Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

पुनरानयन

  • 101 दृश्य _dṛśya

    दृश्य pot. p. [दृश् कर्मणि क्यप्]
    1 To be seen, visible.
    -2 To be looked at.
    -3 Beautiful, pleasing to the sight, lovely; निदर्शयामास विशेषदृश्यम् R.6.31; तमेकदृश्यं नयनैः पिबन्त्यः (नार्यः) Ku.7.64.
    -श्यः (Arith.) A given quantity or number.
    -श्यम् A visible object; the visible world; दृश्यं तमसि न पश्यति दीपेन विना सचक्षुरपि M.1.9.
    -Comp. -इतर a. invisible.
    -जाति (Arith.) reduction of a given quantity with fractions.
    -स्थापित a. placed conspicuously; दृश्यस्थापितमृद्दर्भभिक्षाभाण्डमृगाजिनाम् Ks.24.92.

    Sanskrit-English dictionary > दृश्य _dṛśya

  • 102 धा _dhā

    धा 3 U. (दधाति, धत्ते, दधौ-दधे, अधात्-अधित धास्यति-ते, धातुम्, हित; -pass. धीयते; -caus. धापयति-ते; -desid. धित्सति-ते)
    1 To put, place, set, lay, put in, lay on or upon; विज्ञातदोषेषु दधाति दण्डम् Mb.; निःशङ्कं धीयते (v. l. for दीयते) लोकैः पश्य भस्मचये पदम् H.2.132.
    -2 To fix upon, direct (the mind or thoughts &c.) towards (with dat. or loc.); धत्ते चक्षुर्मुकुलिनि रणत्कोकिले बालचूते Māl.3.12; दधुः कुमारानुगमे मनांसि Bk.3.11;2.7; Ms.12.23.
    -3 To bestow anything upon one, grant, give, confer, present (with dat., gen., or loc.); धुर्यां लक्ष्मीमथ मयि भृशं धेहि देव प्रसीद Māl.1.3; यद्यस्य सो$दधात्सर्गे तत्तस्य स्वयमाविशत् Ms.1.29.
    -4 To hold, contain; तानपि दधासि मातः Bv.1.68; Ś.4.4.
    -5 To seize, take hold of (as in the hand); धनुररिभिरसह्यं मृष्टिपीडं दधाने Bk.1.26;4.26;
    -6 To wear, put on, bear; गुरूणि वासांसि विहाय तूर्णं तनूनि...... धत्ते जनः काममदालसाङ्गः Rs.6.13,16; धत्ते भरं कुसुमपत्रफलावलीनाम् Bv.1.94; दधतो मङ्गलक्षौमे R.12.8;9.4; Bk.17.54.
    -7 To assume, take, have, show, exhibit, possess; (usually Ātm.); काचः काञ्चनसंसर्गाद्धत्ते मारकतीं द्युतिम् H. Pr.35; शिरसि मसीपटलं दधाति दीपः Bv.1.74; R.2.7; Amaru. 27.7; Me.38; Bh.3.46; R.3.1; Bk.2.1;4.16,18; Śi.9.3;1.86; Ki.5.5.
    -8 To hold up, sustain, bear up; गामधास्यत्कथं नागो मृणालमृदुभिः फणैः Ku.6.68.
    -9 To support, maintain संपद्विनिमयेनोभौ दधतुर्भुवनद्वयम् R.1.26.
    -1 To cause, create, produce, generate, make; मुग्धा कुड्मलिताननेन दधती वायुं स्थिता तत्र सा Amaru.72.
    -11 To suffer, undergo, incur; दधती रतेन भृशमुत्सुकताम् Śi.9.2, 32,66.
    -12 To perform, do.
    -13 Ved. To bring, convey.
    -14 To appoint, fix. [The meanings of this root, like those of दा, are variously modified according to the word with which it is connected; e. g. मनः, मतिम्, धियम्, &c. धा to fix the mind or thoughts upon, resolve upon; पदं धा to set foot on, to enter; कर्णे करं धा to place the hand on the ear &c.] -With अपि (the अ being sometimes dropped).
    1 (a) to close, shut; ध्वनति मधुपसमूहे श्रवणमपिदधाति Gīt.5; so कर्णौ-नयने-पिदधाति (b) to cover, hide, conceal; प्रायो मूर्खः परिभवविधौ नाभिमानं पिधत्ते Ś. Til.17. (v.l.); प्रभावपिहिता V.4.2; Śi.9.76; Bk.7. 69.
    -2 to hinder, obstruct, bar; भुजंगपिहितद्वारं पातालमधि- तिष्ठति R.1.8. (The following verse illustrates the use of धा with some prepositions:-- अधित कापि मुखे सलिलं सखी प्यधित कापि सरोजदलैः स्तनौ । व्यधित कापि हृदि व्यजनानिलं न्यधित कापि हिमं सुतनोस्तनौ N.4.111; or, better still, the following verse of Jagannātha:-- निधानं धर्माणां किमपि च विधानं नवमुदां प्रधानं तीर्थानाममलपरिधानं त्रिजगतः । समाधानं बुद्धेरथ खलु तिरोधानमधियां श्रियामाधानं नः परिहरतु तापं तव वपुः ॥ G. L.18).

    Sanskrit-English dictionary > धा _dhā

  • 103 निकृति _nikṛti

    निकृति a. Base, dishonest, wicked.
    -तिः f.
    1 Base- ness, wickedness.
    -2 Dishonesty, fraud, deception; अनिकृतिनिपुणं ते चेष्टितं मानशौण्ड Ve.5.21; Ki.1.45. अयं कौमारमारभ्य निकृतिप्रकृतिः स्वयम् Śiva. B.17.21; अन्तर्गतगुरु- निकृतिः 17.26.
    -3 Insult, offence, humiliation; स्वाग्रासनाप- नयनान्निकृतिर्न सोढा Mu.4.11.
    -4 Abuse, reproach.
    -5 Re- jection, removela
    -6 Poverty, indigence.
    -7 The earth.
    -8 N. of one of the eight Vasus.
    -Comp. -प्रज्ञ a. evil minded, wicked.

    Sanskrit-English dictionary > निकृति _nikṛti

  • 104 निमीलनम् _nimīlanam

    निमीलनम् 1 Shutting the eyelids, winking; नयन- निमीलनखिन्नया यया ते Gīt.4; Amaru.33.
    -2 Closing the eyes in death, death.
    -3 (In astr.) Total eclipse.

    Sanskrit-English dictionary > निमीलनम् _nimīlanam

  • 105 पा _pā

    1
    पा I. 1 P. (पिबति, पीत; pass. पीयते)
    1 To drink, quaff; पिब स्तन्यं पोत Bv.1.6; दुःशासनस्य रुधिरं न पिबाम्युरस्तः Ve.1.15; R.3.54; Ku.3.36; Māl.8.5; Bk.14.92; 15.6.
    -2 To kiss; पिबत्यसौ पाययते च सिन्धूः R.13.9; Ś. 1.23.
    -3 To drink in, inhale; पिबन् यशो मूर्तमिवाबभासे R. 7.63.
    -4 To drink in (with the eyes or ears); feast on, look at or listen to intently; समदुःखः पीयते नयनाभ्याम् V.1; निवातपद्मस्तिमितेन चक्षुषा नृपस्य कान्तं पिबतः सुताननम् R.3.17; 2.19,93;11.36;13.3; Me.16; Ku.7.
    -5 To absorb, drink or swallow up; (बाणैः) आयुर्देहातिगैः पीतं रुधिरं तु पतत्रिभिः R.12.48.
    -6 To drink intoxicating liquors. -Caus. (पाययति-ते)
    1 To cause to drink, give to drink; अनन्यसामान्यकलत्रवृत्तिः पिबत्यसौ पाययते च सिन्धूः R.13.9; Bk.8.41,62.
    -2 To water. -Desid. (पिपासति) To wish to drink &c.; हालाहलं खलु पिपासति कौतुकेन Bv. 1.95. -II.2 P. (पाति, पात)
    1 To protect, guard, keep, defend, preserve; (oft. with abl.); पर्याप्तो$सि प्रजाः पातुम् R.1.25; पान्तु त्वां......भूतेशस्य भुजङ्गवल्लिवलयस्रङ्नद्धजूटा जटाः Māl.1.2; जीवन् पुनः शश्वदुपप्लवेभ्यः प्रजाः प्रजानाथ पितेव पासि R.2.48.
    -2 To rule, govern; पान्तु पृथ्वीं...भूपाः Mk.1. 61.
    -3 To beware of.
    -4 Ved. To observe, notice.
    -5 To keep, observe, tend, take notice of. -Caus. (पालयति- ते)
    1 To protect, guard, keep, preserve; कथं दुष्ठुः स्वयं धर्मे प्रजास्त्वं पालयिष्यसि Bk.6.132; Ms.9.18; R.9.2.
    -2 To rule, govern; तां पुरीं पालयामास Rām.
    -3 To observe, keep, adhere to, fulfil (as a vow or promise); पालितसङ्गराय R.13.65.
    -4 To bring up, nourish, main- tain.
    -5 To wait for; अत्रोपविश्य मुहूर्तमार्यः पालयतु कृष्णागम- नम् Ve.1.
    2
    पा a. (At the end of comp.)
    1 Drinking, quaffing; as in सोमपाः, अग्रेपाः &c.
    -2 Protecting, guarding, keeping; गोपा.

    Sanskrit-English dictionary > पा _pā

  • 106 प्रकाश _prakāśa

    प्रकाश a.
    1 Bright, shining, brilliant; प्रकाशश्चाप्रकाशश्च लोकलोक इवाचलः R.1.68; 5.2.
    -2 Clear, visible, mani- fest; Śi.12.56; नाहं प्रकाशः सर्वस्य योगमायासमावृतः Bg.7.25.
    -3 Vivid, perspicuous; नयन्ति तेष्वप्युपपन्ननैपुणा गभीरमर्थं कतिचित् प्रकाशताम् Ki.14.4.
    -4 Famous, renowned, celebrated, noted; जगत्प्रकाशं यशः R.3.48; पितुः प्रकाशस्य तव द्वितीयः Pratimā4.9.
    -5 Open, public.
    -6 Cleared of trees, open; विपिनानि प्रकाशानि शक्तिमत्त्वाच्चकार सः R.4.31.
    -7 Blown, expanded.
    -8 (At the end of comp.) Looking like, like, resembling; महावनं चैत्ररथप्रकाशम् Mb. 3.177.17.
    -शः 1 Light, lustre, splendour, brightness; यथा प्रकाशतमसोः सम्बन्धो नोपपद्यते Smṛiti.
    -2 (Fig.) Light, elucidation, explanation (mostly at the end of titles of works); काव्यप्रकाश, भावप्रकाश, तर्कप्रकाश &c.
    -3 Sunshine; मेघान्तरे सूर्य इव प्रकाशः Mb.8.7.16.
    -4 Display, mani- festation; Śi.9.5.
    -5 Fame, renown, celebrity, glory.
    -6 Expansion, diffusion.
    -7 Open spot of air; प्रकाशं निर्गतो$वलोकयामि Ś.4.
    -8 A golden mirror.
    -9 A chapter or section (of a book).
    -1 The gloss on the upper part of a horse's body.
    -11 Knowledge (ज्ञान); सर्वद्वारेषु देहे$स्मिन् प्रकाश उपजायते Bg.14.11.
    -12 Laughter.
    -शम् Bell-metal, brass.
    -शम् ind.
    1 Openly, publicly; प्रतिभू- र्दापितो यत् तु प्रकाशं धनिनो धनम् Y.2.56; Ms.8.193;9.228.
    -2 Aloud, audibly (used as a stage-direction in drama; opp. आत्मगतम्).
    -शे ind. Openly, publicly.
    -2 Visibly.
    -3 In the presence of.
    -Comp. -आत्मक a. shining, brilliant.
    -आत्मन् a. bright, shining. (-m.) an epithet of (1) Viṣṇu; (2) of Śiva; (3) the sun.
    - इतर a. invisible.
    -कर a. causing manifestation; करणं त्रयोदशविधं तदाहरणधारणप्रकाशकरम् Sāṅ. K.32.
    -कर्तृ, -कर्मन् N. of the sun.
    -क्रयः an open purchase.
    -नारी a public woman, prostitute, harlot; अलं चतुःशालमिमं प्रवेश्य प्रकाशनारीधृत एष यस्मात् Mk.3.7.
    -वञ्चकः an open cheat.

    Sanskrit-English dictionary > प्रकाश _prakāśa

  • 107 प्रज्ञा _prajñā

    1
    प्रज्ञा 9 U.
    1 To know, know about, be acquainted with.
    -2 To be aware of, find out.
    -3 To discern, dis- tinguish. -Caus. (प्रज्ञपयति)
    1 To show, point out (as way).
    -2 To discover.
    -3 To call, summon, invite.
    2
    प्रज्ञा 1 Intelligence, understanding, intellect, wisdom; आकारसदृशप्रज्ञः प्रज्ञया सदृशागमः R.1.15; नाभिनन्दति न द्वेष्टि तस्य प्रज्ञा प्रतिष्ठिता Bg.2.57; शस्त्रं निहन्ति पुरुषस्य शरीरमेकं प्रज्ञा कुलं च विभवं यशश्च हन्ति ॥ Subhāṣ.
    -2 Discernment, discrimination, judgment; इयं निष्ठा बहुविधा प्रज्ञया त्वध्यवस्यति Mb.14.3.24.
    -3 Device or design.
    -4 A wise or learned woman.
    -5 Longing for (वासना); impression (संस्कार); तं विद्याकर्मणि समन्वारभेते पूर्वप्रज्ञा च Bṛi. Up.4.4.2.
    -6 N. of the goddess Sarasvatī.
    -7 A particular Śakti or energy.
    -8 A true or transcendental wisdom; Buddh.
    -Comp. -अस्त्रम् a missile, weapon; ततः प्रज्ञास्त्रमादाय मोहनास्त्रं व्यनाशयत् Mb.6.77.53.
    -घनः nothing but intelligence; Bhāg.
    -चक्षुस्, -नयन a. blind; (lit. having under- standing as the only eyes); ततो ज्ञास्यसि मां सौते प्रज्ञाचक्षुष- मित्युत Mb.1.1.149; Bhāg.1.13.28; Manodūta 115; N.12.16. (-m.) an epithet of Dhṛitarāṣṭra; Mb.3. 7.24; Kāvyamālā, Part.13. (-n.) the mind's eye, mental eye, the mind; M.1.
    -पारमिता one of the transcendent virtues; Buddh.
    -मात्रा an organ of sense.
    -वादः a wise saying; अशोच्यानन्वशोचस्त्वं प्रज्ञावादांश्च भाषसे Bg.2.11.
    -वृद्ध a. old in wisdom.
    -सहाय a. intelligent, wise.
    -हीन a. void of wisdom, silly, foolish.

    Sanskrit-English dictionary > प्रज्ञा _prajñā

  • 108 प्रतिज्ञा _pratijñā

    1
    प्रतिज्ञा 9 Ā.
    1 To promise, declare solemnly, engage, agree, vow; हरचापारोपणेन कन्यादानं प्रतिजानीते P. R.4.
    -2 To state, affirm, assert, maintain, allege.
    -3 To bring forward or introduce, adduce.
    -4 To admit, own, acknowledge.
    -5 To confirm.
    -6 To approve, consent.
    -7 To observe, learn, discern.
    -8 To propose.
    -9 To remember with regret.
    -1 To become aware of; कौन्तेय प्रतिजानीहि न मे भक्तः प्रणश्यति Bg.9.31.
    2
    प्रतिज्ञा 1 Admission, acknowledgment.
    -2 A vow, promise, engagement, solemn declaration; दैवात् तीर्णप्रतिज्ञः Mu.4.12; तीर्त्वा जवेनैव नितान्तदुस्तरां नदीं प्रतिज्ञामिव तां गरीयसीम् Śi.12.74.
    -3 A statement, assertion, declaration, affirmation.
    -4 (In Nyāya phil.) A propo- sition, statement of the proposition to be proved, the first member of the five-membered Indian syllogism; साध्यनिर्देशः प्रतिज्ञा यथा पर्वतो वह्निमान् Gautamasūtram; see under न्याय; (पर्वतो वह्निमान् is the usual instance).
    -5 (In Law) A plaint, an indictment.
    -Comp. -अन्तरम् (in logic) a subsequent proposition on failure of the first.
    -पत्रम्, -पत्रकम् a bond, written contract or docu- ment.
    -परिपालनम्, -पालनम् keeping one's word.
    -पारणम् fulfilment of a vow.
    -भङ्गः breach of promise.
    -विरोधः 1 breaking an agreement, acting contrary to promise.
    -2 denial of a logical proposition.
    -विवाहित a. betrothed.
    -संन्यासः 1 breaking a promise.
    -2 (in logic) abandonment of the original proposition; also प्रतिज्ञाहानि in this sense; प्रतिज्ञानार्थाय नयनं प्रतिज्ञासंन्यासः.

    Sanskrit-English dictionary > प्रतिज्ञा _pratijñā

  • 109 प्रफुल्ल _praphulla

    प्रफुल्ल p. p.
    1 Full-blown, blossoming, blooming; न हि प्रफुल्लं सहकारमेत्य वृक्षान्तरं काङ्क्षति षट्पदाली R.6.69;2. 29; Ku.3.45;7.11.
    -2 Expanded or dilated like a full-blown flower (as eyes).
    -3 Smiling.
    -4 Shining.
    -5 Gay, cheerful, pleased.
    -Comp. -नयन, -नेत्र, -लोचन a. with eyes expanded with joy.
    - वदन a. having a beaming or cheerful countenance, looking cheerful.

    Sanskrit-English dictionary > प्रफुल्ल _praphulla

  • 110 प्रान्तः _prāntḥ

    प्रान्तः [प्रकृष्टो$न्तः]
    1 Edge, margin, border, skirt, verge; प्रान्तसंस्तीर्णदर्भाः Ś.4.8.
    -2 Corner (as of the lips, eyes &c.); ईषत्तिर्यग्वलनविषमं कूणितप्रान्तमेतत् Māl.4.2; ओष्ठ˚, नयन˚.
    -3 Boundary, extremity.
    -4 Extreme verge, end; यौवनप्रान्त Pt.4.
    -5 A point, tip.
    -6 The back part.
    -Comp. -ग a. living close by.
    -दुर्गम् a suburb outside the walls of a town, a town near a fort.
    -निवासिन् a. dwelling near the boundaries.
    -भूमिः final place or term.
    -भूमौ ind. finally, at last.
    -विरस a. tasteless in the end.
    -वृत्तिः the horizon.
    -शून्य a. see प्रान्तरशून्य.
    -स्थ a. one who inhabits the borders.

    Sanskrit-English dictionary > प्रान्तः _prāntḥ

  • 111 प्रेर् _prēr

    प्रेर् Caus.
    1 To set in motion, move.
    -2 To push or urge on, propel, impel, send forth; यात्रायै प्रेरयामास तं शक्तेः प्रथमं शरत् R.4..24 (v. l.).
    -3 To incite, instigate, set on.
    -4 To cast, direct (as eyes); नयने यत् प्रेरयन्त्या तया Ś.2.2.
    -5 To throw, hurl.
    -6 To send forth, despatch,
    -7 To utter.
    -8 To ask.

    Sanskrit-English dictionary > प्रेर् _prēr

  • 112 फलम् _phalam

    फलम् [फल्-अच्]
    1 Fruit (fig. also) as of a tree; उदेति पूर्वं कुसुमं ततः फलम् Ś.7.3; R.4.43;1.49.
    -2 Crop, produce; कृषिफलम् Me.16.
    -3 A result, fruit, consequence, effect; अत्युत्कटैः पापपुण्यैरिहैव फलमश्नुते H.1.8; फलेन ज्ञास्यसि Pt.1; न नवः प्रभुराफलोदयात् स्थिरकर्मा विरराम कर्मणः R.8.22;1.33; अनिष्टमिष्टं मिश्रं च त्रिविधं कर्मणः फलम् Bg.18.12.
    -4 (Hence) Reward, recompense, meed, retribution (good or bad); फलमस्योपहासस्य सद्यः प्राप्स्यसि पश्य माम् R.12.37.
    -5 A deed, act (opp. words); ब्रुवते हि फलेन साधवो न तु कण्ठेन निजोपयोगिताम् N.2.48 'good men prove their usefulness by deeds, not by words'.
    -6 Aim, object, purpose; परेङ्गितज्ञानफला हि बुद्धयः Pt.1.43; किमपेक्ष्य फलम् Ki.2.21, 'with what object in view; Me.56.
    -7 Use, good, profit, advantage; जगता वा विफलेन किं फलम् Bv.2.61.
    -8 Profit or interest on capital.
    -9 Progeny, offspring; तस्यापनोदाय फलप्रवृत्तावुपस्थितायामपि निर्व्यपेक्षः (त्यक्षामि) R.14.39.
    -1 A kernel (of a fruit).
    -11 A tablet or board (शारिफल).
    -12 A blade (of a sword).
    -13 The point or head of an arrow, dart &c.; barb; आरामुखं क्षुरप्रं च गोपुच्छं चार्धचन्द्रकम् । सूचीमुखं च भल्लं च वत्सदन्तं द्विभल्लकम् ॥ कर्णिकं काकतुण्डं च तथान्यान्यप्यनेकशः । फलानि देशभेदेन भवन्ति बहुरूपतः ॥ Dhanur.64-5; फलयोगमवाप्य सायकानाम् Ms.7.1; Ki.14.52.
    -14 A shield.
    -15 A testicle; अकर्तव्यमिदं यस्माद् विफलस्त्वं भविष्यसि Rām.1.48.27.
    -16 A gift.
    -17 The result of a calculation (in Math.)
    -18 Product or quotient.
    -19 Menstrual discharge.
    -2 Nutmeg.
    -21 A ploughshare.
    -22 Loss, disadvantage.
    -23 The second (or third) term in a rule-of-three sum.
    -24 Correlative equation.
    -25 The area of a figure.
    -26 The three myrobalans (त्रिफला).
    -27 A point on a die.
    -28 Benefit, enjoyment; ईश्वरा भूरिदानेन यल्लभन्ते फलं किल Pt.2.72.
    -29 Compensation; यावत् सस्यं विनश्येत् तु तावत् स्यात् क्षेत्रिणः फलम् Y.2.161.
    -3 A counterpart (प्रतिबिम्ब); तन्मायाफलरूपेण केवलं निर्विकल्पितम् Bhāg.11.24.3.
    -31 Shoulder-blade; तस्यां स फलके खड्गं निजघान ततो$ङ्गदः Rām.6.76.1.
    -Comp. -अदनः = फलाशनः q. v.; a parrot.
    -अधिकारः a claim for wages.
    -अध्यक्षः Mimu- sops Kauki (Mār. खिरणी).
    -अनुबन्धः succession or sequence of fruits or results.
    -अनुमेय a. to be inferred from the results or consequences; फलानुमेयाः प्रारम्भाः संस्काराः प्राक्तना इव R.1.2.
    -अनुसरणम् 1 rate of profits.
    -2 following or reaping consequences.
    -अन्तः a bamboo.
    -अन्वेषिन् a. seeking for reward or recompense (of actions).
    -अपूर्वम् The mystic power which produces the consequences of a sacrificial act.
    -अपेक्षा expectation of the fruits or consequences (of acts), regard to results.
    -अपेत a. useless, unfertile, unpro- ductive.
    -अम्लः a kind of sorrel. (
    -म्लम्) tamarind. ˚पञ्चकम् the five sour fruits; bergumot (जम्बीर), orange (नारिङ्ग), sorrel (आम्लवेतस), tamarind (चिञ्चा) and a citron (मातुलुङ्ग, Mar. महाळुंग).
    -अशनः a parrot.
    -अस्थि n. a cocoa-nut.
    -आकाङ्क्षा expectation of (good) re- sults; see फलापेक्षा.
    -आगमः 1 production of fruits, load of fruits; भवन्ति नम्रास्तरवः फलागमैः Ś.5.12.
    -2 the fruit season, autumn.
    -आढ्य a. full of or abounding in fruits. (
    -ढ्या) a kind of plantain.
    -आरामः a fruit- garden, orchard.
    -आसक्त a.
    1 fond of fuits.
    -2 attach- ed to fruits, fond of getting fruit (of actions done).
    -आसवः a decoction of fruit.
    -आहारः feeding or living on fruits, fruit-meal.
    -इन्द्रः a species of Jambū (Rājajambū).
    -उच्चयः a collection of fruits.
    -उत्तमा 1 a kind of grapes (having no stones).
    -2 = त्रिफला.
    -उत्पत्तिः f.
    1 production of fruit.
    -2 profit, gain. (
    -त्तिः) the mango tree (sometimes written फलोत्पति in this sense).
    -उत्प्रेक्षा a kind of comparison.
    -उदयः 1 ap- pearance of fruit, production of results or consequences, attainment of success or desired object; आफलोदयकर्मणाम् R.1.5;8.22.
    -2 profit, gain.
    -3 retribution, punishment.
    -4 happiness, joy.
    -5 heaven.
    -उद्गमः appear- ance of fruits; भवन्ति नम्रास्तरवः फलोद्गमैः Ś.5.12 (v. l.).
    -उद्देशः regard to results; see फलापेक्षा.
    -उन्मुख a. about to give fruit.
    - उपगम a. bearing fruit.
    -उपजीविन् a. living by cultivating or selling fruits.
    -उपभोगः 1 enjoyment of fruit.
    -2 partaking of reward.
    -उपेत a. yielding fruit, fruitful, fortile.
    -काम a. one who is desirous of fruit; धर्मवाणिजका मूढा फलकामा नराधमाः । अर्चयन्ति जगन्नाथं ते कामं नाप्नुवन्त्युत ॥ (मल. त. Śabda. ch.)
    -कामना desire of fruits or consequences.
    -कालः fruit- season.
    -केसरः the cocoanut tree.
    -कोशः, -षः, कोशकः the scrotum (covering of the testicles).
    -खण्डनम् frustration of fruits or results, disappointment.
    -खेला a quail.
    -ग्रन्थः (in astrol.) a work describing the effects of celestial phenomena on the destiny of men; Bṛi. S.
    -ग्रहः deriving benefit or advantage.
    -ग्रही, -ग्राहिन् a. (also फलेग्रहि and फलेग्राहिन्) fruitful, yielding or bearing fruit in season; श्लाध्यतां कुलमुपैति पैतृकं स्यान्मनोरथतरुः फलेग्रहिः Kir. K.3.6; Māl.9.39; भूष्णुरात्मा फलेग्रहिः Ait. Br. (शुनःशेप legend); फलेग्रहीन् हंसि वनस्पतीनाम् Bk.; द्वितीयो ह्यवकेशी स्यात् प्रथमस्तु फलेग्रहिः Śiva. B.16.27. (-m.) a fruit-tree.
    -ग्रहिष्णु a. fruitful.
    -चोरकः a kind of perfume (Mar. चोरओवा).
    - छदनम a house built of wooden boards.
    -तन्त्र a. aiming only at one's advantage.
    -त्रयम्, -त्रिकम् the three myrobalans (त्रिफला).
    -द, -दातृ, -प्रद a.
    1 productive, fruitful, bearing fruit; फलदानां तु वृक्षाणां छेदने जप्यमृक्शतम् Ms.11.142; गते$पि वयसि ग्राह्या विद्या सर्वात्मना बुधैः ।...... अन्यत्र फलदा भवेत् ॥ Subhāṣ.
    -2 bringing in gain or profit.
    -3 giving a reward, rewarding. (
    -दः) a tree.
    -धर्मन् a. ripening soon and then falling on the ground, perishing; फेनधर्मा महाराज फलधर्मा तथैव च। निमेषादपि कौन्तेय यस्यायुरपचीयते Mb.3.35.2-3.
    -निर्वृत्ति f. final consequence or reward.
    -निवृत्तिः f. cessation of consequences.
    -निष्पत्तिः f.
    1 production of fruit.
    -2 attainment of reward.
    -परिणतिः f.,
    -परिणामः, -पाकः (
    -फलेपाकः also)
    1 the ripening of fruit.
    -2 the fulness of cousequences.
    -पाकः Carissa Carandas (Mar. करवंद).
    -पाकान्ता, -पाकावसाना an annual plant; ओषध्यः फलपाकान्ताः Ak.
    -पातनम् knocking down or gathering fruit.
    -पादपः a fruit-tree.
    -पूरः, -पूरकः the common citron tree; एतस्मिन् फलपूरबीजनिकरभ्रान्त्या नितान्तारुणे संप्राप्तेषु शुकेषु पञ्जरशुका निर्गन्तुमुद्युञ्जते । Rām. Ch.7.86.
    -प्रजननम् the produc- tion of fruit.
    -प्रदानम् 1 the giving of fruits.
    -2 a ceremony at weddings.
    -प्राप्तिः f. attainment of the desired fruit of object.
    -प्रिया 1 the Priyaṅgu plant.
    -2 a species of crow.
    -प्रेप्सु a. desirous of attaining results.
    -बन्धिन् a. forming or developing fruit.
    -भागः a share in any product or profit.
    -भागिन्, -भाज् a. partaking of a reward or profit; दातॄन् प्रतिग्रहीतॄ प्रतिग्रहीतॄश्च कुरुते फल- भागिनः Ms.3.143.
    -भावना The acquisition of a result; success; सुपर्वणां हि स्फुटभावना या सा पूर्वरूपं फलभावनायाः N.14. 7.
    -भुज् m. a monkey; P. R.
    -भूमन् m. greater fruit; क्रतुवच्चानुमानेनाभ्यासे फलभूमा स्यात् MS.11.1.29.
    -भूयस्त्वम् (see फलभूमन् above); यथा कर्मसु सौर्यादिषु फलं कर्मणा क्रियत इति कर्माभ्यासे फलभूयस्त्वमेवमिहापि ŚB. on MS.11.1.29.
    -भूमिः f. a place where one receives the reward or recompense of his deeds (i. e. heaven or hell).
    -भृत् a. bearing fruit, fruitful.
    -भोगः 1 enjoyment of consequences.
    -2 usufruct.
    -मत्स्या the aloe plant.
    -मुख्या a species of plant (अजमोदा).
    -मूलम् fruits and roots; फलमूलाशिनौ दान्तौ Rāmarakṣā 18.
    -योगः 1 the attainment of fruit or the desired object; Mu.7.1.
    -2 wages, remuneration.
    -3 a stage in the perform- ance of a drama; सावस्था फलयोगः स्यात् यः समग्रफलागमः S. D.
    -राजन् m. a water-melon.
    -राशिः m. the 3rd term in the rule of three.
    -वन्ध्यः a tree barren of fruit.
    -वर्णिका jelly (?); Gaṇeśa P.2.149.
    -वर्तिः f. a coarse wick of cloth besmeared with some laxative and inserted into the anus for discharging the bowels, suppository.
    -वर्तुलम् a watermelon.
    -वल्ली a series of quotients.
    -विक्रयिन् a. a fruit-seller.
    -वृक्षः a fruit-tree.
    -वृक्षकः the bread-fruit tree.
    -शाडवः the pome- granate tree.
    -शालिन् a.
    1 bearing fruit, fruitful.
    -2 sharing in the consequences.
    -शैशिरः the Badara tree.
    -श्रेष्ठः the mango tree.
    -संस्थ a. bearing fruit.
    -संपद् f.
    1 abundance of fruit.
    -2 success.
    -3 prosperity.
    -साधनम् a means of effecting any desired object, realization of an object
    -सिद्धिः f.
    1 reaping fruit, attainment or realization of the desired object.
    -2 a prosperous result.
    -स्थानम् the stage in which results are enjoyed; Buddh.
    -स्थापनम् the sacrament called सीमन्तोन्नयन; फलस्थापनात् मातापितृजं पाप्मानमपोहति Hārīta.
    -स्नेहः a walnut tree.
    -हारी an epithet of Kālī or Durgā
    -हानिः loss of profit
    -हीन a. yielding no fruit or profit.
    -हेतु a. acting with a view to results.

    Sanskrit-English dictionary > फलम् _phalam

  • 113 फुल्ल _phulla

    फुल्ल p. p. (of. फुल्ल्)
    1 Expanded, opened, blown, पुष्पं च पुल्लं नवमल्लिकायाः प्रयाति कान्ति प्रमदाजनानाम् Ṛs.6.6; फुल्लारविन्दवदनाम् Ch. P.1.
    -2 Flowering, blossomed; फुल्लासनाग्रविटपानिव वायुरुग्णान् R.9.63.
    -3 Expanded, dilated, wide opened (as eyes).
    -4 Smiling, gay.
    -5 Puffed, inflated (as cheeks).
    -6 Loose (as a gar- ment).
    -ल्लम् A full-blown flower.
    -Comp. -तुवरी alum.
    -दामन् n. a kind of metre.
    -नयन, -नेत्र, -लोचन a. having eyes dilated (with joy); वीक्षन्ते$न्यमितः स्फुटत्- कुमुदिनीफुल्लोल्लसल्लोचनाः Pt.1.136. (
    -नः) a kind of deer. (
    -नम्) a large, full eye.
    -फालः the wind raised in winnowing corn.
    - वदन a. looking pleased or happy.

    Sanskrit-English dictionary > फुल्ल _phulla

  • 114 मदिर _madira

    मदिर a. [माद्यति अनेन, मद् करणे किरच्]
    1 Intoxicating, maddening.
    -2 Delighting, fascinating, gladdening (eyes &c.); as in सद्यः षाण्मासिकानां मम मदिरदृशा दत्तचन्द्रो- दयश्रीः Vb.1.17; see comps. below.
    -रः A kind of Khadira tree (red-flowered).
    -Comp. -अक्षी, -ईक्षणा, -दृश्, -नयना, -लोचना a woman with fascinating or bewitching eyes; मधुकर मदिराक्ष्याः शंस तस्याः प्रवृत्तिम् V.4. 22; R.8.68; Ś.3.19; अन्तरा दुस्तरा न स्युर्यदि रे मदिरेक्षणाः Bh.; Vb.1.17.
    - आयतनयन a. having long and fascinating eyes; यदि मदिरायतनयनां तामधिकृत्य प्रहरतीति Ś.3.4.
    -आसवः an intoxicating drink.

    Sanskrit-English dictionary > मदिर _madira

  • 115 मधु _madhu

    मधु a. (
    -धु or
    -ध्वी f.) [मन्यत इति मधु, मन्-उ नस्य धः Uṇ.1.18) Sweet, pleasant, agreeable, delightful; आपापयति गोविन्दपादपद्मासवं मधु Bhāg.1.18.12; त्वया सह निवत्स्यामि वनेषु मधुगन्धिषु U.2.18. -f. N. of a plant (जीवा, जीवन्ती). -n.
    -(धु) 1 Honey; एतास्ता मधुनो धाराश्च्योतन्ति सविषास्त्वयि U.3.34; मधु तिष्ठति जिह्वाग्रे हृदये तु हलाहलम्.
    -2 The juice or nectar of flowers; मधु द्विरेफः कुसुमैकपात्रे पपौ प्रियां स्वामनुवर्तमानः Ku.3.36; देहि मुखकमलमधुपानम् Gīt.1.
    -3 A sweet intoxicating drink, wine, spirituous liquor; विनयन्ते स्म तद्योधा मधुभिर्विजयश्रमम् R.4.65; Ṛs. 1.3.
    -4 Water.
    -5 Sugar.
    -6 Sweetness.
    -7 Any- thing sweet.
    -8 Ved. Soma juice.
    -9 Milk or anything produced from milk (Ved.).
    -1 A bee-hive; केचित्- पीत्वापविध्यन्ति मधूनि मधुपिङ्गलाः Rām.5.62.1.
    -11 Bee-wax; Ms.1.88. -m.
    (धुः) 1 The spring or vernal season; मधुरया मधुबोधितमाधवी Śi.6.2; क्व नु ते हृदयंगमः सखा कुसुमायोजितकार्मुको मधुः Ku.4.24,25;3.1,3.
    -2 The month of Chaitra; भास्करस्य मधुमाधवाविव R.11.7; मासे मधौ मधुरकोकिलभृङ्गनादै रामा हरन्ति हृदयं प्रसभं नराणाम् Ṛs.6. 25.
    -3 N. of a demon killed by Viṣṇu.
    -4 N. of another demon, father of Rāvaṇa and killed by Śatru- ghna.
    -5 The Aśoka tree.
    -6 N. of king Kārtavīrya.
    -Comp. -अष्ठीला a lump of honey, clotted honey.
    -आधारः wax.
    -आपात a. having honey at the first taste; शक्तः परजने दाता स्वजने दुःखजीविनि । मध्वापातो विषास्वादः स धर्मप्रतिरूपकः ॥ Ms.11.9.
    -आम्रः a kind of mango tree.
    -आलु n.,
    -आलुकम् sweet potato.
    -आवासः the mango tree.
    -आसवः sweet spirituous liquor (made from honey).
    -आसवनिकः distiller, vintner.
    -आस्वाद a. having the taste of honey.
    -आहुतिः f. a sacrificial offering of sweet things.
    -उच्छिष्टम्, -उत्थभ्, -उत्थितभ् 1 bees'-wax; शस्त्रासवमधूच्छिष्टं मधु लाक्षा च बर्हिषः Y.3.37; मधूच्छिष्टेन केचिच्च जध्नुरन्योन्यमुत्कटाः Rām.5.62.11.
    -2 the casting of an image in wax; Mānasāra; the name of 68th chapter.
    -उत्सवः the spring or vernal festival celebrated on the full-moon day of Chaitra.
    -उदकम् 'honey-water', water mixed with honey, hydromel.
    -उद्यानम् a spring-garden.
    -उपघ्नम् 'the abode of Madhu', an epithet of Mathurā; स च प्राप मधूपघ्नं कुम्भीन- स्याश्च कुक्षिजः R.15.15.
    -उषितम् wax.
    -कण्ठः the cuckoo.
    -करः 1 a large black bee; कुटजे खलु तेनेहा तेने हा मधुकरेण कथम् Bv.1.1; R.9.3; Me.37,49; सर्वतः सारमादत्ते यथा मधुकरो बुधः Bhāg.
    -2 a lover, libertine.
    -3 sweet lime. (
    -री) a female bee; न च मधुकरीवदन्नरस- भोजिन्यो देवता इति प्रमाणमस्ति ŚB. on MS.9.1.9. ˚गणः, ˚श्रेणिः f. a swarm of bees.
    -कर्कटी 1 sweet lime, a kind of citron.
    -2 A kind of date.
    -काननम्, -वनम् the forest of the demon Madhu.
    -कारः, -कारिन् m. a bee.
    -कुक्कुटिका, -कुक्कुटी a sort of citron tree.
    -कुल्या a stream of honey.
    -कृत् m. a bee; Bhāg. 11.7.33.
    -केशटः a bee.
    -कोशः, -षः 1 a bee-hive.
    -2 a honey comb.
    -क्रमः 1 a bee-hive.
    -2 a honey comb. (pl.) drinking-bout, carousals.
    -क्षीरः, -क्षीरकः a Kharjūra tree.
    -गन्धः the Bakula tree.
    -गन्धि, -गन्धिक a. scented with honey, sweet-smelling; वनेषु मधुगन्धिषु U.2.18.
    -गायनः the cuckoo.
    -गुञ्जनः the drum-stick plant (Mar. शेवगा).
    -ग्रहः a libation of honey.
    -घोषः the cuckoo.
    -च्युत्, -त, -श्च्युत् a.
    1 dropping or distilling honey; ददतु तरवः पुष्पैरर्घ्यं फलैश्च मधुश्च्युतः U.3.24.
    -2 mellifluous, overflowing with sweets.
    -जम् bees'-wax.
    -जा 1 sugar-candy.
    -2 the earth.
    -जम्बीरः a kind of citron.
    -जित्, -द्विष्, -निषूदन, -निहन्तृ m.,
    -मथः, -मथनः, -रिपुः, -शत्रुः, -सूदनः epithets or Viṣṇu; इति मधुरिपुणा सखी नियुक्ता Gīt.5; R.9.48; Śi.15.1.
    -जीवनः N. of plant (Mar. बेहडा).
    -तृणः, -णम् sugar cane.
    -त्रयम् the three sweet things; i. e. sugar, honey, and clarified butter.
    -दीपः the god of love.
    -दूतः the mango tree.
    -दोहः the extracting of sweetness or honey.
    -द्रः 1 a bee.
    -2 a libertine.
    -द्रवः N. of a tree having red blossoms (Mar. तांबडा शेवगा).
    -द्रुमः the mango tree.
    -धातुः a kind of yellow pyrites (सुवर्णमाक्षिक).
    -धारा a stream of honey.
    -धूलिः f. molasses.
    -धेनुः honey offered to Brāhmaṇas in the form of a cow.
    -नाडी a cell in a honey-comb.
    -नारिकेलः, -नारिकेरकः a kind of cocoanut (Mar. मोहाचा नारळ).
    -नेतृ m. bee.
    -पः a bee or a drunkard; राजप्रियाः कैरविण्यो रमन्ते मधुपैः सह Bv.1.126;1.63 (where both meanings are intended).
    -पटलम् a bee-hive.
    -पतिः an epithet of Kṛiṣṇa.
    -पर्कः 1 'a mixture of honey', a respectful offering made to a guest or to the bridegroom on his arrival at the door of the father of the bride; (its usual ingredients are five:- दधि सर्पिर्जलं क्षौद्रं सिता चैतैश्च पञ्चभिः । प्रोच्यते मधुपर्कः); समांसो मधुपर्कः U.4; असिस्वदद्यन्मधु- पर्कमर्पितं स तद् व्यधात्तर्कमुदर्कदर्शिनाम् । यदैष पास्यन्मधु भीमजाधरं मिषेण पुण्याहविधिं तदा कृतम् N.16.13; Ms.3.119 et seq.
    -2 the ceremony of receiving a guest.
    -पर्किकः one who praises at the time of मधुपर्क; पठन्ति पाणिस्वनिका मागधा मधुपर्किकाः Mb.7.82.2. (com. मधुपर्किकाः माङ्गल्योपस्थापकाः).
    -पर्क्य a. worthy of madhuparka q. v.
    -पर्णिका, -पर्णी the Indigo plant.
    -पाका sweet melon.
    -पात्रम् a wine-jug.
    -पानम् drinking wine; धनलवमधुपानभ्रान्त- सर्वेन्द्रियाणाम् Bh.
    -पायिन् m. a bee.
    -पालः a honey- keeper.
    -पुरम्, -री an epithet of Mathurā; संप्रत्युज्झित- वासनं मधुपुरीमध्ये हरिः सेव्यते Bv.4.44.
    -पुष्पः 1 the Aśoka tree.
    -2 the Bakula tree.
    -3 the Dantī tree.
    -4 the Śirīṣa tree.
    -प्रणयः addiction to wine.
    -प्रमेहः diabetes, sacharine urine.
    -प्राशनम् one of the sixteen purificatory Samskāras (which consists in putting a little honey into the mouth of a new-born male child).
    -प्रियः an epithet of Balarāma.
    -फलः a kind of cocoa- nut.
    -फलिका a kind of date.
    -बहुला the Mādhavī creeper.
    -बा(वी)जः a pomegranate tree.
    -बी(वी)- जपूरः a kind of citron.
    -भूमिकः an epithet of Yogin in the second order.
    -मक्षः, -क्षा, -मक्षिका a bee.
    -मज्जनः the tree called आखोट.
    -मत्त a.
    1 drunk with wine.
    -2 excited by the spring.
    -मदः the intoxication of liquor.
    -मन्थः a kind of drink mixed with honey.
    -मल्लिः, -ल्ली f. the Mālatī creeper.
    -मस्तकम् a kind of sweetmeat made of honey, flour, oil, and ghee; मधुतैलघृतैर्मध्ये वेष्टिताः समिताश्च याः । मधुमस्तकमुद्दिष्टम्..... Śabda-chandrikā.
    -माक्षिकम् = मधुधातु q. v.
    -माधवम्, -वौ the two spring months (चैत्र and वैशाख).
    -माधवी 1 a kind of intoxicating drink; क्रीडन्त्यो$भिरताः सर्वाः पिबन्त्यो मधुमाधवीम् Mb.1.81.3.
    -2 any springflower.
    -माध्वीकम् a kind of intoxicating liquor.
    -मारकः a bee.
    -मांसम् honey and meat; Ms.11.158.
    -मूलम् N. of an edible root (like Mar. रताळें, सुरण).
    -मेहः मधुप्रमेह q. v.
    -यष्टिः, -ष्टी f.
    1 sugar-cane.
    -2 liquorice.
    -यष्टिका, -वल्ली liquorice.
    -रस a. sweet-flavoured, sweet.
    -(सः) 1 the wine-palm.
    -2 sugarcane.
    -3 sweetness.
    -(सा) 1 a bunch of grapes.
    -2 vine.
    -लग्नः N. of a tree.
    -लिह्, -लेह्, -लेहिन् m.
    -लोलुपः a bee; so मधुनोलेहः; मधुलिहां मधुदानविशारदा R.9.29; मधुलेहिगीतौ Bk.; मधुलिह इव मधुबिन्दून् विरलानपि भजत गुणलेशान् Ve.1.5.
    -वनम् 1 N. of the forest inhabited by the demon Madhu where Śatrughna founded Mathurā.
    -2 N. of the forest of Sugrīva. (
    -नः) the cuckoo.
    -वल्ली 1 liquorice.
    -2 a kind of grape
    -3 Sweet citron.
    -वाच् the Indian cuckoo.
    -वाराः (m. pl.) drinking often and often, tippling, carousing; जज्ञिरे बहुमताः प्रमदानामोष्ठयावक- नुदा मधुवाराः Ki.9.59; क्षालितं नु शमितं नु वधूनां द्रावितं नु हृदयं मधुवारैः Śi.1.14; sometimes in the sing, also; see: अङ्गनास्यचषकैर्मधुवारः Ki.9.57.
    -विद्या N. of a mystical doctrine.
    -व्रतः a bee; मार्मिकः को मरन्दानामन्तरेण मधुव्रतम् Bv.1.117; तस्मिन्नद्य मधुव्रते विधिवशान्माध्वीकमाकाङ्क्षति 46; मालां मधुव्रतवरूथगिरोपघुष्टाम् Bhāg.
    -शर्करा honey-sugar.
    -शाखः a kind of tree.
    -शिला = मधुधातु q. v.
    -शिष्टम्, -शेषम् wax.
    -श्री beauty of spring.
    -सखः, -सहायः, -सारथिः, -सुहृद् m. the god of love.
    -संधानम् brandy.
    -सिक्थकः a kind of poison.
    -सूदनः 1 a bee; गायन् कलं क्रीडति पद्मिनीषु मधूनि पीत्वा मधुसूदनो$सौ Chanḍ. M.
    -2 an epithet of Viṣṇu; भक्तानां कर्मणां चैव सूदनान्मधुसूदनः
    -3 N. of a writer of works like अद्वैतसिद्धि.
    -स्थानम् a bee-hive.
    -स्रवः a. dropping honey or sweetness.
    -(वा) 1 liquo- rice.
    -2 N. of the third day in the bright half of Śrāvaṇa.
    -स्वरः the cuckoo.
    -हन् m.
    1 a destroyer or collector of honey; सर्वथा संहतैरेव दुर्बलैर्बलवानपि । अमित्रः शक्यते हन्तुं मधुहा भ्रमरैरिव ॥ Mb.3.33.7; Bhāg.11.7.34.
    -2 a kind of bird of prey.
    -3 a sooth-sayer.
    -4 an epithet of Viṣṇu.

    Sanskrit-English dictionary > मधु _madhu

  • 116 मलिनयति _malinayati

    मलिनयति Den. P.
    1 To make dirty, soil, stain, defile, sully, spoil (fig. also); वक्त्रोष्मणा मलिनयन्ति पुरोगतानि R.5.73; यदा मेधाविनी शिष्योपदेशं मलिनयति तदाचार्यस्य दोषो ननु M.1 'stains or brings discredit on' &c.
    -2 To corrupt, deprave.

    Sanskrit-English dictionary > मलिनयति _malinayati

  • 117 मृगः _mṛgḥ

    मृगः [मृग्-क]
    1 (a) A quadruped, an animal in general; नाभिषेको न संस्कारः सिंहस्य क्रियते मृगैः । विक्रमार्जित- राज्यस्य स्वयमेव मृगेन्द्रता; see मृगाधिप below. (b) A wild beast.
    -2 A deer, an antelope; विश्वासोपगमादभिन्नगतयः शब्दं सहन्ते मृगाः Ś.1.14; R.1.4,5; आश्रममृगो$यं न हन्तव्यः Ś.1.
    -3 Game in general.
    -4 The spots on the moon represented as an antelope.
    -5 Musk.
    -6 Seeking, search.
    -7 Pursuit, chase, hunting.
    -8 Inquiry, investigation.
    -9 Asking, soliciting.
    -1 A kind of elephant; N. of the third caste of elephants; Mātaṅga L.1.26.29; 'भद्रा मन्द्रा मृगाश्चेति विज्ञेयास्त्रिविधा गजाः । क्रमेण हिमवद्विन्ध्यसह्यजाः ।' com. on Rām.1.6.25.
    -11 N. of a particular class of men; मृगे तुष्टा च चित्रिणी; वदति मधुरवाणीं दीर्घनेत्रा$तिभीरुश्चपलमतिसुदेहः शीघ्रवेगो मृगो$यम् Śabdak.
    -12 The lunar mansion called मृगशिरस्.
    -13 The lunar month called मार्गशीर्ष.
    -14 The sign Capricornus of the zodiac.
    -15 N. of a district in Śākadvīpa.
    -Comp. -अक्षी a fawn-eyed or deer-eyed woman; त्वय्यासन्ने नयनमुपरिस्पन्दि शङ्के मृगाक्ष्याः Me.97.
    -अङ्कः 1 the moon.
    -2 comphor.
    -3 the wind.
    -अङ्गना a doe.
    -अजिनम् a deer's skin.
    -अण्डजा musk.
    -अद् m.,
    -अदनः, -अन्तकः a small tiger or hunting leopard, hyena.
    -अधिपः, अधिराजः a lion; केसरी निष्ठुरक्षिप्तमृगयूथो मृगाधिपः Śi.2.53;
    -मृगाधिराजस्य वचो निशम्य R.2.41.
    -अरातिः 1 a lion.
    -2 a dog.
    -अरिः 1 a lion.
    -2 a dog.
    -3 a tiger.
    -4 N. of a tree.
    -अशनः a lion.
    -आजीवः 1 a hunter.
    -2 a hyena.
    -आविधः a hunter.
    -आस्यः the sign Capricor- nus of the zodiac.
    -इन्द्रः 1 a lion; ततो मृगेन्द्रस्य मृगेन्द्रगामी R.2.3.
    -2 a tiger.
    -3 the sign Leo of the zodiac. ˚आसनम् a throne. ˚आस्यः an epithet of Śiva. ˚चटकः a hawk.
    -इष्टः a variety of jasmine.
    -ईक्षणा a fawn-eyed woman.
    -ईश्वरः 1 a lion.
    -2 the sign Leo of the zodiac.
    -उत्तमः the best antelope.
    -उत्तमम्, -उत्तमाङ्गम् the constella- tion मृगशिरस्.
    -काननम् 1 a park.
    -2 a forest abounding in game.
    -केतनः the moon.
    -गामिनी a kind of medicinal substance (Mar. वावडिंग).
    -चर्या the acting like a deer (a kind of penance); अथैनामन्बवेक्षस्व मृगचर्या- मिवात्मनः Mb.3.33.11.
    -चारिन् a. acting like a deer (as a devotee); leading a deer's life; V.4.
    -चेटकः the civet-cat; L. D. B.
    -जलम् mirage. ˚स्नानम् bathing in the waters of the mirage; i. e. an impossibility.
    -जालिकः, -का a snare for catching deer.
    -जीवनः a hunter, fowler.
    -टङ्कः the moon.
    -तृष्, -तृषा, -तृष्णा, -तृष्णिः, -तृष्णिका, f. mirage; मृगतृष्णाम्भसि स्नातः; see खपुष्प; जातः सखे प्रणयवान् मृगतृष्णिकायाम् Ś.6.16; Bhāg.4.7. 28; Bh.2.5. मृगतृष्णारूप means 'resembling a mirage', ill-founded; मृगतृष्णारूपमेतद् दर्शनम् ŚB. on MS.9.1.31.
    -तोयम् the water of a mirage.
    -दंशः, -दंशकः a dog.
    -दर्पः musk.
    -दावः a park, preserve.
    -दृश् f. a fawn- eyed woman; तदीषद्विस्तारि स्तनयुगलमासीन्मृगदृशः U.6.35. (-m.) the sign Capricornus of the zodiac.
    -दृष्टिः a lion.
    -द्युः a hunter.
    -द्युव a. gambling for deer; हरामि राम- सौमित्री मृगो भूत्वा मृगद्युवौ Bk.5.47.
    -द्विष् m. a lion.
    -धरः the moon.
    -धूर्तः, -धूर्तकः a jackal.
    -नयना a fawn-eyed woman.
    -नाभिः 1 musk; प्रस्थं हिमाद्रेर्मृगनाभिगन्धि Ku.1.54; Ṛs.6.13; Ch. P.8; R.17.24.
    -2 the musk-deer; दृषदो वासितोत्सङ्गा निषण्णमृगनाभिभिः R.4.74. ˚जा musk.
    -पतिः 1 a lion; नखानां पाण्डित्यं प्रकटयतु कस्मिन् मृगपतिः Bv.1.1.
    -2 a roe-buck.
    -3 a tiger.
    -पालिका the musk-deer.
    -पिप्लुः the moon.
    -पोतः, -पोतकः a fawn.
    -प्रभुः a lion.
    -प्रियम् grass growing on mountains.
    -ब(व)धाजीव a hunter.
    -बन्धिनी a net for catching deer.
    -भोजनी bitter apple.
    -मत्तकः a jackal.
    -मदः musk; कुचतटीगतो यावन्मातर्मिलति तव तोयैर्मृगमदः G. L.7; मृगमदतिलकं लिखति सपुलकं मृगमिव रजनीकरे Gīt.7; चन्दनमृगमद- लेपं गमितौ क्षोण्या नु वक्षोजौ Mv.7.24; also मृगमदसौरभ- रभसवशं...... Gīt. ˚वासा a musk-bag.
    -मन्द्रः N. of a class of elephants; Rām.1.6.25.
    -मांसम् venison.
    -मातृका a doe.
    -मासः the month of Mārgaśīrṣa.
    -मुखः the sign Capricornus of the zodiac.
    -यूथम् a herd of deer.
    -राज् m.
    1 a lion; पतिते पतङ्गमृगराजि निजप्रतिबिम्बरोषित इवाम्बुनिधौ Śi.9.18.
    -2 a tiger.
    -3 the sign Leo of the zodiac.
    -राजः 1 a lion; शिलाविभङ्गैर्मृगराजशावस्तुङ्गं नगोत्सङ्ग- मिवारुरोह R.6.3.
    -2 the sign Leo of the zodiac.
    -3 a tiger.
    -4 the moon. ˚धारिन्, ˚लक्ष्मन् m. the moon.
    -रिपुः 1 a lion.
    -2 the sign Leo.
    -रोमम् wool. ˚जम् a woollen cloth.
    -रोचना yellow pigment.
    -रोम, -रोमज a. woolen.
    -लाञ्छन, -लक्ष्मन् m. the moon; अङ्काधिरोपितमृगश्चन्द्रमा मृगलाञ्छनः Śi.2.53. ˚जः the planet Mercury.
    -लेखा the deer-like streak on the moon; मृगलेखामुषसीव चन्द्रमाः R.8.42.
    -लोचनः the moon. (
    -ना, -नी) a fawn-eyed woman.
    -लोमिक woollen.
    -वधू a female deer, doe.
    -वल्लभः a kind of grass (कुन्दर).
    -वाहनः wind.
    -वीथिका, -वीथी N. of that portion of the moon's course which includes the constellations श्रवणा, शतभिषज् and पूर्वाभाद्रपदा.
    -व्याधः 1 a hunter.
    -2 Sirius or the dogstar.
    -3 an epithet of Śiva.
    -शायिका the reclining posture of a deer.
    -शावः a fawn; मृगशावैः सममेधितो जनः Ś.2.19.
    -शिरः, -शिरस् n.,
    -शिरा N. of the fifth lunar mansion consisting of three stars.
    -शीर्षम् the constellation मृगशिरस्. (
    -र्षः) the lunar month Mārgaśīrṣa.
    -शीर्षन् m. the constellation मृग- शिरस्.
    -श्रेष्ठः a tiger.
    -हन् m. a hunter.

    Sanskrit-English dictionary > मृगः _mṛgḥ

  • 118 मृष्ट _mṛṣṭa

    मृष्ट p. p. [मृज् मृश् वा-क्त]
    1 (a) Cleansed, purified; शरच्छशिकरैर्मृष्टं मानयन् रजनीमुखम् Bhāg.3.2.34. (b) Pure, clean; भक्षयित्वा फलान्यथ । मूलानि च सुमृष्टानि... Rām.7.93.8.
    -2 Besmeared.
    -3 Dressed, cooked.
    -4 Touched; स्थितपतितं च करोति मृष्टमन्नम् Bṛi. S.
    -5 Considered, deli- berated.
    -6 Savoury, agreeable; मांसानि च सुमृष्टानि Rām. 7.39.26; ग्रासं सुमृष्टं विरसं महान्तं स्तोकमेव वा । यदृच्छयैवापतितं ग्रसेदाजगरो$क्रियः ॥ Bhāg.11.8.2.
    -7 Sprinkled.
    -ष्टम् Pepper.
    -Comp. -कुण्डल a. wearing bright ear- rings.
    -गन्धः a savoury or agreeable smell.
    -यशस् a. of pure glory.

    Sanskrit-English dictionary > मृष्ट _mṛṣṭa

  • 119 यविष्ठ _yaviṣṭha

    यविष्ठ a. Youngest, very young, (superl. of युवन् q. v.); भ्रातुर्यविष्ठस्य सुतान् Bhāg; त्रिनयन यविष्ठाय च नमः Śiva-mahimna 29.
    -ष्ठः 1 The youngest brother.
    -2 N. of Agni.

    Sanskrit-English dictionary > यविष्ठ _yaviṣṭha

  • 120 यामिका _yāmikā _यामिनी _yāminī

    यामिका यामिनी 1 Night; सविता विधवति विधुरपि सवि- तरति दिनन्ति यामिन्यः । यामिनयन्ति दिनानि च सुखदुःखवशीकृते मनसि ॥ K. P.1; Ki.11.48.
    -2 Turmeric.
    -Comp. -चरः 1 a demon.
    -2 an owl.
    -पतिः 1 the moon; यामिनी- पतिरिवैष दिनान्ते Bhāg.
    -2 camphor.

    Sanskrit-English dictionary > यामिका _yāmikā _यामिनी _yāminī

Страницы

См. также в других словарях:

  • naya-netṛi — नयनेतृ …   Indonesian dictionary

  • naya-nirūpaṇa — नयनिरूपण …   Indonesian dictionary

  • nayana — नयन …   Indonesian dictionary

  • nayanau͡shadha — नयनौषध …   Indonesian dictionary

  • nayanâ̱mbu — नयनाम्बु …   Indonesian dictionary

  • nayanâ̱mṛita — नयनामृत …   Indonesian dictionary

  • nayanâ̱nanda — नयनानन्द …   Indonesian dictionary

  • nayanâ̱ñcala — नयनाञ्चल …   Indonesian dictionary

  • nayanâ̱ñjala — नयनाञ्जल …   Indonesian dictionary

  • nayanâ̱ñjana — नयनाञ्जन …   Indonesian dictionary

  • nayanâ̱nta — नयनान्त …   Indonesian dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»