Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

पुरजन

  • 101 आशरः _āśarḥ

    आशरः (आ-शॄ-अच्]
    1 Fire.
    -2 A demon, goblin (रक्षस्); स शरदा$$शरदावदवानलः Rām. ch.4.67.
    -3 Wind; आशरस्तु पुमान् वैश्वानरे च रजनीचरे Medinī.

    Sanskrit-English dictionary > आशरः _āśarḥ

  • 102 आहवनम् _āhavanam

    आहवनम् 1 A sacrifice; द्रष्टुमाहवनमग्रजन्मनाम् Śi.14.38.
    -2 An oblation.

    Sanskrit-English dictionary > आहवनम् _āhavanam

  • 103 उदीर्ण _udīrṇa

    उदीर्ण p. p. [ईर्-क्त]
    1 Grown, ascended, risen, produced, caused; तारोदीर्णग्रैवनादं व्रजन्तः Śi.18.37.
    -2 Puffed up, elated, grown haughty; स हि देवैरुदीर्णस्य रावणस्य वधार्थिभिः । भवल्लब्धवरोदीर्णस्तारकाख्यो महासुरः ॥ Ku.2.32.
    -3 Excited, stimulated, roused; उदीर्णरागप्रतिरोधकं जनैः Śi.1.32; Dk.43,47.
    -4 Increased, intense.
    -5 Gener- ous, great; excellent.
    -6 Uttered, pronounced; अनुदीर्ण- वर्णनिभृतार्थमाह्वयत् Śi.13.42.
    -7 Ready, strung; ˚धन्वा U.5.11.
    -र्णः N. of Viṣṇu.
    -Comp. -दीधिति a. intensely bright.
    -वेग a. violent, impetuous in its course (as a torrent); महीतलात्केचिदुदीर्णवेगाः Rām.5.61.18.

    Sanskrit-English dictionary > उदीर्ण _udīrṇa

  • 104 उपयोगः _upayōgḥ

    उपयोगः 1 Employment, use, application, service; ओषधान्नविहाराणामुपयोगः सुखावहः Madh. N. उपयोगं गम् or व्रज् to be used or employed, serve; व्रजन्ति... अनङ्गलेखक्रिययोपयोगम् Ku.1.7.
    -2 Administration of medicines, or their preparation.
    -3 Fitness, suitable- ness, propriety.
    -4 Contact, proximity.
    -5 Any act contributing to the fulfilment of a desired object.
    -6 Good conduct, observing established customs.
    -7 Food; गते च दुर्वाससि सो$म्बरीषो द्विजोपयोगातिपवित्रमाहरत् Bhāg.9.5.24.

    Sanskrit-English dictionary > उपयोगः _upayōgḥ

  • 105 उपसर _upasara

    उपसर a. P.III.3.71 Approaching.
    -रः 1 App- roaching (as a cow). प्रजनः स्यादुपसरः cf. also उपसरो हि स्त्रीगवीषु पुङ्गवानामभिगमनमुच्यते स च नैरन्तर्येण भवति.
    -2 The first pregnancy of a cow; गवामुपसरः Sk.
    -3 A continuous line. वीनामुपसरं दृष्ट्वा...... Bk.7.66.

    Sanskrit-English dictionary > उपसर _upasara

  • 106 उपसर्या _upasaryā

    उपसर्या A cow fit for a bull (cf. P.III.1.14). उपसर्या काल्या प्रजने वृषो यथोपसर्याया गोष्ठे गोर्दण्डताडितः Bk.6.52.

    Sanskrit-English dictionary > उपसर्या _upasaryā

  • 107 उपस्थित _upasthita

    उपस्थित p. p.
    1 Approached, arrived, come (person or thing); तस्मिन्नन्तरे भर्तोपस्थितः M.1; ˚श्रेयो$वमानिनम् Ś.6; K.157; Ms.3.243; Y.2.62; उपस्थिता शोणितपारणा मे R. चिन्तित˚ Ku.6.24 come as soon as thought of.
    -2 Close or near, at hand, impending, drawing near; उपस्थिता रजनी Ś.3 the night is at hand (arrived); ˚संप्रहारः V.1; ˚उदयम् R.3.1 approaching its fulfilment; Māl.1; Ratn.1; R.14.39; ready for; उपस्थितमसंहार्यै- र्हयैः स्यन्दनमायिभिः Rām.5.6.5.
    -3 Worshipped or waited upon, served.
    -4 Got, obtained, received; अयाचित˚ Ku.5.22 got without solicitation; अचिन्तित˚ Pt.2.
    -5 Taken place, happened, occurred, fallen to the lot; वृक्षस्य वैद्युत इवाग्निरुपस्थितो$यम् V.5.16.
    -6 Caused, occa- sioned, produced, felt.
    -7 Known.
    -8 Cleansed, clean.
    -9 Followed by the particle इति in the Pada text.
    -तः A door-keeper.
    -तम् 1 The particle used in this manner.
    -2 The position of words before and after इति so used
    -3 Service, worship.
    -4 A particular pose (आसन); उपस्थितकृतौ तौ च नासिकाग्रमधो भ्रुवोः Mb.12. 2.18.
    -Comp. -वक्तृ m. A ready speaker, an eloquent man.

    Sanskrit-English dictionary > उपस्थित _upasthita

  • 108 काल _kāla

    काल a. (
    -ली f.)
    1 Black, of a dark or dark-blue colour; Rām.5.17.9. Mb.8.49.48.
    -2 Injuring, hurting.
    -लः 1 The black or dark-blue colour.
    -2 Time (in general); विलम्बितफलैः कालं निनाय स मनोरथैः R.1.33; तस्मिन्काले at that time; काव्यशास्त्रविनोदेन कालो गच्छति धीमताम् H.1.1 the wise pass their time &c.
    -3 Fit or opportune time (to do a thing), proper time or occasion; (with gen., loc., dat., or inf.); R.3.12,4.6,12.69; पर्जन्यः कालवर्षी Mk.1.6; काले वर्षतु पर्जन्यः &c.
    -4 A period or portion of time (as the hours or watches of a day); षष्ठे काले दिवसस्य V.2.1. Ms.5.153.
    -5 The weather.
    -6 Time considered as one of the nine dravyas by the Vaiśeṣikas.
    -7 The Supreme Spirit regarded as the destroyer of the Universe, being a personification of the destructive principle; कालः काल्या भुवनफलके क्रीडति प्राणिशारैः Bh.3.39.
    -8 (a) Yama, the god of death; कः कालस्य न गोचरान्तरगतः Pt.1.146. (b) Death, time of death; स हि कालो$स्य दुर्मतेः Rām.7.64.1.
    -9 Fate, destiny.
    -1 The black part of the eye.
    -11 The (Indian) cuckoo.
    -12 The planet Saturn.
    -13 N. of Śiva; N. of Rudra; उग्ररेता भवः कालो वामदेवो धृतव्रतः Bhāg.3.12.12.
    -14 A measure of time (in music or prosody).
    -15 A person who distils and sells spirituous liquor.
    -16 A section, or part.
    -17 A red kind of plumbago.
    -18 Resin, pitch.
    -19 N. of an enemy of Śiva.
    -2 (with the Jainas) One of the nine treasures.
    -21 A mystical name for the letter म्.
    -22 N. of the one of four contentments mentioned in साङ्ख्यकारिका; प्रकृत्युपादानकालभागाख्याः Śāṅ. K.5.
    -ला 1 N. of several plants.
    -2 N. of a daughter of Dakṣa.
    -3 An epithet of Durgā.
    -ली 1 Blackness.
    -2 Ink, black ink.
    -3 An epithet of Pārvatī, Śiva's wife.
    -4 A row of black clouds.
    -5 A woman with a dark complexion.
    -6 N. of Satyavatī, mother of Vyāsa. जनयामास यं काली शक्तेः पुत्रात्पराशरात् Mb.1.6.2; Bu. ch.4.76.
    -7 Night.
    -8 Censure, blame.
    -9 One of the seven tongues of Fire: काली कराली च मनोजवा च सुलोहिता या च सुधूम्रवर्णा । स्फुलिङ्गिनी विश्वरुची च देवी लेलायमाना इति सप्तजिह्वाः ॥ Muṇḍ.1.2.4.
    -1 A form of Durgā कालि कालि महा- कालि सीधुमांसपशुंप्रिये Mb.4.6.17. कालीतनयः a buffalo.
    -11 One of the Mātṛis or divine mothers.
    -12 N. of a wife of Bhīma.
    -13 A sister of Yama.
    -14 A kind of learning (महाविद्या)
    -15 A small shrub used as a purgative.
    -16 A kind of insect.
    -लम् 1 Iron. क्षुरो भूत्वा हरेत्प्राणान्निशितः कालसाधनः Mb.1.14.89.
    -2 A kind of perfume.
    -Comp. -अयसम् iron.
    -अक्षरिकः a scholar, one who can read and decipher.
    -अगरु n. a kind of sandal tree, black kind of aloe; कालागुरुर्दहनमध्यगतः सम- न्ताल्लोकोत्तरं परिमलं प्रकटीकरोति Bv.1.7, R.4.81. (-n.) the wood of that tree. शिरांसि कालागुरुधूपितानि Ṛs.4.5;5.5.
    -अग्निः, -अनलः 1 the destructive fire at the end of the world.
    -2 an epithet of Rudra.
    -3. a kind of bead (रुद्राक्ष).
    -अङ्ग a. having a dark-blue body (as a sword with a dark-blue edge) Mb.4.8.1.;
    -अजिनम् the hide of a black antelope.
    -अञ्जनम् a sort of colly- rium; न चक्षुषोः कान्तिविशेषबुद्ध्या कालाञ्जनं मङ्गलमित्युपात्तम् Ku.7.2,82. (
    -नी) a small shrub used as a purga- tive (Mar. काळी कापशी).
    -अण्डजः the (Indian) cuckoo.
    -अतिक्रमः, -क्रमणम् delay, being late; कालातिक्रमणं वृत्तेर्यो न कुर्वति भूपतिः Pt.1.154.
    -अतिपातः, -अतिरेकः loss of time, delay; Māl.2.
    -अतीत a. elapsed, passed by.
    -अत्ययः 1 delay, lapse of time.
    -2 loss by lapse of time.
    -अध्यक्षः 1 'presiding over time', epithet of the sun.
    -2 the Supreme Soul.
    -अनुनादिन् m.
    1 a bee.
    -2 a sparrow.
    -3 the Chātaka bird.
    -अनुसारकः 1 Tagara tree.
    -2 yellow sandal.
    -अनुसारिः, -अनु- सारिन्, -अनुसारिवा, -अनुसार्यः, -र्यकः benzoin or benja- min.
    (-र्यम्) 1 a yellow fragrant wood (पीतचन्दन).
    -2 Sissoo wood.
    -अन्तकः time, regarded as the god of death, and the destroyer of every thing.
    -अन्तरम् 1 an interval.
    -2 a period of time.
    -3 another time or opportunity. ˚आवृत a. hidden or concealed in the womb of time. ˚क्षम a. able to bear delay; अकालक्षमा देव्याः शरीरावस्था K.263; Ś.4. ˚प्रेक्षिन् Pt.3.172. ˚विषः an animal venomous only when enraged, as a rat.
    -अभ्रः a dark, watery cloud.
    -अयनम् See कालचक्र Bhāg.5.22.11.
    -अवधिः appointed time.
    -अवबोधः knowledge of time and circumstances; Māl.3.11.
    -अशुद्धिः f.
    -अशौचम् period of mourning, ceremonial impurity caused by the birth of a child or death of a relation in the family; see अशौच.
    -अष्टकम् 1 first to eighth days of the dark half of the month आषाढ (festival period of कालभैरव)
    -2 a stotra of कालभैरव by Śhaṅkarāchārya.
    -आकृष्ट a.
    1 led to death.
    -2 produced or brought by time.
    -आत्मक a. depending on time or desti- ny.
    -आत्मन् m. the Supreme Spirit.
    -आदिकः The month चैत्र.
    -आम्रः 1 a mango-kind; कालाम्ररसपीतास्ते नित्यं संस्थित- यौवनाः Mb.6.7.18.
    -2 N. of a Dvīpa; Hariv.
    -आयसम् iron. -a. made of iron; ततः कालायसं शूलं कण्टकैर्बहुभिश्च तम् Rām.7.8.15.
    -उप्त a. sown in due season.
    -कञ्जम् a blue lotus.
    -कटम्, -कटः an epithet of Śiva; Mb.13.
    -कण्ठः 1 a peacock.
    -2 a sparrow.
    -3 a wagtail.
    -4 a gal- linule.
    -5 an epithet of Śiva; कालिन्दीकालकण्ठः कलयतु कुशलं को$पि कापालिको नः Udb.; U.6.
    -कण्ठी Pārvatī, the wife of कालकण्ठ i. e. शिव. नृत्यन्तीमिव रजनी नटीं प्रतीमो गानश्री- र्विलसति नाथ कालकण्ठी Rām Ch.7.23.
    -कण्टक, -कण्ठकः a gallinule.
    -कण़्डकः a water-snake.
    -करणम् appointing or fixing time.
    -कर्णिका, -कर्णी misfortune.
    -कर्मन् n.
    1 death.
    -2 destruction; त्रैलोक्यं तु करिष्यामि संयुक्तं काल- कर्मणा Rām.3.64.62.
    -कलायः dark pulse.
    -कल्प a fatal, deadly.
    -कल्लकः A water-snake.
    -कालः Supreme Being.
    -कीलः noise.
    -कुण्ठः Yama.
    -कुष्ठः a myrrh.
    -कूटः, -टम् (a) a deadly poison; अहो बकी यं स्तनकाल- कूटं अपाययत् Bhāg.3.2.23; Ś.6. (b) the poison churned out of the ocean and drunk by Śiva; अद्यापि नोज्झति हरः किल कालकूटम् Ch. P.5. कालकूटस्य जननीं तां स्तुवे वामलोचनाम् Vb.
    -कूटकः a poison; Mb.1.
    -कृत् m.
    1 the sun.
    -2 a peacock.
    -3 Supreme Spirit.
    -कृत 1 produced by time.
    -2 fixed, appointed.
    -3 lent or deposited,
    -4 done for a long time. (
    -तः) the sun.
    -क्रमः lapse of time, course of time; कालक्रमेण in course or process of time; Ku.1.19.
    -क्रिया 1 fixing a time.
    -2 death.
    -क्षेपः 1 delay, loss of time; कालक्षेप ककुभसुरभौ पर्वते पर्वते ते (उत्पश्यामि) Me.22; मरणे कालक्षेपं मा कुरु Pt.1.
    -2 passing the time.
    -खञ्जम्, -खञ्जनम् -खण्डम् the liver; स्वादुकारं कालखण्डोपदंशम् Śi.18.77.
    -गङ्गा the river Yamu- nā.
    -ग्रन्थिः a year.
    -घातिन् a. killing by degrees or slowly (as a poison).
    -चक्रम् 1 the wheel of time (time being represented as a wheel always moving).
    -2 a cycle.
    -3 (hence fig.) the wheel of fortune, the vicissitudes of life. (
    -क्रः) an epithet of the sun.
    -चिह्नम् a symptom of approaching death.
    -चोदित a. summoned by the angel of death.
    -जोषकः One who is satisfied with sparse food at the proper time.
    -ज्येष्ठः a. senior in years, grown up; U.5.12.
    -ज्ञ a. knowing the proper time or occasion (of any action); अत्यारूढो हि नारीणामकालज्ञो मनोभवः R.12.33; Śi.2.83.
    (-ज्ञः) 1 an astrologer.
    -2 a cock.
    -ज्ञानिन् m. an epithet of Śiva.
    -तिन्दुकः a kind of ebony.
    -त्रयम् the three times; the past, the present, and the future; ˚दर्शी K.46.
    -दण्डः death; श्रेयस्त्रैविक्रमस्ते वितरतु विबुधद्वेषिणां कालदण्डः Dk.
    -दमनी an epithet of Durgā.
    -दष्ट a. doomed to death; कालदष्टं नृपं ज्ञात्वा Bm.1.18.
    -धर्मः, -धर्मन् m.
    1 the line of conduct suitable to any parti- cular time.
    -2 the law or rule of time.
    -3 effects proper to the time.
    -4 fated time, death; कालधर्मं गते सगरे Rām.1.42.1. न पुनर्जीवितः कश्चित्कालधर्ममुपागतः Mb.; परीताः काल- धर्मणा &c.
    -धारणा prolongation of time.
    -नरः (in astro- logy) the figure of a man's body.
    -नाथः; -निधिः Śiva.
    -नियोगः decree of fate or destiny; लङ्घ्यते न खलु काल- नियोगः Ki.9.13.
    -निरूपणम् determination of time, chronology.
    -निर्यासः Bdellium (Mar. गुग्गुळ).
    -नेमिः 1 the rim of the wheel of time.
    -2 N. of a demon, uncle of Rāvaṇa, deputed by him to kill Hanūmat.
    -3 N. of a demon with 1 hands killed by Viṣṇu. ˚अरिः, रिपुः, हरः, हन् m. epithets of Kṛiṣṇa.
    -पक्व a. ripened by time; i. e. spontaneously; Ms.6.17,21; Y.3.49.
    -परिवासः standing for a time so as to become stale.
    -पर्णः the flower plant (Mar. नगर).
    -पर्ययः a delay (कालातिक्रम); वक्तुमर्हसि सुग्रीवं व्यतीतं कालपर्यये Rām.4.31.8.
    -पर्यायः the revolution or course of time; मन्ये लोकविनाशो$यं कालपर्यायनोदितः Mb.11.15.41.
    -पाशः the noose of Yama or death.
    -पाशिकः a hang- man.
    -पु (पू) रुषः an attendant of Yama.
    -पृष्ठम् 1 a species of antelope.
    -2 a heron.
    (-कम्) 1 N. of the bow of Karṇa; Ve.4.
    -2 a bow in general.
    -प्रभातम् autumn or Śarad; (the two months following the rainy season considered as the best time).
    -बन्धन a. being under control of death (काल); प्रत्यक्षं मन्यसे कालं मर्त्यः सन् कालबन्धनः Mb.3.35.2.
    -भक्षः an epithet of Śiva.
    -भृत् m. the sun.
    -भैरवः an epithet of Śiva.
    -मल्लिका, -मान (लः) the plant ocimum (Mar. तुळस).
    -मालम् a measure of time.
    -मुखः a species of ape; Mb.3.292.12.
    -मेषी, -मेशिका, -मेषिका f. the Manjiṣṭha plant.
    -यवनः a kind of yavanas and enemy of Kṛiṣṇa and an invincible foe of the Yādavas. Kṛiṣṇa, finding it impossible to vanquish him on the field of battle, cunningly decoyed him to the cave where Muchakunda was sleeping who burnt him down.
    -यापः, -यापनम् procrastination, delay, putting off.
    -योगः fate, destiny.
    -योगतः according to the requirements of the time; Pt.1.184.
    -योगिन् m. an epithet of Śiva.
    -रात्रिः, -रात्री f.
    1 a dark night.
    -2 a sister of Yama.
    -3 the Amāvasyā on which lamps are lighted (in the Divali holidays).
    -4 the night of destruction at the end of the world (iden- tified with Durgā); कालरात्रीति तां (सीतां) विद्धि सर्वलङ्का- विनाशिनीम् Rām.5.51.34.
    -5 a particular night in the life of man, on the 7th day of the 7th month of the 77th year.
    -रुद्रः Rudra regarded as the fire that is to destroy the world.
    -लवणम् the बिड salt. (Mar. संचळखार)
    -लोहक्, -लौहम् steel.
    -वलनम् the armour.
    -विप्रकर्षः prolongation of time. विषयबाहुल्यं कालविप्रकर्षश्च स्मृतिं प्रमुष्णाति Mv.5.9.
    -विभक्तिः f. a section or part of time; Ms.1.24.
    -वृद्धिः f. periodical interest (payable monthly, quarterly, or at stated times); Ms.8.153.
    -वृन्तः a kind of pulse (कुलत्थ).
    -वेला the time of Saturn, i. e. a particular time of the day (half a watch every day) at which any religious act is improper.
    -संकर्षा a girl nine years old personating Durgā at a festival.
    -संकर्षिन् a. shortening time (as a mantra); कालसंकर्षिणीं विद्यां दीक्षापूर्वमुपादिशत् Ks.68.65.
    -संगः a. delay; जानामि कार्यस्य च कालसंगम् Rām.4.33.53.
    -संरोधः 1 keeping back for a long time; Ms.8.143.
    -2 lapse of a long period of time; Ms.8.143.
    -सदृश a. opportune, timely.
    -समन्वित, -समायुक्त a. dead; Rām.2.65.16.
    -संपन्न a. dated, bearing a date.
    -सर्पः the black and most poisonous variety of the snake; Gīt.1.12.
    -सारः the black antelope. (
    -रम्) a yellow sort of sandal wood. a. having a black centre or pupil; न कालसारं हरिणं तदक्षिद्वयं प्रभुर्बुद्धुमभून्मनोभूः N.6.19.
    -सूत्रम्, -सूत्रकम् 1 thread of time or death.
    -2 N. of a particular hell; Y.3.222; Ms.4.88.
    -स्कन्दः the Tamāla tree.
    -स्वरूप a. terrible as death, (deathlike in form).
    -हरः an epithet of Śiva.
    -हरणम् loss of time, delay; Ś.3; U.5; यात्वन्येन (वरेण) विहाय कालहरणं रामो वनं दण्डकाम् Mv.4.41.
    -हानिः f. delay; मामक्षमं मण्डनकालहानेर्वेत्तीव बिम्बाधरबद्धतृष्णम् R.13.16.

    Sanskrit-English dictionary > काल _kāla

  • 109 काल्य _kālya

    काल्य a. [काल-यत्]
    1 Timely, seasonable.
    -2 Agree- able, pleasant, auspicious.
    -3 Of the morning time; प्रभाते काल्यमुत्थाय चक्रे गोदानमुत्तमम् Rām.1.72.21.
    -ल्या 1 A cow fit for the bull.
    -2 A woman arrived at puber- ty or maturity) who has reached the time favourable to conception). उपसर्या काल्या प्रजने P.III.1.14.
    -ल्यम् Day-break; Rām.2.7.26; काल्यं विषादविमुखः प्रतिवेशवर्गः । दोषाश्च मे वदतु कर्मसु कौशलं च ॥ Chārudattam 3.1. काल्याग्नौ द्विजकुलनादमन्त्रवादैरुद्दीप्ते तिमिरतिलाहुतिं विधाय... Rām. Ch.7.61.

    Sanskrit-English dictionary > काल्य _kālya

  • 110 कियत् _kiyat

    कियत् a. [cf. किमिदंभ्यां वो घः P.V.2.4] (Nom. sing. कियान् m., कियती f., कियत् n.)
    1 How great, how far, how much, how many, of what extent of qualities (having an interrogative force); कियान्कालस्तवैवं स्थितस्य संजातः Pt.5; N.1.13; अयं भूतावासो विमृश कियतीं याति न दशाम् Śānti.1.25; ज्ञास्यसि कियद्भुजो मे रक्षति Ś.1.13; कियदवशिष्टं रजन्याः Ś.4; गन्तव्यमस्ति कियदित्यसकृद् ब्रुवाणा S. D.
    -2 Of what consideration, i. e. of no account, worthless; राजेति कियती मात्रा Pt.1.4.; मातः कियन्तो$रयः Ve.5.9.
    -3 Some, a little; a small number, a few (having an indefinite force); निजहृदि विकसन्तः सन्ति सन्तः कियन्तः Bh.2.78; त्वदभिसरणरभसेन वलन्ती पतति पदानि कियन्ति चलन्ती Gīt.6.
    -Comp. -एतद् of what importance is this to; कियदेतद्धनं पुंसः Ks.3.49.
    -एतिका effort, vigorous and persevering exertion.
    -कालम् ind.
    1 how long.
    -2 some little time.
    -चिरम् ind. how long; कियच्चिरं श्राम्यसि गौरि Ku.5.5.
    -दूरम् ind.
    1 how far, how dis- tant, how long; कियद्दूरे स जलाशयः Pt.1; N.1.137.
    -2 for a short time, a little way.
    -मात्रः a trifle, small matter; कियन्मात्रे कृतो$नेन संरम्भो$यं कियानिति Ks.65.139.

    Sanskrit-English dictionary > कियत् _kiyat

  • 111 किलास _kilāsa

    किलास a. Ved. Leprous; चन्द्रमसे किलासम् Vāj.3.21.
    -सम् 1 A white leprous spot; इदं रजनि रजय किलासं पलितं च यत् Av.1.23.1.
    -2 A blotch, scab.
    -3 A kind of leprosy.
    -सिन् a. Leprous; P.V.2.128.

    Sanskrit-English dictionary > किलास _kilāsa

  • 112 खण्ड् _khaṇḍ

    खण्ड् 1 P. (खण्डयति, खण्डित)
    1 To break, cut, tear, break to pieces, crush; Bk.15.54; सौहार्दं शकटेन खण्डितम् Mu.5.18; Śi.7.31,2.24,6.16,12.3.
    -2 To defeat completely, destroy, dispel; रजनीचरनाथेन खण्डिते तिमिरे निशि H.2.III.
    -3 To disappoint; frustrate, cross in love; स्त्रीभिः कस्य न खण्डितं भुवि मनः Pt.1.146.
    -4 To disturb.
    -5 To cheat.

    Sanskrit-English dictionary > खण्ड् _khaṇḍ

  • 113 गत _gata

    गत p. p. [गम्-क्त]
    1 Gone, departed, gone for ever; Mu.1.25; किं गते सलिले सेतुबन्धेन, किं गते विवाहे नक्षत्रपरीक्षया Vb.4. 'what is the use of locking the stable-door when the steed is stolen ?'
    -2 Passed away, elapsed, past; गदायां रात्रौ.
    -3 Dead, deceased, departed to the next world; गत एव न ते निवर्तते Ku.4.3.
    -4 Gone to, arrived at, reaching to.
    -5 Being in, situated in, resting on, contained in; usually in comp.; प्रासादप्रान्तगतः Pt.1 seated on &c.; सदोगतः R.3.66 seated in the assembly; भर्तारं गता Ś.4.13 united to a husband; so आद्य˚; सर्वगत existing everywhere.
    -6 Fallen into, reduced to; e. g. आपद्गतः
    -7 Referring or relating to, with regard to, about, concerning, connected with (usually in comp.); राजा शकुन्तलागतमेव चिन्तयति Ś.5; भर्तृगतया चिन्तया Ś4; वयमपि भवत्यौ सखीगतं किमपि पृच्छामः Ś1; so पुत्रगतः स्नेहः &c.
    -8 Frequented, resorted to; सुहृद्˚ Ku.4.24.
    -9 Known, celebrated.
    -1 Directed towards, belonging to.
    -11 Known, understood.
    -तम् 1 Motion, going; गतमुपरि घनानां वारिगर्भोदराणाम् Ś.7.7; Śi.1.2, 7.4.
    -2 Gait, manner of going; Ku.1.34; हंस प्रयच्छ मे कान्ता गतिरस्यास्त्वया हृता V.4.16.
    -3 An event.
    -4 The place where one has gone.
    -5 Celebration, being known, diffusion; यावन्नाम्नो गतम् Ch. Up.7.1.5.
    -6 Manner. (As first member of comp. translated by 'free from', 'bereft of', 'deprived of', 'without'.)
    -Comp. -अक्ष a. sightless, blind.
    -अध्वन् a.
    1 one who has accomplished or finished a journey; बलैरध्युषि- तास्तस्य विजिगीषोर्गताध्वनः R.4.46,11.33.
    -2 conversant, familiar (with anything); त्रिविधे मोक्षधर्मे$स्मिन्गताध्वा छिन्नसंशयः Mb.12.32.25. (-f.) the time immediately preceding new moon when a small streak of the moon is still visible; (चतुर्दशीयुक्ता$मावास्या).
    -अनुगतम् following custom or precedent.
    -अनुगतिक a. doing as others do, a blind follower; गतानुगतिको लोको न लोकः पार- मार्थिकः Pt.1.342 'people are blind followers or servile imitators'; Mu.6.5.
    -अन्त a. one whose end has arriv- ed.
    -अर्थ a.
    1 poor.
    -2 meaningless (the meaning being already expressed).
    -असु, -जीवित, -प्राण a. expired, dead; गतासूनगतासूंश्च नानुशोचन्ति पण़्डिताः Bg.2.11.
    -आगतम् 1 going and coming, frequent visits; आदित्यस्य गतागतैरहरहः संक्षीयते जीवितम् Bh.3.7; Bg.9.21; Mu.2.3; 4.1.
    -2 interchange of place; कष्टं स्मरामि तव तानि गता- गतानि Māl.9.47.
    -3 the flight of a bird backward and forward.
    -4 irregular course of the stars (in astro- nomy).
    -5 Narration of past and future; स सर्वमखिलं राज्ञो वंशस्याह गतागतम् Rām.7.51.23.
    -आधि a. free from anxiety, happy.
    -आयुस् a. decrepit, infirm, very old.
    -आर्तवा 1 a woman past her child-bearing.
    -2 a bar- ren woman.
    -उत्साह a. disspirited, dejected.
    -ओजस् a. bereft of strength or energy.
    -कल्मष a. freed from crime or sin, purified.
    -क्लम a. refreshed; संविशेत्तु यथाकालमुत्तिष्ठेच्च गतक्लमः Ms.7.225.
    -चेतन a. deprived of sense or consciousness, insensible, senseless.
    -त्रप a. bold, without fear or shame; Bhāg.8.8.29.
    -दिनम्, -दिवसः the past day, yesterday.
    -दिनम् ind.. yester- day.
    -प्रत्यागत a. returned after having gone away; Ms.7.186.
    -प्रभ a. bereft of splendour, dim, obscured, faded.
    -प्राण a. lifeless, dead.
    -प्राय a. almost gone, nearly passed away; गतप्राया रजनी.
    -भर्तृका 1 a widow.
    -2 (rarely) a woman whose husband has gone abroad (= प्रोषितभर्तृका); किमु मुहुर्मुहुर्गतमर्तृकाः Śi.
    -मनस्क a. thinking of (loc.); सपदि गतमनस्कः (प्रियायाः केशपाशे) R. 9.67.
    -लक्ष्मीक a.
    1 bereft of lustre or splendour, faded.
    -2 deprived of wealth, impoverished, suffering losses.
    -वयस्, -वयस्क a. advanced in years, aged, old; गतवयसामपि पुंसां येषामर्था भवन्ति ते तरुणाः Pt.1.1.
    -वर्षः, -र्षम् the past year.
    -वैर a. at peace (with), reconciled.
    -व्यथ a. free from pain; प्रत्तां दुहितरं सम्राट् सदृक्षाय गत- व्यथः Bhāg.3.22.24.
    -शैशव a. past child-hood.
    -श्रम a. unmindful of troubles; आदित्यपथमाश्रित्य जगाम स गतश्रमः Rām.6.74.5.
    -सङ्ग a.
    1 free from attachment; गतसङ्गस्य युक्तस्य Bg.4.23.
    -2 adverse or indifferent to.
    -सत्त्व a.
    1 dead, annihilated, lifeless.
    -2 base.
    -सन्नकः an elephant out of rut.
    -स्पृह a. indifferent to worldly attachments; गतस्पृहो धैर्यधरः कृपालुः Vaidyajīvanam.

    Sanskrit-English dictionary > गत _gata

  • 114 गृहम् _gṛham

    गृहम् [गृह्यते धर्माचरणाय, ग्रह् गेहार्थे क Tv.]
    1 A house, dwelling, habitation, mansion; न गृहं गृहमित्याहुर्गृहिणी गृह- मुच्यते Pt.4.81,5.15; पश्य वानरमूर्खेण सुगृही निर्गृहीकृतः Pt. 1.39.
    -2 A wife; (the first quotation in
    1 is some- times erroneously cited as an illustration).
    -3 The life of a householder; न हि सति कुलधुर्ये सूर्यवंश्या गृहाय R.7. 71,5.1; Mv.4.28.
    -4 A sign of the zodiac.
    -5 A name or appellation.
    -6 A square (in chess or any other game).
    -हाः (m. pl.)
    1 A house, dwelling; इमे नो गृहाः Mu.1; स्फटिकोपलविग्रहा गृहाः शशभृद्भित्तनिरङ्कभित्तयः N.2.74; तत्रागारं धनपतिगृहानुत्तरेणास्मदीयम् Me.77.
    -2 A wife; अथावलोकको$गच्छद्गृहानेकः परावसुः Mb.3.138.4.
    -3 The inhabitants of a house, family; the life of a house- holder; गृहानुत्सृज्य यो राजन् मोक्षमेवाभिपद्यते Mb.12.16.29.
    -हः Ved. An assistant, or servant; गृहो याम्यरंकृतो देवेभ्यो हव्यवाहनः Rv.1.119.13. In comp. oft. rendered by 'domestic', 'household' or 'tame'; e. g. ˚कपोतः 'a tame pigeon'; ˚कार्याणि-कर्माणि 'household duties'; ˚ शकु- न्तिका 'tame bird'; छद्मना परिददामि मृत्यवे सौनिको गृहशकुन्तिका- मिव U.1.45 &c.
    -Comp. -अक्षः a loophole, eyelet-hole, a round or ablong window.
    -अधिपः, -ईशः, -ईश्वरः 1 a house-holder.
    -2 a regent of a sign of the zodiac. संशयस्थः see अनुपात.
    -अयनिकः a house-holder.
    -अर्थः domestic affairs, any household matter; गृहार्थो$ग्निपरि- ष्क्रिया Ms.2.67.
    -अभिपालिन् m. a watchman.
    -अम्लम् a kind of sour-gruel.
    -अवग्रहणी the threshold.
    -अश्मन् m. a flat ablong stone upon which condiments are ground (Mar. पाटा).
    - आगत a. one who has come to a house. (
    -तः) a guest.
    -आचारः household or domestic business; U.2.
    -आरम्भः building a house; गृहारम्भातिदुःखाय Bhāg.11.9.15.
    -आरामः, -वाटी, -वाटिका a garden attached to a house.
    -आशया, -आश्रया the betel-tree.
    -आश्रमः the order of a house- holder, the second stage in the religious life of a Bāhmaṇa; see आश्रम; Ms.6.1.
    -आश्रमिन् m. a house- holder; Bhāg.1.8.7.
    -ईश्वरी a housewife; दिष्ट्या गृहेश्वर्यसकृन्मयि त्वया कृतानुवृत्तिर्भवमोचनी खलैः Bhāg.1.6.54.
    -उत्पातः any domestic nuisance.
    -उपकरणम् a domestic utensil, anything required for household use; एकदा निर्गता क्रेतुं गृहोपकरणानि सा Ks.2.15.
    -कच्छपः = गृहाश्मन् q. v.
    -कन्या, -कुमारी the plant Aloe Perfoliata (Mar. कोरफड).
    -कपोतः, -तकः a tame or domestic pigeon; Śi.4.52.
    -करणम् 1 household affairs.
    -2 house-building.
    -कर्तृ m.
    1 'a house-builder,' a kind of sparrow.
    -2 a carpenter; गृहकर्ता भवानेव देवानां हृदयेप्सितम् Rām.7.5.19.
    -कर्मन् n.
    1 household affairs.
    -2 a domestic rite. ˚करः, ˚कारः, ˚दासः a menial, domestic servant; शंभुस्वयंभुहरयो हरिणेक्षणानां येनाक्रियन्त सततं गृहकर्मदासाः Bh.1.1.
    -कलहः domestic feuds, intestine broils.
    -कारकः a house- builder, mason; करोति तृणमृत्काष्ठैर्गृहं वा गृहकारकः Y.3.146.
    -कारिन् m.
    1 a housebuilder.
    -2 a kind of wasp.
    -कुक्कुटः a domestic cock.
    -कार्यम्, -कृत्यम् household affairs; सदा प्रहृष्टया भाव्यं गृहकार्येषु दक्षया Ms.5.15.
    -गोधा, -गोधिका the small house-lizard.
    -चुल्ली a house with two rooms contiguous to each other, but one facing west, the other east; Bṛi. S.53.4.
    -चेतस् a. thinking only of one's house; Bhāg.9.11.17.
    -छिद्रम् 1 a family-secret or scandal.
    -2 family dissensions; आयुर्वित्तं गृहच्छिद्रं मन्त्रमैथुनभेषजम् H.1.123.
    -ज, -जात a. born in the house (a slave &c.); Bṛi.5.61.7; Ms. 8.415.
    -जनः family, members of a family, especially the wife; Mu.1.
    -जालिका deceit, disguise.
    -ज्ञानिन् (also गृहेज्ञानिन्) 'wise only in the inside of the house', inexperienced, stupid, foolish.
    -तटी a terrace in front of the house.
    -दारु n. a house-post; नरपतिबले पार्श्वायाते स्थितं गृहदारुवत् Mk.4.3.
    -दाहः setting a house on fire, incendiarism.
    -दासः a domestic slave.
    -दासी a female domestic slave; एकदा गृहदासीषु यशोदा नन्दगेहिनी । कर्मान्तर- नियुक्तासु निर्ममन्थ स्वयं दधि ॥ Bhāg.1.9.1.
    -दीप्तिः f. the splendour or ornament of a house, a virtuous woman; प्रजनार्थं महाभागाः पूजार्हा गृहदीप्तयः Ms.9.26.
    -देवता the goddess of a house; (pl.) a class of household deities; Ks.4.74.
    -देहली the threshold of a house; यासां बलिः सपदि मद्गृहदेहलीनाम् Mk.1.9.
    -नमनम् wind.
    -नाशनः a wild pigeon.
    -नीडः a sparrow,
    -पतिः 1 a householder; बामं गृहपतिं नय Rv.6.53.2; a man who has entered on the second stage of life, one who, after having completed his studies, is married and settled.
    -2 a sacrificer.
    -3 the virtue of a householder; i. e. hospitality.
    -4 Ved. an epithet of Agni.
    -5 the maintenance of the sacred and perpetual fire.
    -6 the head or judge of a village; Mk.2; Dk.8.
    -पत्नी Ved. 'the mistress of a house', the wife of the householder; गृहान् गच्छ गृहपत्नी यथासः Rv.1.85.26.
    -पालः 1 the guardian of a house.
    -2 a housedog; आस्ते$वमत्योपन्यस्तं गृहपाल इवाहरन् Bhāg.3.3.15.
    -पिण्डी f. the basement of a building; Kāmikāgama 55.2-21.
    -पोतकः the site of a house, the ground on which it stands and which surrounds it.
    -पोषणम् maintenance of a house- hold; तेन चास्य नियुक्ताभूत्स्वभार्या गृहपोषणे Ks.2.55.
    -प्रवेशः a solemn entrance into a house according to prescribed rites.
    -बभ्रुः a domestic ichneumon.
    -बलिः a domestic oblation, offering of the remnants of a meal to all creatures, such as animals, supernatural beings, and particularly household deities; Ms.3.265. ˚प्रियः a crane. ˚भुज् m.
    1 a crow.
    -2 a sparrow; नीडारम्भैर्गृहबलि- भुजामाकुलग्रामचैत्याः Me.23. ˚देवता a deity to whom a domestic oblation is offered.
    -भङ्गः 1 one who is driven from his house, an exile.
    -2 destroying a house.
    -3 breaking into a house.
    -4 failure, ruin or destruction of a house, firm &c.
    -भञ्जनम् 1 breaking down or destroying a house.
    -2 causing the decay or ruin of a family.
    -भद्रकम् an audience-hall.
    -भर्तृ m. the master of a house; Bṛi. S. 53.58.
    -भूमिः f. the site of a house.
    -भेदिन् a.
    1 prying into domestic affairs.
    -2 causing domestic quarrels.
    -भोजिन् m. an inmate of the same house, tenant; तस्मा- दप्यग्रहारान्ये जगृहुर्गृहभोजिनः Rāj. T.5.43.
    -मणिः a lamp.
    -माचिका a bat.
    -मार्जनी a female servant of the house; सख्योपेत्याग्रहीत्पाणिं यो$हं तद्गृहमार्जनी Bhāg.1.83.11.
    -मृगः a dog.
    -मेघः a multitude of houses; Rām.5.
    -मेध a.
    1 one who performs the domestic rites or sacrifices; गृह- मेधास आ गत मरुतो माप भूतन Rv.7.59.1.
    -2 connected with the duties of a householder.
    (-धः) 1 a householder.
    -2 a domestic sacrifice; Bhāg.2.6.19.
    -मेधिन् m. a householder, a married Brāhmaṇa who has a house- hold; (गृहैर्दारैर्मेधन्ते संगच्छन्ते Malli.); प्रजायै गृहमेधिनाम् R.1. 7; see गृहपति above.
    (-नी) 1 the wife of a householder, a house-wife; न व्यचष्ट वरारोहां गृहिणीं गृहमेधिनीम् Bhāg.4. 26.13.
    -2 the intellect based on the Sattva quality.
    -यज्ञः see गृहमेधः; Mb.1.18.5.
    -यन्त्रम् a stick or other instrument to which, on solemn occasions, flags are fastened; गृहयन्त्रपताकाश्रीरपौरादरनिर्मिता Ku.6.41.
    -रन्ध्रम् family-dissensions.
    -वाटिका, -वाटी a garden attached to a house.
    -वित्तः the owner of a house.
    -व्रत a. devoted to home. मतिर्न कृष्णे परतः स्वतो वा मिथो$भिपद्येत गृहव्रतानाम् Bhāg.7.5.3.
    -शायिन् m. a pigeon.
    -शुकः 1 a domestic parrot, one kept for pleasure; Amaru.16.
    -2 a domestic poet; आयातेन शुकैः सार्धं दत्ता गृहशुकेन यः । मुक्ताः प्राप्य प्रतिष्ठायां चक्रे ख्यातां शुकावलीम् ॥ Rāj. T.5.31.
    -संवेशकः a house-builder by profession; Ms.3.163.
    -सार property; गृहीतसारमेनं सपुत्रकलत्रं संयम्य Mu.1.
    -स्थः a householder, one who has entered on the stage of a house-holder; संकटा ह्याहिताग्नीनां प्रत्यवायैर्गृहस्थता U.1.9; see गृहपति above and Ms.3.68;6.9. ˚आश्रमः the life of a householder; see गृहाश्रम. ˚धर्मः the duty of a house- holder.
    -स्थूणा the pillar of a house.

    Sanskrit-English dictionary > गृहम् _gṛham

  • 115 चारः _cārḥ

    चारः [चर एव अण्]
    1 Going, walking, gait, wandering about; मण्डलचारशीघ्रः V.5.2; क्रीडाशैले यदि च विचरेत् पाद- चारेण गौरी Me.6; निवृत्तचारः सहसा गतो रविः प्रवृत्तचारा रजनी ह्युपस्थिता Rām.2.66.26 walk on foot.
    -2 Motion, course, progression; मङ्गलचार, शनिचार, राहु˚ &c.
    -3 A spy, scout, secret emissary; Ms.7.184;9.261; see चारचक्षुस् below.
    -4 Performing, practising.
    -5 A prison.
    -6 A bond, fetter.
    -7 The Pippalī tree or the Priyāla tree.
    -8 A platform, Māna.62.1.3.
    -रम् An artifi- cial poison.
    -Comp. -अन्तरितः a spy.
    -ईक्षणः, -चक्षुस् m. 'using spies as eyes', a king (or a statesman) who employs spies and sees through their medium; चारचक्षु- र्महीपतिः Ms.9.256; cf. Kāmandaka:-- गावः पश्यन्ति गन्धेन वेदैः पश्यन्ति च द्विजाः । चारैः पश्यन्ति राजानश्चक्षुर्भ्यामितरे जनाः ॥ also Rām.:-- यस्मात्पश्यन्ति दूरस्थाः सर्वानर्थान्नराधिपाः । चारेण तस्मादुच्यन्ते राजानश्चारचक्षुषः ॥
    -चण, -चञ्चु a. graceful in gait, of graceful carriage.
    -ज्या the sine of the ascen- sional difference.
    -पथः a place where two roads meet.
    -भटः a valorous man, warrior.
    -भटी courage.
    -वायुः summer-air, zephyr.

    Sanskrit-English dictionary > चारः _cārḥ

  • 116 जागृवि _jāgṛvi

    जागृवि a. Ved.
    1 Watchful, attentive, vigilant.
    -2 Awake.
    -3 Clear, bright (as fire); येन ज्योतिरजन- यन्नृतावृधो देवं देवाय जागृवि Rv.8.89.1.
    -4 Active, animating.
    -विः 1 A king.
    -2 Agni or fire; देवो देवेष्वनवद्य जागृविः Rv.1.31.9.

    Sanskrit-English dictionary > जागृवि _jāgṛvi

  • 117 तैलम् _tailam

    तैलम् [तिलस्य तत्सदृशस्य वा विकारः अण्]
    1 Oil; लभेत सिकतासु तैलमपि यत्नतः पीडयन् Bh.2.5; Y.1.284; R.8.38.
    -2 Benzoin.
    -Comp. -अटी a wasp.
    -अभ्यङ्गः anointing the body with oil.
    -अम्बुका, -पकः, -पका, -पा, -पायिका a cockroach; Ms.12.63.
    -कल्कजः oil-cake.
    -कारः an oil-man.
    -किट्टम् oil cake.
    -क्षौमम् a kind of oily cloth (whose ash is applied to the wound); Mb. 5.155.9.
    -चौरिका a cockroach.
    -द्रोणी an oil-tub.
    -पर्णिका, -पर्णी, -र्णिकम् 1 sandal.
    -2 incense; Kau. A.2.11.
    -3 turpentine.
    -पायिन् m.
    1 a kind of cock- roach; यस्तु चोरयते तैलं नरो मोहसमन्वितः । सो$पि राजन्मृतो जन्तुस्तैलपायी प्रजायते ॥ Mb.13.111.111.
    -2 a sword; तामापतन्तीं चिच्छेद शकुनिस्तैलपायिना Mb.7.155.31.
    -पिञ्जः the white sesamum.
    -पिपीलिका the small red ant.
    -पीत a. one who has drunk oil.
    -पूर a. (lamp) that wants no oil-filling; cf. भवन्ति यत्रैषधयो रजन्यामतैलपूराः सुरतप्रदीपाः Ku.1.1.
    -प्रदीपः an oil-lamp; Ks.99.4.
    -फलः 1 the Iṅgudi tree.
    -2 the sesamum plant.
    -भाविनी Jasmine.
    -माली the wick of a lamp; (also मालिन् m.)
    -यन्त्रम् an oil-mill; Bhāg.5.21.13.
    -स्फटिकः a kind of gem.

    Sanskrit-English dictionary > तैलम् _tailam

  • 118 निपत् _nipat

    निपत् 1 P.
    1 To fall or come down, descend, alight, sink down; निपतन्ती पतिमप्यपातयत् R.8.38; Bk.15.27.
    -2 To be cast at, be directed towards; निपेतुरन्तःकरणै- र्नरेन्द्राः R.6.11.
    -3 To throw oneself down (as at the feet), fall prostrate; देवास्तदन्ते हरमूढभार्यं किरीटबद्धाञ्जलयो निपत्य Ku.7.92; R.4.5; Bh.2.31.
    -4 To fall or descend into, meet in; त्वय्येव निपतन्त्योघा जाह्नवीया इवार्णवे R.1.26.
    -5 To fall upon, attack, rush at or upon; सिंहो शिशुरपि निपतति मदमलिनकपोलभित्तिषु गजेषु Bh.2.38.
    -6 To happen, occur, take place, fall to one's lot; सकृदंशो निपतति Ms.9.47.
    -7 To be placed, occupy a place; अभ्यर्हितं पूर्वं निपतति.
    -8 To flow in, discharge into.
    -9 To fall into ruin.
    -1 To fall into (any state).
    -11 To be miscarried (as the foetus). -Caus.
    1 To cause to fall down, throw or hurl down.
    -2 To kill, destroy; तातं निपात्य सह बन्धुजनाक्षितोयैः Mu.5.7; Pt.3.63.
    -3 To inlay, emboss.
    -4 To direct (the eyes) upon.
    -5 To spit out.
    -6 To raise or levy (as a tribute).
    -7 (In gram.) To put down as a special or irregular form, to mention as an irregular formation; एते पञ्चविंशतिरजन्ता निपात्यन्ते Sk.

    Sanskrit-English dictionary > निपत् _nipat

  • 119 निशा _niśā

    निशा [नितरां श्यति तनूकरोति व्यापारान् शो-क Tv.]
    1 Night या निशा सर्वभूतानां तस्यां जागर्ति संयमी Bg.2.69.
    -2 Turme- ric.
    -3 A dream.
    -4 A collective name for the zodia- cal signs Aries, Taurus, Gemini, Cancer, Sagittarius, and Capricorn.
    -5 A species of plant (Mar. कचरा or उपळसरी).
    -Comp. -अटः, -अटनः 1 an owl.
    -2 a demon, ghost, goblin; ईश्वरस्य निशाटानां विलोक्य निखिलां पुरीम् Bk. 8.115; Rām. Ch.1.34
    -अटकः bdellium.
    -अतिक्रमः, -अत्ययः, -अन्तः, -अवसानम् 1 the passing away of night.
    -2 daybreak; ये मां स्तुवन्त्यनेनाङ्ग प्रतिबुध्य निशात्यये Bhāg.8.4.25.
    -अदः = Niṣāda q. v.
    -अन्ध a. blind at night. (
    -न्धा) the creeper called जतुका.
    -अधीशः, -ईशः, -नाथः, -पतिः, -मणिः, -रत्नम् 1 the moon.
    -2 camphor.
    -अर्धकालः the first part of the night.
    -आख्या -आह्वा turmeric.
    -आदिः the evening twilight.
    -उत्सर्गः end of night, day break.
    -उषित a. having remained overnight (Mar. शिळे).
    -एतः a crane.
    -करः 1 the moon; बहुले$पि गते निशाकरस्तनुतां दुःखमनङ्ग मोक्ष्यति Ku.4.13; द्विजावली बालनिशाकरांशुभिः.
    -2 a cock.
    -3 camphor.
    -4 N. of the numeral 1.
    -केतुः the moon
    -गुह a bed-chamber.
    -क्षयः close of night.
    -चर a. (
    -रा, री f.) moving about by night, night stalker.
    -(रः) 1 a fiend, goblin, an evil spirit; तस्मै निशाचरैश्वर्यं प्रतिशुश्राव राघवः R.12.69.
    -2 an epithet of Śiva.
    -3 a jackal.
    -4 an owl.
    -5 a snake.
    -6 the ruddy goose.
    -7 a thief. ˚पतिः
    1 an epithet of (1) Śiva; (2) of Rāvaṇa.
    (-री) 1 a female fiend.
    -2 a woman going to meet her lover at night by appoint- ment; राममन्मथशरेण ताडिता दुःसहेन हृदये निशाचरी R.11.2 (where the word is used sense 1 also).
    -3 a harlot.
    -चर्मन् m. darkness.
    -जलम् dew, frost.
    -दर्शिन् m. an owl.
    -निशम् ind. every night, always; ऋषेस्तस्योटज- स्थस्य कालो$गच्छन्निशानिशम्.
    -पुष्पम् 1 the white water-lily (opening at night).
    -2 hoar-frost, dew.
    -बलम् see निशा (4).
    -मुखम् the beginning of night, cf. प्रदोषो रजनीमुखम्.
    -मृगः a jackal
    -रत्नम् 1 the moon
    -2 camphor.
    -वनः hemp (शण).
    -विहारः a demon. goblin, a Rākṣasa; प्रचक्रतू रामनिशाविहारौ Bk.2.36.
    -वेदिन् m. a cock.
    -हसः the white water-lily (opening at night).

    Sanskrit-English dictionary > निशा _niśā

  • 120 पटीर _paṭīra

    पटीर a.
    1 Beautiful, lovely.
    -2 High, tall.
    -रः [पट् ईरन्]
    1 A ball for playing with.
    -2 Sandal-wood.
    -3 Cupid, the god of love.
    -रम् 1 Catechu.
    -2 A Sieve.
    -3 The belly.
    -4 A field.
    -5 A cloud.
    -6 Height
    -7 A radish.
    -8 Rheumatism.
    -9 Catarrh.
    -Comp. -जन्मन् m. sandal-tree; वहति विषधरान् पटीरजन्मा Bv.1.74.

    Sanskrit-English dictionary > पटीर _paṭīra

Страницы

См. также в других словарях:

  • rájana — रजन …   Indonesian dictionary

  • rajani — रजनि …   Indonesian dictionary

  • rajanī — रजनी …   Indonesian dictionary

  • rajanī-bhujaṉga — रजनीभुजंग …   Indonesian dictionary

  • rajani-cara — रजनिचर …   Indonesian dictionary

  • rajanī-cara — रजनीचर …   Indonesian dictionary

  • rajanī-dvaya — रजनीद्वय …   Indonesian dictionary

  • rajanī-dvaṉdva — रजनीद्वंद्व …   Indonesian dictionary

  • rajanī-gandha — रजनीगन्ध …   Indonesian dictionary

  • rajanī-hāsā — रजनीहासा …   Indonesian dictionary

  • rajanī-jala — रजनीजल …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»