-
121 лапта
-
122 лото
-
123 матур
1. прил.1)а) краси́вый, симпати́чный, милови́дный; приго́жий, приго́женький народно-поэт.матур йөз — симпати́чное (милови́дное) лицо́
матур кәләш — преле́стная неве́ста
матур егет — краси́вый па́рень; краса́вец
матур шәһәр — краси́вый го́род, го́род-краса́вец
берсеннән-берсе матуррак — одна́ друго́й кра́ше (краси́вее)
матур булып тума, бәхетле булып ту — не роди́сь краси́вой, а роди́сь счастли́вой
һәр матурның үз кимчелеге — (погов.) у ка́ждой краса́вицы свой недоста́ток
б) краси́вый, прекра́сный, преле́стный (цветок, сад, дом, вид, пейзаж)матур һәйкәл — прекра́сный па́мятник
матур елмаеш — преле́стная улы́бка
матур чәчәкне кырау тиз ала — (посл.) (букв. краси́вый цвето́к бы́стро вя́нет от за́морозков)
в) краси́вый, стро́йныйматур йөреш — краси́вая похо́дка
матур сынлы — стро́йный, ста́тный
матур сынлылык — стро́йность, ста́тность
г) хоро́ший; прекра́сный, приго́жий ( день)матур һава — хоро́шая пого́да
матур җәйге иртә — приго́жее ле́тнее у́тро
д) краси́вый, хоро́ший, великоле́пный, прекра́сный (поступок, план)матур идея — великоле́пная иде́я
матур киләчәк — прекра́сное бу́дущее
матур истәлекләр — хоро́шие воспомина́ния
матур хыяллар — краси́вые мечты́
е) краси́вый, хоро́ший, прекра́сный, благозву́чный, прия́тныйматур тавыш — благозву́чный (прия́тный) го́лос
матур музыка — прекра́сная му́зыка
һәр кошның үз сайравы үзенә матур — (посл.) ≈≈ ка́ждый кули́к своё боло́то хва́лит (букв. ка́ждой пти́це своё пе́ние прия́тно)
2) худо́жественный, изя́щный уст.матур әдәбият — худо́жественная литерату́ра
3) перен.; ирон. краси́вый2. нареч.матур сүзләр сөйләү — говори́ть краси́вые слова́
1) краси́во, прекра́сно, преле́стно, хорошо́, превосхо́днои-и, ничек матур! — о, как краси́во!
матур киенү — одева́ться краси́во (со вку́сом)
матур күренү — вы́глядеть симпати́чно
матур уйнау — прекра́сно игра́ть
матур сөйләү — говори́ть краси́во
матур матур күренмәс, сөйгән матур күренер — (посл.) не то преле́стно, что краси́во, а то преле́стно, что лю́бо
2) перен. хорошо́, прили́чно, сми́рноматур утыр — сядь хорошо́ (сми́рно)
матур йөр — веди́ себя́ прили́чно
•- матур гына
- матур сөйләүчән
- матур язу
- матурның матуры -
124 мелодрама
сущ.; в разн. знач.мелодра́ма || мелодрамати́ческиймелодра́ма уйнау — разы́грывать мелодра́му
мелодра́ма геройлары — геро́и мелодра́мы
-
125 нур
сущ.1) луч, свет, сия́ниекояш нуры — луч со́лнца
айның зәгыйфь нуры — сла́бое сия́ние луны́
2) мн. лучи́рентген нурлары — рентге́новы лучи́
катод нурлары — като́дные лучи́
радий нурлары — лучи́ ра́дия
3) перен. луч, сия́ние, блеск (глаз)•- нур рәвешендәге
- нур сибелү
- нур сибү
- нур чәчү
- нур сынышы
- нур уйнау
- нур чыгару••нур өстенә нур булу — (погов.) ка́шу ма́слом не испо́ртишь (букв. к све́ту добавля́ется свет)
нур сибеп торган — лучеза́рный
нурга күмелү — озаря́ться/озари́ться луча́ми
нурлар боҗрасы — орео́л, светово́е кольцо́
-
126 озак
1. нареч.1) до́лго, дли́тельно, продолжи́тельно (ходить, говорить, молчать, работать, изучать)яңгыр озак яуды — дождь шёл до́лго
озак көтү — ждать до́лго (би́тый час)
2) в сочет. с некоторыми гл. придаёт им значение преобладания действия, излишка качества и т. п. и соотв. предлогу заозак йоклау — заспа́ться
озак уйнау — заигра́ться
озак утыру — засиде́ться
озак эшләп ару — зарабо́таться
озак кунаклау — загости́ться
озак басып тору — застоя́ться
3) ме́дленно, неторопли́воозак кыймылдау — шевели́ться ме́дленно
озак эшләү — де́лать неторопли́во
4) в знач. сказ. далеко́ (до чего-л.)бәйрәмгә бик озак әле — до пра́здника далеко́ ещё
2. прил.таң атарга әле озак — до рассве́та ещё далеко́
до́лгий, дли́нный, дли́тельный, продолжи́тельный (о сне, отдыхе)озак вакытлар — до́лгое вре́мя
озак еллар буенча — до́лгие го́ды; в тече́ние до́лгих лет
озак юлдан кайту — верну́ться из дли́тельной пое́здки
- озак вакытлысөйләшү озак булачак — разгово́р бу́дет продолжи́тельным
- озак гомерле
- озак итеп
- озак йөрү
- озак көтелгән
- озак көтеп алынган
- озак кына
- озак саклана торган
- озак сроклы
- озак та үтми
- озак тору
- озак яшәү
- озак тоту
- озак уйный торган
- озак хезмәт өчен
- озак яткан
- озак яту••озак тоткарлау — маринова́ть ( дело)
озак яшәмәс — недо́лго оста́лось жить (кому-л.); не жиле́ц ( на белом свете)
-
127 онытылу
страд.-возвр. от оныту1) страд. забыва́тьсякүп нәрсә онытылган — мно́гое забы́то
2) безл. забыва́ться, забы́ть, позабы́ть; из головы́ вонхәтер начар: тиз онытыла — па́мять плоха́я: бы́стро забыва́ется
хат язарга онытылган — забы́л написа́ть письмо́
кисәтергә онытылган — предупреди́ть - из головы́ вон
3) возвр. (увлёкшись, забыть обо всём) забыва́ться/забы́ться; впасть в забытьёэштә онытылу — забыва́ться на рабо́те
кешеләр арасында онытылу — забыва́ться на лю́дях
музыка тыңлап онытылу — забыва́ться, слу́шая му́зыку
ул тагын онытылды — он опя́ть впал в забытьё; он опя́ть лежи́т в забытьи́
4) возвр.; перен. ( не сдержать себя) забыва́ться, забы́тьсякинәт ярсып китү, онытылу — вдруг разгорячи́ться, забы́ться
онытыласыз, кайда утырганыгызны белмисезмени? — забыва́етесь, ра́зве не зна́ете, где вы нахо́дитесь?
5) в знач. нареч. онытылып с увлече́ниемпереводится тж. приставкой за-онытылып тыңлау — слу́шать с увлече́нием (затаи́в дыха́ние); заслу́шиваться/заслу́шаться
онытылып уку — чита́ть с увлече́нием (запо́ем); зачи́тываться/зачита́ться
онытылып уйнау — игра́ть с увлече́нием; заи́грываться/заигра́ться
онытылып йоклау — заспа́ться
онытылып эшләү — рабо́тать с увлече́нием; зараба́тываться/зарабо́таться
6) в знач. нареч. онытылганчы пока́ не забы́то, по горя́чим следа́монытылганчы мәсьәләне ачыклап куярга кирәк — на́до вы́яснить вопро́с по горя́чим следа́м (пока́ не забы́лось)
7) в знач. прил. онытылган забы́тый, зате́рянныйонытылган традицияләрне яңарту — восстана́вливать забы́тые тради́ции
онытылган археология истәлекләре — зате́рянные археологи́ческие па́мятники
•- онытылып китү
- онытылып тору
- онытылып утыру -
128 орган
I о`ргансущ.1) биол. о́рган ( часть животного или растительного организма)аш кайнату органнары — о́рганы пищеваре́ния
кан әйләнеше органнары — о́рганы кровообраще́ния
вегетатив органнар — вегетати́вные о́рганы
2) о́рган (учреждение, организация)җитәкче органнар — руководя́щие о́рганы
тикшеренү органнары — сле́дственные о́рганы
югары дәүләт органнарына сайлаулар — вы́боры в вы́сшие госуда́рственные о́рганы
сәламәтлек саклау органнары — о́рганы здравоохране́ния
3) о́рган ( печатный)II орга`н"Казан утлары" журналы - Татарстан язучылар берлеге органы — жур-на́л "Каза́нские огни́" - о́рган Сою́за писа́телей Татарста́на
муз.орга́н || орга́нный (концерт, звук)органда уйнау — игра́ть на орга́не
орган музыкасы — орга́нная му́зыка
См. также в других словарях:
уйнау — 1. Шаяру, күңел ачу. Спортның бер төре булган нин. б. уен белән вакыт үткәрү, ял итү. Уен өчен берәр нәрсәдән файдалану, хәрәкәт ясау ферзь белән уйнау 2. Нин. б. әйберне үзе дә сизмичә бернинди максатсыз әйләндерү, хәрәкәтләндерү, кирәкмәгән эш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уйнау-көлү — Күңел ачу, шаяру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ат-ат уйнау — Балаларның берсен ат итеп тотып, шулай ук чыбыкка атланып уйнаулары … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гөрле уйнау — Балаларның качыш уены ( әби булган бала күзләрен каплап гөр гөр дип торганда, башкалары кача, шуннан соң әби аларны табарга тиеш була) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тити-мити уйнау — 1. Җитди булмаган эш белән шөгыльләнү 2. Уендагыча йомшак мөгамәлә итү без дошман белән тити мити уйнамыйбыз … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыркын-чыркын килү — Уйнау көлү, шаяру (хатын кызга һәм бала чагага карата әйтелә) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
акчалы — 1. Акчасы бар, акчага бай, дәүләтле акчалының кулы уйный, акчасызның күзе уйный 2. Түләүле, акчалата түли торган акчалы эшкә күчү Акча күп (күбрәк) түли торган. АКЧАЛЫ УЙНАУ – Отышлы уеннарда акчалата түләп уйнау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тырак-тырак — Сыңар яки кушаяклап еш еш (сикерү тур.). ТЫРАК ТЫРАК УЙНАУ – Тыркын (2) уйнау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
уйнаклау — (УЙНАКЛАТУ) – 1. Уйнап чабу, сикергәләп йөрү 2. Җиңел атлап йөрү; төрле хәрәкәтләр ясап бару, очу һ. б. 3. Төрле төсләргә кереп җемелдәү, ялтырау, төсләр уйнау тамчылар җемелдәп уйнаклый 4. күч. Төрле хәрәкәтләр ясау, хәрәкәткә килү, очынып тору … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чиертү — I. 1. Бөгелгән урта яки имән бармакны баш бармак ярдәмендә турайтып җибәреп, кемгә яки нәрсәгә дә булса бәрү 2. Нәрсәгә дә булса, тавыш барлыкка китереп, бармак белән бәрү тәрәзә чиртү 3. Кыллы музыка коралларында уйнау өчен кылларга бармак яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чиртү — I. 1. Бөгелгән урта яки имән бармакны баш бармак ярдәмендә турайтып җибәреп, кемгә яки нәрсәгә дә булса бәрү 2. Нәрсәгә дә булса, тавыш барлыкка китереп, бармак белән бәрү тәрәзә чиртү 3. Кыллы музыка коралларында уйнау өчен кылларга бармак яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге