पुनरानयन

वरम् ind. Rather or better than, preferably to, it is better that &c. It is sometimes used with the ablative; समुन्नयन् भूतिमनार्यसंगमाद्वरं विरोधो$पि समं महात्मभिः Ki.1.8. But it is generally used absolutely, वरम् being used with the clause containing the thing preferred, and न च, न तु or न पुनः with the clause containing the thing to which the first is preferred, (both being put in the nominative case); वरं मौनं कार्यं न च वचनमुक्तं यदनृतं... वरं भिक्षाशित्वं न च परधनास्वादनसुखम् H.1.116; वरं प्राणत्यागो न पुनरधमानामुपगमः ibid; वरं गर्भस्रावो वरमृतुषु नैवाभिगमनम्, वरं जातप्रेतो वरमपि च कन्यैव जनिता । वरं वन्ध्या भार्या वरमपि च गर्भेषु वसतिर्न चाविद्वान् रूपद्रविणगुणयुक्तो$पि तनयः ॥ Pt.; sometimes न is used without च, तु or पुनः; याच्ञा मोघा वरमधिगुणे नाधमे लब्धकामा Me.6.

वर्षिष्ठ a.

1 Oldest, very old; नमो वर्षिष्ठाय त्रिनयन यविष्ठाय च नमो Śiva-mahimna 29.

-2 Strongest.

-3 Largest.

-4 Most thriving, prosperous; एकं वनं तद्वर्षिष्ठं पक्वखर्जूर- जम्बूमत् Bhāg.1.2.25 (superl. of वृद्ध q. v.).

वाम a. Left (opp. दक्षिण); विलोचनं दक्षिणमञ्जनेन संभाव्य तद्वञ्चितवामनेत्रा R.7.8; Me.8,98.

-2 Being or situated on the left side; वामश्चायं नदति मधुरं चातकस्ते सगन्धः Me.9; (वामेन is used adverbially in the same sense; e. g. वामेनात्र वटस्तमध्वगजनः सर्वात्मना सेवते K. P.1).

-3 (a) Reverse, contrary, opposite, adverse, unfavourable; तदहो कामस्य वामा गतिः Gīt.12; Māl.9.8; Bk.6.17; (b) Acting contrary, of an opposite nature; यान्त्येवं गृहिणीपदं युवतयो वामाः कुलस्याधयः Ś.4.18. (c) Perverse, crooked-natured, refractory; Ś.6. (d Coy (in love). (e) Hard, cruel.

-4 Vile, wicked, base low, bad; उवाच वामं चक्षुर्भ्यामभिवीक्ष्य दहन्निव Bhāg.4.2.8; आसक्तास्तास्वमी मूढा वामशीला हि जन्तवः Ki.11.24.

-5 Lovely, beautiful, charming; as in वामलोचना; वामोरू; वामभ्रूः वामस्वभाव q. v.

-6 Short.

-मः 1 A sentient being, an animal.

-2 N. of Śiva.

-3 Of Cupid, the god of love.

-4 A snake.

-5 An udder, a breast.

-6 Prohibited or forbidden act or practice (as drinking wine).

-7 The left hand.

-मम् 1 Wealth, possessions.

-2 Any lovely or desirable thing.

-3 Adversity, misfortune.

-Comp. -अङ्गी f. a beautiful woman; वामाङ्गीकृतवामाङ्गि कुण्डलीकृतकुण्डलि Udb.

-आचारः, -मार्गः the left-hand ritual or doctrine of the Tantras; the doctrine of resorting to मांस, मद्य, मत्स्य, मैथुन and मुद्रा.

-आपीडनः the Pilu tree.

-आवर्तः 1 a conch-shell, the spiral of which runs from right to left.

- इतर a. right.

-ऊरु, -ऊरू f. a woman with handsome thighs; तदिदं विषहिष्यते कथं वद वामोरु चिताधिरोहणम् R.8.57.

-कुक्षिः left side of the abdomen.

-दृश् f. a woman (with lovely eyes).

-देवः 1 N. of a sage.

-2 N. of Śiva; नाहं न यूयं यदृतां गतिं विदुर्न वामदेवः किमुतापरे सुराः Bhāg.2.6.36.

-नयना a fair-eyed woman.

-नी a. bringing wealth; Ch. Up.

-नेत्रम् a mystical N. of the vowel ई.

-भ्रूः f. a beauti- ful-eyebrowed woman; केनेत्थं परमार्थतो$र्थवदिव प्रेमास्ति वाम- भ्रुवाम् Pt.1.136.

-लोचना a woman with lovely eyes; विरूपाक्षस्य जयिनीस्ताः स्तुवे वामलोचनाः K. P.1; R.19.13.

-शील a. of a perverse or crooked nature; cross-tempered; तदेहि वामशीलां मालतीं निर्भर्त्सयामः Māl.7. (

-लः) an epithet of the god of love.

-स्वभाव a. of noble character; निरीक्ष्य कृष्णा$पकृतं गुरोः सुतं वामस्वभावा कृपया ननाम च Bhāg.1.7.42.

-हस्तः the dew-lap of a goat.

वि ind.

1 As a prefix to verbs and nouns it expres- ses:-- (a) separation, disjunction (apart, asunder, away, off &c.), as वियुज्, विहृ, विचल् &c.; (b) the reverse of an action; as क्री 'to buy'; विक्री, 'to sell'; स्मृ 'to remember'; विस्मृ 'to forget'; (c) division; as विभज्, विभाग; (d) distinction; as विशिष्, विशेष, विविच्, विवेक; (e) discrimination; व्यवच्छेद (f) order, arrange- ment; as विधा, विरच्; (g) opposition; as विरुध्, विरोध; (h) privation; as विनी, विनयन; (i) deliberation, as विचर्, विचार; (j) intensity; विध्वंस.

-2 As a prefix to nouns or adjectives not immediately connected with roots, वि expresses (a) negation or privation, in which case it is used much in the same way as अ or निर्, i. e. it forms Bah. comp.; विधवा, व्यसुः &c.; (b) inten- sity, greatness; as विकराल; (c) variety, as विचित्र; (d) difference; as विलक्षण; (e) manifoldness, as विविध; (f) contrariety, opposition, as विलोम; (g) change, as विकार; (h) impropriety, as विजन्मन्.

विकम्प् 1 Ā.

1 To shake, tremble; किं यासि बालकदलीव विकम्पमाना Mk.1.2;; स्फुरति नयनं वामो बाहुर्मुहुश्च विकम्पते 9. 13; स्वधर्ममपि चावेक्ष्य न विकम्पितुमर्हसि Bg.2.31.

-2 To be- come changed or deformed.

-3 To shrink or retreat from. -Caus. To shake; रावणश्रियमपि व्यकम्पयत् R.11. 19; Ṛs.2.17.

विनयनम् 1 Removing, taking away; वक्ष्यस्यध्वश्रम- विनयने तस्य शृङ्गे निषण्णः Me.54.

-2 Education, instruction, training, discipline.

विपरीतता त्वम् Contrariety, inversion, opposition; लोके गुरुत्वं विपरीततां वा स्वचेष्टितान्येव नरं नयन्ति Subhā&stod.

विभ्रान्त p. p.

1 Whirled about.

-2 Agitated, bewil- dered, confused, flurried.

-3 Mistaken, erring.

-4 Spread abroad (as fame).

-Comp. -नयन a. with rolling eyes.

-शील a.

1 confused in mind.

-2 intoxi- cated, drunk.

(-लः) 1 a monkey.

-2 the disc of the sun or moon.