यदुभरत

भरतः [भरं तनोति तन्-ड]

1 N. of the son of Duṣyanta and Śakuntalā, who became a universal monarch (चक्रवर्तिन्), India being called Bharatavarṣa after him. He was one of the remote ancestors of the Kau- ravas and Pāṇḍavas; cf. Ś.7.33.

-2 N. of a brother of Rāma, son of Kaikeyī, the youngest wife of Daśa- ratha. He was very pious and righteous, and was so much devoted to Rāma that when the latter prepared to go to the forest in accordance with the wicked demand of Kaikeyī, he was very much grieved to find that his own mother had sent his brother into exile, and refusing the sovereignty that was his own, ruled the kingdom in the name of Rāma (by bringing from him his two sandals and making them the 'regents' of the realm) till he returned after his fourteen years' exile. भरतो नाम कैकेय्यां जज्ञे सत्यपराक्रमः । साक्षाद्विष्णोश्चतुर्भागः सर्वैः समुदितो गुणैः ॥ Rām.1.18.13.

-3 N. of an ancient sage who is supposed to have been the founder of the science of music and dramaturgy.

-4 An actor, a stage-player; तत्किमित्युदासते भरताः Māl.1.

-5 A hired soldier, mercenary.

-6 A barbarian, mountaineer.

-7 An epithet of Agni.

-8 A weaver.

-9 N. of the sage Jaḍabharata.

-Comp. -अग्रजः 'the elder brother of Bharata', an epithet of Rāma; अस्त्येव मन्युर्भरताग्रजे मे R.14.73.

-ऋषभः N. of Viśvāmitra.

ऋषभः, -शार्दूलः, -श्रेष्ठः the best or most distinguished of the descendants of Bharata.

-खण़्डम् N. of a part of India; भरतवर्षे भरतखण्डे जम्बुद्वीपे दण्डकारण्ये.

-ज्ञ a. knowing the science of Bharata or the dramatic science.

-पुत्रः, -पुत्रकः an actor; a mime.

-वर्षः 'the country of Bharata', i. e. India.

-वाक्यम् the last verse or verses in a drama, a sort of benediction (said to be in honour of Bharata, the founder of the dramatic science); तथापीदमस्तु भरत- वाक्यम् (occurring in every play); cf. Nāg.5 (end.)

-शास्त्रम् = नाट्यशास्त्रम्.

m. « hermitage of Bharata-varsha»

m. « to be orﾠ being maintained»

m. « elder brother of Bharata-varsha»

m. N. of wk.

m. « abode of Bharata-varsha»

n. N. of a Tīrtha ib.

mfn. bearing, carrying etc. RV. etc. etc.;

m. orﾠ n. N. of wk. on music

m. N. of an author Cat.

1. अस्पताल की भरती

परिवार के किसी व्यक्ति को 'hospitalization'(अस्पताल में भरती)कराने पर परिवार

परिवार के लोगोम की चिन्ता बढ़ जाती है.

अग्र a. [अङ्ग्-रन् नलोपः Uṇ.2.28]

1 First, foremost, chief, best, prominent, principal, pre-eminent; ˚महिषी chief queen; ˚वातमासेवमाना M.1. front (and hence, fresh) breeze; ˚आसनम् chief seat, seat of honour; माम- ग्रासनतो$वकृष्टमवशं ये दृष्टवन्तः पुरा Mu.1.12.

-2 Excessive, over and above, surplus; supernumerary, projecting (अधिक).

-ग्रः Setting mountain; अग्रसानुषु नितान्तपिशङ्गैः Ki.9.7.

-ग्रम् 1 (a) The foremost or topmost point, tip, point (opp. मूलम्, मध्यम्); (fig.) sharpness, keenness; धर्मस्य ब्राह्मणो मूलम् मग्रं राजन्य उच्यते Ms.11.83; दर्व्याम् अग्रं मूलम् मध्यम् &c.; नासिका˚ tip of the nose; सूचि˚ &c.; समस्ता एव विद्या जिह्वाग्रे$भवन् K.346 stood on the tip of the tongue; अमुष्य विद्या रसनाग्रनर्तकी N.1.5. (b) Top, summit, surface; कैलास˚, पर्वत˚, &c.

-2 Front, van; अग्रे कृ put in the front or at the head; तामग्रे कृत्वा Pt.4. See अग्रे.

-3 The best of any kind; स्यन्दनाग्रेण with the best of chariots; प्रासादाग्रैः Rām.

-4 Superiority, excellence (उत्कर्ष); अग्रादग्रं रोहति Tāṇḍya.

-5 Goal, aim, resting place (आलम्बनम्); मनुमेकाग्रमासीनम् Ms.1.1, See ˚भूमि also.

-6 Beginning, See अग्रे.

-7 A multitude, assemblage.

-8 Overplus, excess, surplus; साग्रं स्त्रीसहस्रम् Rām. 1 women and more; so साग्रकोटी च रक्षसाम्.

-9 A weight = पल q. v.

-1 A measure of food given as alms (ब्राह्मणभोजनम् occurring in अग्रहार); प्रयतो ब्राह्मणाग्रे यः श्रद्धया परया युतः । Mb.13.65.13.

-11 (Astr.) Amplitude of the sun (˚ग्रा, अग्रका also). cf....अग्रमालम्बने$धिके । पुरोपरिप्रान्ताद्येषु न पुंसि प्रमिताशने । Nm.

-12 Forepart of time; नैवेह किंचनाग्र आसीत् Bṛi. Up.1.2.1. In compounds as first member meaning 'the forepart', 'front', 'tip' &c.; e. g. ˚अक्चयः First procurement (cf. Daṇḍa- viveka G. O. S.52, p.43). ˚पादः -चरणः the forepart of the foot, toe; so ˚हस्तः, ˚करः, ˚पाणिः &c.; ˚सरोरूहम् the topmost lotus. पद्मानि यस्याग्रसरोरुहाणि Ku.1.16. ˚कर्णम् Tip-ear; top of the ear; Mātaṅga L.5.7. ˚कायः forepart of the body; so ˚नखम्, ˚नासिका tip of the nail, nose &c., -adv. In front, before, ahead.

-Comp. -अंशुः [अग्रम् अंशोः] the focal point.

-अक्षि n. [कर्म.] sharp or pointed vision, side-look (अपाङ्गवीक्षण); अग्राक्ष्णा वीक्षमाणस्तु तिर्यग् भ्रातरमब्रवीत् Rām.

-अद्वन् a. having precedence in eating.

-अनी (णी) कः (कम्) vanguard; दीर्घाल्लँघूंश्चैव नरानग्रानीकेषु योधयेत् Ms.7.193; [अग्राणीकं रघुव्याघ्रौ राक्षसानां बभञ्जतुः Rām.

-अयणीयम [अग्रं श्रेष्टं अयनं ज्ञानं तत्र साधु छ].

1 N. of a Buddhistic tenet (उत्पादपूर्वमग्रायणीयमथ वीर्यता प्रवादः स्यात् -हेमचन्द्रः).

-2 title of the second of the fourteen oldest Jain books (Pūrvas).

-अवलेहितम् [अग्रम् अव- लेहितम् आस्वादितं यस्य] food at a Śrāddha ceremony, the chief part of which has been tested.

-आसनम् First seat of honour; मामग्रासनतो$वकृष्टमवशम् Mu.1.12.

-उत्सर्गः taking a thing by leaving its first portion in con- formity with the rule of laying by nothing for the next day (i. e. the rule of non hoarding); cf. Daṇḍaviveka G. O. S.52, pp.43-44.

-उपहरणम् first supply.

-उपहरणीय a. [अग्रे उपह्रियते कर्मणि अनीयर्]

1 that which is first offered or supplied.

-2 [अग्रम् उपह्रियते यस्मै हृ- संप्रदाने अनीयर्] श्राद्धाद्यर्थमुपकल्पितस्य अन्नादेरग्रे दानोद्देश्यः वास्तु- देवादिः Tv.

-करः 1 = अग्रहस्तः q. v.

-2 the focal point.

-केशः front line of hair; ˚शेषु रेणुः अपहरति K.86.

-गः [अग्रे गच्छतीति, गम्-ड] a leader, a guide; taking the lead; marching foremost.

-गण्य a. [अग्रे गण्यते$सौ] foremost, to be ranked first; शमनभवनयाने यद्भवानग्रगण्यः Mahān.

-गामिन् a. [अग्रे गच्छति] a leader; प्रष्ठो$ग्रगामिनि P.VIII.3.92.

-ज a. [अग्रे जायते; जन्-ड.] first born or produced; आनन्देनाग्रजेनेव R.1.78.

(-जः) 1 the first born, an elder brother; सुमतिं ममाग्रजमवगच्छ M.5; अस्त्येव मन्युर्भरताग्रजे मे R.14.73.

-2 a Brāhmaṇa. (

-जा) an elder sister; so ˚जात, ˚जातक, ˚जाति.

-जङ्घा the forepart of the calf.

-जन्मन् m. [अग्रे जन्म यस्य सः]

1 the first-born, an elder brother; जनकाग्रजन्मनोः शासनमतिक्रम्य Dk.2.

-2 a Brāhmaṇa (वर्णेषु मध्ये अग्रजातत्वात्, or अग्रात् प्रधानाङ्गात् मुखात् जातत्वात्, ब्राह्मणो$स्य मुखमासीत्, तस्मात् त्रिवृत् स्तोमानां मुखम... अग्निर्देवतानां ब्राह्मणो मनुष्याणाम्; तस्माद् ब्राह्मणो मुखेन वीर्यं करोति मुखतो हि सृष्टः Tāṇḍya); अतिवयसमग्रजन्मानम् K.12; अवो- चत् ˚न्मा Dk.13.3; N. of Brahmā, as he was the first to be born in the waters. cf. अग्रजन्मा द्विजे ज्येष्ठभ्रातरि ब्रह्मणि स्मृतम् Nm.

-जिह्वा the tip of the tongue.

-ज्या (astr.) the sign of the amplitude.

-दानिन् [अग्रे दानम् अस्य; अग्र- दान-इनि] a (degraded) Brāhmaṇa who takes presents offered in honour of the dead (प्रेतोद्देशेन यद्दानं दीयते तत्प्रति- ग्राही); लोभी विप्रश्च शूद्राणामग्रेदानं गृहीतवान् । ग्रहणे मृतदानानां (ग्रहणात्तिलदानानां Tv.) अग्रदानी बभूव सः ॥

-दानीयः [अग्रे दानमर्हति छ] = अग्रदानिन्.

-दूतः a harbinger; कृष्णाक्रोधा- ग्रदूतः Ve.1.22; ˚दूतिका Dk.2; महीपतीनां प्रणयाग्रदूत्यः R.6.12;

-देवी the chief queen; समग्रदेवीनिवहाग्र- देवी... । Bu.ch.1.15.

-धान्यम a cereal grain. (Mar. जोंधळा), Holcus soraghum or Holcus spicatus. (Mar. बाजरी).

-निरूपणम् predestination; prophecy, deter- mining beforehand.

-नीः (णीः) [अग्रे नीयते असौ नी-क्विप्, णत्वम्]

1 a leader, foremost, first, chief; ˚णी- र्विरागहेतुः K.195; अप्यग्रणीर्मन्त्रकृतामृषीणाम् R.5.4. chief.

-2 fire.

-पर्णी [अग्रे पर्णं यस्याः सा-ङीप्] cowage, Carpopo- gon Pruriens (अजलोमन्). [Mar. कुयली].

-पातिन् a. [अग्रे आदौ पतति; पत्-णिनि] happening beforehand, ante- cedent; [˚तीनि शुभानि निमित्तानि K.65.

-पादः the fore- part of the foot; toes; नवकिसलयरागेणाग्रपादेन M.3.12; ˚स्थिता standing on tiptoe. Ś.5.

-पाणिः = ˚हस्तः q. v.

-पूजा the highest or first mark of reverence or respect; ˚जामिह स्थित्वा गृहाणेदं विषं प्रभो Rām.

-पेयम् precedence in drinking.

-प्रदायिन् a. giving in advance; तेषामग्र- प्रदायी स्याः कल्पोत्थायी प्रियंवदः Mb.5.135.35.

-बीज a. [अग्रं शाखाग्रं बीजमुत्पादकं यस्य] growing by means of the tip or end of branches, growing on the stock or stem of another tree, such as 'कलम' in Mar. (

-जः) a viviparous plant.

-भागः [कर्म.]

1 the first or best part (श्राद्धादौ प्रथममुद्धृत्य देयं द्रव्यम्)

-2 remnant, remainder (शेषभाग).

-3 fore-part, tip, point.

-4 (astr.) a degree of amplitude.

-भागिन् a. [अग्र- भागो$स्यास्ति; अस्त्यर्थे इनि] first to take or claim (the remnant); अलङ्क्रियमाणस्य तस्य अनुलेपनमाल्ये ˚गी भवामि V. 5, claiming the first share of the remnant etc.

-भावः precedence. उदारसंख्यैः सचिवैरसंख्यैः कृताग्रभावः स उदाग्रभावः Bu.ch.I.15.

-भुज् a.

1 having precedence in eating. स तानग्रभुजस्तात धान्येन च धनेन च Mb.1.178.12.

-2 gluttonous, voracious (औदरिक).

-भूः [अग्रे भवति भू-क्विप्] = ˚ज.

-भूमिः f.

1 goal of ambition or ob- ject aimed at; ततो$ग्रभूमिं व्यवसायासिद्धेः Ki.17.55; त्वमग्र- भूमिर्निरपायसंश्रया Śi.1.32 (प्राप्यस्थानम्).

-2 the topmost part, pinnacle; विमान˚ Me.71.

-महिषी the prin- cipal queen.

-मांसम् [अग्रं भक्ष्यत्वेन प्रधानं मांसम्] flesh in the heart, the heart itself; ˚सं चानीतं Ve.3.2. morbid protuberance of the liver.

-यणम् [अग्रम् अयनात् उत्तरायणात् णत्वं शकं˚ तद्विधानकालो$स्य अच् (?) Tv.] a kind of sacrificial ceremony. See आग्रयण.

-यान a. [अग्रे यानं यस्य, या-ल्युट्] taking the lead, foremost. (

-नम्) an army that stops in front to defy the enemy. मनो$ग्रयानं वचसा निरुक्तं नमामहे Bhāg.8.5.26.

-यायिन् a. [अग्रे यास्यति या-णिनि] taking the lead, leading the van; पुत्रस्य ते रणशिरस्ययमग्रयायी Ś.7.26. मान- धनाग्रयायी R.5.3,5.62.18.1.

-योधिन् [अग्रे स्थित्वा युध्यते] the principal hero, champion राक्षसानां वधे तेषां ˚धी भविष्यति Rām.; so ˚वीर; कर्मसु चाग्रवीरः.

-रन्ध्रम् opening fore-part; त्रासान्नासाग्ररन्ध्रं विशति Māl.1.1.

-लोहिता [अग्रं लोहितं यस्याः सा] a kind of pot-herb (चिल्लीशाक).

-संख्या the first place or rank; पुत्रः समारोपयदग्रसंख्याम् R.18.3.

-वक्त्रम् N. of a surgical instrument, Suśr.

-वातः fresh breeze; अग्रवातमासेवमाना M.1.

-शोमा towering beauty or the beauty of the peaks; कैलासशैलस्य यदग्रशोभाम् । Bu. ch.1.3.

-संधानी [अग्रे फलोत्पत्तेः प्राक् संधी- यते ज्ञायते $नया कार्यम् Tv.] the register of human actions kept by Yama (यत्र हि प्राणिवर्गस्य प्राग्भवीयकर्मानुसारेण शुभा- शुभसूचकं सर्वं लिख्यते सा यमपञ्जिका).

-सन्ध्या early dawn; कर्कन्धूनामुपरि तुहिनं रञ़्जयत्यग्रसन्ध्या Ś.4. v.1.

-सर = यायिन् taking the lead; आयोधनाग्रसरतां त्वयि वीर याते R.5.71.

-सारा [अग्रं शीर्षमात्रं सारो यस्याः सा]

1 a sprout which has tips without fruits.

-2 a short method of counting im- mense numbers.

-हर a. [अग्रे ह्रियते दीयते$सौ; हृ-अच्]

1 that which must be given first.

-2 = अग्रहारिन्.

-हस्त (˚कर; ˚पाणिः,) the forepart of the hand or arm; अग्रहस्तेन गृहीत्वा प्रसादयैनाम् Ratn.3; forepart of the trunk (of an elephant); often used for a finger or fingers taken collectively; शीतलस्ते ˚स्तः Mk.3; अतिसाध्वसेन वेपते मे ˚स्तः Ratn.1; कुसुमित इव ते ˚स्तः प्रतिभाति M.1.; प्रसारिते ˚स्ते M.4; ˚हस्तात्प्रभ्रष्टं पुष्पभाजनम् Ś.4. slipped from the fingers; also the right hand; अथ ˚हस्ते मुकुलीकृताङ्गुलौ Ku.5.63. (अग्रश्चासौ हस्तश्च Malli.). Ki.5.29.

-हायनः (णः) [अग्रः श्रेष्ठः हायनो व्रीहिः अत्र, णत्वम्] the beginning of the year; N. of the month मार्गशीर्ष; (मासानां मार्गशीर्षो$हम् Bg. 1.35.); ˚इष्टिः नवशस्येष्टिर्यागभेदः.

-हारः 1 a grant of land given by kings (to Brāhmaṇas) for sustenance (अग्रं ब्राह्मणभोजनं, तदर्थं ह्रियन्ते राजधनात् पृथक् क्रियन्ते ते क्षेत्रादयः- नीलकण्ठ; क्षेत्रोत्पन्नशस्यादुद्धृत्य ब्राह्मणोद्देशेन स्थाप्यं धान्यादि, गुरुकुला- दावृत्तब्रह्मचारिणे देयं क्षेत्रादि, ग्रामभेदश्च Tv.); अग्रहारांश्च दास्यामि ग्रामं नगरसंमितम् Mb.3.64.4. कस्मिंश्चिदग्रहारे Dk.8.9.

-2 the first offering in वैश्वदेव Mb.3.234.47.

अनुवश a. [वशमनुगतः] Subject to the will of another, obedient.

-शः Subjection, obedience (to the will of another). भरतानुवशात्सो$पि शत्रुघ्नस्तत्समं गतः Rām.2.8.29.

अन्यथा ind. [अन्य-प्रकारार्थे था]

1 Otherwise, in another way or manner, in a different manner; यदभावि न तद्भावि भावि चेन्न तदन्यथा H. प्रस्ताविका 24; with अतः, इतः or ततः otherwise than, in a manner different from; अतो$न्यथा प्रवृत्तिस्तु राक्षसो विधिरुच्यते Ms.5.31; एतज्ज्ञानमिति प्रोक्तमज्ञानं यदतो$न्यथा Bg.13.11. अन्यथा-अन्यथा in one way, in another (different) way; यो$न्यथा सन्तमा- त्मानमन्यथा भाषते Ms.4.255; सत्त्वभङ्गभयाद्राज्ञां कथयन्त्य- न्यथा पुरः । अन्यथा विवृतार्थेषु स्वैरालापेषु मन्त्रिणः Mu.4.8. अन्यथा कृ (a) to do otherwise, change or alter; न हि दैवं शक्यमन्यथा कर्तुमभियुक्तेनापि K.62; न स्वभावो$त्र मर्त्यानां शक्यते कर्तुमन्यथा Pt.1.258; Ś.6.14; (b) to act other- wise, violate, transgress, go against; त्वया कदाचिदपि मम वचनं नान्यथा कृतम् Pt.4; (c) to destroy, undo, frustrate, baffle, defeat (hope, plan &c.), कर्तुमकर्तुमन्यथाकर्तुं समर्थ ईश्वरः; ममेच्छां मान्यथा कृथाः Ks.22.51; लाभं कुर्याच्च यो$न्यथा Y.2.195; (d) to make false, falsify; ख्यातो लोकप्रवादो$यं भरतेनान्यथा कृतः Rām.; अमात्यः प्राड्विवाको वा यत्कुर्युः कार्यमन्यथा Ms.9.234 to do wrongly; ˚ग्रह्, -मन्, -संभावय्, -समर्थय्, -विकल्पय् &c. to take or think to be otherwise, to misunder- stand, understand wrongly; अलमन्यथा गृहीत्वा न खलु मन- स्विनि मया प्रयुक्तमिदम् M.1.2; अलमस्मानन्यथा संभाव्य Ś.1; किं मामन्यथा संभावयसि K.147; Ś.3.19; जनो$न्यथा भर्तृमतीं विशङ्कते Ś.5.17 suspects to be otherwise (than chaste), ˚भू or या to be otherwise, be changed or altered, be falsified; न मे वचनमन्यथा भवितुमर्हति Ś.4; शोकार्तस्य प्रवृत्तो मे श्लोको भवतु नान्यथा Rām.; तयोर्महात्मनोर्वाक्यं नान्यथा याति सांप्रतम् Rām.

-2 Otherwise, or else, in the contrary case; व्यक्तं नास्ति कथमन्यथा वासन्त्यपि तां न पश्येत् U.3; स्तेनो$न्यथा भवेत् Ms.8.144; Y.1.86,2.288; on the other hand, on the contrary.

-3 Falsely, untruly; किमन्यथा भट्टिनी मया विज्ञापितपूर्वा V.2; किमन्यथा भट्टिन्यै विज्ञापितम् M.4; न खल्वन्यथा ब्राह्मणस्य वचनम् V.3; यो न्यायमन्यथा ब्रूते स याति नरकं नरः Pt.3.17; H.3.15; Ms.8.9.

-4 Wrongly, erroneously, badly, as in अन्यथासिद्ध q. v. below; see under (1) also.

-5 From another motive, cause, or ground; दुर्वाससः शापादियं त्वया प्रत्यादिष्टा नान्यथा Ś.7. [cf. L. aliuta.].

-Comp. -अनुपपत्तिः f. see अर्थापत्ति.

-कारः changing, altering. (

-रम्) adv. in a different manner, differently P.III.4.27.

-ख्यातिः f.

1 erroneous conception of the Spirit.

-2 Name of a philosophical work.

-3 wrong conception in general (in phil.). In Sāṅkhya philosophy it means the assertion that something is not really what it appears to be according to sensual perception; title of a philosophical work.

-भावः alteration, change, being otherwise, difference; एकस्या व्यक्तेः सर्वावयवावच्छेदेनान्यथाभावः कार्त्स्न्यम् P.V.4.53; Sk. change of view or mind; मयि ˚भावो न कर्तव्यः Ch. Up.

-वादिन् a. speaking differently or falsely; speaking falsely or inconsistently; (in law) a prevaricator, prevaricating witness.

-वृत्ति a.

1 changed, altered.

-2 affected, perturbed; disturbed by strong emotions; मेघालोके भवति सुखिनोप्यन्यथावृत्ति चेतः Me.3.

-सिद्ध a. proved or demonstrated wrongly; (in Nyāya) said of a cause (कारण) which is not the true one, but only refers to accidental and remote circumstances (as the ass employed to fetch clay &c. in the case of a घट or jar) which do not invariably contribute to the result, see कारण; this अन्यथा˚ is said to be of 3 kinds in Tarka. K., but 5 are mentioned in Bhāṣā P.19-22.

-द्धम्, -सिद्धिः f. wrong demonstration; one in which arguments, not being true causes are advanced; an unessential cause, an accidental or concomitant circumstance. Bhāṣā P.16.

-स्तोत्रम् satire, irony; सत्यासत्यान्यथास्तोत्रैर्न्यूनाङ्गेन्द्रियरोगिणाम् (क्षेपं करोति) cf. यत्र विकृताकृतिरेव दर्शनीयस्त्वमसीत्युच्यते तदन्यथास्तोत्रम् । Mitākṣarā. Y.2.24.

अभितद् 4 A.

1 To go to, draw near, approach (with acc.); रावणावरजा तत्र राघवं मदनातुरा । अभिपेदे निदाघार्ता व्यालीव मलयद्रुमम् ॥ R.12.32; 19.11; Dk.166; K.265; to enter (into) Śi.3.25 sometimes with loc. also.

-2 To look upon, consider, regard; to take or know to be; क्षणम- भ्यपद्यत जनैर्न मृषा गगनं गणाधिपतिमूर्तिरिति Śi.9.27.

-3 To help, assist; मया$भिपन्नं तं चापि न सर्पो धर्षयिष्यति Mb.1.5.2.

-4 To seize, catch hold of; overpower, attack, subdue, take possession of, overcome, afflict; सर्वतश्चाभिपन्नैषा धार्तराष्ट्री महाचमूः । चण्डवाताभिपन्नानामुदधीनामिव स्वनः Mb.; See अभिपन्न also.

-5 (a) To take, assume; स्वानि स्वान्यभिपद्यन्ते यथा कर्माणि देहिनः Ms.1.3 (b) To accept, receive; निरास्वाद्य- तमं शून्यं (राज्यं) भरतो नाभिपत्स्यते Rām.

-6 To apply or devote oneself to, undertake, fall to, observe; स चिन्ता- मम्यपद्यत Rām.

-7 To honour.

अभिपूज् 1 P.

1 To adorn, worship.

-2 To honour, approve, assent to; तथेति भरतो वाक्यं वसिष्ठस्याभिपूज्य तत् Rām. अभिपूजितलाभैश्च यतिर्मुक्तो$पि बध्यते Ms.6.58.

अभिभू 1. P.

1 To overcome, subdue, conquer, vanquish (of persons or things); prevail over, predominate, defeat; (hence) excel, surpass; अभिभवति मनः कदम्बवायौ Ki.1.23; अभिभूय विभूतिमार्तवीम् R. 8.36;4.56;6.29,16.1; K.52,53; Mu.3.2; Ms. 7.5; धर्मे नष्टे कुलं कृत्स्नमधर्मो$भिभवत्युत Bg.1.4 predomi- nates over, overpowers; so शोकाभिभूत, विपद्˚, काम˚ &c.

-2 To attack, seize or fall upon, assail; विपदो$भिभवन्त्य- विक्रमम् Ki.2.14; अभ्यभावि भरताग्रजस्तया R.11.16,84; Bṛi. S.33.3; ममापि सत्त्वैरभिभूयन्ते गृहाः Ś.6 infested; परित्रायध्वं मामनेन मधुकरेणाभिभूयमानाम् Ś.1. attacked, troubled; अभ्यभून्निलयं भ्रातुः Bk.6.117.

-3 To humiliate, mortify, insult, disrespect; अण्डभङ्गाभिभूता Pt.1.

-4 To go up to, turn to or towards (Ved.); अभी षु णः सखीनामविता जरितॄणाम् । शतं भवास्यूतिभिः Rv.4.31.3.

-5 To be victorious or prosperous; पुष्यात् क्षेमे अभि योगे भवात्युभे Rv.5.37.5. -Caus. To overpower, surpass, defeat &c.