-
61 кояш
сущ.1) со́лнце, со́лнышко ласк. || со́лнечныйкояш чыгуы — восхо́д со́лнца; ра́но у́тром; ни свет ни заря́
иртәнге кояш — у́треннее (восходя́щее) со́лнце
кичке кояш — вече́рнее (зака́тное) со́лнце
кояш чыкканан кояш батканга кадәр — от зари́ до зари́, це́лый день
кояш җылысы — со́лнечное тепло́
кояш түгел - бөтен дөньяны җылыта алмассың — (посл.) не со́лнышко - всех не обогре́ешь
ерактагы кояш җылы була — (посл.) со́лнце далеко́, а гре́ет хорошо́; со́лнце издалека́ лу́чше гре́ет (букв. кто живет далеко от тебя, бывает ближе - о родственниках)
2) перен.; поэт. со́лнце (употребляется как символ, в смысле источник)бәхет кояшы — сча́стье (букв. со́лнце сча́стья)
гаделлек (өмет) кояшы — со́лнце (исто́чник) справедли́вости (наде́жды)
тиздән җиңү кояшы балкыр — ско́ро засия́ет со́лнце побе́ды
3) как обращение кояшым ласк. со́лнышко моёкил, кояшым, кил, нурым — приходи́, со́лнышко моё, приходи́, све́тик мой
•- кояш батышы
- кояш баю
- кояш бату
- кояш баю сәгате
- кояш баю вакыты
- кояш ваннасы
- кояш двигателе
- кояш батареясы
- кояш карый торган як
- кояш төшкән як
- кояшка каршы як
- кояш кыздыруы
- кояш кызуы
- кояш сәгате
- кояш системасы
- кояш сугу
- кояш таҗы
- кояш таплары
- кояш торгынлыгы
- кояш торышы
- кояш чәчкәсе
- кояш чыгышы
- кояш яратучы үсемлекләр
- кояшка карап
- кояшка тартылу
- кояшта кызыну••кояш белән бергә — с со́лнцем, о́чень ра́но
кояш кире яктан чыкканда — когда́ на горе́ рак сви́стнет (букв. когда́ со́лнце взойдёт с обра́тной стороны́)
- кояш алу- кояш ашау
- кояш иле
- кояш кебек ачык
- кояш шикелле ачык -
62 кояш кебек ачык
= кояш шикелле ачык1) всем изве́стный, очеви́дный; соверше́нно, очеви́дно, абсолю́тно я́сно, поня́тно ка́ждому2) весёлый, приве́тливый, раду́шный || ве́село, приве́тливо; раду́шно, гостеприи́мнокояш кебек ачык каршы алу — встре́тить гостеприи́мно; (раду́шно, приве́тливо)
-
63 көлтә
сущ.1) сноп || снопо́выйкөлтә бәйләү — вяза́ть снопы́
арыш көлтәсе — ржано́й сноп
көлтә икмәге — снопо́вый хлеб
көлтә өю — скла́дывать (скирдова́ть) снопы́
2) свя́зка, пучо́к, буке́тсалам көлтәләре — свя́зка соло́мы
чәчәк көлтәсе — пучо́к (буке́т) цвето́в
3) перен. сноп, пучо́кнурлар көлтәсе — пучо́к луче́й
яктылык көлтәсе — пучо́к све́та
ут (ялкын) көлтәсе — сноп огня́ (пла́мени)
•- көлтә бавы
- көлтә бәйләгеч
- көлтә бәйләүче
- көлтә биргеч
- көлтә ташучы••көлтә койрык — лиси́ца
көлтә шикелле — как подко́шенный сноп (падать, свалиться)
-
64 кристалл
сущ.криста́лл || криста́льныйалмаз кристаллары — криста́ллы алма́за
сыек кристалл — жи́дкий криста́лл
кристалл формасы — криста́льная фо́рма
••- кристалл шикелле -
65 кристалл кебек
-
66 күчегү
неперех.; диал.сдвига́ться, сдви́нуться || сдвиг (с места, в сторону); смеща́ться, смести́ться || смеще́ниеишек күчеккән шикелле — дверь, похо́же, сдви́нулась
-
67 май кебек
= май төсле; = май шикелле1) как по ма́слу2) о прия́тном тепле́3) о́чень прия́тный, любе́зный4) сгово́рчивый, поко́рный, шёлковый -
68 майлау
перех.1) нама́сливать/нама́слить, ма́слить (блины, кашу)2) покрыва́ть сло́ем чего-л. сма́зывать/сма́зать, подма́зывать/ подма́зать, нама́зывать/нама́зать (мазью, маслом, йодом, солидолом) || сма́зка|| сма́зочный, ма́сляныймашинаны майлау — сма́зывать маши́ну
майлау әсбаплары — сма́зочные принадле́жности
ягулык-майлау материаллары — горю́че-сма́зочные материа́лы
майламаган арба шыгырдый — (посл.) не сма́занное (не подма́занное) колесо́ скрипи́т
майламыйча таба да купмый — (посл.) суха́я ло́жка рот дерёт; не подма́жешь, не пое́дешь
3) (пропитывать, пачкать чем-л. жирным) зама́сливать/зама́слить, са́лить, прома́сливать/прома́слить, заса́ливать/ заса́лить (волокно, шерсть, одежду) || зама́сливаниекүлмәкне майлау — заса́лить руба́шку
4) натере́ть, нама́зывать, умаща́ть/умасти́ть, ума́сливать/ума́слить (лицо помадой, волосы маслом) || умаще́ние5) перен. дать взя́тку; подма́сливать/подма́слить, ума́сливать/ума́слить; зама́сливать/зама́слить, подма́зывать/подма́зать прост. || подма́зка•- майлап кую
- майлап чыгу
- майлап җибәрү
- майлый төшү••майлаган кебек (шикелле) — как по ма́слу
майлагандай (майлаган кебек) бара — идёт как по ма́слу
майлагандай (майлап куйган кебек) булу — станови́ться/стать шёлковым
майлап күндерү (ризалату) — ума́сливать/ума́слит
майлап ташласаң, эт ашамас — дрянь (букв. е́сли да́же сма́зать ма́слом, соба́ка не ста́нет есть)
-
69 манекен
-
70 мәет
поко́йник, труп, мертве́цһөнәрсез кеше - тере мәет — (посл.) челове́к без ремесла́ что живо́й труп
- мәет ярумәет чыгару — вы́нос те́ла поко́йного
••мәет чыккан (өй) төсле (шикелле) — сло́вно по́сле поко́йника (о тревожной, зловещей тишине)
-
71 мунча
сущ.; в разн. знач.ба́ня || ба́нныйкоммуналь (җәмәгать) мунчасы — коммуна́льная ба́ня
ак мунча — бе́лая ба́ня ( с дымоходом)
кара мунча — курна́я (чёрная) ба́ня
мунча алды (чоланы) — предба́нник
мунча көне — ба́нный день
мунча сабыны — ба́нное мы́ло
мунча себеркесе — ба́нный ве́ник
••мунча кергән шикелле — как из ба́ни
мунча кертү — зада́ть ба́ню кому-л.; сде́лать вы́говор кому-л.; наказа́ть кого-л.
мунча тараканы — пренебр. ба́нный тарака́н ( о человеке)
мунча ташы кебек (шома) — об очень хитром, смекалистом, шустром и хватком человеке
мунча фәрештәсе (пәрие) — ба́нный а́нгел (чёрт) (пренебрежительное выражение о безобразной, некрасивой, неприглядной, несимпатичной женщине)
мунчада чабыну — па́риться в ба́не
мунчада себерке хуҗа — (погов.) гла́вное в ба́не - хоро́ший ве́ник (букв. в ба́не ве́ник господи́н)
- мунча керүиске мунча, иске таш — (погов.) всё без измене́ний
-
72 орчык
сущ.1) веретено́ || веретённыйорчык бөтерү — враща́ть, крути́ть веретено́
якорь орчыгы — веретено́ я́коря
орчык тавышы — веретённое жужжа́ние
орчык җебе — веретённая пря́жа
2) шпи́ндель ( в прядильной машине)3) ось, сте́ржень || осево́й, стержнево́й•- орчык төбе
- орчык пальмалар
- орчык сөяк••- орчык шикелле бөтерелүорчык буе — ма́ленький ро́стом; ка́рликовый
- орчык сыман бөтерелү
- орчыктай бөтерелү -
73 орчык сыман бөтерелү
-
74 орчыктай бөтерелү
-
75 очыну
неперех.1) лета́ть, порха́ть, кружи́ть || порха́ниеишек алдында күбәләкләр очына — во дворе́ порха́ют ба́бочки
пароход өстендә акчарлаклар очынды — над парохо́дом кружи́лись ча́йки
2) маха́ть (взма́хивать, замаха́ть) кры́льямикарга чебеш ала, тавык очынып кала — (посл.) воро́на цыпля́т умыка́ет, а ку́рица то́лько кры́льями взма́хивает (хло́пает)
3) в знач. нареч. очыныпстремгла́ватлар очынып чабалар — ко́ни ска́чут стремгла́в
4) перен. чва́ниться, кичи́ться; бахва́литьсяартык очынасың түгелме? — не сли́шком ли кичи́шься?
телгә килсә очынган, эшкә килсә кычынган — (посл.) ло́вок языко́м трепа́ть (т.е. бахвалиться), да лени́в рабо́тать
5) перен. рва́ться, порыва́ться ( что-то делать) || поры́вкөрәшкә очыну — рва́ться на борьбу́
6) перен. возбужда́ться/возбуди́ться, петуши́ться, горячи́ться; налета́ть/налете́ть (на кого-л.)нәрсәгә дип шул кадәр очынасың әле син? — с чего́ э́то ты так петуши́шься?
әтәчләр шикелле бер-берсенә очынырга гына торалар — гото́вы, как петухи́, налете́ть друг на дру́га
7) в знач. нареч.; перен. очынып, очына-очынагне́вно, раздражённо; я́ростноочынып этләр өрә — я́ростно ла́ют соба́ки
8) перен.а) воодушевля́ться/воодушеви́ться; не чу́ять под собо́й ногб) в знач. нареч. очыныпвдохнове́нно, с воодушевле́нием, с энтузиа́змом; пры́гать (ликова́ть) от ра́достиочынып эшләү — рабо́тать с энтузиа́змом
••очынып йөрү — не чу́ять под собо́й ног; быть на седьмо́м не́бе
очынып чабу — лете́ть (мча́ться, нести́сь) на кры́льях ( о коне)
-
76 песи
1. сущ.; разг.1) ко́шка, кот; ко́шечка, ки́ска || коша́чийана (теше, инә, инәк) песи — ко́шка
май ашаган песи төгеннән билгеле — (погов.) ко́шку, съе́вшую ма́сло, ви́дно по ше́рсти
песи ачка сызланыр, аш салдыңмы - сырланыр — (посл.) ко́шка страда́ет от го́лода, а дашь ей пое́сть - ещё мнётся
этнең тышы керле дә, эче таза, песинең тышы таза да, эче керле — (посл.) соба́ка нару́жностью не чиста́, да душо́ю проста́, ко́шка нару́жностью гладка́, да душо́й гадка́
2) перен. мя́гкая по́чка, серёжка расте́нийтал песие — серёжка и́вы, "бара́шки"
3) перен. челове́к с вкра́дчивыми мане́рами2. прил.коша́чий; в знач. сде́ланный из коша́чьей шку́ры и́ли подо́бный таково́му- песи борчагыпеси бүрек (башлык) — ша́пка, сши́тая из коша́чьей шку́ры; ша́почка, с мя́гким пушко́м нару́жу
- песи табаны
- песи бөтнеге
- песи койрыгы
- песи күзе
- песи тармагы
- песи тарысы
- песи тырнагы
- песи уты
- песи үләне
- песи яфрагы
- песи гөле••песи борын — коро́ткий прямо́й нос
- песи кебек утырупеси учы кадәр (хәтле, чаклы, кебек) — о́чень ма́ленький, кро́шечный (об участке земли и т. п.)
- песи шикелле утыру -
77 песи булу
= песи кебек утыру; песи шикелле утыру1) стать о́чень ти́хим2) стесня́ться, скро́мничать -
78 поляк
сущ.поля́к || по́льскийполяк кызы (хатыны) — поля́чка, по́лька
••поляк кебек (шикелле) — прост. упо́рный; насты́рный
-
79 принцесса
-
80 сусыз
прил.безво́дный, без воды́сусыз дала — безво́дная степь
сусыз үзән — безво́дное ру́сло
сусыз чиләк — ведро́ без воды́
••сусыз кашыктан сусыз суырып йотарлык — пи́саная краса́вица
сусыз мунчала белән арка ышку — корми́ть пусты́ми обеща́ниями
сусыз самавыр шикелле кызу — кипяти́ться по́пусту
сусыз юу; сусыз юып, җилсез киптерү — льстить, уле́щивать, ума́сливать
См. также в других словарях:
әлҗе-мөлҗе — КИЛҮ – Күзнең ачык күрмәве, күз аллары томалану, күз алдында әллә нәрсә хәрәкәтләнгән шикелле күренү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әтәч — 1. Тавыклар семь. озын, урак сыман койрыклы, башында зур кызыл кикриге, аякларында типкеләре (шпорлары) булган ата җенестәге кош 2. Тавыклар семь. керә торган кошларның ата җенестәгесе 3. күч. Юк бар сәбәптән кызып китәргә, сугышырга әзер торучы… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
батырларча — рәв. Батырлар шикелле, батырларга хас булганча … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
беләүләнү — Беләү төсенә керү, беләү шикелле шома, тигез булып тору … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җеназа — Үлгән кешене, мәетне ислам дине кушканча күмү йоласы. Үлгән кешене кабергә алып бара торган кешеләр төркеме, мәетне озату процессиясе Миңлекәйнең җеназасы артыннан йөгерде. Үлем җитем, кеше үлү җеназа фәлән юк шикелле. ҖЕНАЗА АГАЧЫ (КАБЫГЫ) –… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ише — Кебек, шикелле, сыман моның ише осталык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
күк — I. 1. Җирдән югарыга караганда гөмбәз сыман булып күренә торган һава киңлеге 2. Җирне чолгап алган дөнья (галәм) киңлеге 3. күч. дини. Алла һәм фәрештәләр 5. с. Астрономиядә кулл. тор. , астрономик күк экваторы. 6. КҮККӘ – Югарыга таба. КҮК… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мисаллы — 1. Мисалы булган 2. бәйл. иск. Кебек, шикелле әдәмнәр бүре мисаллы булырлар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мисле — иск. Кебек, күк, шикелле, төсле, сыман … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пешерү — 1. Азык төлек әйберләрен ут өстендә (югары температурада) тотып, ашамлык әзерләү 2. Кайнар температура белән тәэсир итеп авырттыру, җәрәхәтләү. күч. Берәр нәрсә белән тәнгә сугып, ут белән тәэсир иткән шикелле авырттыру 3. Кыздыру, яндыру 4.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
питил — сөйл. Балыкларны читкә җибәрмәү өчен ике ягында ике канаты булган, мурда шикелле ау коралы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге