438; nú sittú heill, Sighvat (Ó. H. in a verse); seggi biðr hann s. í frið, Skíða R. 28; s. at mat, to sit at meat, Fms. x. 378; s. at sumbli, Ls. 10; s. at tafli, to sit at chess, Ísl. ii. 359; s. at fé, s. at nautum, to tend sheep, neat-cattle, Boll. 336, Eg. 714, Sturl. i. 77; s. at málum, to sit over a case, debate it, Ld. 18; s. á stefnu, to be in the chair at a meeting, Ó. H. 85: s. upp, to sit up, sit erect; þeir létu hann s. upp í hauginum, Nj. 118: to sit at table, Jökull sat upp ok orti vísu, Ó. H. 191; gékk konungrinn at sjá þá er upp sátu, who sate at table, Greg. 43; Eyvindr hafði mest forráð at veizlunni, ok sat ekki upp, Orkn. 246; þeim sinnum er jarl sat upp (uppi Ed.) mataðisk sveinninn með honuni, Fms. ix. 245: s. úti, to sit outside (at night), of wizards (úti-seta), Vsp. 21, Orkn. 234, 246; þat er úbóta-verk at s. úti, N. G. L. i. 350; svá segja menn at Gunnhildr, fóstra Hákonar, léti s. úti til sigrs honum … en Þórdís skeggja er sú kona kölluð sem sagt er at úti sæti, Fms. vii. 275.
    2. with prepp.; sitja á svikræðum, svikum við e-n, to plot against, Fms. i. 263, ii. 34; sitja á sér, to control, constrain oneself; Hallgerðr sat mjök á sér um vetrinn, Nj. 25; hann gat ekki á sér setið, he could not keep quiet:—s. fyrir e-u, to be exposed to, to have to stand the brunt of; s. fyrir ámæli, hættu, afar-kostum, Nj. 71, Fms. v. 71, vii. 125; s. fyrir svörum, to stand questions, be the spokesman, iv. 274, vi. 13, Ölk. 36, Band. 12; s. fyrir málum, to lead a discussion, Fms. ix. 98; s. fyrir e-m, to sit in ambush (fyrir-sát), Nj. 94, 107. Ld. 218: ellipt., Nj. 94, Eg. 577, 743:—s. hjá, to sit by:—s. til e-s, to watch for; er þar til at sitja, Nj. 103:—s. um e-t, to watch for an opportunity; þeir sátu um at rengja, 242; er ætíð sátu um þat at spilla friðinum, Magn. 464: to plot against, s. um sæmd e-s, Fms. v. 273; hann sitr um ríki hans, 293; s. um líf e-s, to seek one’s life, Ld. 40, Fms. i. 223; s. um e-n, to waylay, Landn. 287, Nj. 131:—s. undir, to sit under one, keep him on one’s knees; s. undir barni, sittu undir mér! s. undir lestri, to ‘sit under’ a preaching; s. undir hlyðni, to be subject to, Sks. 476 B:—s. yfir e-u, to sit over a thing; s. yfir drykkju, Eg. 6; s. yfir sjúkum manni, to sit up with a sick person, Fms. vii. 166, x. 250; esp. with a woman in labour, iv. 32, viii. 8 (yfirsetu-kona = a midwife); also, sitja yfir málum manna, to attend to (as judge), Ó. H. 86, Fms. vii. 60, Nj. 189; ekki er nú tóm at s. yfir kvæðum, to listen to songs, Ísl. ii. 235; s. yfir varningi sínum, to sit over one’s wares, Sks. 28: to superintend, Fms. viii. 5 (Fb. ii. 533): sitja yfir e-u, to take possession of what belongs to another person; at úvinir mínir siti eigi yfir mínu, Ísl. ii. 146, 224; þeir menn hafa setið yfir eignum várum ok ættleifð, Fms. i. 223; sitr nú yfir fé því Atli inn skammi, Eg. 468; hann sat yfir virðingu allra höfðingja, Nj. 173; s. yfir hlut e-s, 89, Ld. 66, Eg. 512: s. yfir skörðum hlut, to suffer a loss of right, Ld. 266.
    II. to abide, stay, sojourn; sitja heima, to stay at home; sitr Gunnarr nú heima nokkuta hríð, Nj. 106; s. heima sem dóttir (heima-sæta); s. heima sem mær til kosta, Sams. S. 6; sat hann þar hálfan mánuð, Nj. 106; þat var engi siðr at s. lengr en þrjár nætr at kynni, Eg. 698; viku var at boðinu setið, Ld. 200; í slíkum fagnaði sem þeir sátu, Fms. x. 260; hann sat at Gufuskálum inn þriðja vetr, Eg. 592; setið hefir þú svá nær, at þú mættir hafa hefnt þessa, Nj. 178; sátu þingmenn Runólfs í hverju húsi, Bs. i. 20; s. kyrr, to remain quiet, stay at home, Grág. i. 163; s. í festum, of a betrothed woman between the espousals and the wedding, Nj. 4: to reside, Haraldr konungr sat optast á Rogalandi, Eg. 367, Nj. 268, Fms. i. 23, Ver. 60: s. at löndum, to reign, Hkr. ii. 3; s. at búum sínum, Fs. 12; sitja búðsetu, to live in a booth, Grág. i. 187, ii. 71; s. strandsetri, to live on the coast(fishing), i. 263, 290; s. slímu-setri, to hang on to a place, living upon other people, Gþl. 200, N. G. L. i. 70; þér munut þurrt hafa um setið allar vitundir, had no part nor knowledge of it, Sturl. iii. 261: to stay, answer not to a call, Grág. i. 447; nú sitr einn hverr lengr niðri, N. G. L. i. 40; s. um stefnu, 344; ef hann sitr svá þrjá vetr at hann geldr eigi tíund sína rétta, K. Á. 94; s. hjá e-u, to be neutral, take no part; hann hafði áðr setið hj;á málum þessum, Lv. 9, Ísl. ii. 267, Nj. 84, 97; þú lætr þá menn s. hjá kyrra, remain undisturbed, Ld. 258; s. hjá fé, to tend sheep.
    2. a fishing term, to sit fishing on a mið, q. v.; á þær vastir er hann var vanr at s. ok draga flata fiska … þeir váru komnir svá langt út, at hætt var at s. útarr fyrir Miðgarðs-ormi, Edda 35.
    3. to tarry; görði liðinu leitt at sitja, Fms. x. 344; s. veðr-fastr, to lie weather-bound, Eg. 482; s. í díblissu, to sit in a dungeon, Fms. ix. 219; s. kyrr, Grág. i. 163; s. fyrir, to remain sitting, Fms. v. 66; sitja til járns, to sit preparing for the ordeal, 308, 311; s. fyrir ádrykkju e-s, to be one’s cup-mate, Eg. 253.
    III. with acc.; sitju e-t ór hendi sér, to ‘sit a thing out of one’s hands,’ let it slip through idleness, Fms. v. 276: mod., s. e-t af sér, id.; skulut ér ekki sitja byri því heldr, miss a fair wind, vi. 358; þegjandi sitr þetta Þórir jarl á Mæri, Orkn. (in a verse); hafði annat bréf komit til Lopts á sama sumri, ok sat hann bæði (acc.), he ‘sate it off,’ i. e. did not answer to the call, Bs. i. 726; (so in mod. usage, s. e-n af stokki, to ‘sit him off,’ wait till he is gone;) sátu margir af sínum hestum, many ‘sate off’ dismounted from, their horses, Fms. vi. 211; sitja rétti sínum, to remain inactive until one’s right is prescribed, Grág. ii. 91, K. Þ. K. 26.
    2. sitja vel (ílla) jörð, to keep one’s estate in good (bad) order; sal hann þann bæ vel, Brandkr. 57; þessi jörð er vel setin; sátu þessir allir brullaup sitt í Gautavík, Vígl. 33; s. launþing, to hold a secret meeting, Fms. xi. 219.
    3. sitja e-t, to put up with an injury; eigi mundu þeir þvilíka skömm eðr hneisu setið hafa, Ísl. ii. 338; þykkisk hann þá lengr hafa setið Sveini þann hlut er hann mundi eigi öðrum þola, Fms. xi. 62; menn munu þat eigi s. þér, ef þú meiðir fé manna, Glúm. 342; s. mönnum slíkar hneisur, Ld. 278; s. mönnum skammir ok skapraunir, Fms. ii. 14; s. e-m frýju, Hkr. iii. 397; er slíkt engum manni sitjanda (gerund.), ‘tis not to be endured from any man, Korm. 162.
    4. to cut one off from; fyrr munu þér svelta í hel, enn þér sitið oss mat, Fms. vi. 152; hugðusk þeir Sveinn at s. honum vatn, x. 407; ok mundi svá ætla at s. þeim mat þar í Eyjunum, Orkn. 410.
    IV. reflex. in recipr. sense; þeir skulu svá nær sitjask ( sit so near one another) at hvárir-tveggi nemi orð annarra, Grág. i. 69; er mér lítið um at hætta til lengr at þit sitisk svá nær, Ld. 158.
    2. part., nú mun eigi mega sitjanda hlut í eiga, there is no time to rest, Nj. 110.

    Íslensk-ensk orðabók > SITJA

  • 18 SKIPA

    * * *
    I)
    (að), v.
    1) to arrange, place in order, draw up, with dat. (Egill skipaði svá mönnum þeim, er merkit báru); s. e-m fyrir e-t or yfir e-t, to put one in charge of; s. e-m hjá e-m, to assign a seat to one beside another (jarlinn skipaði þeim hjá Gunnlaugi); fig. to explain; s. draumi, to interpret a dream;
    2) with acc. to take up, occupy; skipuðu konur pall, the women were seated on the pallr; hann skipaði öndvegi, he had his place in the high-seat; to arrange, array, s. fylking sína, to draw up one’s line of battle; var skjöldum skipat allt húsit um veggina, the walls were all hung with shields;
    3) s. e-m e-t, to assign a thing to one (skipaði hann nú allt land sínum sýslumönnum); also without dat. (Geirmundr skipar jarðir sínar á laun);
    4) to man (skipuðu þeir skipin sem bezt); ek skal s. húskörlum mínum annat skipit, I will man one of them with my house-carles;
    5) s. til e-s, to arrange, make ready for (s. til atlögu); s. til búa sinna, to put one’s household in order; þó mun eigi of skipat til ánna, there will not be too many rams for the ewes;
    6) to change; bið hann, at þit skipit máldaga, ask him to change the bargain;
    7) reflex., skipast, to draw up (gengu þeir þá inn allir ok skipuðust í dyrrin); skipuðust menn þar í sæti, the men took their seats; to undergo a change (mart hefir skipazt í Haukadal, ok vertu varr um þik); s. á betri leið, to change for the better; s. við e-t, to yield to, he moved by (s. við orð, fortölur e-s); s. við orðsending e-s, to answer to one’s call; þenna kost gerðum, vér Hákoni, skipaðist hann vel við, he took it in good part; impers., var heitit fyrir henni mörgu, ok skipaðist henni ekki viðr, it had no effect.
    (að), v., s. e-t upp, to unload (þeir tóku land ok skipuðu þar upp).
    * * *
    að, [from this word has come the Fr. équiper; Engl. equip]:— to give order or arrangement to things, with dat., i. e. to draw up, place in order, arrange them, of seats, lines, rows; hann skipaði mönnum í skjaldborg, Ó. H. 206; þá fylktu þeir liði sínu ok skipaðu, 205; þeirra hverr á at skipa tveim mönnum í Lögréttu, öðrum fyrir sér, en öðrum á bak sér, Grág. i. 5; Gunnarr hafði marga boðsmenn, ok skipaði hann svá sínum mönnum, hann sat á miðjan bekk, en innar frá Þráinn … þá var skipat konum í annat sinn, sat þá Þorgerðr meðal brúða, Nj. 50, 51; svá var skipat sessum, at …, Fms. x. 16; Egill skipaði svá mönnum þeim er merkit báru, Hkr. i. 150; skipaðu höfðingjar herinum til atlögu, Fms. ii. 303; jarl skipaði svá atlögunni, ix. 430; þeir skipaðu svá sinni ferð, at …, 468; konungr skipaði Haraldi í sína sveit, vi. 168; Gizurr skipaði Oddi yfir Skaga-fjörð, x. 60; hann skipaði sonum sínum til landa, Rb. 316; skipuðu Ribbungar þar öllum sýslum, Fms. ix. 393; bændr ok þingu-nautar skyldu fyrst gunga á þingit ok skipa dómum eptir lögum, vii. 138; hann skipaði allri bygð ok skipti í skipreiður, Hkr. i. 146; er skipat í þáttu allri skrá þessi, Rb. 4.
    2. metaph. to explain; skipa draumi, to read a dream, Fms. xi. 6; skipaði konungr fyrst þeirra máli, ix. 396; ok skipuðu málum þeim sem nauðsyn bar til, x. 32: in the phrase, of a song, eg kann kvæðið, en kann ekki að skipa því, I know the song by heart, but cannot give the order of the verses.
    II. with acc. to take up, occupy; konur skipuðu pall, Nj. 11; Haraldr ok hans lið skipaði langbekkinn, Fms. vi. 193; hann skipaði öndvegi, Vígl. 52 new Ed.; skipa fylking sína, to draw up one’s line of battle, Eg. 292; Vagn ok Björn skipa annan arm, Fms. xi. 126: part., vágrinn var skipaðr herskipnm, ix. 360; var skipuð öll höllin, Nj. 269; hirð hans er skipuð afreks-mönnum einum, Eg. 19; höllin var skipuð hæverskum höfðingjum, Fms. vi. 3; vóru skipaðir þrettán stólar, x. 16; var skjöldum skipat allt húsit um veggina, the walls all hung with shields, vii. 147.
    2. to establish, ordain, appoint, the place or office given being in acc.; þá skipaði hann lög, … ok setti þat í lögum, at …, Fms. i. 6; skipaði hann héraðit sínum félögum, Landn. 57; skipuðu þeir löndin Arnfinni jarli, Fms. i. 201; skipaði hann nú allt land sínum sýslu-mönnum, viii. 244; vóru þeim skipuð ríki þau á Íslandi sem konungr hafði þá heimildum á tekit, x. 45; skipa klerkum kirkjur, K. Á. 232; skipaði konungr ríki sín um öll Upplönd, ix. 410; Skúli hertogi hafði skipat allar sýslur fyrir norðan Staði, 478; fór hann inn í Sogn ok skipaði allt ríkit, x. 189; ok er skipat var ríkit með þessum hætti, Fas. i. 376; hann fékk honum umboð sitt at s. jarðir sínar, Eg. 590; Geirmundr skipar jarðir sínar á laun, Ld. 112; láta drepa stórmenni en hefja upp lítilmenni, hafa þeir verr skipat landit, Fms. vii. 183; hann skipaði dalinn vinum sínum, Gullþ. 44.
    3. to compose, arrange; skipa bækr, Sks. 568; skipa máldaga (acc.), Nj. 4; skyldi Ólafr frálsliga mega skipa þenna skurð til hverrar jarðar sem hann vildi, Dipl. iv. 12; at hann skipaði ( settled matters) milli þeirra, Fms. vii. 270:—skipa til e-s, to arrange; skipa til um fylkingar, ix. 489; skipa til atlögu, vii. 357; þeir skipuðu til bús með Sigríði, Eg. 94; at s. þar til bús, Nj. 54; skipuðu þeir til á hverju skipi, 8; s. til búa sinna, to put one’s household in order, 219, 251, 259; um daginn eptir var þar skipat til leiks, Ld. 196; s. til um fylkingar, Ó. H. 215; þó mun eigi of skipat til ánna, there will not be too many rams for the ewes, Fms. xi. 149.
    4. to man; skipaði konungr hana (i. e. the hall) hraustum drengjum, Fms. vi. 3; ek skal s. húskörlum mínum annat skipit en bóndum annat, Nj. 42; skipuðu þeir skipin sem bezt, Fms. ix. 401; hverr skal þau (the ships) skipa, Nj. 42; sex skip, öll vel skipuð, Eg. 87; tré alskipað af epluni, Stj. 73.
    III. to bid, command, Lat. jubere: s. e-m e-ð, freq. in mod. but not found in old writers; hann skipaði mér að fara.
    B. Reflex. to take a seat or place, draw themselves up; gengu þeir þá inn allir ok skipuðusk í dyrrin, Nj. 198; er menn skipuðusk í sæti sín, Eg. 248; þar var fjöldi fyrir boðs-manna, skipuðusk menn þar í sæti, Nj. 11; víl ek at menn skipisk í sveitir, … skipisk menn nú í sveitir, en síðan skal sveitum skipa í fylking, Ó. H. 205 (skipta, Fms, v. 53, v. l.); þá skipaðisk jarl til atlögu, Fms. i. 169.
    2. to undergo a change, sometimes with the notion for the better, to be improved; hugr yðvarr hefir skipask, 656 C. 42; mart hefir skipask í Haukadal, ok vertú varr um þik, Gísl. 20; ok er hann hafði þessa vísu kveðit, skipask nokkut hugr þeirra bræðra, Fas. i. 267; hví skipaðisk svá skjótt hugr þinn um málin í dag? Fs. 75; hefir þu mikit skipask síðan vit sámk næst, Fms. vi. 303; kvað eigi son sinn hafa vel skipask, Fas. i. 528; litr hennar skipaðisk á engan veg, Hkr. i. 102; hversu skipaðisk máttr konungsins, Fms. ix. 214: skipask á betri leið. Eg. 416: the saying, mart skipask á manns æfinni, Ó. H. 139, Fms. vii. 156; skjótt hefir hér nú skipask, 148; hvegi er síðan hefir skipask, Grág. i. 227: skipask við e-t, to yield to, be moved by; ekki er þess ván, at pit skipisk við framhvöt orða, ef þit íhugit ekki …, Ld. 260; skipask við fortölur e-s, Fms. i. 285; konungr skipaðisk við fortölur Magnúss, vii. 210, Eg. 167; skipask við orð e-s, id., Fms. ii. 134, xi. 38, Ó. H. 48; s. við orðsending e-s, to answer to one’s call, Fms. xi. 29; hann hét þeim dauða ok meiðslum, þeir skipuðusk ekki við þat, Hkr. i. 277; þenna kost görðu vér Hákoni, skipaðisk hann vel við, he took it in good part, Fms. ii. 35; of health, var heitið fyrir henni ok skipaðisk henni ekki viðr, it took no effect, Bs. i. 791; lagði Hrani um hana beltið ok skipaðisk skjótt við, Fb. ii. 9.
    II. pass., þeir skipuðusk múrr ok skjöldr, Mar. (a Latinism).
    III. part. fit, meet; vel skipaðr til klerks, Fms. x. 88; skipaðrar þjónustu af Guði, ii. 199; til-skipað sacramentum, xi. 443.

    Íslensk-ensk orðabók > SKIPA

  • 19 stýri

    * * *
    n. helm, rudder (sitja við s.); láta vel (illa) at s., to answer well (ill) to the rudder.
    * * *
    n. a helm, rudder, Korm. 230; leggja s. í lag, Hkr. i. 32, Fms. i. 42, vii. 47; leggja stýri ór lagi, Al. 67; sitja við stýri, Eg.; láta (vel, ílla, ekki) at stýri, to answer (well, ill, not) to the rudder, O.T. 70, Fms. x. 368.
    COMPDS: stýrisdrengr, stýrisfiskr, stýrihamla, stýrishnakki, stýrisknappr, stýrislykkja.

    Íslensk-ensk orðabók > stýri

  • 20 svar

    * * *
    n. reply, answer, only in pl., svör; sitja fyrir svörum, halda upp svörum, to be answerable, take the responsibility; veita svör fyrir e-n, to defend one, stand up for one.
    * * *
    n., pl. svör, a reply, answer, in ancient writers only in plur.; sagði Kári Eireki svör þeira, Nj. 137: the phrases, halda upp svörum fyrir e-n, to be one’s spokesman, Fms. ii. 292, vi. 269; sitja fyrir svörum id., iv. 274, vi. 13, Band. 36 new Ed.; gjalda svör fyrir e-t, to give a reason, Barl. 91: in mod. usage also in sing.: compd, and-svör.

    Íslensk-ensk orðabók > svar

Страницы

См. также в других словарях:

  • answer — an·swer 1 n 1: the defendant s written response to the plaintiff s complaint in a civil suit in which he or she may deny any of plaintiff s allegations, offer any defenses, and make any counterclaims against the plaintiff, cross claims against… …   Law dictionary

  • answer — n reply, response, rejoinder, retort (see under ANSWER vb 1) Analogous words: defense, vindication, justification (see corresponding verbs at MAINTAIN): refutation, rebuttal (see corresponding verbs at DISPROVE) Contrasted words: question, query …   New Dictionary of Synonyms

  • answer to — 1. To give an indication of accepting as one s name 2. To have as one s name (informal) 3. To be accountable to • • • Main Entry: ↑answer * * * answer to (the name of) often humorous be called …   Useful english dictionary

  • Answer — An swer ([a^]n s[ e]r), v. t. [imp. & p. p. {Answered} ([a^]n s[ e]rd); p. pr. & vb. n. {Answering}.] [OE. andswerien, AS. andswerian, andswarian, to answer, fr. andswaru, n., answer. See {Answer}, n.] 1. To speak in defense against; to reply to… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • answer — [an′sər, än′sər] n. [ME andsware < OE andswaru < and , against + swerian, SWEAR] 1. something said or written in return to a question, argument, letter, etc. 2. any act in response or retaliation [his answer was a well aimed blow] 3. one… …   English World dictionary

  • Answer — An swer, v. i. 1. To speak or write by way of return (originally, to a charge), or in reply; to make response. [1913 Webster] There was no voice, nor any that answered. 1 Kings xviii. 26. [1913 Webster] 2. To make a satisfactory response or… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Answer — An swer, n. [OE. andsware, AS. andswaru; and against + swerian to swear. [root]177, 196. See {Anti }, and {Swear}, and cf. 1st {un }.] 1. A reply to a charge; a defense. [1913 Webster] At my first answer no man stood with me. 2 Tim. iv. 16. [1913 …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Answer Me — is a popular song, originally written (with German lyrics, under the title Mutterlein ) by Gerhard Winkler and Fred Rauch. The English lyrics were written by Carl Sigman in 1952. After the song was recorded by David Whitfield and Frankie Laine in …   Wikipedia

  • Answer —  Pour l’article homonyme, voir The Answer.  Answer est un film américain indépendant réalisé par Spike Lee en 1980. Fiche technique Réalisation : Spike Lee Pays  …   Wikipédia en Français

  • answer to — a person or thing regarded as the equivalent to a better known one from another place: → answer answer to be responsible or report to. → answer …   English new terms dictionary

  • answer — [n] reply; reaction acknowledgment, antiphon, backcap*, back talk, band aid*, close, comeback, comment, cooler*, counterclaim, crack, defense, disclosure, echo, elucidation, explanation, feedback, guff*, interpretation, justification, key, lip*,… …   New thesaurus

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»