-
101 प्रमनस् _pramanas
प्रमनस् a.1 (Vedic) Careful, tender.-2 Delighted, happy, cheerful, in good spirits; नृपस्य नातिप्रमनाः सदोगृहं सुदक्षिणासूनुरपि न्यवर्तत R.3.67. -
102 प्राक् _prāk
प्राक् ind.1 Before (usually with abl.); सफलानि निमित्तानि प्राक्प्रभातात्ततो मम Bk.8.16; प्राक्सृष्टेः केवलात्मने Ku.2.4; R.14.78; Ś.5.22.-2 At first, already; प्रमन्यवः प्रागपि कोशलेन्द्रे R.7.34.-3 Before, previously, in a previous portion (as of a book); इति प्रागेव निर्दिष्टम्; Ms.1.71; प्राक्पादयोः पतति खादति पृष्ठमांसम् H.-4 In the east, to the east of; ग्रामात् प्राक्पर्वतः.-5 In front.-6 As far as, up to; प्राक्कडारात्.-7 At dawn or daybreak. -
103 प्रावर्तिक _prāvartika
प्रावर्तिक a. (The क्रम or order) which is followed in the first round (i. e. while performing the first of a series of acts to be done with reference to several persons or things). Hence ˚क्रमन्यायः is the rule according to which when a series of acts are to be performed with reference to several persons or things, the first act may be performed in any order one likes, but the subsequent acts are to be performed in the very order in which the first act is performed. This is discussed and established by जैमिनि and शबर in MS.5.1.8-12. For, thus it is that a uniform अङ्गप्रधानप्रत्यासत्ति is achieved. -
104 बुध् _budh
बुध् 1 U., Ā. (बोधति-ते, बुध्यते, बुद्ध)1 To know, understand, comprehend; क्रमादमुं नारद इत्यबोधि सः Śi.1. 3;9.24; नाबुद्ध कल्पद्रुमतां विहाय जातं तमात्मन्यसिपत्रवृक्षम् R.14.48; यदि बुध्यते हरिशिशुः स्तनंधयः Bv.1.53.-2 To perceive, notice, recognise, mark; हिरण्मयं हंसमबोधि नैषधः N.1.117; अपि लङ्घितमध्वानं बुबुधे न बुधोपमः R.1.47;12.39.-3 To deem, regard, consider, esteem &c.-4 To heed, attend to.-5 To think, reflect.-6 To wake up, awake, rise from sleep; दददपि गिरमन्तर्बुध्यते नो मनुष्यः Śi.11.4; ते च प्रापुरुदन्वन्तं बुबुधे चादिपूरुषः R.1.6.-7 To regain consciousness, to come to one's senses; शनैरबोधि सुग्रीवः सो$लुञ्चीत्कर्णनासिकम् Bk.15.57.-8 To advise, admonish. -Caus. (बोधयति-ते)1 To cause to know, make known, inform, acquaint with.-2 To teach, communicate, impart.-3 To advice, admonish; बोधयन्तं हिताहितम् Bk. 8.82; मच्चिता मद्गतप्राणा बोधयन्तः परस्परम् Bg.1.9.-4 To revive, restore to life, bring to senses or consciousness.-5 To remind, put in mind of; स्मरिष्यति त्वां न स बोधितो$पि सन् Ś.4.1.-6 To wake up, rouse, excite (fig.); अकाले बोधितो भ्रात्रा R.12.81;5.75.-7 To revive the scent (of a perfume).-8 To cause to expand, open; मधुरया मधुबोधितमाधवी Śi.6.2; सविता बोधयति पङ्कजान्येव Ś.5.28.-9 To signify, convey, indicate. -Desid. (बुबु-बो-धिषति-ते, बुभुत्सते) To wish to know &c. -
105 भटः _bhaṭḥ
भटः [भट्-अच्]1 A warrior, soldier, combatant; दीन परिजनकृताश्रुजलो न भटीजनः स्थिरमना विचक्लमे Śi.15.93; तद्भटचातुरीतुरी N.1.12; वादित्रसृष्टिर्घटते भटस्य 22.22; Bk. 14.11.-2 A mercenary, hired soldier, hireling.-3 An outcast, a barbarian.-4 A demon.-5 N. of a degraded tribe.-6 A servant, slave.-टा Coloquintida (इंद्रवारुणी).-Comp. -पेटकम् a troop of soldiers.-बलाग्रः a hero; Buddh. (-ग्रम्) an army. -
106 भोज _bhōja
भोज a. Bestowing enjoyment; राजा भोजो विराट् सम्राट् क्षत्रियो भूपतिर्नृपः Mb.12.68.54.-2 Leading a life of enjoyment, enjoying; देवासुरमनुष्येषु ये भजन्त्यशिवं शिवम् । प्रायस्ते धनिनो भोजाः Bhāg.1.88.1.-3 Liberal, bountiful. -
107 मधु _madhu
मधु a. (-धु or-ध्वी f.) [मन्यत इति मधु, मन्-उ नस्य धः Uṇ.1.18) Sweet, pleasant, agreeable, delightful; आपापयति गोविन्दपादपद्मासवं मधु Bhāg.1.18.12; त्वया सह निवत्स्यामि वनेषु मधुगन्धिषु U.2.18. -f. N. of a plant (जीवा, जीवन्ती). -n.-(धु) 1 Honey; एतास्ता मधुनो धाराश्च्योतन्ति सविषास्त्वयि U.3.34; मधु तिष्ठति जिह्वाग्रे हृदये तु हलाहलम्.-2 The juice or nectar of flowers; मधु द्विरेफः कुसुमैकपात्रे पपौ प्रियां स्वामनुवर्तमानः Ku.3.36; देहि मुखकमलमधुपानम् Gīt.1.-3 A sweet intoxicating drink, wine, spirituous liquor; विनयन्ते स्म तद्योधा मधुभिर्विजयश्रमम् R.4.65; Ṛs. 1.3.-4 Water.-5 Sugar.-6 Sweetness.-7 Any- thing sweet.-8 Ved. Soma juice.-9 Milk or anything produced from milk (Ved.).-1 A bee-hive; केचित्- पीत्वापविध्यन्ति मधूनि मधुपिङ्गलाः Rām.5.62.1.-11 Bee-wax; Ms.1.88. -m.(धुः) 1 The spring or vernal season; मधुरया मधुबोधितमाधवी Śi.6.2; क्व नु ते हृदयंगमः सखा कुसुमायोजितकार्मुको मधुः Ku.4.24,25;3.1,3.-2 The month of Chaitra; भास्करस्य मधुमाधवाविव R.11.7; मासे मधौ मधुरकोकिलभृङ्गनादै रामा हरन्ति हृदयं प्रसभं नराणाम् Ṛs.6. 25.-3 N. of a demon killed by Viṣṇu.-4 N. of another demon, father of Rāvaṇa and killed by Śatru- ghna.-5 The Aśoka tree.-6 N. of king Kārtavīrya.-Comp. -अष्ठीला a lump of honey, clotted honey.-आधारः wax.-आपात a. having honey at the first taste; शक्तः परजने दाता स्वजने दुःखजीविनि । मध्वापातो विषास्वादः स धर्मप्रतिरूपकः ॥ Ms.11.9.-आम्रः a kind of mango tree.-आलु n.,-आलुकम् sweet potato.-आवासः the mango tree.-आसवः sweet spirituous liquor (made from honey).-आसवनिकः distiller, vintner.-आस्वाद a. having the taste of honey.-आहुतिः f. a sacrificial offering of sweet things.-उच्छिष्टम्, -उत्थभ्, -उत्थितभ् 1 bees'-wax; शस्त्रासवमधूच्छिष्टं मधु लाक्षा च बर्हिषः Y.3.37; मधूच्छिष्टेन केचिच्च जध्नुरन्योन्यमुत्कटाः Rām.5.62.11.-2 the casting of an image in wax; Mānasāra; the name of 68th chapter.-उत्सवः the spring or vernal festival celebrated on the full-moon day of Chaitra.-उदकम् 'honey-water', water mixed with honey, hydromel.-उद्यानम् a spring-garden.-उपघ्नम् 'the abode of Madhu', an epithet of Mathurā; स च प्राप मधूपघ्नं कुम्भीन- स्याश्च कुक्षिजः R.15.15.-उषितम् wax.-कण्ठः the cuckoo.-करः 1 a large black bee; कुटजे खलु तेनेहा तेने हा मधुकरेण कथम् Bv.1.1; R.9.3; Me.37,49; सर्वतः सारमादत्ते यथा मधुकरो बुधः Bhāg.-2 a lover, libertine.-3 sweet lime. (-री) a female bee; न च मधुकरीवदन्नरस- भोजिन्यो देवता इति प्रमाणमस्ति ŚB. on MS.9.1.9. ˚गणः, ˚श्रेणिः f. a swarm of bees.-कर्कटी 1 sweet lime, a kind of citron.-2 A kind of date.-काननम्, -वनम् the forest of the demon Madhu.-कारः, -कारिन् m. a bee.-कुक्कुटिका, -कुक्कुटी a sort of citron tree.-कुल्या a stream of honey.-कृत् m. a bee; Bhāg. 11.7.33.-केशटः a bee.-कोशः, -षः 1 a bee-hive.-2 a honey comb.-क्रमः 1 a bee-hive.-2 a honey comb. (pl.) drinking-bout, carousals.-क्षीरः, -क्षीरकः a Kharjūra tree.-गन्धः the Bakula tree.-गन्धि, -गन्धिक a. scented with honey, sweet-smelling; वनेषु मधुगन्धिषु U.2.18.-गायनः the cuckoo.-गुञ्जनः the drum-stick plant (Mar. शेवगा).-ग्रहः a libation of honey.-घोषः the cuckoo.-च्युत्, -त, -श्च्युत् a.1 dropping or distilling honey; ददतु तरवः पुष्पैरर्घ्यं फलैश्च मधुश्च्युतः U.3.24.-2 mellifluous, overflowing with sweets.-जम् bees'-wax.-जा 1 sugar-candy.-2 the earth.-जम्बीरः a kind of citron.-जित्, -द्विष्, -निषूदन, -निहन्तृ m.,-मथः, -मथनः, -रिपुः, -शत्रुः, -सूदनः epithets or Viṣṇu; इति मधुरिपुणा सखी नियुक्ता Gīt.5; R.9.48; Śi.15.1.-जीवनः N. of plant (Mar. बेहडा).-तृणः, -णम् sugar cane.-त्रयम् the three sweet things; i. e. sugar, honey, and clarified butter.-दीपः the god of love.-दूतः the mango tree.-दोहः the extracting of sweetness or honey.-द्रः 1 a bee.-2 a libertine.-द्रवः N. of a tree having red blossoms (Mar. तांबडा शेवगा).-द्रुमः the mango tree.-धातुः a kind of yellow pyrites (सुवर्णमाक्षिक).-धारा a stream of honey.-धूलिः f. molasses.-धेनुः honey offered to Brāhmaṇas in the form of a cow.-नाडी a cell in a honey-comb.-नारिकेलः, -नारिकेरकः a kind of cocoanut (Mar. मोहाचा नारळ).-नेतृ m. bee.-पः a bee or a drunkard; राजप्रियाः कैरविण्यो रमन्ते मधुपैः सह Bv.1.126;1.63 (where both meanings are intended).-पटलम् a bee-hive.-पतिः an epithet of Kṛiṣṇa.-पर्कः 1 'a mixture of honey', a respectful offering made to a guest or to the bridegroom on his arrival at the door of the father of the bride; (its usual ingredients are five:- दधि सर्पिर्जलं क्षौद्रं सिता चैतैश्च पञ्चभिः । प्रोच्यते मधुपर्कः); समांसो मधुपर्कः U.4; असिस्वदद्यन्मधु- पर्कमर्पितं स तद् व्यधात्तर्कमुदर्कदर्शिनाम् । यदैष पास्यन्मधु भीमजाधरं मिषेण पुण्याहविधिं तदा कृतम् N.16.13; Ms.3.119 et seq.-2 the ceremony of receiving a guest.-पर्किकः one who praises at the time of मधुपर्क; पठन्ति पाणिस्वनिका मागधा मधुपर्किकाः Mb.7.82.2. (com. मधुपर्किकाः माङ्गल्योपस्थापकाः).-पर्क्य a. worthy of madhuparka q. v.-पर्णिका, -पर्णी the Indigo plant.-पाका sweet melon.-पात्रम् a wine-jug.-पानम् drinking wine; धनलवमधुपानभ्रान्त- सर्वेन्द्रियाणाम् Bh.-पायिन् m. a bee.-पालः a honey- keeper.-पुरम्, -री an epithet of Mathurā; संप्रत्युज्झित- वासनं मधुपुरीमध्ये हरिः सेव्यते Bv.4.44.-पुष्पः 1 the Aśoka tree.-2 the Bakula tree.-3 the Dantī tree.-4 the Śirīṣa tree.-प्रणयः addiction to wine.-प्रमेहः diabetes, sacharine urine.-प्राशनम् one of the sixteen purificatory Samskāras (which consists in putting a little honey into the mouth of a new-born male child).-प्रियः an epithet of Balarāma.-फलः a kind of cocoa- nut.-फलिका a kind of date.-बहुला the Mādhavī creeper.-बा(वी)जः a pomegranate tree.-बी(वी)- जपूरः a kind of citron.-भूमिकः an epithet of Yogin in the second order.-मक्षः, -क्षा, -मक्षिका a bee.-मज्जनः the tree called आखोट.-मत्त a.1 drunk with wine.-2 excited by the spring.-मदः the intoxication of liquor.-मन्थः a kind of drink mixed with honey.-मल्लिः, -ल्ली f. the Mālatī creeper.-मस्तकम् a kind of sweetmeat made of honey, flour, oil, and ghee; मधुतैलघृतैर्मध्ये वेष्टिताः समिताश्च याः । मधुमस्तकमुद्दिष्टम्..... Śabda-chandrikā.-माक्षिकम् = मधुधातु q. v.-माधवम्, -वौ the two spring months (चैत्र and वैशाख).-माधवी 1 a kind of intoxicating drink; क्रीडन्त्यो$भिरताः सर्वाः पिबन्त्यो मधुमाधवीम् Mb.1.81.3.-2 any springflower.-माध्वीकम् a kind of intoxicating liquor.-मारकः a bee.-मांसम् honey and meat; Ms.11.158.-मूलम् N. of an edible root (like Mar. रताळें, सुरण).-मेहः मधुप्रमेह q. v.-यष्टिः, -ष्टी f.1 sugar-cane.-2 liquorice.-यष्टिका, -वल्ली liquorice.-रस a. sweet-flavoured, sweet.-(सः) 1 the wine-palm.-2 sugarcane.-3 sweetness.-(सा) 1 a bunch of grapes.-2 vine.-लग्नः N. of a tree.-लिह्, -लेह्, -लेहिन् m.-लोलुपः a bee; so मधुनोलेहः; मधुलिहां मधुदानविशारदा R.9.29; मधुलेहिगीतौ Bk.; मधुलिह इव मधुबिन्दून् विरलानपि भजत गुणलेशान् Ve.1.5.-वनम् 1 N. of the forest inhabited by the demon Madhu where Śatrughna founded Mathurā.-2 N. of the forest of Sugrīva. (-नः) the cuckoo.-वल्ली 1 liquorice.-2 a kind of grape-3 Sweet citron.-वाच् the Indian cuckoo.-वाराः (m. pl.) drinking often and often, tippling, carousing; जज्ञिरे बहुमताः प्रमदानामोष्ठयावक- नुदा मधुवाराः Ki.9.59; क्षालितं नु शमितं नु वधूनां द्रावितं नु हृदयं मधुवारैः Śi.1.14; sometimes in the sing, also; see: अङ्गनास्यचषकैर्मधुवारः Ki.9.57.-विद्या N. of a mystical doctrine.-व्रतः a bee; मार्मिकः को मरन्दानामन्तरेण मधुव्रतम् Bv.1.117; तस्मिन्नद्य मधुव्रते विधिवशान्माध्वीकमाकाङ्क्षति 46; मालां मधुव्रतवरूथगिरोपघुष्टाम् Bhāg.-शर्करा honey-sugar.-शाखः a kind of tree.-शिला = मधुधातु q. v.-शिष्टम्, -शेषम् wax.-श्री beauty of spring.-सखः, -सहायः, -सारथिः, -सुहृद् m. the god of love.-संधानम् brandy.-सिक्थकः a kind of poison.-सूदनः 1 a bee; गायन् कलं क्रीडति पद्मिनीषु मधूनि पीत्वा मधुसूदनो$सौ Chanḍ. M.-2 an epithet of Viṣṇu; भक्तानां कर्मणां चैव सूदनान्मधुसूदनः-3 N. of a writer of works like अद्वैतसिद्धि.-स्थानम् a bee-hive.-स्रवः a. dropping honey or sweetness.-(वा) 1 liquo- rice.-2 N. of the third day in the bright half of Śrāvaṇa.-स्वरः the cuckoo.-हन् m.1 a destroyer or collector of honey; सर्वथा संहतैरेव दुर्बलैर्बलवानपि । अमित्रः शक्यते हन्तुं मधुहा भ्रमरैरिव ॥ Mb.3.33.7; Bhāg.11.7.34.-2 a kind of bird of prey.-3 a sooth-sayer.-4 an epithet of Viṣṇu. -
108 मध्य _madhya
मध्य a. [मन्-यत् नस्य धः Tv.]1 Middle, central, being in the middle or centre; एकं मुक्तागुणमिव भुवः स्थूल- मध्येन्द्रनीलम् Me.48; Ms.2.21.-2 Intervening, inter- mediate.-3 Middling, moderate, of a middling size or quality, mediocre; अग्ऱ्यो मध्यो जघन्यश्च तं प्रवेक्ष्याम्यशेषतः Ms.12.3; प्रारभ्य विघ्नविहता विरमन्ति मध्याः Bh.2.27.-4 Neutral, impartial.-5 Just, right.-6 Mean (in astr.).-ध्यः, -ध्यम् 1 The middle, centre, middle or central part; अह्नः मध्यम् midday; सहस्रदीधितिरलंकरोति मध्यमह्नः Māl.1 'the sun is on the meridian' or 'right over-head'; सरति सहसा बाह्वोर्मध्यं गताप्यबला सती M.4.11 (v. l.); व्योममध्ये V.2.1.-2 The middle of the body, the waist; मध्ये क्षामा Me.84; वेदिविलग्नमध्या Ku.1.39; विशाल- वक्षास्तनुवृत्तमध्यः R.6.32; दधाना बलिभं मध्यं कर्णजाहविलोचना Bk.4.16.-3 The belly, abdomen; मध्येन... वलित्रयं चारु बभार बाला Ku.1.39.-4 The inside or interior of anything.-5 A middle state or condition.-6 The flank of a horse.-7 Mean time in music.-8 The middle term of a progression.-9 Cessation, pause, interval.-ध्या 1 The middle finger.-2 A young woman, one arrived at puberty.-ध्यम् Ten thousand billions. [The acc., instr., abl. and loc. singulars of मध्य are used adverbially. (a) मध्यम् into the midst of, into. (b) मध्येन through or between. (c) मध्यात् out of, from among, from the midst (with gen.); तेषां मध्यात् काकः प्रोवाच Pt.1. (d) मध्ये1 in the middle, between, among, in the midst; स जहार तयोर्मध्ये मैथिलीं लोकशोषणः R.12.29.-2 in, into, within, inside, oft. as the first member of adverbial compounds; e. g. मध्येगङ्गम् into the Ganges; मध्येजठरम् in the belly; Bv.1.61; मध्येनगरम् inside the city; मध्येनदि in the middle of the river; मध्येपृष्ठम् on the back; मध्येभक्तम् a medicine taken in the middle of one's meals; मध्येरणम् in the battle; Bv.1.128; मध्ये- सभम् in or before an assembly; N.6.76; मध्येसमुद्रम् in the midst of the sea; Śi.3.33.].-Comp. -अङ्गुलिः, -ला f. the middle finger.-अह्नः (for अहन्) midday, noon; प्रातःकालो मुहूर्तांस्त्रीन् संगवस्तावदेव तु । मध्याह्नस्त्रिमुहूर्तं स्यात्...... Dakṣasamhitā. ˚कृत्यम्, ˚क्रिया a midday rite or observance. ˚कालः, ˚वेला, ˚समयः noontime, midday. ˚स्नानम् midday ablution.-आदित्यः the mid-day sun.-उदात्त a. having the उदात्त accent on the middle syllable.-कर्णः a radius.-क्ष्मामा N. of a metre.-ग a. being or going in the middle or among.-गत a. central, middle, being in the middle.-गन्धः the mango tree.-ग्रहणम् the middle of an eclipse.-छाया mean or middle shadow.-जिह्वम् the organ of the palatals.-ज्या the sign of the meridian.-तमस् n. circular or annular darkness, central darkness.-तापिनी N. of an Upaniṣad.-दन्तः a front tooth.-दिनम् (also मध्यंदिनम्); मध्यंदिने$र्धरात्रे च Ms.7.151.1 midday, noon.-2 a midday offering.-दीपकम् a variety of the figure called Dīpaka, in which the common attribute that throws light on the whole description is placed in the middle; e. g; गरुडानिलतिग्मरश्मयः पततां यद्यपि संमता जवे । अचिरेण कृतार्थमागतं तममन्यन्त तथाप्यतीव ते ॥ Bk.1.25.-देशः 1 the middle region or space, the middle part of anything.-2 the waist.-3 the belly.-4 the meridian.-5 the central region, the country lying between the Himālaya and Vindhya mountains; हिमवद्विन्ध्ययोर्मध्यं यत्प्राग्विनशनादपि । प्रत्यगेव प्रयागाच्च मध्यदेशः स कीर्तितः ॥ Ms.2.21.-देहः the trunk of the body, the belly.-निहित a. inserted, fixed into.-पदम् the middle word. ˚लेपिन् see मध्यमपदलोपिन्.-परिमाणम् the middle measure (between an atom and infinitude).-पातः 1 communion, intercourse.-2 (in astr.) the mean occurrence of the aspect.-प्रविष्ट a. one who has stolen into another's confidence; Ks.-भः (in astr.) the meridian ecliptic point.-भागः 1 the middle part.-2 the waist.-भावः 1 middle state, mediocrity.-2 a middling or moderate distance.-मणिः the principle or central gem of a necklace.-यवः a weight of six white mustard-seeds.-योगिन् a. being in the middle of a conjunction, completely obscured.-रात्रः, -रात्रिः f. midnight.-रेखा the central or first meridian; (the line supposed to be drawn through लङ्का, उज्जयिनी, कुरुक्षेत्र and other places to the mount मेरु).-लग्नम् the point of the ecliptic situated on the meridian.-लोकः the middle of the three worlds; i. e. the earth or world of mortals. ˚ईशः, ˚ईश्वरः a king.-वयस् a. middle-aged.-वर्तिन् a.1 middle, central.-2 being among or in the middle. (-m.) an arbitrator, a mediator.-वृत्तम् the navel.-शरीर a.1 having a middle-sized body.-2 one of moderately full habit.-सूत्रम् = मध्यरेखा q. v.-स्थ a.1 being or standing in the middle, central.-2 intermediate, intervening.-3 middling.-4 mediating, acting as umpire between two parties.-5 impartial, neutral; सुहृन्मित्रार्युदासीनमध्यस्थ- द्वेष्यबन्धुषु... समबुद्धिर्विशिष्यते Bg.6.9.-6 indifferent, unconcerned; अन्या मध्यस्थचिन्ता तु विमर्दाभ्यधिकोदया Rām. 2.2.16; मध्यस्थो देशबन्धुषु Pt.4.6; वयमत्र मध्यस्थाः Ś.5.(-स्थः) 1 an umpire, arbitrator, a mediator.-2 an epithet of Śiva.-स्थता 1 intermediate position.-2 middle state or character.-3 mediocrity.-4 arbitra- tion, mediatorship.-5 impartiality; मध्यस्थतां गृहीत्वा भण M.3 'say impartially'; मध्यस्थतानैकतरोपहासः N.-6 indif- ference.-स्थलम्, -स्थली 1 the middle or centre.-2 the middle space or region.-3 the waist.-4 the hip; कुचौ मरिचसंनिभौ मुरजमध्यमध्यस्थली Udb.-स्थानम् 1 the middle station.-2 the middle space; i. e. air.-3 a neutral region.-स्थित a. central, intermediate.-ता indiffer- ence.-स्वरित a. having the स्वरित accent on the middle syllable. -
109 मनस् _manas
मनस् n. [मन्यते$नेन मन् करणे असुन्]1 The mind, heart, understanding, perception, intelligence; as in सुमनस्, दुमर्नस् &c.-2 (In phil.) The mind or internal organ of perception and cognition, the instrument by which objects of sense affect the soul; (in Nyāya phil. मनस् is regarded as a Dravya or substance, and is distinct from आत्मन् or the soul); तदेव सुखदुःखाद्युपलब्धि- साधनमिन्द्रियं प्रतिजीवं भिन्नमणु नित्यं च Tarka K.-3 Con- science, the faculty of discrimination or judgment.-4 Thought, idea, fancy, imagination, conception; पश्यन्न- दूरान्मनसाप्यधृष्यम् Ku.3.51; R.2.27; कायेन वाचा मनसापि शश्वत् 5.5; मनसापि न विप्रियं मया (कृतपूर्वम्) 8.52.-5 Design, purpose, intention.-6 Will, wish, desire, inclination; in this sense मनस् is frequently used with the infinitive form with the final म् dropped, and forms adjectives; अयं जनः प्रष्टुमनास्तपोधने Ku.5.4; cf. काम.-7 Reflection (ध्यान); मनसा जपैः प्रणतिभिः प्रयतः समुपेयिवानधिपतिं स दिवः Ki.6.22.-8 Disposition, temper, mood.-9 Spirit, energy, mettle; मनोवीर्यवरोत्सिक्तमसृण्यमकुतोभयम् Bhag.3. 17.22.-1 N. of the lake called Mānasa.-11 Breath or living soul.-12 Desire, longing after. (मनसा गम् &c. to think of, contemplate, remember; जगाम मनसा रामं धर्मज्ञो धर्मकाङ्क्षया Rām.2.82.9; (अगमत्) मनसा कार्यसंसिद्धौ त्वरादिगुणरंहसा Ku.2.63; मनः कृ to fix the mind upon, direct the thoughts towards, with dat. or loc.; मनो बन्ध् to fix the heart or affection upon; (अभिलाषे) मनो बबन्धान्यरसान् विलङ्ध्य सा R.3.4; मनः समाधा to collect oneself; मनसि उद्भू to cross the mind; मनसि कृ to think, to bear in mind; to resolve, determine, think of.) N. B. In comp. मनस् is changed to मनो before अ and soft consonants, as मनो$नुग, मनोज्ञ, मनोहर &c.).-Comp. -अधिनाथः a lover, husband.-अनवस्थानम् inattention.-अनुग a. suiting the mind, agreeable; ततस्तदग्ऱ्यं वचनं मनोनुगं समस्तमाज्ञाय ततो हि हेतुमत् Mb.12.167.49; Rām.7.72.18.-अप- हारिन् a. captivating the heart.-अभिनिवेशः close application of mind, firmness of purpose,-अभिराम a. pleasing the mind, gratifying to the heart; मनोभिरामाः (केकाः) R.1.39.-अभिलाषः the desire or longing of the heart.-आप a. gaining the heart, attractive, pleasing.-कान्त a. (मनस्कान्त or मनःकान्त) dear to the mind, pleasant, agreeable.-कारः perfect perception, full consciousness (of pleasure or pain), mental concen- tration, resolution; भवन्मनस्कारलवोद्गमेन क्रमेलकानां निलयः पुरेव N.14.84. (cf. मनसः ऐकाग्ऱ्यकरणं मनस्कारः Nārayaṇa com. on N.) दिदृक्षादत्तदृष्टीनां मनस्कारमनीषयोः । सप्रीतिरससन्तोषं दिशन्तौ देहकान्तितः ॥ Yādavābhyudaya 1.9.-क्षेपः (मनःक्षेपः) distraction of the mind, mental confusion.-गत a.1 existing or passing in the mind, concealed in the breast, internal, inward, secret; नेयं न वक्ष्यति मनोगतमाधिहेतुम् Ś.3. 11.-2 affecting the mind, desired.(-तम्) 1 a wish, desire; मनोगतं सा न शशाक शंसितुम् Ku.5.51.-2 an idea, thought, notion, opinion.-गतिः f. desire of the heart.-गवी wish, desire.-गुप्त a. hidden in the mind, thought secretly. (-प्ता) red arsenic.-ग्रहणम् captivating the mind.-ग्रहिन् a. captivating or fascinating the mind.-ग्राह्य a. to be grasped by the mind.-ह्यम् the plea- sures of sense; यो वृणीते मनोग्राह्यमसत्त्वात् कुमनीष्यसौ Bhāg.1. 48.11.-ग्लानिः depression of mind.-ज, -जन्मन् a. mindborn. (-m.) the god of love.-जल्पः imagination.-जव a.1 quick or swift as thought; मनोजवं मारुततुल्यवेगम् Rāma-rakṣā Stotra 33.-2 quick in thought or concep- tion.-3 fatherly, paternal.- जवस a. resembling a father, fatherly.-जवा 1 N. of one of the tongues of Agni.-2 N. of one of the शक्तिs of Durgā 'काली कराली च मनोजवा च' Śruti.-जात a. mind-born, arisen or produced in the mind.-जिघ्र a. scenting out, i. e. guessing the thoughts.-ज्ञ a. pleasing, lovely, agreeable, beautiful, charming; इयमधिकमनोज्ञा वल्कलेनापि तन्वी Ś.1.2; R.3.7; 6.1. (-ज्ञः) N. of a Gandharva.(-ज्ञा) 1 red arsenic.-2 an intoxicating drink.-3 a princess.-तापः, -पीडा 1 mental pain or agony, anguish.-तालः the lion of Durgā.-तुष्टिः f. satisfaction of the mind.-तोका an epithet of Durgā.-दण्डः complete control over the mind or thoughts; Ms.12.1; cf. त्रिदण्डिन्.-दत्त a. devoted in thought, mentally dedicated.-दाहः, -दुःखम् mental distress or torment.-दाहिन् the god of love.-दुष्ट a. depraved in mind; रजसा स्त्री मनोदुष्टा संन्यासेन द्विजोत्तम (शुद्ध्यति) Ms.5.18.-धारणम् conciliating the favour of.-नाशः loss of the mind or understanding, demented- ness.-नीत a. approved, chosen.-पतिः (-मनःपतिः) an epithet of Viṣṇu.-पर्यायः (with Jainas) N. of the last but one stage in the perception of truth.-पूत a.(मनःपूत) 1 considered pure by the mind, approved by one's conscience; मनःपूतं समाचरेत् Ms.6.46.-2 of a pure mind, conscientious.-प्रणीत a. (मनःप्रणीत) agreeable or pleasing to the mind.-प्रसादः (मनः- प्रसादः) composure of mind, mental calm.-प्रिय a. dear to the heart.-यः cinammon (Mar. दालचिनी).-प्रीतिः f. (मनःप्रीतिः) mental satisfaction, joy, delight.-भव a. mind-born, created by fancy; दृश्यमाना विनार्थेन न दृश्यन्ते मनोभवाः Bhāg.-भवः, -भूः 1 the god of love, Cupid; रे रे मनो मम मनोभवशासनस्य पादाम्बुजद्वयमनारतमानमन्तम् Bv.4.32; Ku.3.27; R.7.22; श्यामा शुशुभे शशिना तया मनोभूः Kalāvilāsa.-2 love, passion, lust; अत्यारूढो हि नारीणामकालज्ञो मनोभवः R.12.33.-मथनः the god of love.-मय see separately.-यायिन् a.1 going at will or pleasure.-2 swift, quick as thought; उत्पत्य खं दशग्रीवो मनोयायी शितास्त्रभृत् Bk.5.3.-3 keen desire; अहं हि तस्याद्य मनोभवेन संपीडिता तद्गतसर्वभावा Rām.5.32.12.-योगः close application of the mind, close attention.-योनिः the god of love.-रञ्जनम् 1 pleasing the mind.-2 pleasantness.-रथः 1 'the car of the mind', a wish, desire; अवतरतः सिद्धिपथं शब्दः स्वमनोरथस्येव M.1.22; मनोरथानामगतिर्न विद्यते Ku.5.64; R.2.72;12.59; उत्पद्यन्ते विलीयन्ते दरिद्राणां मनोरथाः Udb.; आशा नाम नदी मनोरथजला Bh.3.45.-2 a desired object; मनोरथाय नाशंसे Ś.7.13.-3 (in dramas) a hint, a wish expressed indirectly or covertly. ˚तृतीया N. of the third day in the bright half of Chaitra. ˚दायक a. fulfilling one's expectations. (-कः) N. of a Kalpa-taru. ˚द्रुमः the god of love. ˚बन्धः cherishing or entertaining of desire. ˚बन्धुः the friend of (who satisfies) desires; तस्या भवानपि मनोरथबन्धबन्धुः Māl.1.34. ˚सिद्धिः f. fulfilment of one's desires. ˚सृष्टिः f. a creation of the fancy, a castle in the air.-रम a. attractive, pleasing, agreeable, lovely, beautiful; अरुण- नखमनोरमासु तस्याः (अङ्गुलीषु) Ś.6.11; पुरस्ताद्विमले पात्रे सुविस्तीर्णे मनोरमे Suśruta.(-मा) 1 a lovely woman.-2 a kind of pigment.-रागः affection, passion (of the heart).-राज्यम् 'kingdom of the fancy', a castle in the air; मनोराज्यविजृम्भणमेतत् 'this is building castles in the air'.-रुज् f. pain or grief of the heart.-लयः loss of consciousness.-लौल्यम् freak, caprice.-वल्लभा a beloved woman.-वहा N. of a particular artery; ('अश्वत्थपत्रनाडीव द्विसप्ततिशताधिका । नाडी मनोवहेत्युक्तं योगशास्त्र- विशारदैः'); मध्ये च हृदयस्यैका शिरा तत्र मनोवहा । शुकं संकल्पजं नॄणां सर्वगात्रैर्विमुञ्चति ॥ Mb.12.214.19.-वाक्कर्मन् n. pl. thoughts, words and deeds.-वाञ्छा, -वाञ्छितम् a wish of the heart, a desire,-विकारः, -विकृतिः f. emotion of the mind.-विनयनम् mental discipline.-विरुद्ध a.1 incomprehensible.-2 against the dictates of mind or conscience.-वृत्तिः f.1 working of the mind, volition.-2 disposition, temper.-वेगः quickness of thought.-व्यथा mental pain or anguish.-शल्य a. rankling in the mind; (बाहुः) कुबेरस्य मनःशल्यं शंसतीव पराभवम् Ku.2.22.-शिलः, -ला red arsenic; मनःशिला- विच्छुरिता निषेदुः Ku.1.55; R.12.8; टङ्कैर्मनःशिलगुहैरवदीर्य- माणा Mk.; गन्धाश्मानं मनःशिलाम् Śiva B.3.19; मनःशिला- पङ्कलिखितेन च विद्योतितललाटपट्टाम् K.-शीघ्र a. quick as thought.-संकल्पः desire of the heart.-संगः attach- ment of the mind (to anything).-संचेतनाहारः (with Buddhists) one of the four kinds of food (in a mate- rial and spiritual senses)-संतापः anguish of the mind.-समृद्धिः heart's content; Bhāg.-संवरः coercion of mind.-सुख a. agreeable to the mind.-स्थ a. being in the heart, mental.-स्थैर्यम् firmness of mind.-हत a. disappointed.-हर a. pleasing, charming, attractive, fascinating, lovely; अव्याजमनोहरं वपुः Ś.1.18; Ku.3.39; R.3.32. (-रः) a kind of jasmine. (-रम्) gold.-हर्तृ, -हारिन् a. heart-stealing, captivating, agreeable, plea- sing; हितं मनोहारि च दुर्लभं वचः Ki.1.4; गाङ्गं वारि मनोहारि मुरारिचरणच्युतम् Gaṅgāṣṭaka by Vālmīki 7.-हारी an unchaste or unfaithful woman.-ह्लादः gladness of heart.-ह्वा red arsenic; मनःशिला मनोगुप्ता मनोह्वा नागजिह्विका Bhāva. P. -
110 मनसिशयः _manasiśayḥ
मनसिशयः 1 The god of love; मनसिशयमहास्त्रमन्यथामी न कुसुमपञ्चकमप्यलं विसोढुम् Śi.7.2.-2 The moon. -
111 मन्दारः _mandārḥ
मन्दारः [मन्द्-आरक्]1 The coral tree, one of the five trees in Indra's paradise; हस्तप्राप्यस्तबकनमितो बालमन्दार- वृक्षः Me.77,69; V.4.35; वृन्दारकारिविजये सुरलोकलब्ध- मन्दारमाल्यमधुवासितवासभूमिः Rām. Ch.-2 The plant called Arka, Calotropis Gigantea.-3 The Dhattūra plant.-4 Heaven.-5 An elephant.-रम् A flower of the coral tree; विनिद्रमन्दाररजोरुणाङ्गुली Ku.5.8; R.6.23.-Comp. -माला a garland of Mandāra flowers; मन्दार- माला हरिणा पिनद्धा Ś.7.2.-षष्ठी and-सप्तमी the sixth and seventh days in the bright half of Māgha. -
112 मृणालिनी _mṛṇālinī
मृणालिनी 1 A lotus-plant; बिभर्षि चाकारमनिर्वृतानां मृणा- लिनी हैममिवोपरागम् R.16.7.-2 An assemblage of lotuses.-3 A place abounding with lotuses. -
113 रम् _ram
रम् 1 Ā. (रमते, but Paras. when preceded by वि, आ, परि and उप; रेमे, अरंस्त, अरंसीत् P. रंस्यते, रन्तुम्, रत)1 To be pleased or delighted, rejoice, be gratified; रहसि रमते Māl 3.2; Ms.2.223; U.2.18.-2 To re- joice at, be pleased with, take delight in, be fond of (with instr. or loc.); लोलापाङ्गैर्यदि न रमसे लोचनैर्बञ्चितो$सि Me. 27; व्यजेष्ट षड्वर्गमरंस्त नीतौ Bk.1.2.-3 To play, sport, dally, amuse oneself with; राजप्रियाः कैरविण्यो रमन्ते मधुपैः सह Bv.1.126 (where the next meaning is also hinted); Bk.6.15,67; रंरम्यते (अतिशयेन रमते) सरस- नागरिकण नाम्ना श्रीबिह्लणेन कविना क्षितिपालपुत्री Bil. Ch.48.-4 To have sexual intercourse with; सा तत्पुत्रेण सह रमते H.3; विशङ्कमाना रमितं कयापि जनार्दनम् Gīt.7.-6 To remain, stay, pause.-6 To take rest, remain quiet.-7 To gladden, delight. -Caus. (रमयति-ते) To please, delight, satisfy. -Desid. (रिरंसते) To wish to sport &c.; Śi.15.18. -
114 राढा _rāḍhā
राढा 1 Lustre.-2 N. of a district in Bengal, as also of its capital; गौडं राष्ट्रमनुत्तमं निरुपमा तत्रापि राढापुरी Prab.2. -
115 लोक्य _lōkya
लोक्य a.1 World-wide.-2 Usual, customary.-3 Right, real.-4 Heavenly.-5 Granting free space.-6 Conducive to the attainment of a better world; वज्वानः पुत्रिणो लोक्याः कृतकृत्यास्तनुत्यजः Mb.7.17.24; Bhāg.3.14.36.-7 = लोकजित्; तस्मात् पुत्रमनुशिष्टं लोक्यमाहुः Bṛi. Up.1.5.17. -
116 विकस्व _vikasva _ _श्व _śva _ _र _r
विकस्व (श्व) र a.1 Opening, expanding; कुशेशयैरत्र जलाशयोषिता मुदा रमन्ते कलबा विकस्वरैः Śi.4.33.-2 Loud, distinctly audible (as a sound); उदडीयत वैकृतात् करग्रहजा- दस्य विकस्वरस्वरैः N.2.5; Dk.1.1.Sanskrit-English dictionary > विकस्व _vikasva _ _श्व _śva _ _र _r
-
117 विचित्र _vicitra
विचित्र a.1 Diversified, variegated, spotted, speck- led; इयमुद्ग्रथते स्रजो विचित्राः Mu.1.4.-2 Various, varied.-3 Painted.-4 Beautiful, lovely; क्वचिद्विचित्रं जलयन्त्रमन्दिरम् Ṛs.1.2.-5 Wonderful, surprising, stra- nge; हतविधिलसितानां हि विचित्रो विपाकः Śi.11.64.-त्रः The Aśoka tree.-त्रा A white deer.-त्रम् 1 Variegated colour.-2 Surprise.-3 A figure of speech (implying apparently the reverse of the meaning intended).-Comp. -अङ्ग a. having a spotted body.(-ङ्गः) 1 a peacock.-2 tiger.-अन्नम् a kind of rice food (Mar. खिचडी).-देह a. having a lovely body. (-हः) a cloud.-रूप a. diverse.-वर्षिन् raining here and there.-वीर्यः N. of a king of the lunar race. [He was a son of Śantanu by his wife Satyavatī and so half-brother of Bhīṣma. When he died childless, his mother called Vyāsa (her own son before her marriage), and requested him to raise up issue to Vichitravīrya in accordance with the practice of Niyoga. He complied with the request, and begot on Ambikā and Ambālikā, the two widows of his brother, two sons Dhṛita- rāṣṭra and Paṇḍu respectively.] -
118 विनिद्र _vinidra
विनिद्र a.1 Sleepless, awake (fig. also); तामेकतस्तव विभर्ति गुरुर्विनिद्रः R.5.66.-2 Budded, opened, full-blown, expanded; विनिद्रमन्दाररजोरुणाङ्गुली Ku.5.8. -
119 शतम् _śatam
शतम् 1 A hundred; निःस्वो वष्टि शतम् Śānti.2.6; शतमेको$पि संधत्ते प्राकारस्थो धनुर्धरः Pt.1.229; (शत is used in the singular with a plural noun of any gender; शतं नराः; शतं गावः; or शतं गृहाणि, in which case it is treated as a numeral adjective; but sometimes in dual and plural also; द्वे शते, दश शतानि &c. It is also used with a noun in the genitive; गवां शतम्, वर्षाणां शतम् 'a century of cows, years' &c. At the end of comp., it may remain unchan- ged; भव भर्ता शरच्छतम् or may be changed into शती; as in आर्यासप्तशती a work of Govardhanāchārya.).-2 Any large number; as in शतपत्र q. v.-Comp. -अक्षी 1 night.-2 the goddess Durgā.-अङ्गः 1 a car, carriage; especially, a war chariot.-2 N. of a tree (तिनिश).-अनीकः 1 an old man.-2 an army officer possessing a hundred footmen; (शतानां तु शतानीकः Śukra.2.14.-अब्दम् a century.-अरम्, -आरम् the thunderbolt of Indra.-अरुस् n.,-अरुषी a leprous disease of the skin.-अवरः a fine of a hundred.-(री) 1 N. of a plant.-2 N. of the wife of Indra.-आनकम् a cemetery.-आनन्दः 1 N. of Brahman.-2 of Viṣṇu or Kṛiṣṇa.-3 of the car of Viṣṇu.-4 of a son of Gau- tama and Ahalyā, the family-priest of Janaka; गौतमश्च शतानन्दो जनकानां पुरोहिताः U.1.16.-आयुस् a. lasting or living for a hundred years.-आवर्तः, -आवर्तिन् m. N. of Viṣṇu.-ईशः 1 the ruler of a hundred.-2 the ruler of a hundred villages; Ms.7.115.-कर्मन् the planet Saturn.-कुम्भः 1 N. of a mountain (where gold is said to be found).-2 N. of a sacrifice; शतकुम्भं नाम यज्ञ- मनुभवितुं महर्षेर्धौम्यस्य आश्रमं गता इति Madhyamavyāyoga 1. (-म्भम्) gold.-कृत्वस् ind. a hundred times.-कोटि a. hundred-edged. (-टिः) Indra's thunderbolt; कराग्रजाग्र- च्छतकोटिः N.7.79. (-f.) a hundred crores; चरितं रघु- नाथस्य शतकोटिप्रविस्तरम् Rāma-rakṣā 1.-क्रतुः an epithet of Indra; अपूर्णमेकेन शतक्रतूपमः शतं क्रतूनामपविघ्नमाप सः R.3.38.-खण्डम् gold.-गु a. possessed of a hundred cows.-गुण, -गुणित a. a hundred-fold, increased a hundred times; अनुपनतमनोरथस्य पूर्वं शतगुणितेव गता मम त्रियामा V.3.22.-ग्रन्थिः f. the Dūrvā grass.-घ्नः N. of Śiva.-घ्नी 1 a kind of weapon used as a missile (supposed by some to be a sort of rocket, but described by others as a huge stone studded with iron spikes and four tālas in length; शतघ्नी च चतुस्ताला लोहकण्टकसंचिता; or अथकण्टकसंच्छक शतघ्नी महती शिला); अयःशङ्कुचितां रक्षः शतघ्नीमथ शत्रवे (अक्षिपत्) R.12.95; Bhāg.9.15.3.-2 a female scorpion.-3 a disease of the throat.-4 N. of a plant (करञ्ज).-चन्द्रः a sword or shield adorned with a hundred moons (moon-like spots); ततः शरशतेनास्य शतचन्द्रं समाक्षिपत्त् Mb.7. 97.29. ˚वर्त्मन् a manner of brandishing the sword; तं श्येनवेगं शतचन्द्रवर्त्मभिश्चरन्तमच्छिद्रमुपर्यधो हरिः Bhāg.8.7.28.-चरणा a centipede.-छदः a kind of wood-pecker.-जिह्वः an epithet of Śiva.-तारका, -भिषज्, -भिषा f. N. of the 24th lunar mansion containing one hundred stars.-दलम् a lotus-flower.-दला the white rose.-द्रुः f.1 N. of a river in the Punjab now called Sutlej.-2 N. of the Ganges.-धामन् m. an epithet of Viṣṇu.-धार a.1 flowing in a hundred streams.-2 having a hundred edges. (-रम्) the thunderbolt of Indra.-धृतिः 1 an epithet of Indra.-2 of Brahman; गते शत- धृतौ क्षत्तः कर्दमस्तेन चोदितः Bhāg.3.24.21.-3 heaven or Svarga.-धौत a. perfectly clean.-पत्रः 1 a peacock.-2 the (Indian) crane.-3 a wood-pecker.-4 a par- rot or a species of it. (-त्रा) a woman. (-त्रम्) a lotus; आवृत्तवृन्तशतपत्रनिभम् (आननं) वहन्त्या Māl.1.22. ˚योनि an epithet of Brahman; कम्पेन मूर्ध्नः शतपत्रयोनिं (संभावयामास) Ku.7.46.-पत्रकः the wood-pecker.-पत्री, -पत्रिकः the white rose.-पथब्राह्मणम् N. of a well-known Brāhma- ṇa attached to the Śukla Yajurveda; कृत्स्नं शतपथं चैव प्रणेष्यसि द्विजर्षभ Mb.12.318.11.-पद्, -पाद् a. having a hundred feet.-पदी, -पाद् f. a centipede.-पद्मम् 1 a lotus with a hundred petals.-2 the white lotus.-पर्वन् -m. a bamboo. (f.)1 the full-moon day in the month of Āśvina.-2 Dūrvā grass.-3 the plant Kaṭukā.-4 orris root.-5 the wife of Bhārgava or Śukra. ˚ईशः the planet Venus.-पर्विका 1 Dūrvā grass.-2 orris root.-3 barley.-पाक a. boiled a hundred times.-पाकम् a particular unguent; शतपाकेन तैलेन महार्हेणोपतस्थतुः Mb. 13.53.9.-पादः, -पाद् m.,-पादी, -पादिका a centipede.-पालः an overseer (of a hundred villages).-पुष्पः epithet of the poet Bhāravi.-पुष्पा, -प्रसूना Anethum Sowa (Mar. शोपा).-पोना a sieve.-प्रासः the Kara- vīra tree.-फलिन् m. a bamboo.-भिषज् see ˚तारका.-भीरुः f. the Arabian jasmine.-मखः, -मन्युः 1 epithets of Indra; प्रसहेत रणे तवानुजान् द्विषतां कः शतमन्युतेजसः Ki. 2.23; Bk.1.5; शतमखमुपतस्थे प्राञ्जलिः पुष्पधन्वा Ku.2. 64; R.9.13.-2 an owl.-मयूखः the moon.-मानः, -नम् 1 a Pala of silver; धरणानि दश ज्ञेयः शतमानस्तु राजतः Ms.8.137; अष्टौ शाणाः शतमानं वहन्ति Mb.3.134.15.-2 an Āḍhaka q. v.-मार्जः an armourer.-मुख a.1 having a hundred ways.-2 having a hundred outlets, mouths, or openings; विवेकभ्रष्टानां भवति विनिपातः शतमुखः Bh.2.1 (where the word has sense 1 also). (-खम्) a hundred ways or openings. (-खी) a brush, broom.-मूर्धन् m. an ant-hill.-मूला the Dūrvā grass,-यज्वन् m. an epithet of Indra; उपतस्थुरास्थितविषादधियः शतयज्वनो वनचरा वसतिम् Ki.6.29.-यष्टिकः a necklace of one hundred strings.-रुद्रियम् 1 a Vedic text (रुद्राध्यायः -'नमस्ते रुद्रमन्यवे' इति याजुषः प्रपाठकः); गृणन्तौ वेदविद्वांसौ तद्व्रह शतरुद्रियम् Mb.7.81.13;7.22.12.-2 a particular Śiva-stotra in the Mahābhārata; देवदेवस्य ते पार्थ व्याख्याः शतरुद्रियम् Mb.7.22.48.-रूपा N. of a daughter of Brahman (who is supposed to be also his wife, from whose incestuous connection with her father is said to have sprung Manu Svāyambhuva).-लुपः, -लुम्पक an epithet of the poet Bhāravi.-लोचनः an epithet of Indra; कथं वा तस्य न जयो जोयते शतलोचन Mb.8.87.78.-वर्ष a.1 a century old.-2 lasting for a hundred years. (-र्षम्) one hundred years, a century.-वीर्या 1 white flowering Dūrvā.-2 the plant Śatāvarī.-वेधिन् m. a kind of sorrel.-शाख a.1 various, multiform.-2 having hundred, i. e. many branches.-संधान a. fixing an arrow a hundred times.-सहस्रम् 1 a hundred thousand.-2 several hundreds, i. e. a large number.-सुखम् endless delight.-साहस्र a.1 consisting of <?> containing a hundred thousand.-2 bought with a hundred thousand.-ह्रदा 1 lightning; दूरं पुरःक्षिप्तशतह्नदे Ku.7.39; Mk.5.48; V.4; प्रपतेदपि चाकाशं निपतेनु शतह्रदाः Śiva B.19.2.-2 the thunderbolt of Indra.-ह्रादा the thunderbolt. -
120 शब्दायते _śabdāyatē
शब्दायते Den. Ā.1 To make a noise, sound; शब्दा- यन्ते मधुरमनिलैः कीचकाः पूर्यमाणाः Me.58.-2 To cry, roar, scream, yell; शब्दायमानमव्यात्सीत् भयदं क्षणदाचरम्> Bk.5. 52;17.91.-3 To call, call out to; एते हस्तिनापुरगामिन ऋषयः शब्दायन्ते Ś.4; Mu.1; भवतु शब्दायिष्ये तावत् Ve.3; Mk.1.
Страницы
См. также в других словарях:
Kaliramna — (कालीरमना) or Kaliraman (कालीरमन) or Kaleramne (कालीरमने)is gotra of Jats found in Haryana and Punjab. Kala, Kalidhaman, Kalkhande, Kalirawan,Kalerana, Kalirawat, Kalu are the variations of the same gotra. This gotra is branch of nagavanshi or… … Wikipedia
Raman Singh — Dr. Raman Singh Chief Minister of Chhattisgarh Incumbent Assumed office 7 December 2003 … Wikipedia
Shiva Tandava Stotra — (िशवताण्डवस्तोत्रम्) is a hymn of praise in the Hindu tradition that describes Shiva s power and beauty. It was sung by the demon king Ravana. Both the fourth and fifth quatrains of this hymn conclude with lists of Shiva s epithets as destroyer,… … Wikipedia
abhi-cārá-mantra — अभिचारमन्त्र … Indonesian dictionary
abhi-krama-nāṡa — अभिक्रमनाश … Indonesian dictionary
abhi-pra-man — अभिप्रमन् … Indonesian dictionary
abhi-pra-mand — अभिप्रमन्द् … Indonesian dictionary
astrá-mantra — अस्त्रमन्त्र … Indonesian dictionary
ava-tāra-mantra — अवतारमन्त्र … Indonesian dictionary
bhadrá-manda — भद्रमन्द … Indonesian dictionary
bhramanta — भ्रमन्त … Indonesian dictionary
