Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

युगव्यायतबाहु

  • 1 युगव्यायतबाहु


    yugá-vyāyatabāhu
    mfn. having arms long as a yoke, long-armed Ragh.

    Sanskrit-English dictionary > युगव्यायतबाहु

  • 2 चक्रम् _cakram

    चक्रम् [क्रियते अनेन, कृ घञर्थे< क नि˚ द्वित्वम् Tv.]
    1 The wheel of a carriage; चक्रवत्परिवर्तन्ते दुःखानि च सुखानि च H.1.173.
    -2 A potter's wheel.
    -3 A sharp circular missile, weapon, a disc (especially applied to the weapon of Viṣṇu).
    -4 An oil-mill; दशसूनासमं चक्रं दशचक्रसमो ध्वजः Mb.13.125.9.
    -5 A circle, ring; कलाप- चक्रेषु निवेशिताननम् Ṛs.2.14.
    -6 A troop, multitude, collection, Śi.2.17.
    -7 A realm, sovereignty; स्वस्थं स्वचक्रं परचक्रमुक्तम् Bu. Ch.2.15; cf. चक्रं सैन्यथाङ्गयोः । राष्ट्रे दम्भान्तरे... । Medinī.
    -8 A province, district, a group of villages.
    -9 A form of military array in a circle.
    -1 A circle or depression of the body.
    -11 A cycle, cycle of years.
    -12 The horizon; यावदावर्तते चक्रं तावती मे वसुन्धरा Rām.2.1.36.
    -13 An army, a host.
    -14 Section of a book.
    -15 A whirlpool.
    -16 The winding of a river.
    -17 An astronomical circle; राशि˚ the zodiac.
    -18 Circular flight (of birds &c.).
    -19 A particular constellation in the form of a hexagon.
    -2 Range, department in general.
    -21 The convolutions or spiral marks of the शालिग्राम.
    -22 A crooked or fraudulent con- trivance.
    -क्रः 1 The ruddy goose (also called चक्रवाक); पद्मोल्लासविधायिनि सत्पथदीप्तिकृति चक्रभव्यकरे Viś. Guṇā.274.
    -2 A multitude, troop, group.
    -Comp. -अङ्गः 1 a gander having a curved neck.
    -2 a carriage. +
    -3 the ruddy goose (चक्रवाक); चक्राङ्गान् स च नित्यं वै सर्वतो वनगोच- रान् Mb.12.268.36. (
    -ङ्गी) a goose. (
    -ङ्गम्) a parasol.
    -अटः 1 a juggler, snake-catcher.
    -2 a rogue, knave, cheat.
    -3 a particular coin, a dināra.
    -अधिवासिन् m. the orange tree.
    -अरः, (-रम्) the spoke of a wheel; चक्रारपङ्क्तिरिव गच्छति भाग्यपङ्क्तिः । Svapna.1.4.
    -अश्मन् n. a machine to hurl stones at a distance; अयःकणपचक्राश्म- भुशुण्ड्युद्यतबाहवः Mb.1.227.25.
    -आकार, -आकृति a. circular, round.
    -आयुधः an epithet of Viṣṇu.
    -आवर्तः whirling or rotatory motion.
    -आह्वः, -आह्वयः the ruddy goose;
    -ईश्वरः 1 'lord of the discus', N. of Viṣṇu.
    -2 the officer in charge of a district.
    -ईश्वरी N. of the Jaina goddess of learning.
    -उपजीविन् m. an oil-man.
    -कारकम् 1 a nail.
    -2 a kind of perfume.
    -गजः the plant Cassia Tora.
    -गण्डुः a round pillow.
    -गतिः f. rotation, revolution.
    -गुच्छः the Aśoka tree.
    -ग्रहणम्, -णी f. a rampart, an en- trenchment.
    -चक्रम् A flock of चक्रवाक birds; अस्ताद्रिपद्मा- करचक्रचक्रे तत्कालविज्ञातपतङ्गपाते । सद्यो दिदीपे विरहानलः...... । Rām. Ch.6.19.
    -चर a. moving in a circle; (
    -रः) a juggler.
    -चारिन् m. a chariot.
    -चूडामणिः a round jewel in a coronet or diadem.
    -जीवकः, -जीविन् m. a potter.
    -तीर्थम् N. of a holy place.
    -तुण्डः a kind of fish; रोहितांश्चक्रतुण्डांश्च नलमीनांश्च राघव Rām.3.73.14.
    -दंष्ट्रः a hog.
    -घनः a thunder cloud.
    -धर a.
    1 bearing or having a wheel.
    -2 carrying a discus.
    -3 driving in a carriage.
    (-रः) 1 an epithet of Viṣṇu; चक्रघरप्रभावः R. 16.55.
    -2 a sovereign, governor or ruler of a province; वृद्धानां भारतप्तानां स्त्रीणां चक्रधरस्य च Mb.13.162.38.
    -3 a village tumbler or juggler.
    -4 a snake; भवेच्चक्रधरो विष्णौ भुजङ्गे ग्रामजालिनि Viśvalochana.
    -धारा the periphery of a wheel.
    -नदी the Gaṇḍakī river.
    -नाभिः the nave of a wheel.
    -नामन् m.
    1 the ruddy goose (चक्रवाक).
    -2 a pyritic ore of iron.
    -नायकः 1 the leader of a troop.
    -2 a kind of perfume.
    -नेमिः f. the periphery or cir- cumference of a wheel; नीचैर्गच्छत्युपरि च दशा चक्रनेमिक्रमेण Me.19.
    -पाणिः an epithet of Viṣṇu; Bg.11.49.
    -पादः, -पादकः 1 a carriage.
    -2 an elephant.
    -पालः 1 the governor of a province.
    -2 an officer in charge of a division of an army.
    -3 horizon.
    -4 a circle.
    -5 one who carries a discus.
    -फलम् a kind of discus.
    -बन्धुः, -बान्धवः the sun.
    -बालः, -डः, -वालः, -लम्, -डम् 1 a ring, circle.
    -2 a collection, group, multitude, mass; कैरव- चक्रवालम् Bh.2.74; प्रकटयसि कुमुच्चैरर्चिषां चक्रवालं Rati.4.16; Mv.6.4; Mu.3.21.; K.126,178.
    -3 horizon.
    (-लः) 1 a mythical range of mountains supposed to encircle the orb of the earth like a wall and to be the limit of light and darkness.
    -2 the ruddy goose.
    -बालधिः a dog.
    -भृत् m.
    1 one who holds a discus.
    -2 N. of Viṣṇu.
    -भेदिनी night.
    -भ्रमः, -भ्रमिः f. a lathe or grind- stone; आरोप्य चक्रभ्रमिमुष्णतेजास्त्वष्ट्रेव यत्नोल्लिखितो विभाति R.6. 32; चक्रभ्रमीवद्धृतशरीरः Sāṅ. K.67.
    -भ्रान्तिः f. revolution of wheels; V.1.5.
    -मण्डलिन् m. a species of cobra.
    -मुखः a hog.
    -मुषलः a battle carried on with the dis- cus and club.
    -यानम् a wheel-carriage.
    -रदः a hog.
    -वर्तिन् m.
    1 an emperor, universal monarch, sovereign of the world, a ruler whose dominions extend as far as the ocean (आसमुद्रक्षितीश Ak.); पुत्रमेवंगुणोपेतं चक्रवर्तिनमाप्नुहि Ś.1.12; तव तन्वि कुचावेतौ नियतं चक्रवर्तिनौ । आसमुद्रक्षितीशो$पि भवान् यत्र करप्रदः ॥ Udb. (where there is a pun on the word चक्रवर्तिन्, the other meaning being 'resembling in shape the ruddy goose', 'round');
    -2 (hence) head, foremost; आपद्गतः किल महाशयचक्रवर्ती विस्तारयत्यकृतपूर्वमुदार- भावम् Bv.1.7; कवयस्तर्कयाञ्चक्रुरित्थं ते चक्रवर्तिनः Parṇal.5.38.
    -3 a kind of horse having one or three curls on the shoulder; स्कन्धपार्श्वे यदावर्त एको वा यदि वा त्रयः । चक्रवर्ती स विज्ञेयो वाजी भूपालमन्दिरे ॥ Śālihotra of Bhoj.
    -वर्मन् m. N. of a king of Kashmir; चक्रवर्माभिधं राज्ये क्षीणपुण्यो व्यपद्यत Rāj. T.5.287.
    -वाकः 1 (
    -की f.) the ruddy goose; दूरी- भूते मयि सहचरे चक्रवाकीमिवैकाम् Me.83. ˚बन्धुः the sun.
    -2 a kind of horse, having white feet and white eyes; श्वेताभः श्वेतपादश्च तथा स्यात् श्वेतलोचनः । चक्रवाकः स विज्ञेयो राजार्हो वाजि सत्तमः ॥ Śālihotra of Bhoj.
    -वाटः 1 a limit, boundary.
    -2 a lamp-stand.
    -3 engaging in an action.
    -वातः a whirl- wind, hurricane; चक्रवातस्वरूपेण जहारासीनमर्भकम् Bhāg.1. 7.2.
    -वृद्धिः f.
    1. interest upon interest, compound interest; Ms.8.153,156.
    -2 wages for transporting goods in a carriage.
    -व्यूहः a circular array of troops.
    -संज्ञम् tin. (
    -ज्ञः) the ruddy goose.
    -साह्वयः the ruddy goose.
    -हस्तः an epithet of Viṣṇu.

    Sanskrit-English dictionary > चक्रम् _cakram

  • 3 युगम् _yugam

    युगम् 1 A yoke (m. also in this sense); युगव्यायतबाहुः R.3.34;1.87; Śi.3.68.
    -2 A pair, couple, brace; कुचयोर्युगेन तरसा कलिता Śi.9.72; स्तनयुग Ś.1.19.
    -3 A couple of stanzas forming one sentence; see युग्म.
    -4 An age of the world; (the Yugas are four:-- कृत or सत्य, त्रेता, द्वापर and कलि; the duration of each is said to be respectively 1,728,; 1,296,; 864.; and 432, years of men, the four together comprising 4,32, years of men which is equal to one Mahāyuga q. v.; it is also supposed that the regularly descending length of the Yugas represents a corresponding physical and moral deterioration in the people who live during each age, Krita being called the 'golden' and Kali or the present age the 'iron' age); धर्मसंस्थापनार्थाय संभवामि युगे युगे Bg.4.8; युगशतपरिवर्तान् Ś7.34.
    -5 (Hence) A long period of years (कालचक्र); युगं वा परिवर्तेत यद्येवं स्याद् यथा$$त्थ माम् Mb.5.16.99.
    -6 A generation, life; आ सप्तमाद् युगात् Ms.1.64; जात्युत्कर्षो युगे ज्ञेयः पञ्चमे सप्तमे$पि वा Y.1.96. (युगे = जन्मनि Mit.).
    -7 An expression for the number 'four', rarely for 'twelve',
    -8 A period of five years.
    -9 A measure of length equal to four Hastas.
    -1 A part of a chariot or plough.
    -11 N. of a particular configuration of the moon.
    -Comp. -अंशकः a year.
    -अध्यक्षः 1 N. of Prajāpati.
    -2 of Śiva.
    -अन्तः 1 the end of the yoke.
    -2 the end of an age, end or destruction of the world; युगान्तकालप्रति- संहृतात्मनो जगन्ति यस्यां सविकासमासत Śi.1.23; R.13.6.
    -3 meridian, mid-day.
    -अन्तर 1 a kind of yoke.
    -2 a succeeding generation.
    -3 another division of the sky; युगान्तरमारूढः सविता Ś.4.
    -अवधिः end or destruction of the world; पयस्यभिद्रवति भुवं युगावधौ Śi.17.4.
    -आद्या the first day of a Yuga.
    -कीलकः the pin of a yoke.
    -क्षयः destruction of the world.
    -धरः the pole of a carriage.
    -धुर् f. the pin of a yoke.
    -पत्रः, -पत्रकः the mountain ebony.
    -पार्श्वग a. going to the side of the yoke, (said of an ox while being broken in to the yoke).
    -बाहु a. long-armed; युगपद्युगबाहुभ्यः प्राप्तेभ्यः प्राज्यविक्रमाः Ku.2.18.
    -मात्रम् the length of a yoke (= 4 hands).
    -वरत्रम् a yoke-strap; युगवरत्रे उपदंशिते ईषाचक्रादिसंनिधाने चेद् अक्षमानयेत्युच्यते तदा यानाक्षमधिकृत्य ब्रूते इति गम्यते, न तु विदेवनाक्षमिति ŚB. on MS.6.8.35.

    Sanskrit-English dictionary > युगम् _yugam

  • 4 व्यायत _vyāyata

    व्यायत p. p.
    1 Long, extended; युवा युगव्यायतबाहुरंसलः R.3.34.
    -2 Expanded, wide open.
    -3 Exercised, disciplined.
    -4 Busy, engaged, occupied.
    -5 Hard, firm.
    -6 Strong, intense, excessive.
    -7 Mighty, power- ful.
    -8 Deep; व्यायतपातमक्षिणोत् Ku.5.54.

    Sanskrit-English dictionary > व्यायत _vyāyata

  • 5 युक्ति


    yukti
    f. union, junction, connection, combination AitBr. TāṇḍBr. ;

    preparation, going to, making ready for (loc. orﾠ comp.) R. ;
    application, practice, usage Kathās. Suṡr. ;
    trick, contrivance, means, expedient, artifice, cunning device, magic Kāv. Kathās. Pañcar. ( yuktiṉ-kṛi, to find out orﾠ employ an expedient;
    yukti ibc.;
    - tyā, - tibhis, andﾠ - ti-tas ind. by device orﾠ stratagem, artfully, skilfully, under pretext orﾠ pretence;
    yuktyā etc. ifc. = by means of);
    reasoning, argument, proof, influence, induction, deduction from circumstances Kap. Kāv. Var. etc. (- tas, by means of an argument);
    reason, ground, motive BhP. MārkP. ;
    suitableness, adaptedness, fitness, propriety, correctness MBh. Kāv. etc. ( yuktyā andﾠ - ti-tas, properly, suitably, fitly, justly, duly);
    meditation on the supreme being, contemplation, union with the universal spirit Ṡaṃk. (cf. IW. 111, 3);
    (in law) enumeration of circumstances, specification of place andﾠ time etc. Yājñ. II, 92; 212 ;
    (in rhet.) emblematic orﾠ mystical expression of purpose W. ;
    (in dram.) connection of the events in a plot, concatenation of incidents, intelligent weighing of the circumstances Daṡar. Sāh. Pratāp. ;
    (in astron.) conjunction Jyot. ;
    (in gram.) connection of words, a sentence Nir. ;
    connection of letters Vishṇ. ;
    supplying an ellipsis W. ;
    mixture orﾠ alloying of metals VarBṛS. ;
    sum, total Sūryas. ;
    - युक्तिकथन
    - युक्तिकर
    - युक्तिकल्पतरु
    - युक्तिकृत
    - युक्तिज्ञ
    - युक्तितस्
    - युक्तिदीपिका
    - युक्तिप्रकाश
    - युक्तिबाह्य
    - युक्तिभाषा
    - युक्तिमत्
    - युक्तिमल्लिका
    - युक्तिमालिका
    - युक्तिमुक्तावली
    - युक्तियुक्त
    - युक्तिरत्नमाला
    - युक्तिशास्त्र
    - युक्तिस्नेहप्रपूरणी
    - युगकीलक
    - युगक्षय
    - युगचर्मन्
    - युगदीर्घ
    - युगधार
    - युगधुर्
    - युगंधर
    - युगप
    - युगपत्त्र
    - युगपत्त्रक
    - युगपद्
    - युगपार्श्वक
    - युगपार्श्वग
    - युगपुराण
    - युगप्रधानस्वरूप
    - युगप्रधानपट्टावलीसूत्र
    - युगप्रमाण
    - युगबाहु
    - युगभङ्ग
    - युगमात्र
    - युगवरत्र
    - युगव्यायतबाहु
    - युगव्यावत्
    - युगशम्य
    - युगशरम्
    - युगसंवत्सर
    - युगसहस्राय

    Sanskrit-English dictionary > युक्ति

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»