Перевод: с исландского на все языки

со всех языков на исландский

(an+issue)

  • 1 málefni

    * * *

    Íslensk-ensk orðabók > málefni

  • 2 gefa út, dreifa

    Íslensk-ensk orðabók > gefa út, dreifa

  • 3 koma úr/frá

    Íslensk-ensk orðabók > koma úr/frá

  • 4 tölublaî

    Íslensk-ensk orðabók > tölublaî

  • 5 VEGR

    I)
    (gen. -ar and -s; pl. -ir and -ar, acc. -u and -a), m.
    1) way, road (á vegum úti);
    2) fig. phrases, koma e-u til vegar, to bring about; fara til vegar, to go, proceed (ekki mun þér um, at kenna, hversu sem til vegar ferr); ganga (koma) til vegar, to come to an issue, be decided (gekk þat ok eigi til vegar); gera endiligan veg á máli, to bring it to an issue; venda sínum vegi, to wend one’s way;
    3) way, mode, manner; þessir menn munu sœkja oss með eldi, er þeir megu eigi annan veg, if they cannot (get at us) in any other way; einn veg, one way, in the same way; annan veg, other-wise (er annan veg en ek hygg); þann veg, thus, in that wise (þetta er ekki þann veg at skilja); hvern veg, how (eigi veit ek hvern veg þá mun verða);þótti sinn veg hvárum, each of the two had his own opinion, they disagreed; á alla vega, in every way, manner, respect; á marga vega, in many ways;
    4) direction; alla vega, in all directions, on all sides (kváðu við lúðrar alla vega í braut frá þeim); skjót annan veg, in another direction; snúa hverr síns vegar, each his own way, in different directions; flýja viðs vegar, to flee scattered about;
    5) side, hand; eins vegar, on one side (var eins vegar sjór); á hœgra (vinstra) veg e-u, on the right (left) hand of; tvá vega, on two sides.
    (gen. -s), m. honour, distinction (er yðr þat v. mikill); til vegs guði, to the glory of God.
    f. pl. levers, see vög.
    * * *
    1.
    m., gen. vegar; but vegs, Eg. 295, Bret. 262; vegsins, Hbl. 56; dat. vegi and veg; with the article veginum, Eg. 544; but veg, Fms. i. 9: pl. vegir and vegar, Eg. 544; acc. vega and vegu, the former is the better form, for the root is ‘vig,’ not ‘vigu;’ vega is also used in old adverbial phrases, as alla vega, marga vega: [Ulf. wigs = ὁδός; A. S., O. H. G. and Germ. weg; Engl. way; Dan. vej; Swed. väg; Lat. via; the root word is vega, q. v.]:—a way, road; vegir er renna til bæja, Gþl. 413; vegir allir, Eg. 543; þröngastir vegir, Fms. ix. 366, passim.
    2. metaph. phrases; fara vel til vegar, to be well on ones way, go on, Fms. ix. 283; ganga til vegar, to be in the way towards, to come to an issue, vii. 136, Boll. 355; komask til vegar, Háv. 51; einum verðr e-ð að vegi, to find one’s way out; koma e-u til vegar, to put one in the way, Ld. 320; göra veg á við e-n, to travel with one, come to an understanding; göra endiligan veg á máli, to bring it to an issue, Bs. i. 905; var þat endiligr vegr hér á, Dipl. ii. 11; venda sínum vegi, to wend one’s way, Fms. xi. 425; verða á veg e-s, i. 9; ríða í veg með e-m, on the way, iii. 110; um langan veg, a long way off, Eg. 410, Hom. 7, Edda 30; um farinn veg, á förnum vegi, see fara (A. VI. 2).
    II. special, partly adverbial, phrases; víða vega, far and wide, 655 ix. C. 1; miðja vega, midway, Gísl. 5; annan veg, another way, Grág. (Kb.) i. 153; á hvárn tveggja veg, both ways; á hægra veg. on the right hand, Fms. x. 16; á vinstra veg. Mar.; tvá vega, both ways, Fms. x. 14; á alla vega, to all sides, Grág. (Kb.) i. 148; á alla vega frá, 119; flýði sins vegar hvár, Fms. vii. 250, Ver. 11; sinn veg hverr, Landn. 36; flýja víðs vegar, to fly scattered about, Eg. 530, Fms. vi. 87; á verra veg, to the worse, i. 270; á alla vega, in every way, manner, respect. Ld. 222, Fms. xi. 76; á marga vega, Skálda ii. 148; á þrá vega, Hom. 157; fjóra vega, on four sides, D. N. iv. 506.
    2. engi veg, in no way, Blas. 43; hverngi veg, howsoever Grág. (Kb.) i. 75; annan veg, otherwise, Fms. vii. 263; einn veg, one way, in the same way, Grág. i. 490; er eigi einn veg farit úgæfu okkarri, Nj. 183; engan veg, in nowise, Fas. ii. 150: gen., eins vegar, on one side, Art.; annars vegar, Fms. viii. 228; hins vegar, on the farther side; síns vegar hverr, one on each side, Pr. 71, Fbr. 67 new Ed.; til vinstra vegsins, Hbl. 56; skógrinn var til hægra vegs, Eg. 295.
    III. a region, county; in local names, Austr-vegir, Suðr-vegir, Nór-egr.
    IV. peculiar forms are megin (acc. sing.) and megum (dat. pl., see p. 421, col. 2), dropping the initial v and prefixing the m from a preceding dative, the true forms being -egum, -eginn, as in báðum-egum, öllum-eginn, sínum-eginn, hinum-egum, þeim-egin, tveim-egum, whence báðu-megin … tveim-megin; the v remains in tveim vegum, Gþl. 418; nörðrum veginn, B. K. 32, 97; nörðra veginn, 97; tveim veginn, Sks. 414 B.
    2. suffixed to pronouns, einn, hinn, hvern, þann, sinn, in the forms -ig, -og, -ug; einn-ig, also; hinn-ig or hinn-og, the other way; hvern-ig, hvern-og, how; þann-ig, þann-og, thither; sinns-egin, sinn-og, (see these words, as also hinn B, p. 264; sinn B, p. 529; so also in Nór-egr, q. v.)
    B. vegna, a gen. pl. (?); þær heiðar er vatnsföll deilir af tveggja vegna, on both sides, Grág. i. 440; stukku menn frá tveggja vegna, Eg. 289; senda fjögurra vegna, Fms. i. 209.
    II. á vegna e-s, on one’s behalf; this is only found in later vellums, and is said to be derived from the Germ. von wegen (Grimm’s Gramm. iii. 266); which etymology is strongly supported by the fact, that af vegna or á vegna (= Germ. von wegen) is the oldest form; af hins fátæka vegna, Stj. 151; af staðarins vegna, Vm. 55; kom á stefnu fyrir oss Sira Einarr ráðsmaðr af vegna Hóla-kirkju, Dipl. ii. 18; á vegna (= af vegna) Árna, Vm. 131.
    2. then, dropping the particle, simply vegna; vegna e-s, on one’s account or behalf, on the part of; jarls vegna, Fms. x. 113, v. l.; staðarins vegna, Dipl. iii. 9, v. 9; minna vegna, on my behalf, Fms. iii. 154 (a late vellum); várra vegna, H. E. i. 436; sem Halldórr hafði áðr fram leitt sinna vegna, Dipl. ii. 5; Loðinn gaf upp sinna vegna, Fms. x. 99.
    3. lastly, in mod. usage it has become a regular prep. with gen., having displaced the old fyrir … sakir; but in this sense it is hardly found in vellums; but in inaccurate paper transcripts it is often substituted for the ‘sakir’ of the vellum; cp. Vd. old Ed. 100 and Fs. ch. 24 fine; alls vegna, Þórð. 63 old Ed.; but fyrir alls sakir, new Ed. 13, l. c.
    C. COMPDS: vegabót, vegarfall, vegarganga, vegalauss, vegaleysi, vegamót, vegarán, vegaskil, vegsummerki.
    2.
    m., gen. vegs, glory, honour; er yðr þat vegr mikill, Eg. 410; þótti þeim miklu minni vegr at þessum, 67; leita e-m vegs, Nj. 78; með miklum veg, ok þó eigi allir með jöfnum veg, Fms. x. 170; skína með mikilli birti ok veg, i. 77; rekinn frá öllum veg, es fyrr vas prýddr öllum veg, Eluc. 13; þeim sé vegr ok veldi, lof ok dýrð, 623. 57: so in the phrase, hafa veg ok vanda af e-u, to have both the honour and the responsibility of a thing.
    COMPDS: vegsboð, vegskona, vegslauss, vegsmunir.

    Íslensk-ensk orðabók > VEGR

  • 6 BRAGÐ

    n.
    1) sudden or brisk movement; moment; bragðs, af bragði, at once; af (or á) skömmu bragði, shortly, quickly, in a short time;
    2) fig., in many phrases, verða fyrri (skjótari) at bragði, to make the first move, to be beforehand with (þeir hafa orðit fyrri at bragði at stefna en vér); vera í bragði með em, skerast í bragð með em, to lend one a helping hand; taka et bragðs or til bragðs, to take some step (to get out of difficulties); úviturligt bragð, a foolish step; úheyriligt bragð, an unheard of proceeding; gerðist þar at sví mikit bragð, at, it went so far that; lítit bragð mun þá at (it must be very slight), ef þú finnr ekki;
    3) trick, scheme, device, chiefly in pl.; beita en bröðum, hafa brögð við en, to deal cunninly with, impose upon; ferr at fornum brögðum, in the old way; búa yfir brögðum, to brood over wiles; leika em bragð, to play or serve one a trick hefir hann miklu bragði á oss komit, he has played a bad trick upon us;
    4) countenance, look, expression þannig ertu í bragði sem, thou lookest as if; með betra bragði, in a better mood; bleyðimannligr í bragði, having the look of a coward; Sturla gerði þat bragð á (made as if), at hann hefði fundit Pál prest;
    5) embroidered figure (hekla saumuð öll brögðum).
    * * *
    n. [cp. bregða].
    I. the fundamental notion is that of a sudden motion:
    1. temp. a while, moment, cp. auga-bragð; in adverb, phrases, af bragði, at once, Hrafn. 17, Gs. 18, Am. 2; af (á) skömmu bragði, shortly, Fms. vi. 272, viii. 236, 348; í fyrsta bragði, the first time (rare), Gþl. 532, Js. 129; skams bragðs, gen. used as adv. quickly, in a short time, Bs. i. 336, 337, Fms. viii. 348, v. l.; cp. ‘at a brayd,’ ‘in a brayd,’ Engl. Ballads.
    2. loc. a quick movement; við-bragð (cp. bregða við), knífs-bragð (cp. bregða sverði), a slash with a knife.
    3. metaph. in many phrases, verða fyrri (skjótari) at bragði, til bragðs, to make the first move; þeir hafa orðit fyrri at b. at stefna en vér, Nj. 241, Bs. ii. 106; svá at þú verðir skjótari at b. at veiða þenna níðing, Fms. i. 206, ix. 288; vera í bragði með e-m, to lend one a helping hand, mostly in something uncanny, Gísl. 5, Bs. i. 722; snarast í bragð með e-m, id., Ld. 254; taka e-t bragðs, til bragðs or bragð, to take some step to get clear out of difficulties, Nj. 263, 199, Fms. ix. 407, Grett. 75 new Ed.; þat var b. (step, issue) Atla, at hann hljóp …, Háv. 53; úvitrligt b., a foolish step, Nj. 78; karlmannligt b., a manly issue, 194; gott b., Fs. 39; úheyriligt b., an unheard-of thing, Finnb. 212.
    II. [bregða A. III], a ‘braid,’ knot, stitch, chiefly in pl.; hekla saumuð öll brögðum, a cloak braided or stitched all over, Fms. ii. 70; fáguð brögðum, all broidered, v. 345, Bret. 34; rístu-bragð, a scratched character.
    2. in wrestling, bragð or brögð is the technical phrase for wrestlers’ tricks or sleights; mjaðmar-bragð, leggjar-bragð, hæl-bragð, klof-bragð …, the ‘bragð’ of the hip, leg, heel …, Edda 33; [fang-bragð, wrestling], hence many wrestling terms, fella e-n á sjálfs síns bragði, to throw one on his own bragð.
    3. gen. a trick, scheme, device, [A. S. brægð, bræd; Engl. braid = cunning, Shakesp.], chiefly in pl., með ymsum brögðum, margskyns brögð, Fas. i. 274, Fms. x. 237; brögð í tafli, a trick in the game, a proverb, when things go not by fair means, Bs. ii. 318; ferr at fornum brögðum, in the old way, Grett. 79 new Ed.: but also sing., sér konungr nú bragð hans allt, Fms. xi. 106; hafði hann svá sett bragðit, x. 305, Eg. 196 ( a trick); ek mun finna bragð þar til, at Kristni mun við gangast á Íslandi, Hkr. i. 290; bragð hitta þeir nú í, Lv. 82.
    β. with a notion of deceit, a trick, crafty scheme; með brögðum, with tricks, Hkr. ii; búa yfir brögðum, to brood over wiles, Fas. i. 290; hafa brögð undir brúnum, to have craft under one’s eyebrows, look crafty, Band. 2; undir skauti, under one’s cloak, id., Bs. i. 730; beita e-n brögðum, metaphor from hunting, to deal craftily with one, Rm. 42, Ísl. ii. 164; hafa brögð við e-n, Njarð. 382, 378; vera forn í brögðum, old in craft, of witchcraft, Ísl. ii. 399: hence such phrases as, bragða-karl, a crafty fellow, Grett. 161; bragða-refr, a cunning fox; brögðóttr, crafty, etc. In Swed. ‘bragder’ means an exploit, action, whilst the Icel. implies some notion of subtlety or craft; yet cp. phrases as, stór brögð, great exploits, Fb. ii. 299; hreysti-brögð, hetju-brögð, great deeds, (above I. 3.)
    III. [bregða C; cp. A. S. bræd, Engl. breath], countenance, look, expression; hón hefir hvíti ok b. várt Mýramanna, Ísl. ii. 201, v. l.; þannig er bragð á þér, at þú munir fás svífast, thou lookest as if …, cp. brögð undir brúnum above, Fms. ii. 51; heilagleiks b., to look like a saint, Bs. i. 152; þat b. hafði hann á sér sem, Ld. 24; ekki hefir þú b. á þér sem hérlenzkir menn, Fms. x. 227; þannig ertu í bragði sem …, thou lookest as if …, Ísl. ii. 149; með illu bragði, ill-looking, Sturl. i. 170; með hýru, glöðu b., Bs. ii. 505; með beztu bragði, stern, Pass. 21. 1; með hryggu bragði, with gloomy look; með betra bragði, in a better mood, Nj. 11; bleyði-mannligr í b., cowardly, Fms. ii. 69: metaph., Sturla görði þat bragð á, at hann hefði fundit …, S. put that face on a thing, Sturl. ii. 176.
    IV. [bergja, gustare], taste; vatns-bragð, beisku-bragð, bitter taste, of water; ó-bragð, a bad flavour, etc.
    2. [= bragr], mode, fashion; in vinnu-brögð, working; hand-bragð, handicraft; lát-bragð, manners; trúar-brögð, pl. religion, mode of faith; afla-brögð, mode of gaining one’s livelihood, etc.: very freq. in mod. usage, but in old writers no instance bearing clearly upon the subject is on record; cp. however the phrase, bragð er at e-u, a thing is palpable, tangible: lítið bragð mun þar at ( it must be very slight) ef þú finnr ekki, Ld. 136; ærit b. mun at því, Nj. 58; görðist þar at svá mikit b., it went so far that …, Fms. i. 187, Grett. 158 new Ed.

    Íslensk-ensk orðabók > BRAGÐ

  • 7 LÚKA

    (lýk; lauk, lukum; lokinn), v.
    1) to shut (= lúka aptr);
    2) to end, bring to an end, finish, conclude, with dat. (hann lauk rœðu sinni);
    þá er menn höfðu lokit lögskilum at mæla, when they had finished their pleading;
    3) to pay, lúka e-m e-t (svá mikit fé, sem vér eigum konunginum at lúka);
    4) impers., lýkr e-u, it is at an end;
    lýkr þar nú sögunni, here the story ends;
    eptir þat var lokit þinginu, after that the Thing was broken up;
    var þess ván, at illa mundi illum lúka, that it would end badly with a bad man;
    þá var lokit öllum vistum nema hval, all stores were exhausted, except whale;
    absol., svá lauk at lyktum, finally it ended so that;
    lýkr svá, at þeir kaupa þessu, it ended so that they struck the bargain;
    áðr en lýkr, áðr lýkr, before the end comes (nærr munum við gangast áðr lýkr);
    um þat er lýkr, finally, in the end;
    5) with preps.:
    lúka aptr, to shut, with acc. or dat. (lúka aptr hurðina or hurðinni);
    lúka e-u í sundr, to open (lúk heill munni í sundr);
    impers., er í sundr lauk firðinum, when the fjord opened;
    lúka upp, to open, with dat. or acc. (lúka upp hurðinni or hurðina);
    lúka upp augum, to open the eyes;
    to declare, make known (en er jarl hafði því upp lokit, at hann mundi fylgja þeim);
    lúka uppgørð, to deliver a judgement (of an umpire);
    impers., lýkr e-u upp, it opens;
    lúka vel (illa) við e-n, to behave well (ill), deal fairly (unfairly) with a person (Bolli fekk Sigríði gjaforð göfugt ok lauk vel við hana);
    lúka við, to end (má vera, at svá lúki við, at þér þykki alkeypt);
    lúka yfir, impers., to come to an end, to a final issue (skal nú yfir lúka með oss);
    6) refl., lúkast, to be shut (ok þegar laukst hurðin á hæla honum);
    to come to an end, to end (hér lýkst sjá bók);
    lúkast upp, to open (fjallit laukst upp norðan).
    * * *
    pres. lýk; pret. lauk, laukt (mod. laukst), lauk; pl. luku; subj. lyki; part, lokinn; mod. ljúka, which form is not found in old writers; [Scot. louk; Shetl. lock; Dan. lukke]:
    I. to shut; lúka korn-hlöðum, Stj. 212: but mostly with prep., lúka upp, to open; lúka aptr, to shut, both with acc. and dat., in mod. usage with dat. solely; lúka upp mína kistu, Fbr. 46 new Ed.; but, lýkr þá upp kistunni, dat. (in the same page): ok hjarra-grind, svá at menn lúki upp af hrossi ok aptr ef vill, Grág. ii. 264; eru menn skyldir at lúka löghlið aptr á löggarði, ef sá maðr lýkr eigi aptr hliðit, 265; hann lýkr aptr fjósinu ok býr svá um at ekki má upp lúka, Gísl. 29; hann lýkr aptr eptir sér ramliga, 30; lúka upp hurðum, Vall. 218: lúka upp augum, to open the eyes, Bs. i. 318; but, lúka aptr augum, to shut the eyes: tak þú nú við kistu-lyklum mínum, þvíat ek mun þeim eigi lúka optar, Nj. 94; síðan lauk hann upp skemmuna, Fms. vi. 189; lúka upp dyrnar, viii. 332; tóku þá frá slagbranda ok luku upp hurðina, Ó. H. 135: nokkuru síðar var lokit (upp) úti-hurðu, Bs. i. 627; so also, lúka sundr munni, to open the mouth, Háv. 25 new Ed.
    II. metaph., lúka upp, to open one’s mind, declare, speak out; en er jarl hafði því upp lokið ( when he had made known) at hann mundi fylgja þeim, Ó. H. 54; nú skal þat upp lúka fyrir yðr er mér hefir lengi í skapi búit, 32; Guð heyrði bæn hans ok lauk upp fyrir honum öllum þessum hlutum, revealed to him all these things, Stj. 5.
    2. as a law term, lúka upp görð, to deliver a judgment, of an umpire, Fs. 49, Nj. 77; málin kómu í dóm Vermundar, en hann lauk görðum upp á Þórsness-þingi, Eb. 246; vil ek nú lúka upp sættar-görð milli þeirra Steinars ok Þorsteins, Eg. 735, passim; see görð.
    3. lúka við, to end; vera má at svá lúki við, áðr vit skiljum, at þér þykki alkeypt, Eb. 266.
    4. lúka yfir, to come to a bitter end; eigi vil ek við sonu þína sættum taka, ok skal nú yfir lúka með oss, Nj. 200; þar á móti freistar hinn frækni hversvetna, áðr yfir lúki, the bold will not give up as long as any chance is left, Al. 100; ok hugði, at þá mundi bráðast yfir lúka hans ætt ok þeirra frænda ef hann hætti til þeirra afar-kosta, it would then come to a final issue, Fms. viii. 24.
    III. to end, bring to an end, finish; nú lúku vér hér Hólmverja-sögu, Ísl. ii. 118; ok lúku vér hér þessum þætti, Njarð. 384; lúku vér svá Vápnfirðinga-sögu, Vápn. (fine); lið allt mundi vera niðri í Eyjum at lúka heyverkum, Nj. 113; þá er menn höfðu lokið lögskilum at mæla, when men had done, finished their pleading, Lv. 52.
    2. as a law term, to bring a case to a conclusion, discharge; vilju vér nú lúka málinu þótt þú ráðir einn skildaganum, Nj. 81; at vit Guðmundr görim um ok lúkim málinu, Ölk. 35; er hann hafði lokit erendum sínum, Sturl. iii. 280; vil ek nú svá at einu lúka málum mínum at þér líki vel ok Einari, Eg. 731.
    3. the phrase, lúka vel, ílla við e-n (ellipt. qs. lúka málum), to behave well (ill), deal fairly (unfairly), with a person, with the notion of a final dealing; at þeim mundi fjándskapr í þykkja ef hann lýkr ílla við þá, Eb. 114; at hann mundi enn ílla við þá lúka, Lv. 23; Bolli fékk Sigríði gjaforð göfugt, ok lauk vel við hana, Boll. 362.
    4. lúka e-u af, to finish: lúka við e-t, id.
    5. in mod. usage, ljúka and ljúka e-u, to have done eating; ljúka úr askinum, to eat up one’s platefull, leave nothing; eg get ekki lokið því, I cannot eat it all.
    IV. to pay, discharge, with acc. of the amount; lúka e-m e-t, svá mikit fé sem vér eigum konunginum at lúka, Fms. vi. 148; ok lúka í gulli eðr brendu silfri, Bs. i. 31; nú bera þeir vitni er hann lauk skuld þeirri allri sér af hendi, N. G. L. i. 32; luku þeir jarli fé svá at honum gazt at, Grett. 59 new Ed.; hann skal lúka Hallvarði fjóra mánaðar mati, Anal. 295: acc., hina fyrstu skuld lýk ek með þessu Grímhildi systur, Þiðr. 324: to discharge, of duties, Snorri kvaðsk mundu lúka erendum þeirra, Eb. 212.
    V. impers. it opens; er í sundr lauk firðinum, when the fjord (the entrance) opened, Krók. 59; ok er þeir kómu fyrir Reykjanes, ok þeir sá firðinum upp lúka, Eg. 128.
    2. it is at an end; followed by dat., lokit skal nú okkarri vináttu, Ísl. ii. 238; áðr en lúki þessi stefnu, Fms. x. 358; var þess ván, at ílla mundi íllum lúka, that it would end badly with a bad man, Fas. iii. 314; ok er lokit var drápunni, Ísl. ii. 237; ok lýkr þar nú sögunni, here the Saga ends, 186, 276; ok lýkr þar þessi sögu, Eb. (fine) and passim; ok lýkr hér nú Laxdæla-sögu, Ld. 334; þá var lokit öllum vistum nema hval, all stores at an end, all eaten up, Bs. i. 208; honum lézk allokit allri ván, all hope gone, 198; lauk svá þessum málum, Eg. 733; áðr þeim fundi lúki, Lv. 52.
    VI. absol., svá lauk at lyktum, it ended so that …, Ísl. ii. 269; lýkr svá, at þeir kaupa þessu, it ended so that they struck the bargain, Valla L. 216; lýkr þar frá honum at segja, there it ends to tell of him, passim; nær munu vit gangask áðr en lýkr, Nj. 176; þú munt ærit mjök elska féit, áðr lýkr, Gullþ. 7.
    VII. reflex. to be opened, open; fjallit lauksk upp norðan (opened), Eb. 28, Krók. 52; ok þegar lauksk hurðin á hæla honum, Edda 2:—to come to an end, ok er um þetta allfjölrætt á þingi hversu þessi mál mundu lúkask, Nj. 109: hér lýksk ( here ends) sjá bók, Íb. (fine):—gékk Haldóra með barni, ok lauksk seint um hennar hag. H. was heavy with child, and it went slowly on with her, Sturl. i. 199; at þessarar konu eymd yfir lúkisk á einhvern hátt, can come to some end, Bs. ii. 173:—to be discharged, skal þetta fé upp lúkask ( be paid out) af lögmanni, N. G. L. ii. 12.

    Íslensk-ensk orðabók > LÚKA

  • 8 á-lykt

    f. issue, decision, Gþl. 23.
    COMPDS: ályktardómr, ályktarorð, ályktarvitni.

    Íslensk-ensk orðabók > á-lykt

  • 9 DRJÚGR

    a. substantial, lasting, ample; verða drjúgari (drjúgastr), to get the better (best) of it; þú munt þeim öllum drjúgari verða, you will outdo them all, Baglar reðust at, ok varð þat drjúgara, at, the issue was, that.
    * * *
    adj., compar. drjúgari, superl. drjúgastr; in mod. use more freq. drýgri, drýgstr, solid, substantial; the phrase, verða drjúgari or drjúgastr, to get the better or best of it, to prove the better (of two champions); varð Þórir þeirra drjúgari, Bárð. 170; þú, Kári, munt þeim öllum drjúgari verða, thou, K., wilt outdo them all, Nj. 171; hvárir þar mundi drjúgari verða, Ld. 222; þótti þeim, sem hann myndi drjúgastr, Bárð. 170; hverr yðar drjúgastr ( strongest) er höfðingjanna, Ísl. ii. 165, Grett. 151.
    β. the neut. drjúgt and drjúgum is used as adv. in great numbers, much; Kolskeggr vá drjúgt menn, Kolskegg slew men in numbers, Nj. 108; þaðan af muntu d. spekjask, 677. 12; vegr Gunnarr drjugum menn, Nj. 96; lá þá drjúgum í fyrir þeim, Hrafn. 27: almost, nearly, drjúgum allr, almost all, Fms. ix. 318; drjúgum allra manna virðing, Bret. 38; drjúgum hverr bóndi, Landn. (Mant.) 330; drjúgum dauðr af kulda, Fms. ix. 467: drjúgan (acc. masc.) as adv., id., Fb. i. 304, Karl. 246, 181 (Fr.): the proverb, þat er drjúgt sem drýpr, i. e. many drops make a flood; þar var drjúgt manna, a good many people, Bs. i. 536.
    2. substantial, lasting, rich, ample, [Swed. dryg, Dan. dröj], in compds as, drjúg-virkr, vinnu-d., one who works slowly but surely; ráða-d., hamingju-d., etc.
    β. saving, blanda agnar við brauð, … til þess at þá sé drjúgari fæzlan en áðr, Sks. 321; til þess at rit verði minna, ok bókfell drjúgara, i. e. to save parchment, Skálda 168; at jafndrjúg verði sagan ok Jólin, that the story shall last as long as Yule, Fms. vi. 355.

    Íslensk-ensk orðabók > DRJÚGR

  • 10 EFNA

    I)
    (-da, -dr), v. to perform, fulfil (efna orð sín, sætt, heit);
    refl., efnast, to turn out in a certain way (efndist þat ok vel; þat efnist opt illa).
    (að), v. to prepare, make arrangements for a thing (e. til vetrsetu, veizlu kaupstaðar).
    * * *
    d, (að, Nj. 189, Fms. ix. 453, xi. 286), [Swed. ämna; A. S. efnan, æfnan, = to perform]:—to perform, chiefly to fulfil a vow or the terms agreed upon; e. orð sín, to keep one’s word, Fms. i. 4; þat efndi Gunnarr, Nj. 45; þat skal ek e. sem ek hét þar um, Fms. i. 217; e. sætt, to fulfil an agreement, Nj. 258: Ólafr efnir vel við ambáttina, Olave behaved well to the handmaid, Ld. 156.
    β. reflex. to turn out so and so, come to a certain issue; efndisk þat ok vel, Nj. 72; þat efnask (better efnisk) opt illa, it comes to a bad end, 189.
    II. efna, að, to prepare for a thing, make arrangements; ekki er þess getið at hann efnaði til um fégjaldit, Fms. xi. 286; hann efnaði þar til vetrsetu, x. 1; þeir efnuðu til vetrsetu í Oslo, ix. 453; þar hafði Ólafr konungr efnat til kaupstaðar, king O. had there founded a town, iv. 93: efnaði Ólafr konungr þá til ágætrar veizlu, king O. made a great feast, ii. 133; þeir Ingjaldr efna þar seið, Ingjald made a great sacrifice, feast, Fs. 19.

    Íslensk-ensk orðabók > EFNA

  • 11 efni-ligr

    adj. (-liga, adv.), hopeful, promising, e. g. of a youth, Nj. 39, Eg. 147, 599, Fms. i. 17, v. 263, Orkn. 202; efniligt ráð, a wise issue, Fms. xi. 21; sögðu allt hit efniligasta, made a flattering report, ix. 488; ekki efniligt, not advisable, Sturl. i. 186.

    Íslensk-ensk orðabók > efni-ligr

  • 12 eið-hjalp

    f. a Norse law term, ‘oath-help,’ metaph. last help, issue; svá er, segir Þórarinn, ok er þó nokkur í eiðhjálpin, Band. (MS.) 16, H. E. i. 467, v. l.

    Íslensk-ensk orðabók > eið-hjalp

  • 13 enda-knútr

    m. the ‘end-knot,’ final issue.

    Íslensk-ensk orðabók > enda-knútr

  • 14 ENDI

    * * *
    m.
    1) the end (extremity) of an object (þar var skáli mikill ok dyrr á báðum endum);
    2) conclusion, end, issue (hvern enda eiga mundi málit); gera enda á e-u, koma enda á e-t, to bring to an end; vera á enda, to be at an end; S. var vistum með föður sínum til enda, S. stayed with his father to the end; eigi er fyrir enda um gert með þeim, their difference is not settled between them upphaf ok endir, beginning and end; hér skal nú ok endir á verða, here it shall come to an end; sá varð endir á, at, the end of it was, that; til alls endis, to the very end.
    * * *
    a, m., and endir, s, m. [Ulf. andeis = τέλος; A. S. ende; Engl. end; O. H. G. enti; Germ. ende; Swed. ände; Dan. ende]:—the end, conclusion; as in the proverbs, endirinn skyldi í upphafi skoða, Lat. quidquid incipias respice finem; allt er gott ef endirinn er góðr, all’s well that ends well; sjá fyrir enda á e-u, to see the end of a thing (how it will end); göra fyrir enda á e-u (a weaver’s term), to bring to an end, Grett. 100 new Ed.; leysa e-m illan (góðan) enda (a weaver’s term), to bring to an ill ( good) end, Korm. 164 (in a verse); mun einn endir leystr vera um þá úgiptu. it will all come to one end, Gisl. 82; binda enda á e-t, to fulfil, finish, Snót 169; göra enda á, to bring to an end, Dipl. i. 6; vera á enda, to be at an end, Fms. xi. 427 (to be at one’s wit’s end); standask á endum, Nj. 111; allt með endum, adv. from end to end, Lex. Poët.; til annars endans, Nj. 176; öðrum endanum, Eg. 91; dyrr á báðum endum, Fms. iv. 220; at sínum enda hvárir, Grág. ii. 48; til enda jarðar, 656 B. 4; endanum (with the article), 655, xxxii; til enda, to the end of life, Nj. 39; endir líkams, Hom. 103; upphaf ok endir, 146; engi endir, 157; hér skal nú ok endir á verða, it shall come to an end, Nj. 145; sá varð endir a, at …, that was the end of it, that …, Fas. ii. 514; annarr endir hersins, Fms. ix. 353; hinn neðri endir, Sks. 167 B.
    COMPDS: endadagr, endafjöl, endaknútr, endalauss, endalok, endamark, endamerki, endamjórr, endasleppt, endaþarmr.

    Íslensk-ensk orðabók > ENDI

  • 15 FALLA

    * * *
    (fell; féll, féllum; fallinn), v.
    eigi fellr tré við fyrsta högg, a tree falls not with the first stroke;
    falla af baki, to fall from horse back;
    falla á kné, to fall on one’s knees;
    falla áfram (á bak aptr), to fall forwards (backwards);
    falla flatr, to fall prostrate;
    falla til jarðar, to fall to the ground;
    refl., láta fallast (= sik falla), to let oneself fall (þá lét Loki falla í kné Skaða);
    2) to drop down dead, be killed, fall (in battle);
    3) to die of plague (féllu fátœkir menn um alit land);
    4) to flow, run (of water, stream, tide);
    særinn fell út frá landi, ebbed;
    féll sjór fyrir hellismunnann, the sea rose higher than the cave-mouth;
    síðan féll sjór at, the tide rose;
    þeir sá þá ós mikinn falla í sjóinn, fall into the sea;
    á fél (a river flowed) við skála Ásólfs;
    var skipit svá hlaðit, at inn féll um söxin, that the sea rushed in at the prow;
    5) of clothes, hair, to fall, hang down;
    hárit féll á herðar honum aptr, the hair fell back on his shoulders;
    létu kvennváðir um kné falla, they let women’s dress fall about hi s knees;
    6) to fall, calm down (of the wind);
    féll veðrit (the storm fell) ok gerði logn;
    7) to fail, be foiled;
    sá eiðr fellr honum til útlegðar, if he fails in taking the oath, he shall be liable to outlawry;
    falla á verkum sínum, to have been caught red-handed, to be justly slain;
    falla or fallast at máli, sókn, to fail in one’s suit;
    falla frá máli, to give it up;
    fallinn at frændum, bereft of kinsmen;
    dœmi ek fyrir dráp hans fallnar yðrar eignir, I sentence your estates to be forfieited for his slaughter;
    refl., ef gerðarmenn láta fallast, if the umpires fail to do their duty;
    þá fallust öllum Ásum orðtök ok svá hendr, then voice and hands alike failed the Gods;
    féllust þeim allar kvéðjur, their greetings died on their lips;
    vill sá eigi falust láta andsvör, he will not fail or falter in replying;
    mér féll svá gæfusamliga (it befell me so quickly), at;
    stundum kann svá at falla, at, sometimes it may so happen that;
    9) to be had or produced (þat járn fellr í firði þeim; þar fellr hveiti ok vín);
    10) with adv., e-m fellr e-t þungt, létt, a thing falls heavily, lightly upon one (þetta mun ðr þungt falla);
    féll þá keisaranum þyngra bardaginn, the battle turned against the emperor;
    e-m fellr e-t nær, it falls nigh to one, touches one nearly;
    henni féll meinit svá nær, at, the illness fell on her so sore, that;
    mér fellr eigi firr en honum, it touches me no less than him;
    hörmuliga fellr oss nú, at, it falls out sadly for us, that;
    11) to please, suit;
    kvað sér, þat vel falla til attekta, said that it suited him well for drawing revenue from;
    honum féll vel í eyru lofsorð konungs, the king’s praise was pleasant in his ears;
    jarli féllst þat vel í eyru, the earl was well pleased to hear it;
    mun mér illa falla, ef, it will displease me, if;
    féll vel á með þeim, they were on good terms;
    refl., honum féllst þat vel í skap, it suited his mind well, he was pleased with it;
    féllst hvárt öðru vel í geð, they loved each other;
    12) with preps. and advs.,
    falla af, to fall, abate (féll af vindr, byrr);
    falla á e-n, to befall one;
    þær féllu lyktir í, at, the end was, that;
    falla í e-t, to fall into;
    falla í brot, to fall in a fit;
    falla í óvit, to faint, swoon;
    falla í villu, to fall into heresy;
    falla í vald e-s, to fall into one’s power;
    féll veðrit í logn, the storm calmed down;
    falla niðr, to fall, drop;
    mitt kvæði mun skjótt niðr falla, my poem will soon be forgotten;
    féll svá niðr þeirra tal, their conversation dropped, they left off talking;
    falla saman, to fill in with, agree;
    þó at eigi félli alit saman með þeim, though they, did not agree in everything;
    falla til, to occur, happen, fall out;
    ef auðna fellr til, if luck will have it so;
    litlu síðar féll til fagrt leiði, fair wind came on;
    öll þingviti, er til falla, all the fines that may fall in, be due;
    nema þörf falli til, unless need be;
    sem sakir falla til, as the case falls;
    falla undir e-n, to fall to one’s lot (of inheritance, obligation);
    arfr fellr undir e-n, devolves upon one;
    falla út, to recede, of the tide (þá er út féll sjórinn);
    falla við árar, to fall to at the oars.
    * * *
    pret. féll, 2nd pers. féllt, mod. féllst, pl. féllu; pres. fell, pl. föllum; part. fallinn; reflex. féllsk, fallisk, etc., with the neg. suffix fellr-at, féll-at, féllsk-at, Am. 6, vide Lex. Poët. [Common to all Teut. languages except Goth. (Ulf. renders πίπτειν by drjûsan); A. S. feallan; Engl. fall; Germ. fallen; Dan. falde; Swed. falla.]
    A. to fall; as in Engl. so in Icel. falla is the general word, used in the broadest sense; in the N. T. it is therefore used much in the same passages as in the Engl. V., e. g. Matth. v. 14, vii. 25, 27, x. 29, xii. 11, xiii. 4, xxi. 44, Luke xiv. 5, John xii. 24, Rom. xi. 11, xiv. 4, 1 Cor. x. 12, 1 Tim. vi. 9, Rev. viii. 10: blómstrið fellr, James i. 11: again, the verbs hrynja and hrapa denote ruin or sudden fall, detta a light fall, hrasa stumbling; thus in the N. T. hrynja is used, Luke xxiii. 30, Rev. vi. 16; hrapa, Luke x. 18, xi. 17, xiii. 4, Matth. xxiv. 29; hrasa, Luke x. 30; detta, xvi. 21: the proverb, eigi fellr tré við hit fyrsta högg, a tree falls not by the first stroke, Nj. 163, 224; hann féll fall mikit, Bs. i. 343; hón féll geigvænliga, id.; falla af baki, to fall from horseback, 344; f. áfram, to fall forwards, Nj. 165; f. á bak aptr, to fall on the back, 9; f. um háls e-m, to fall on one’s neck, Luke xv. 20; f. til jarðar, to fall to the ground, fall prostrate, Fms. vii. 13, Pass. 5. 4: to fall on one’s face, Stj. 422. Ruth ii. 10; f. fram, to fall down, Matth. iv. 9; f. dauðr ofan, to fall down dead, Fær. 31; ok jafnsnart féll á hann dimma og myrkr, Acts xiii. 11; hlutr fellr, the lot fell (vide hlut-fall), i. 26.
    2. to fall dead, fall in battle, Lat. cadere, Nj. 31, Eg. 7, 495, Dropl. 25, 36, Hm. 159, Fms. i. 8, 11, 24, 38, 95, 173, 177, 178, ii. 318, 324, 329, iii. 5, iv. 14, v. 55, 59, 78, 85, vi. 406–421, vii–xi, passim.
    3. of cattle, to die of plague or famine, Ann. 1341.
    4. medic., falla í brot, to fall in a fit, Bs. i. 335; f. í óvit, to swoon, Nj. 210: the phrase, f. frá, to fall, die (frá-fall, death), Grág. i. 139, 401, Fms. iv. 230, vii. 275; f. í svefn, to fall asleep, Acts xx. 9.
    II. to flow, run, of water, stream, tide, etc.: of the tide, særinn féll út frá landi, ebbed, Clem. 47; féll þar sær fyrir hellismunnann, the sea rose higher than the cave’s mouth, Orkn. 428; síðan féll sjór at, the tide rose, Ld. 58; ok þá er út féll sjórinn, Þorf. Karl. 420; sjórinn féll svá skjótt á land, at skipin vóru öll á floti, Fms. iv. 65: also used of snow, rain, dew, Vsp. 19; snjó-fall, a fall of snow: of the ashes of a volcano, cp. ösku-fall, s. v. aska: of a breaker, to dash, menn undruðusk er boði féll í logni, þar sem engi maðr vissi ván til at fyrri hefði fallit, Orkn. 164: of a river, nema þar falli á sú er eigi gengr fé yfir, Grág. ii. 256; vötn þau er ór jöklum höfðu fallit, Eg. 133; á féll ( flowed) við skála Ásólfs, Landn. 50, A. A. 285; þeir sá þá ós (fors, Hb.) mikinn falla í sjóinn, Landn. 29, v. l., cp. Fms. i. 236; Markar-fljót féll í millum höfuð-ísa, Nj. 142; á fellr austan, Vsp. 42; falla forsar, 58; læk er féll meðal landa þeirra, Landn. 145: of sea water, sjár kolblár fellr at þeim, the ship took in water, Ld. 118, Mar. 98; svá at inn féll um söxin, that the tea rushed in at the stern, Sturl. iii. 66.
    2. to stream, of hair; hárit silki-bleikt er féll ( streamed) á herðar honum aptr, Fms. vii. 155.
    β. of clothes, drapery, Edda (Ht. 2) 121.
    III. to fall, of the wind; féll veðrit ok görði logn, the wind fell, Eg. 372; þá féll byrrinn, Eb. 8; ok fellr veðrit er þeir koma út at eyjum, Ld. 116; hón kvaðsk mundu ráða at veðrit félli eigi, Gullþ. 30; í því bili fellr andviðrit, Fbr. 67; þá féll af byrrinn, Fms. vi. 17.
    2. falla niðr, to fall, drop; mitt kvæði mun skjótt niðr f., my poem will soon be forgotten, Fms. vi. 198; mun þat (in the poem) aldri niðr f. meðan Norðrlönd eru bygð, 372; féll svá þeirra tal, their speech dropped, they left off talking, Fas. iii. 579; as a law term, to let a thing drop, lát niðr f., Fs. 182; féllu hálfar bætr niðr fyrir sakastaði þá er hann þótti á eiga, Nj. 166, 250, Band. 18; þat eitt fellr niðr, Grág. i. 398, Fms. vii. 137; falla í verði, to fall in price, etc.
    IV. to fail, be foiled, a law term; sá (viz. eiðr) fellr honum til útlegðar, i. e. if he fails in taking the oath he shall be liable to outlawry, N. G. L. i. 84 (eið-fall); en ef eiðr fellr, þá fari hann útlægr, K. Á. 214; fellr aldri sekt handa á milli, the fine is never cancelled, N. G. L. i. 345; f. á verkum sínum, to have been caught red-handed, to be justly slain, Eg. 736; vera fallinn at sókn, to fail in one’s suit, N. G. L. i. 166; hence metaph. fallin at frændum, failing, bereft of friends, Hðm. 5; fallinn frá minu máli, having given my case up, Sks. 554, 747; því dæmi ek fyrir dráp hans fallnar eignir ykkar, I sentence your estates to lie forfeited for his slaughter, Fs. 122; f. í konungs garð, to forfeit to the king’s treasury. Fms. iv. 227; reflex., ef honum fellsk þessor brigð, if his right of reclamation fails, Gþl. 300; ef menn fallask at því, if men fail in that, N. G. L. ii. 345; ef gerð fellsk, if the reparation comes to naught, id.; ef gerðar-menn láta fallask, if they fail to do their duty, id., cp. i. 133, 415; to fail, falter, in the phrase, e-m fallask hendr, the hands fail one; bliknaði hann ok féllusk honum hendr, Ó. H. 70; þá féllusk öllum Ásum orðtök ok svá hendr, their voice and hands alike failed them, Edda 37; en bóndum féllusk hendr, því á þeir höfðu þá engan foringja, Fms. vi. 281; féllusk þeim allar kveðjur er fyrir vóru, their greeting faltered, i. e. the greeting died on their lips, Nj. 140; vill sá eigi fallask fáta andsvör, he would not fail or falter in replying, Hkr. i. 260; féllskat saðr sviðri, her judgment did not fail, Am. 6.
    V. metaph., falla í villu, to fall into heresy, Ver. 47; f. í hórdóm, to fall into whoredom, Sks. 588; f. í vald e-s. to fall into one’s power, Ld. 166; f. í fullsælu, to drop ( come suddenly) into great wealth, Band. 31; f. í fullting við e-n, to fall a-helping one, to take one’s part, Grág. i. 24; lyktir falla á e-t, to come to a close, issue, Fms. ix. 292. xi. 326; f. á, to fall on, of misfortune, vide á-fall.
    2. falla undir e-n, to full to one’s lot, of inheritance, obligation; arfr fellr undir e-n. devolves upon one, Gþl. 215; f. frjáls á jörð to be free born, N. G. L. i. 32; f. ánanðigr á jörð, to be born a bondsman, Grág. ii. 192.
    3. falla við árar, to fall to at the oars, Fms. xi. 73, 103; Þorgeirr féll þá svá fast á árar (pulled, so bard), at af gengu báðir háirnir, Grett. 125 A; f. fram við árar, id., Fas. ii. 495 (in a verse).
    VI. to fall out, befall; ef auðna fellr til, if it so falls out by luck, Fms. iv. 148; ef auðna vildi til f. með þeim, xi. 267; litlu siðar fellr til fagrt leiði, a fair wind befell them, 426; alla hluti þá er til kunni f., Nj. 224; öll þingvíti er til f., all the fines that may fall in, be due, Gþl. 21; nema þörf falli til, unless a mishap befalls him, i. e. unless he be in a strait, 76; mér féll svá gæfusamliga, it befell me so luckily, Barl. 114; verðuliga er fallit á mik þetta tilfelli, this accident has justly befallen me, 115; sem sakir f. til, as the case falls, Eg. 89.
    2. to fall, be produced; þat (the iron) fellr í firði þeim er Ger heitir, Fas. iii. 240; þar fellr hveiti ok vín, 360.
    VII. impers. in the phrases, e-m fellr e-t þungt, létt, etc., a thing falls lightly, heavily upon, esp. of feeling; þetta mun yðr þungt f., it will fall heavily on you, Band. 18; felir þá keisaranum þyngra bardaginn, the battle fell out ill to ( turned against) the emperor, Fms. xi. 32; at oss mundi þungt f. þessi mál, Nj. 191.
    2. the phrases, e-m fellr e-t nær, it falls nigh to one, touches one nearly; svá fellr mér þetta nær um trega, Nj. 170; sjá einn var svá hlutr, at Njáli féll svá nær, at hana mátti aldri óklökvandi um tala, this one thing touched Njal so nearly, that he could never speak of it without tears, 171; mér fellr eigi firr en honum, it touches me no less than him, Blas. 41; henni féll meinit svá, nær, at …, the illness fell on her so sore, that …, Bs. i. 178; féll henni nær allt saman, she was much vexed by it all (of illness), 351; e-t fellr bágliga, hörmuliga etc. fyrir e-m, things fall out sadly for one. Vígl. 30, El. 15.
    B. Metaph. to fall in with, agree, fit, suit, Germ. gefallen:
    I. to please, suit; kvað sér þat vel falla til aftekta, said that it suited him well for drawing taxes from, Fb. ii. 122: en allt þat, er hann heyrði frá himnaguði, féll honum harla vel, pleased him very well, Fms. i. 133; honum féll vel í eyru lofsorð konungs, the king’s praise suited his ears well, tickled, pleased his fancy, Bret. 16: reflex., þat lof fellsk honum í eyru, 4; jarli fellsk þat vel í eyru, the earl was well pleased to hear it, Bjarn. 7.
    β. falla saman, to fall in with, comply, agree; en þó at eigi félli allt saman með þeim, though they did not agree in all, Bs. i. 723.
    γ. féllsk vel á með þeim, they loved one another, Fas. i. 49; féll vel á með þeim Styrkári, i. e. he and S. were on good terms, Fms. iii. 120.
    δ. honum féllsk þat vel í skap, it suited his mind well, pleased him, Fas. i. 364; féllsk hvárt öðru vel í geð, they agreed well, liked one another well, Band. 9; fallask á e-t, to like a thing; brátt kvartar að mér fellst ei á, Bb. 3. 23.
    2. to beseem, befit; heldr fellr þeim ( it befits them), at sýna öðrum með góðvilja, Str. 2.
    3. falla at e-u, to apply to, refer to; þetta eitt orð er at fellr eiðstafnum, Band. MS. 15 (Ed. 18 wrongly eiðrinn instead of eiðnum).
    4. the phrase ‘falla við’ in Luke vi. 36 (bótin af því hinu nýja fellr eigi við hið gamla) means to agree with; hence also viðfeldinn, agreeable:—but in the two passages to be cited falla við seems to be intended for falda við, to enfold; hvergi nema þar sem falli við akr eða eng, unless field or meadow be increased or improved, N. G. L. ii. 116; ekki má falla (qs. falda) við hamingju-leysi mitt, ‘tis impossible to add a fold to my bad luck, it cannot be worse than it is, Al. 110.
    II. part. fallinn; svá f., such-like, so framed; eitt lítið dýr er svá fallið, at …, a small animal is so framed, that …, Stj. 77; hví man hinn sami maðr svá fallinn, how can the same man be so framed? Fms. xi. 429:—in law phrases, such-like, as follows, svá fallinn vitnisburð, testimony as follows, Vm. 47; svo fallinn órskurð, dóm, etc., a decision, sentence … as follows, a standing phrase; þá leið fallinn, such, such-like (Germ. beschaffen), Stj. 154.
    2. fallinn vel, illa, etc., well, ill-disposed; hann var vænn maðr ok vel fallinn, Fms. xi. 422; þau vóru tröll bæði ok at öllu illa fallin, Bárð. 165; fitted, worthy, bezt til konungs fallinn, Fms. i. 58; ok er hann bezt til þess f. af þessum þremr, vi. 386; at hann væri betr til fallinn at deyja fyrir þá sök en faðir hans, that he more deserved to die than his father did, x. 3; Ólafr er betr til yfirmanns f. enn mínir synir, Ld. 84; margir eru betr til fallnir fararinnar, Ísl. ii. 327; Hallgerðr kvað hann sér vel fallinn til verkstjóra, Nj. 57; sá er til þess er f., Sks. 299; ‘worthy,’ 1 Cor. vi. 2.
    3. neut. fit; ok hætti þá er honum þótti fallit, when he thought fit, Fms. vi. 364; slík reip sem f. þykir, as seems needful, Sks. 420; væri þat vel fallit, at …, it would do well, to …, Fms. ii. 115; þat mun nú vel fallit, that will be right, that will do well, Nj. 145; kallaði vel til fallit, said it was quite right, Fms. xi. 321.
    4. of a thing, with dat. suited to one; eigi þyki mér þér sú ferð vel fallin, i. e. this journey will not do for thee, will not do thee good, Fms. vi. 200; cp. ó-fallit, unfit.

    Íslensk-ensk orðabók > FALLA

  • 16 FANG

    n.
    1) grasp, hold;
    fá fang á e-m or af e-m, to get hold of one (fekk engi þeirra fang á mér);
    sá þeir, at þeir fengu ekki fang at Erlingi, they saw that they could not catch H.;
    2) wrestling, grappling (taka fang við e-n, ganga til fangs);
    ganga á fang við e-n, ganga í fang e-m, to grapple with one, provoke one;
    fangs er ván at frekum úlfi, it is hard to deal with a hungry wolf;
    3) the space between the arms, the breast and arms;
    kom spjótit í fang honum, the spear pierced his breast;
    reka í fang e-m, to throw in one’s face;
    hafa e-t í fangi sér, to hold in one’s arms, to have in one’s power;
    taka í fang sér, to take into one’s arms (tók manninn í fang sér ok bar út);
    fœrast e-t í fang, to undertake a thing, take upon oneself;
    fœrast e-t ór fangi, to throw off, refuse;
    4) catching fish, fishing;
    halda (fara) til fangs, to go a-fishing; take, catch, draught (fang þat, er þeir áttu báðir);
    5) fœtus in sheep and cows (ef graðungr eltir fang ór kú);
    6) pl., föng, baggage, luggage;
    föng ok fargögn, luggage and carriage, provisions (öll vóru föng hin beztu);
    borð með hinum beztum föngum, a table with the best of cheer;
    7) pl. means, opportunily;
    engi föng eru önnur á, there is no other choice;
    hafa föng á e-u, to be enabled to do a thing (höfðu eigi föng á at reka langt flóttann);
    af (eptir) föngum, to the best of one’s power, according to one’s means.
    * * *
    n. [for the root vide fá]
    I. a catching, fetching:
    1. catching fish, fishing, Eb. 26, Ám. 32; halda til fangs, to go a-fishing, Ld. 38: a take of fish, stores of fish, hann bað þá láta laust fangit allt, þat er þeir höfðu fangit, Fms. iv. 331; af öllu því fangi er þeir hljóta af dauðum hvölum, Ám. 36; f. þat er þeir áttu báðir, cp. veiði-fang, her-fang, prey.
    2. in plur.,
    α. baggage, luggage, Nj. 112; föng ok fargögn, luggage and carriage, 266; ok er þeir höfðu upp borit föngin, carriage, Orkn. 324: stores, forn korn ok önnur föng, Fms. iv. 254.
    β. provisions, esp. at a feast; öll vóru föng hin beztu, Fms. iv. 102; kostnaðar-mikit ok þurfti föng mikil, Eg. 39; Þórólfr sópask mjök um föng, 42; veizla var hin prúðlegsta ok öll föng hin beztu, 44; hann leitaði alls-konar fanga til bús síns, 68, Fs. 19, 218; hence, borð með hinum beztum föngum, board with good cheer, Fms. i. 66; búa ferð hennar sæmiliga með hinum beztum föngum, x. 102.
    γ. metaph. means, opportunity; því at eins at engi sé önnur föng, Fms. iv. 176; meðan svá góð föng eru á sem nú, 209; hafa föng á e-u, or til e-s, to be enabled to do a thing, viii. 143, x. 388, Eb. 114, Gullþ. 30, Eg. 81, Ld. 150, Odd. 18; urðu þá engi föng önnur, there was no help ( issue) for it (but that …), Fms. vii. 311; af (eptir) föngum, to the best of one’s power, x. 355; af beztu föngum býr hón rúmið, Bb. 3. 24; at-föng, q. v.; bú-föng (bú-fang), q. v.; öl-föng, vín-föng, store of ale, wine.
    3. the phrase, fá konu fangi, to wed a woman, N. G. L. i. 350: fangs-tíð, n. wedding season, 343; hence kván-fang, ver-fang, marriage.
    II. an embryo, fetus, in sheep or kine; ef graðungr eltir fang ór kú, Jb. 303: the phrase, láta fangi, to ‘go back,’ of a cow.
    β. a metric. fault, opp. to fall, Fb. iii. 426 (in a verse).
    III. that with which one clasps or embraces, the breast and arms; kom spjótið í fang honum, the spear pierced his breast, Gullþ. 23, Fms. ii. 111; reka í fang e-m, to throw in one’s face, Nj. 176; hafa e-t í fangi sér, to hold in one’s arms, Bdl. 344; hné hón aptr í f. honum, Ísl. ii. 275; taka sér í fang, to take into one’s arms, Mark x. 16; cp. hals-fang, embraces.
    2. an apron, Edda (Gl.)
    3. færask e-t í fang, to have in one’s grip, metaph. to undertake a thing, Fms. vii. 136; færask e-t ór fangi, to throw off, refuse, Sturl. iii. 254: the phrase, hafa fullt í fangi, to have one’s hands full.
    4. wrestling, grappling with, Ísl. ii. 445, 446, 457; taka fang við e-n, Edda 33; ganga til fangs, Gþl. 163: the saying, fangs er ván at frekum úlfi, there will be a grapple with a greedy wolf, Eb. 250, Ld. 66, Fms. v. 294, Skv. 2. 13.
    β. the phrases, ganga á fang við e-n, to grapple with one, provoke one, Ld. 206; ganga í fang e-m, id., Band. 31; slíka menn sem hann hefir í fangi, such men as he has to grapple with, Háv. 36; fá fang á e-m, or fá fang af e-m, to get hold of one; fékk engi þeirra fang á mér, Nj. 185, Fms. x. 159; sá þeir, at þeir fengu ekki f. af Erlingi, they saw that they could not catch E., vii. 300, xi. 96.
    5. an armful; skíða-fang, viðar-fang, an armful of fuel: Icel. call small hay-cocks fang or föng, hence fanga hey upp, to put the hay into cocks: fanga-hnappr, m. a bundle of hay, armful.
    IV. in the compds vet-fangr, hjör-fangr, etc. the f is = v, qs. vet-vangr, hjör-vangr, vide vangr.
    COMPDS: fangabrekka, fangafátt, fangahella, fangakviðr, fangalauss, fangaleysi, fangalítill, fangamark, fangaráð, fangastakkr, fangaváttr.

    Íslensk-ensk orðabók > FANG

  • 17 -GI

    (or -ki after t or s), a particle suffixed to nouns and adverbs.
    A. In a positive sense [Lat. - que], ever, Lat. -que, -cunque:
    1. with the pronoun hverr ( quis) through all cases, answering to the Lat. quis-que: out of the Laws we can nearly make a full paradigm:—nom. hverr-gi or hver-gi, Lat. quis-que, qui-cunque, Grág. Kb. i. 14, 31, 45, 85, 171 (twice), 183, 195, 221, ii. 7, 23, 82, 101: nom. and acc. neut. hvat-ki ( quod-que). i. 34, 155, 162, 183, 244, ii. 77, 140, 154, Jómsv. 15, Íb. 3; also hvárt-ki, id., Grág. Kb. i. 61 (twice): gen. hvers-kis (cujus-que), 238: dat. hverjun-gi (cui-que), 31, 156: acc. masc. hvern-gi (quem-que), 147, 155, 221, 225, 245, ii. 47, 66: abl. hve-gi or hví-gi, however, i. 147, 195, ii. 64, 101, 128, 151, Jómsv. 14:—plur. acc. neut. hver-gi (quae-que): dual dat. sing. hvárun-gi megin, on both sides (of a river), Grág. Kb. ii. 93:—even in historical prose, því at hit næsta sumar gat hvergi ber á Íslandi, the following summer every man gathered berries in Iceland (to make some kind of wine), Bs. i. 135, (or are we to read hvar-gi, everywhere?).
    2. with adverbs; hvert-ki (quocun-que modo), Grág. ii. 50; nær-gi, whenever ( ubi-cunque), i. 191; hvar-gi, wherever, 25, 166, 240, ii. 128, 212.
    B. In a negative sense, with a few pronouns, adjectives, adverbs, and rarely in old poems with substantives:
    1. with nouns, in the pr. name Lopt-ki, an απ. λεγ., Ls. 19: with appellatives, þörf-gi, no need, an απ. λεγ., Hkv. Hjörv. 39; freq. in mann-gi, no man, cp. Lat. nēmo, Íb., which is even used in mod. writers and poets; væt-ki, naught; vettu-gi (dat.) and vetter-gis (gen.), Vsp.: with adjectives, ein-gi (q. v.), none, a common word; otherwise rare, sjálf-gi, ‘self-not,’ i. e. not oneself, Ls. 29, an απ. λεγ.: with a dat. case of langr, þá löngu-gi, then not for a long time, Konr. (MS.): with pronouns, in the dual, hvárr-gi, neither, Lat. neuter, Grág. Kb. i. 46, ii. 93, 151; gen. hvárs-kis ( neutrius), freq.; dat. hvárun-gi ( neutri), i. 215; hvárum-gi, ii. 63: neut. hváru-gi, 216; hitt-ki, ne illud quidem, Hm. 21, 23; þat-ki, Hbl. 6; þat-ki at ek fá ( not even that I get) mála minn falslausan, Mork. 83.
    2. with adverbs, only in poetry or laws or very old prose; svá-gi, not so, Grág. Kb. ii. 99, Mork. 83; þá-gi, then not; þey-gi, though not, qs. þó-gi; æva-gi, never: again, hver-gi (q. v.), nowhere; ei-gi (q. v.), not; aldri-gi (q. v.), never; hvár-ki (q. v.), neither, are common words in prose and in speech. The negative -gi can never be suffixed to verbs (vide ‘-at,’ p. 2); therefore býð-gi, non jubeo (in Íslands-vaka 61, a poem of the last century, Fél. i. 236), is a spurious imitation of the old idiom; neither can -at be put to nouns; ráð-at hann kunni, Jónas 105, ought therefore to be ráð hann kunni-t, issue be knew not.
    C. In an indefinite sense; in a few instances -gi seems to be used almost like Latin quidem with a preceding negative: eigi miklo-gi minna, ne multo quidem minus, Heiðar. S., Ísl. ii. 360; eigi stóru-gi meiri, ne multo quidem majora, 386; engi miklo-gi görr …, nemo multo quidem plus …, Grág. i. 209; cp. also the adverbs öllun-gis or öldun-gis, quite, altogether (allr, -gi); einun-gis, only, solely (einn, -gi). both formed from dat. sing.: the obsolete vil-gi (qs. vel-gi) is ambiguous, being used both in a neg. sense = not well, and posit. = well, bene quidem, cp. Bs. i. 393, note; Hm. 66, málun-gi, is doubtful;—prob. þyrftig-at málun-gi mat should be read, -at being taken not as a prep. but as a negative verbal suffix, and -gi as a positive suffix; Icel. now say, hann á ekki málungi matar, he does not know where to look for his next meal.
    ☞ The negative -gi is peculiar to Scandin., and no traces of it are found in any Saxon nor German idioms; whereas, as a positive suffix, it is common to all Teutonic tongues, and remains in the Engl. many and any; ‘many’ being qs. man-y = man-ever, ‘homo-cunque,’ Goth. manags, and ‘any’ qs. ane-y = every-one; so also is the g in Icel. margr and hvárigr, which are remnants—the former of the positive, the latter of the negative -gi.

    Íslensk-ensk orðabók > -GI

  • 18 GÖRA

    ð, also spelt görva, giörva, geyra, giora, gera: prop. gøra, not gra (the ø was sounded nearly as y or ey), so that the g is to be sounded as an aspirate, however the word is spelt; and the insertion of i or j (giöra, gjöra), which is usual in mod. writing, and often occurs in old, is phonetic, not radical, and göra and gjöra represent the same sound. The word in the oldest form had a characteristic v, and is spelt so on the Runic stones in the frequent Runic phrase, gaurva kubl, Baut., and Danske Runemind. passim; but also now and then in old Icel. MSS., e. g. the Kb. of Sæm. (cited from Bugge’s Edit.), gorva, Am. 75, Skv. 1. 34, 3. 20, Hm. 123, Og. 29; gerva, Am. 64, Bkv. 3; giorva, Rm. 9; giorfa, 28; gorvir, Hkv. Hjörv. 41; gørvom, Hým. 6; gorviz, Am. 35; gerviz, Merl. 2. 89:—this characteristic v has since been dropped, and it is usually spelt without it in MSS., gora, Hým. 1, Og. 23, Ls. 65; gera, Am. 85; gorir, Hm. 114: the pret. always drops the v, gorþi, Hym. 21; gorðo or gorþo, fecerunt, Hm. 142, Am. 9; gorðumz, Hðm. 28; gerþi, Am. 74; gerþit, 26:—with i inserted, Rm. 9, 22; giordu, 11; in the Mork. freq. giavra. The ö is still sounded in the east of Icel., whereas gera is the common form in speech, gjöra in writing:—the old pres. indic. used by the poets and in the laws is monosyllabic görr, with suffixed negative, görr-a, Hkr. i. (in a verse); mod. bisyllabic görir, which form is also the usual one in the Sagas:—the old part. pass. was görr or gerr, geyrr, Fms. ix. 498, x. 75, where the v was kept before a vowel, and is often spelt with f, gorvan, gorvir, and gorfan, gorfir: dat. so-goro or so-guru adverbially = sic facto: the mod. part. gjörðr, gerðr, görðr, as a regular part. of the 2nd weak conjugation, which form occurs in MSS. of the 15th century, e. g. Bs. i. 877, l. 21. [This is a Scandin. word; Dan. gjöre; Swed. göra; Old Engl. and Scot. gar, which is no doubt of Scandin. origin, the Saxon word being do, the Germ. thun, neither of which is used in the Scandin.; the word however is not unknown to the Teut., though used in a different sense; A. S. gervan and gearvjan = parare; O. H. G. karwan; Germ. gerben, garben, but esp. the adj. and adv. gar, vide above s. v. gör-.] To make, to do; the Icel. includes both these senses.
    A. To make:
    I. to build, work, make, etc.; göra himin ok jörð, 623. 36, Hom. 100; göra hús, to build a house, Fms. xi. 4, Rb. 384; göra kirkju, Bjarn. 39; göra skip, N. G. L. i. 198; göra langskip, Eg. 44; göra stólpa, Al. 116; göra tól (= smíða), Vsp. 7; göra (fingr)-gull, Bs. i. 877; göra haug, to build a cairn, Eg. 399; göra lokhvílu, Dropl. 27; göra dys, Ld. 152; göra kistu ( coffin), Eg. 127; göra naust, N. G. L. i. 198; göra jarðhús, Dropl. 34; göra veggi, Eg. 724: also, göra bók, to write a book, Íb. 1, Rb. 384; göra kviðling, to make a song, Nj. 50; göra bréf, to draw up a deed ( letter), Fms. ix. 22; göra nýmæli, to frame a law, Íb. 17.
    2. adding prep.; göra upp, to repair, rebuild, restore, Fb. ii. 370; göra upp Jórsala-borg, Ver. 43; göra upp skála, Ld. 298; göra upp leiði, to build up a grave.
    II. to make, prepare, get ready; göra veizlu, drykkju, brúðkaup, erfi, and poët. öl, öldr, to make a feast, brew bridal ale, Fs. 23, Fms. xi. 156, Dropl. 6, Am. 86; göra seið, blót, to perform a sacrifice, Ld. 152; göra bú, to set up a house, Grág. i. 185, Ld. 68; göra eld, to make a fire, Fs. 100, K. Þ. K. 88; göra rekkju, to make one’s bed, Eg. 236; göra upp hvílur, Sturl. ii. 124; göra graut, to make porridge, Eg. 196, N. G. L. i. 349; göra drykk, to make a drink, Fms. i. 8; göra kol, or göra til kola, to make charcoal, Ölk. 35.
    III. in somewhat metaph. phrases; göra ferð, to make a journey, Fms. x. 281; görði heiman för sína, he made a journey from home, Eg. 23; göra sinn veg, to make one’s way, travel, Mar.; göra uppreisn, to make an uprising, to rebel, Rb. 384, Fms. ix. 416; göra úfrið, to make war, 656 C. 15; göra sátt, göra frið, to make peace, Hom. 153, Bs. i. 24; göra féskipti, Nj. 118; göra tilskipan, to make an arrangement, Eg. 67; göra ráð sitt, to make up one’s mind, Nj. 267, Fms. ix. 21; göra hluti, to cast lots, Fms. x. 348.
    2. to make, give, pay, yield; göra tíund, to pay tithes, Hom. 180; hann skal göra Guði tíunda hlut verðsins, id.; göra ölmusu, to give alms, 64; göra ávöxt, to yield fruit, Greg. 48; gefa né göra ávöxt, Stj. 43; göra konungi skatt eða skyld, Fms. xi. 225.
    3. to contract; göra vináttu, félagskap, to contract friendship, Nj. 103, Eg. 29; göra skuld, to contract a debt, Grág. i. 126: göra ráð með e-m, to take counsel with, advise one, Eg. 12; göra ráð fyrir, to suppose, Nj. 103, Fms. ix. 10; göra mun e-s, to make a difference, i. 255, Eb. 106.
    4. to make, make up, Lat. efficere; sex tigir penninga göra eyri, sixty pence make an ounce, Grág. i. 500, Rb. 458.
    5. to grant, render; göra kost, to make a choice, to grant, Nj. 130, Dropl. 6, Fms. xi. 72, (usually ellipt., kostr being understood); vil ek at þér gerit kostinn, Nj. 3; ok megit þér fyrir því göra ( grant) honum kostinn, 49, 51; göra e-m lög, to grant the law to one, 237; göra guðsifjar, to make ‘gossip’ with one, to be one’s godfather, Fms. ii. 130.
    6. special usages; göra spott, háð, gabb, … at e-u, to make sport, gibes, etc. at or over a thing, Fms. x. 124; göra iðran, to do penance, Greg. 22; göra þakkir, to give thanks, Hom. 55; göra róm at máli e-s, to cheer another’s speech, shout hear, hear! var görr at máli hans mikill rómr ok góðr, his speech was much cheered, Nj. 250,—a parliamentary term; the Teutons cheered, the Romans applauded (with the hands), cp. Tacit. Germ.
    7. with prepp.; gera til, to make ready or dress meat; láta af ( to kill) ok göra til ( and dress), K. Þ. K. 80, Ísl. ii. 83, 331, Fs. 146, 149, Bjarn. 31, Finnb. 228; göra til nyt, to churn milk, K. Þ. K. 78; göra til sverð, to wash and clean the sword, Dropl. 19; máttu þeir eigi sjá, hversu Þorvaldr var til gerr, how Th. got a dressing, Nj. 19.
    β. göra at e-u, to mend, make good, put right (at-görð), ek skal at því gera, Fms. xi. 153, Eg. 566, Nj. 130: to heal, Bárð. 171, Eg. 579, Grág. i. 220; göra at hesti, K. Þ. K. 54, Nj. 74: göra við e-u, vide B. II.
    8. adding acc. of an adj., part., or the like; göra mun þat margan höfuðlausan, Nj. 203; göra mikit um sik, to make a great noise, great havoc, Fb. i. 545, Grett. 133, Fms. x. 329; göra e-n sáttan, to reconcile one, Grág. i. 336; göra sér e-n kæran, to make one dear to oneself, Hkr. i. 209; göra sik líkan e-m, to make oneself like to another, imitate one, Nj. 258; göra sik góðan, to make oneself good or useful, 74, 78; göra sik reiðan, to take offence, 216; göra sér dælt, to make oneself at home, take liberties, Ld. 134, Nj. 216; göra langmælt, to make a long speech, Sks. 316; göra skjót-kjörit, to make a quick choice, Fms. ii. 79; göra hólpinn, to ‘make holpen,’ to help, x. 314; göra lögtekit, to make a law, issue a law, xi. 213, Bs. i. 37; hann gerði hann hálshöggvinn, he had him beheaded, Fms. ix. 488, v. l.; ok görðu þá handtekna alla at minsta kosti, Sturl. i. 40; várir vöskustu ok beztu menn era görfir handteknir, 41.
    β. göra sér mikit um e-t, to make much of, admire, Eg. 5, Fms. x. 254, 364; göra e-t at ágætum, to make famous, extol a thing, vii. 147; göra at orðum, to notice as remarkable, Fas. i. 123; göra at álitum, to take into consideration, Nj. 3; göra sér úgetið at e-u, to be displeased with, Ld. 134; göra vart við sik, to make one’s presence noticed, Eg. 79; göra sér mikit, lítið fyrir, to make great, small efforts, Finnb. 234; göra sér í hug, to brood over; hann gerði sér í hug at drepa jarl, Fs. 112; göra sér í hugar lund, to fancy, think: göra af sér, to exert oneself, ef þú gerir eigi meira af þér um aðra leika, Edda 32; hvárt hann var með Eiríki jarli, eðr görði hann annat af sér, or what else he was making of himself, Fms. xi. 157.
    9. phrases, gera fáleika á sik, to feign, make oneself look sad, Nj. 14; esp. adding upp, gera sér upp veyki, to feign sickness, (upp-gerð, dissimulation); göra sér til, to make a fuss, (hence, til-gerð, foppishness.)
    B. To do:
    I. to do, act; allt þat er hann gerir síðan ( whatever he does), þat á eigandi at ábyrgjask, Gþl. 190; þér munut fátt mæla eðr gera, áðr yðr munu vandræði af standa, i. e. whatsoever you say or do will bring you into trouble, Nj. 91; göra e-t með harðfengi ok kappi, 98; ger svá vel, ‘do so well,’ be so kind! 111; gerit nú svá, góði herra (please, dear lord!), þiggit mitt heilræði, Fms. vii. 157: and in mod. usage, gerið þér svo vel, gerðu svo vel, = Engl. please, do! sagði, at hann hafði með trúleik gört, done faithfully, Eg. 65; göra gott, to do good; göra íllt, to do evil, (góð-görð, íll-görð); ok þat var vel gört, well done, 64; geyrða ek hotvetna íllt, I did evil in all things, Niðrst. 109; hefir hann marga hluti gört stór-vel til mín, he has done many things well towards me, I have received many great benefits at his hands, Eg. 60: with dat., svá mikit gott sem jarl hefir mér gert, Nj. 133; þér vilda ek sízt íllt göra, I would least do harm to thee, 84: göra fúlmennsku, to do a mean act, 185; göra vel við e-n, to do well to one, Fs. 22; göra stygð við e-n, to offend one, Fms. x. 98; göra sæmiliga til e-s, to do well to one, Ld. 62, Nj. 71; göra sóma e-s, to do honour to one, Fms. vii. 155; göra e-m gagn, to give help to one, Nj. 262; göra e-m sæmd, skomm, to do ( shew) honour, dishonour, to one, 5, Fms. x. 43; göra háðung, xi. 152; göra styrk, to strengthen one, ix. 343; göra e-m skapraun, to tease one; göra ósóma, Vápn. 19; göra skaða ( scathe), Eg. 426; göra óvina-fagnað, to give joy to one’s enemies, i. e. to do just what they want one to do, Nj. 112; göra til skaps e-m, to conform to one’s wishes, 80; gerum vér sem faðir vár vill, let us do as our father wishes, 198; vel má ek gera þat til skaps föður míns at brenna inni með honum, id.; göra at skapi e-s, id., 3; var þat mjök gert móti mínu skapi, Fms. viii. 300; gera til saka við e-n, to offend, sin against one, Nj. 80; gera á hluta e-s, to wrong one, Vígl. 25; göra ílla fyrir sér, to behave badly, Fms. vii. 103.
    II. adding prep.; göra til e-s, to deserve a thing (cp. til-görð, desert, behaviour); hvat hafðir þú til gört, what hast thou done to deserve it? Nj. 130; framarr en ek hefi til gört, more than I have deserved, Fms. viii. 300; ok hafit þér Danir heldr til annars gört, ye Danes have rather deserved the reverse, xi. 192, Hom. 159:—göra eptir, to do after, imitate, Nj. 90:—göra við e-u (cp. við-görð, amendment), to provide for, amend, ok mun úhægt vera at göra við forlögum þeirra, Ld. 190; er úhægt at göra við ( to resist) atkvæðum, Fs. 22; ok mun ekki mega við því gera, Nj. 198:—göra af við e-n (cp. af-görð, evil doing), to transgress against one, ek hefi engan hlut af gört við þik, Fms. vii. 104, viii. 241; ok iðrask nú þess er hann hefir af gert, 300; göra af við Guð, to sin against God, Hom. 44.
    2. special usages; göra … at, to do so and so; spurði, hvat hann vildi þá láta at gera, he asked what he would have done, Nj. 100; hann gerði þat eina at, er hann átti, he did only what be ought, 220; þeir Flosi sátu um at rengja, ok gátu ekki at gert, F. tried, and could do nothing, 115, 242; þér munut ekki fá at gert, fyrr en …, 139; Flosi ok hans menn fengu ekki at gert, 199; mikit hefir þú nú at gert, much hast thou now done ( it is a serious matter), 85; er nú ok mikit at gert um manndráp siðan, 256; hann vildi taka vöru at láni, ok göra mikit at, and do great things, Ld. 70; Svartr hafði höggit skóg ok gert mikit at, Nj. 53; slíkt gerir at er sölin etr, so it happens with those who eat seaweed, i. e. that (viz. thirst) comes of eating seaweed, Eg. 605.
    β. göra af e-u, to do so and so with a thing; hvat hafið ér gert af Gunnari, Njarð. 376; ráð þú draumana, vera má at vér gerim af nokkut, may be that we may make something out of it, Ld. 126; gör af drauminum slíkt er þér þykkir líkligast, do with the dream ( read it) as seems to thee likeliest, Ísl. ii. 196: göra við e-n, to do with one; þá var um rætt, hvað við þá skyldi göra, what was to be done with them? Eg. 232; ærnar eru sakir til við Egil, hvat sem eg læt göra við hann, 426; eigi veit ek hvat þeir hafa síðan við gört, 574: göra fyrir e-t, to provide; Jón var vel fjáreigandi, ok at öllu vel fyrir gört, a wealthy and well-to-do man, Sturl. iii. 195; þótt Björn sé vel vígr maðr, þá er þar fyrir gört, því at …, but that is made up, because …: fyrir göra (q. v.), to forfeit.
    C. METAPH. AND SPECIAL USAGES:
    I. to do, help, avail; nú skulum vér ganga allir á vald jarlsins, því at oss gerir eigi annat, nothing else will do for us, Nj. 267; þat mun ekki gera, that wont do, 84; en ek kann ekki ráð til at leggja ef þetta gerir ekki, Fms. ii. 326; konungr vill þat eigi, þvi at mér gerir þat eigi ( it will not do for me) at þér gangit hér upp, x. 357; þat gerir mér ekki, at þér gangit á Orminn, … en hitt má vera at mér komi at gagni, ii. 227; þóttisk þá vita, at honum mundi ekki gera ( it would do nothing) at biðja fyrir honum, Fb. i. 565; engum gerði við hann at keppa, 571; ekki gerði þeim um at brjótask, Bárð. 10 new Ed.; sagða ek yðr eigi, at ekki mundi gera at leita hans, Sks. 625; hvat gerir mér nú at spyrja, Stj. 518; ekki gerir at dylja, no use hiding it, Fbr. 101 new Ed.; ætla þat at fáir þori, enda geri engum, Band. 7; bæði var leitað til annarra ok heima, ok gerði ekki, but did no good, 4; hét hann þeim afarkostum, ok gerði þat ekki, but it did no good, Fms. ii. 143.
    II. to send, despatch, cp. the Engl. to ‘do’ a message; hann gerði þegar menn frá sér, Eg. 270; hann hafði gört menn sex á skóginn fyrir þá, 568; þá gerði Karl lið móti þeim, Fms. i. 108; jarl gerði Eirík at leita Ribbunga, ix. 314; hann gerði fram fyrir sik Álf á njósn, 488; hann gerði menn fyrir sér at segja konunginum kvámu sína, x. 10; hleypi-skúta var gör norðr til Þrándheims, vii. 206; jafnan gerði jarl til Ribbunga ok drap menn af þeim, ix. 312; vilja Ósvífrs-synir þegar gera til þeirra Kotkels, despatch them to slay K., Ld. 144; skulu vér nú göra í mót honum, ok láta hann engri njósn koma, 242:—göra eptir e-m, to send after one, Nero bað göra eptir postulunum ok leiða þangat, 656 C. 26; nú verðr eigi eptir gört at miðjum vetri, Grág. i. 421; frændr Bjarnar létu göra eptir (Germ. abholen) líki hans, Bjarn. 69; síðan gerðu þeir til klaustrs þess er jómfrúin var í, Fms. x. 102:—gera e-m orð, njósn, to do a message to one; hann gerði orð jörlum sínum, Eg. 270; ætluðu þeir at göra Önundi njósn um ferðir Egils, 386, 582; vóru þangat orð gör, word was sent thither, Hkr. ii. 228.
    III. with infin. as an auxiliary verb, only in poetry and old prose (laws); ef hón gerði koma, if she did come, Völ. 5; gerðit vatn vægja, Am. 25; gramr gørr-at sér hlífa, he does not spare himself, Hkr. i. (in a verse); gerðut vægjask, id., Fs. (in a verse); hann gerðisk at höggva, Jb. 41; görðir at segja, Bkv. 15; görðisk at deyja, Gkv. 1. 1: in prose, eigi gerir hugr minn hlægja við honum, Fas. i. 122; góðir menn göra skýra sitt mál með sannsögli, 677. 12; Aristodemus görði eigi enn at trúa, Post.: esp. in the laws, ef þeir göra eigi ganga í rúm sín, Grág. i. 8; ef goðinn gerr eigi segja, 32; ef hann gerr eigi í ganga, 33; ef þeir göra eigi hluta meðr sér, 63; ef dómendr göra eigi dæma, 67; ef dómendr göra eigi við at taka, id.; ef goðinn gerr eigi ( does not) nefna féráns-dóm, 94; nú göra þeir menn eigi úmaga færa, 86; ef þeir göra eigi nefna kvöðina af búanum, Kb. ii. 163; ef þeir göra eigi segja, hvárt …, Sb. ii. 52; nú gerr sá eigi til fara, Kb. ii. 96; göra eigi koma, 150; ef hann gerr eigi kjósa, § 113.
    IV. a law term, göra um, or gera only, to judge or arbitrate in a case; fékksk þat af, at tólf menn skyldu göra um málit, Nj. 111; villt þú göra um málit, 21; bjóða mun ek at göra um, ok lúka upp þegar görðinni, 77; mun sá mála-hluti várr beztr, at góðir menn geri um, 88; málin vóru lagið í gerð, skyldu gera um tólf menn, var þá gert um málin á þingi, var þat gert, at … (follows the verdict), 88; vil ek at þú sættisk skjótt ok látir góða menn gera um …, at hann geri um ok enir beztu menn af hvárra liði lögliga til nefndir, 188; Njáll kvaðsk eigi gera mundu nema á þingi, 105; þeir kváðusk þat halda mundu, er hann gerði, id.; skaltú gera sjálfr, 58; fyrr en gert var áðr um hitt málit, 120; ek vil bjóðask til at göra milli ykkar Þórðar um mál yðar, Bjarn. 55; Þorsteinn kvað þat þó mundi mál manna, at þeir hefði góða nefnd um sættir þótt hann görði, 56; nú er þegar slegit í sætt málinu með því móti, at Áskell skal göra um þeirra í milli, Rd. 248; er nú leitað um sættir milli þeirra, ok kom svá at þeir skulu göra um málin Þorgeirr goði frá Ljósa-vatni ok Arnórr ór Reykjahlíð, sú var görð þeirra at …, 288; svá kemr at Ljótr vill at Skapti görði af hans hendi, en Guðmundr vill sjálfr göra fyrir sína hönd, skyldi Skapti gerð upp segja, Valla L. 225; eigi hæfir þat, leitum heldr um sættir ok geri Þorgeirr um mál þessi, Lv. 12; var jafnt gört sár Þórðar ok sár Þórodds, Eb. 246; þær urðu mála-lyktir at Þórðr skyldi göra um …, 24; ok vóru þá görvar miklar fésektir, 128; var leitað um sættir, ok varð þat at sætt, at þeir Snorri ok Steindórr skyldi göra um, 212; þit erut gerfir héraðs-sekir sem íllræðis-menn, Fs. 58: göra görð, Sturl. i. 63, 105: adding the fine, to fix the amount, þat er gerð mín, at ek geri verð húss ok matar, I fix the amount of the value of the house and (stolen) stores, Nj. 80; gerði Njáll hundrað silfrs, N. put it at a hundred silver pieces, 58; margir mæltu, at mikit vaeri gert, that the amount was high, id.; slíkt fégjald sem gert var, 120; vilit ér nokkut héraðs-sektir göra eða utanferðir, 189; hann dæmdi þegar, ok görði hundrað silfrs, 6l; síðan bauð Bjarni Þorkatli sætt ok sjálfdæmi, görði Bjarni hundrað silfrs, Vápn. 31; ek göri á hönd Þóri hundrað silfrs, Lv. 55; ek göri á hönd þér hundrað silfrs, id.; vilit þér, at ek göra millum ykkar? síðan görði konungr konuna til handa Þórði ok öll fé hennar, Bjarn. 17; Rafn kvað hann mikit fé annat af sér hafa gört, at eigi þætti honum þat betra, Fs. 30; Gellir görði átta hundrað silfrs, Lv. 97; fyrir þat gerði Börkr hinn digri af honum eyjarnar, B. took the isles from him as a fine, Landn. 123: adding the case as object, Gunnarr gerði gerðina, G. gave judgment in the case, Nj. 80; fyrr en gert var áðr um hitt málit, till the other case was decided, 120; þá sætt er hann görði Haraldi jarli, that settlement which he made for earl Harold, Fms. viii. 300: Flosi var görr utan ok allir brennu-menn, F. was put out ( banished) and all the burners, Nj. 251: metaph., nema þau vili annat mál á gera, unless they choose to settle it otherwise, Grág. i. 336.
    2. in the phrase, göra sekð, to make a case of outlawry, Grág. i. 118; eigi um görir sekð manns ella, else the outlawry takes no effect; en hann um görir eigi ella sekðina, else he cannot condemn him, 119.
    3. to perform; eptir-gerðar þeirrar sem hverr nennti framast at gera eptir sinn náung, Fms. viii. 103; en þat grunaði konung, at hann mundi ætla at göra eptir sumar sættir, i. e. that he had some back door to escape by, Orkn. 58 (cp. Ó. H.); allt þat er þér gerit nú fyrir þeirra sálum, id.
    V. special usages, to make allowance for; gera fóðr til fjár, to make an arbitrary allowance for, Ísl. ii. 138; hence, to suppose, en ef ek skal göra til fyrir fram ( suggest) hvat er hón (the code) segir mér, þá segi ek svá, at …, Fms. ix. 331; gera sér í hug, Fs. 112; göra sér í hugar-lund, to fancy; göra e-m getsakir, to impute to one; gera orð á e-u, to report a thing; þat er ekki orð á því geranda, ‘tis not worth talking about; eigi þarf orð at göra hjá því (‘tis not to be denied), sjálfan stólkonunginn blindaði hann, Mork. 14 (cp. Fms. vi. 168, l. c.); gera sér létt, to take a thing lightly, Am. 70; göra sér far um, to take pains; göra sér í hug, hugar-lund, to suppose.
    D. IMPERS. it makes one so and so, one becomes; hann görði fölvan í andliti, he turned pale, Glúm. 342; leysti ísinn ok görði varmt vatnið, the water became warm, 623. 34; veðr görði hvast, a gale arose, Eg. 128; hríð mikla gerði at þeim, they were overtaken by a storm, 267; þá gerði ok á hríð (acc.) veðrs, 281; féll veðrit ok gerði logn (acc.), and became calm, 372; görði þá stórt á firðinum, the sea rose high, 600; til þess er veðr lægði ok ljóst gerði, and till it cleared up, 129; um nóttina gerði á æði-veðr ok útsynning, 195; görir á fyrir þeim hafvillur, they lost their course (of sailors), Finnb. 242; mér gerir svefnhöfugt, I grow sleepy, Nj. 264; þá görði vetr mikinn þar eptir hinn næsta, Rd. 248.
    E. REFLEX, to become, grow, arise, and the like; þá görðisk hlátr, then arose laughter, Nj. 15; görðisk bardagi, it came to a fight, 62, 108; sá atburðr görðisk, it came to pass, Fms. x. 279; þau tíðendi er þar höfðu görzt, Ld. 152; gerðisk með þeim félagskapr, they entered into fellowship, Eg. 29; gerðisk svá fallit kaup, Dipl. ii. 10; Sigurðr konungr gerðisk ( grew up to be) ofstopa-maðr …, görðisk mikill maðr ok sterkr, Fms. vii. 238; hann görðisk brátt ríkr maðr ok stjórnsamr, xi. 223; Unnr görðisk þá mjök elli-móð, U. became worn with age, Ld. 12; sár þat er at ben görðisk, a law term, a wound which amounted to a bleeding wound, Nj. passim:—to be made, to become, görask konungr, to become king, Eg. 12; ok görðisk skáld hans, and became his skáld, 13; görðisk konungs hirðmaðr, 27; görask hans eigin-kona, to become his wedded wife, Fms. i. 3; at hann skyldi görask hálf-konungr yfir Dana-veldi, 83; vill Hrútr görask mágr þinn, Nj. 3; hann gerðisk síðan óvarari, he became less cautious, Fms. x. 414.
    2. with the prep. svá, to happen, come to pass so and so; svá görðisk, at …, it so happened, that …, Nj. 167; görðisk svá til, at …, Fms. x. 391; þá görðisk svá til um síðir, at…, at last it came to pass. that …, 392; enda vissi hann eigi, at þingför mundi af görask, in case he knew not that it would entail a journey to parliament, Grág. i. 46: with at added, to increase, þá görðisk þat mjök at um jarl ( it grew even worse with the earl) at hann var úsiðugr um kvenna-far, görðisk þat svá mikit, at …, it grew to such a pitch, that …, Hkr. i. 245; hence the mod. phrase, e-ð á-görist, it increases, gains, advances, esp. of illness, bad habits, and the like, never in a good sense.
    3. impers. with dat., honum gerðisk ekki mjök vært, he felt restless, Ld. 152; næsta gerisk mér kynlegt, I feel uneasy, Finnb. 236.
    4. to behave, bear oneself; Páll görðisk hraustliga í nafni Jesu, Post. 656 C. 13.
    5. to set about doing, be about; fám vetrum síðan görðisk hann vestr til Íslands, Fms. x. 415; maðr kom at honum ok spurði, hvat hann gerðisk, what he was about, Ó. H. 244; görðisk jarl til Ribbunga, Fms. ix. 312, v. l.; tveir menn görðusk ferðar sinnar, two men set out for a journey, x. 279; görðusk menn ok eigi til þess at sitja yfir hlut hans, Eg. 512; at þessir menn hafa görzk til svá mikils stórræðis, Fms. xi. 261; eigi treystusk menn at görask til við hann, Bárð. 160.
    6. (mod.) to be; in such phrases as, eins og menn nú gerast, such as people now are; eins og flestir menn gerast.
    F. PART. PASS. görr, geyrr (Fms. ix. 498, x. 75), gjörr, gerr, as adj., compar. görvari, superl. görvastr; [A. S. gearu; gare, Chaucer, Percy’s Ballads; O. H. G. garwe; Germ. gar]:—skilled, accomplished; vaskligr, at sér görr, Ld. 134; vel at sér görr, Ísl. ii. 326, Gísl. 14; gerr at sér um allt, Nj. 51; hraustir ok vel at sér görvir, Eg. 86; at engi maðr hafi gervari at sér verit en Sigurðr, Mork. 221; allra manna snjallastr í máli ok görvastr at sér, Hkr. iii. 360: the phrase, leggja görva hönd á e-t, to set a skilled hand to work, to be an adept, a master in a thing; svá hagr, at hann lagði allt á görva hönd, Fas. i. 391, (á allt görva hönd, iii. 195.)
    2. ready made, at hand; in the saying, gott er til geyrs (i. e. görs, not geirs) at taka, ‘tis good to have a thing at hand, Hkm. 17; ganga til görs, to have it ready made for one, Ld. 96; gör gjöld, prompt punishment, Lex. Poët.:—with infin., gerr at bjóða, ready to offer, Gh. 17; gervir at eiskra, in wild spirits, Hom. 11; görvar at ríða, Vsp. 24: with gen. of the thing, gerr ílls hugar, prone to evil, Hým. 9; gerr galdrs, prone to sorcery, Þd. 3; skulut þess görvir, be ready for that! Am. 55.
    II. [cp. görvi, Engl. gear], done, dressed; svá görvir, so ‘geared,’ so trussed, Am. 40.
    III. adverb. phrases, so-gurt, at soguru, so done; verða menn þat þó so-gurt at hafa, i. e. there is no redress to be had, Hrafn. 9; hafi hann so-gurt, N. G. L. i. 35, Nj. 141; kvað eigi so-gort duga, 123, v. l.; at (með) so-guru, this done, quo facto, Skv. 1. 24, 40; freq. with a notion of being left undone, re infecta. Germ. unverrichteter sache, Eg. 155, Glúm. 332, Ó. H. 202; enda siti um so-gort, and now let it stand, Skálda 166; við so-gurt, id., 655 vii. 4; á so-gurt ofan, into the bargain, Bs. i. 178, Ölk. 36, Fas. i. 85.

    Íslensk-ensk orðabók > GÖRA

  • 19 lúka

    (lýk; lauk, lukum; lokinn), v.
    1) to shut (= lúka aptr);
    2) to end, bring to an end, finish, conclude, with dat. (hann lauk rœðu sinni);
    þá er menn höfðu lokit lögskilum at mæla, when they had finished their pleading;
    3) to pay, lúka e-m e-t (svá mikit fé, sem vér eigum konunginum at lúka);
    4) impers., lýkr e-u, it is at an end;
    lýkr þar nú sögunni, here the story ends;
    eptir þat var lokit þinginu, after that the Thing was broken up;
    var þess ván, at illa mundi illum lúka, that it would end badly with a bad man;
    þá var lokit öllum vistum nema hval, all stores were exhausted, except whale;
    absol., svá lauk at lyktum, finally it ended so that;
    lýkr svá, at þeir kaupa þessu, it ended so that they struck the bargain;
    áðr en lýkr, áðr lýkr, before the end comes (nærr munum við gangast áðr lýkr);
    um þat er lýkr, finally, in the end;
    5) with preps.:
    lúka aptr, to shut, with acc. or dat. (lúka aptr hurðina or hurðinni);
    lúka e-u í sundr, to open (lúk heill munni í sundr);
    impers., er í sundr lauk firðinum, when the fjord opened;
    lúka upp, to open, with dat. or acc. (lúka upp hurðinni or hurðina);
    lúka upp augum, to open the eyes;
    to declare, make known (en er jarl hafði því upp lokit, at hann mundi fylgja þeim);
    lúka uppgørð, to deliver a judgement (of an umpire);
    impers., lýkr e-u upp, it opens;
    lúka vel (illa) við e-n, to behave well (ill), deal fairly (unfairly) with a person (Bolli fekk Sigríði gjaforð göfugt ok lauk vel við hana);
    lúka við, to end (má vera, at svá lúki við, at þér þykki alkeypt);
    lúka yfir, impers., to come to an end, to a final issue (skal nú yfir lúka með oss);
    6) refl., lúkast, to be shut (ok þegar laukst hurðin á hæla honum);
    to come to an end, to end (hér lýkst sjá bók);
    lúkast upp, to open (fjallit laukst upp norðan).
    * * *
    u, f. the hollow hand held like a cup, and in plur. of both hands held together.
    II. the lid in the opening of a loft. lúku-gat, n. an opening in a loft.

    Íslensk-ensk orðabók > lúka

  • 20 lykt

    f. end, conclusion (sú varð l. á viðrskiptum þeirra, sem nú má heyra); esp. in pl., gøra (vinna) lyktir á e-u, to do, perform; koma málum til lykta, to bring a case to a final issue; leiða e-t til lykta, to bring to an end, finish; at lyktum, at last, finally (þó flýði hann at lyktum); þat verðr at lyktum, at, the end of it was, that.
    * * *
    1.
    f. [lúka], chiefly used in plur. the end, conclusion, Fms. vii. 187, x. 253, xi. 82, 217, 326, Eg. 733: adverb., at lyktum, and til lykta, at last, finally, Nj. 99, Eg. 196, Fms. vii. 232, 278, x. 409. lykta-lauss, adj. endless, Barl. 142.
    2.
    f. [Dan. lugt], a smell, Gd. 73; ó-lykt, a bad smell. lyktar-lauss, adj. without smell.
    3.
    f. [Dan. lögte], a lantern, Bs. ii. 257.

    Íslensk-ensk orðabók > lykt

См. также в других словарях:

  • issue — [ isy ] n. f. • XIIe; de issu 1 ♦ Vx Action de sortir. 2 ♦ Mod. Ouverture, passage offrant la possibilité de sortir. ⇒ dégagement, 1. porte, sortie. Chercher une issue. Une issue de secours. « Toutes les issues de ma chambre étaient fortement… …   Encyclopédie Universelle

  • issue — is·sue 1 / i ˌshü, ˌsyü/ n 1 pl: proceeds from a source of revenue (as an estate) rents, issue s, and profits 2: one or more lineal descendants died without issue compare …   Law dictionary

  • Issue management — in Business = In business, Issue Management refers to the discipline and process of managing business issues and usually implies using technology to electronically automate the process. Electronic issue management has gathered steam as a business …   Wikipedia

  • Issue — Is sue ([i^]sh [ u]), n. [OF. issue, eissue, F. issue, fr. OF. issir, eissir, to go out, L. exire; ex out of, from + ire to go, akin to Gr. ie nai, Skr. i, Goth. iddja went, used as prefect of gaggan to go. Cf. {Ambition}, {Count} a nobleman,… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Issue pea — Issue Is sue ([i^]sh [ u]), n. [OF. issue, eissue, F. issue, fr. OF. issir, eissir, to go out, L. exire; ex out of, from + ire to go, akin to Gr. ie nai, Skr. i, Goth. iddja went, used as prefect of gaggan to go. Cf. {Ambition}, {Count} a… …   The Collaborative International Dictionary of English

  • Issue network — Issue networks are an alliance of various interest groups and individuals who unite in order to promote a single issue in government policy. Issue networks can be either domestic or international in scope, and many are active solely within the… …   Wikipedia

  • issue — [ish′o͞o; ] chiefly Brit [ is′yo͞o] n. [OFr pp. of issir, to go out < L exire < ex , out + ire, to go: see YEAR] 1. an outgoing; outflow; passing out 2. Archaic a way out; exit; outlet 3. a result; consequence; upshot 4. offspring; a child… …   English World dictionary

  • issue — ► NOUN 1) an important topic for debate or resolution. 2) the action of issuing. 3) each of a regular series of publications. 4) formal or Law children of one s own. ► VERB (issues, issued …   English terms dictionary

  • issue preclusion — n: estoppel by judgment at estoppel 2a Merriam Webster’s Dictionary of Law. Merriam Webster. 1996 …   Law dictionary

  • issue — [n1] point in question affair, argument, concern, contention, controversy, matter, matter of contention, point, point of departure, problem, puzzle, question, subject, topic; concepts 278,532 issue [n2] result causatum, conclusion, consequence,… …   New thesaurus

  • Issue — may refer to:* Issue (legal), a legal term * Issue (comics), a monthly Korean comics anthology magazine * Issues (album), an album by Korn * Issue (computers), a unit of work to accomplish an improvement in a data system * Issue tracking system,… …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»