-
1 дикий
1. прил.ҡырағай, ҡыр2. прил.ҡыр...ы3. прил.вәхши, ҡырағай4. прил.аулаҡ, тын, кеше аяғы баҫмаған5. прил. перен.тупаҫ, ҡырағай6. прил. перен.сәйер, аҡылға һыймаған7. прил. перен., разг.ҡырыҫ, ҡырағай8. прил. разг.иҫ киткесдикий камень — бик ҡаты (күбеһенсә, һоро төҫтәге) тау тоҡомо
-
2 одичалый
1. прил.ҡырағайланған, ҡырыҫланған2. прил.выражающий дикостьҡырағай, ҡырыҫ -
3 дичать
1. несов.ҡырағайланыу, ҡырағай хәлгә килеү2. несов.ҡырыҫланыу, (кешенән) тартыныу, ситләшеү -
4 задичать
1. сов.; разг.ҡырағайланыу, сүп-сар баҫыуурман, баҡса һ.б. тураһында2. сов.; разг.отвыкнуть от людейҡырағайланыу, вәхшиләнеү -
5 зверь
1. мҡаты бәғерле (ҡанһыҙ, аяуһыҙ, ҡырағай, йыртҡыс) кешестреляный зверь — күпте күргән, донъяның әсеһен-сөсөһөн татыған, ҡарт төлкө
будить зверя в ком-л. — кемдең дә булһа асыуын ҡабартыу (килтереү), ҡырағай тойғоларҙы уятыу
2. мо хищнике; о диком животномйыртҡыс, йыртҡыс хайуан; (ҡырағай) йәнлек, кейек, януар -
6 нарывной
-
7 пивной
-
8 пиво
-
9 поднажать
1. сов.; прост.на кого-что и без доп.нығыраҡ этеү2. сов.; прост.на кого-что и без доп.; перен.побудить к действиюҡыҫмаҡҡа алыу, ҡыҫыу3. сов.; прост.на что и без доп.; перен.усерднее приняться за что-л.нығыраҡ тырышыу, тырыша төшөү -
10 полудикий
прил.ярым ҡырағай -
11 раскричаться
1. сов.; разг.ҡысҡырырға тотоноу, ҡысҡыра башлау, шау-шыу күтәреү, тауыш (ғауға) ҡуптарыу2. сов.; разг.аҡырыныу, аҡыра (екерә) башлау, аҡырырға (екерергә) тотоноу -
12 а
I1. союз противит.употребляется для соединения противопоставляемых предложений или членов предложенияә, киреһенсә; ләкин, әммә-ләкин, -ға/-гә ҡарамаҫтан (ҡарамай, ҡарамайынса)я вернулся домой, а он остался — мин өйгә ҡайттым, ә ул ҡалды
я зайду к вам не сегодня, а завтра — мин һеҙгә бөгөн түгел, ә иртәгә инеп сығырмын
до начала сеанса осталось пять минут, а людей в зал не пускают — сеанс башланырға биш минут ҡалған, ләкин халыҡты залға индермәйҙәр
он учится в вузе, а вот ты не сумел — ул юғары уҡыу йортонда уҡый, ә бына һин булдыра алманың
он человек простой, а ведь имеет вес в обществе — ул ябай кеше, ә шулай ҙа йәмғиәттә абруйы бар
2. союз присоед.-усил.в соединении с вопросительными местоимениями или местоимёнными наречиями `конечно`, `безусловно так`әлбиттә, фәҡәт шулайи пришёл?! – А то как же! — килгәнме?! – Элбиттә!
а (не) то — юғиһә, бүтәнсә булһа
иди своей дорогой, а не то получишь от меня — юлыңда бул, юғиһә кәрәгеңде алырһың
3. союз противит. уступуказывает на уступительный характер противопоставления предложений или их членов(ә) шулай булһа ла, (ә) шулай ҙа, тик, барыбер, да/дәможете остаться при своём мнении, а всё-таки я прав — үҙ фекерегеҙҙә ҡалығыҙ, ә мин барыбер хаҡлымын
4. союзсопоставитсоединяя предложения, служит сопоставлению их главных или второстепенных членов, а так же служит сопоставлению одновременных событий и действийә, шул ваҡытта, шул саҡта, -ға/-ғә килгәндә; шул (ике) аралаотец ушёл, а сын продолжал стоять — атаһы китеп барҙы, ә улы тора бирҙе
отец развёл костёр, а дети пошли за ягодами — аталары ут яғып ебәрҙе, ә балалар еләккә китте
5. союз присоед.употребляется для присоединения предложений или членов предложенийәвдоль плетня в один ряд посажена смородина, а далее растёт какое-то дерево — ситән буйлап бер рәт ҡарағат ултыртылған, ә унан ары ниндәйҙер ағас үҫеп ултыра
сначала мы посетили выставку, а затем музей — башта күргәҙмәлә, ә һуңынан музейҙа булдыҡ
6. союз присоед.в сочетании со словами `значит`, `потому`, `следовательно`, `стало быть` и т.п. присоединяет предложения или члены предложения, в которых содержится вывод, заключение из сказанного ранеешуға күрә, тимәк, шунлыҡтанего пока никто толком не знает, а потому о нём ничего не говорят — уны әлегә бер кем йүнләп белмәй, шуға күрә уның тураһында бер нәмә әйтмәйҙәр ҙә
7. союз присоед.в сочетании с местоимением `всё` присоединяет предложения или члены предложения, указывающие на причину высказанного ранееә барыһы (бөтәһе, һәммәһе)откололся я от своих друзей, а всё из-за тебя — дуҫтарымдан айырылдым мин, ә барыһы һинең арҡала
8. союз присоед.в сочетании со словами `кстати`, `впрочем` и т.п. употребляется для передачи внезапности изменения мыслиәйткәндәй, ә шулай ҙаон ещё не приехал. А кстати, ты не забыл прихватить с собой документы? — ул әле ҡайтып етмәне. Эйткәндәй, һин үҙең менән документтарыңды алырға онотманыңмы?
9. союз присоед.-усил.употребляется в начале вопросительных и восклицательных предложений для усиления выразительности (часто в сочетании с местоимениями и наречиями `как`, `какой`, `сколько`)әа сколько я терпел – уму непостижимо! — ә мин күпме түҙҙем – аҡылға һыймаҫлыҡ!
10. союз присоед.-усил.в начале ответов на вопросы придаёт большую выразительность ответу, выделяя то или иное словоә, (йә) булмаһа, юғиһә, юҡһакак ты сказал? – а никак! — нимә тинең? – ә бер нисек тә!
а не то сходил бы в магазин — булмаһа, магазинға барыр инең
спеши, а то опоздаешь — ашығыңҡыра, юҡһа һуңларһың
сходите туда сами, а то пошлите кого-нибудь — унда һеҙ үҙегеҙ барығыҙ, йә булмаһа берәйһен ебәрегеҙ
II1. частица вопросит.как отклик на обращение или при переспрашивании нерасслышанногоәа? Ничего ведь не слышу, говори отчётливей — ә? Бер нәмә лә ишетмәйем бит, асығыраҡ һөйлә
2. частица вопросит.после предложений, требующих ответа, подтверждения и т.п., выражает побуждение к ответу или к действиюә, эйемечто ты натворил, а? — нимә эшләнең һин, ә?
3. частица вопросит.в вопросах и восклицаниях выражает сильное удивление, восхищение или возмущениеәвот парень, а! — егете лә егете бит, ә!
кого осрамили ведь, а?! — кемде хур иттеләр бит, ә?!
4. частица побудит.употребляется при повторном обращении к кому-л. для привлечения вниманияәсмотри-ка, что он делает, а? — ҡара әле, нимә эшләй ул, ә?
1. межд.выражает припоминание, догадку, удивлениеә, ә-әа-а, это ты? — ә-ә, был һинме ни?
а, вот как! — ә, бына нисек!
2. межд.выражает узнавание (при встрече с кем-л.)ә, ә-ә, әһәа, вот куда вы спрятались! — әһә, бына ҡайҙа йәшенгәнһегеҙ икән!
3. межд.выражает удовольствие, радость (при виде кого-чего-л.)ә, уйа, мамочка! Как я рад тебя видеть! — уй, әсәкәйем! Һине күреүемә шундай шатмын!
4. межд.выражает досаду, негодование, угрозу, злорадствоә, әһәа, вы ещё сопротивляетесь! — әһә, һеҙ ҡаршылашаһығыҙмы әле!
5. межд.выражает решимостьэйа! Была не была — эй! Булды ни ҙә, булманы ни
6. межд.выражает ужас, отчаяние, боль и т.п.уйа-а-а, не трогайте меня, ради бога! — уй, алла хаҡы өсөн, миңә теймәгеҙ!
-
13 баран
1. мтәкә, һарыҡ тәкәһе2. мҡырағай һарыҡ, ҡырағай һарыҡ тәкәһекак баран на новые ворота (уставиться) — бер ни аңламай, мәғәнәһеҙ текләп тороу (ҡарау)
ябалаҡ кеүек ҡарау -
14 больше
ҙурыраҡ, дәүерәк, өлкәнерәкдом деда большой, а наш ещё больше — олатайҙың өйө ҙур, ә беҙҙеке унан да ҙурыраҡ
2. сравн. от многокүберәк, артығыраҡ3. нареч.далее, впредь, ужебынан кире (һуң, ары, былай), бүтән, инде, башҡа -
15 вмещать
-
16 вящий
-
17 дикарь
1. мвәхши, ҡырағай2. м разг.нелюдимый, застенчивыйҡырыҫ, ҡырағай (бик оялсан) кеше3. м разг.путёвкаһыҙ курортҡа барған кеше -
18 дикорастущий
-
19 дикость
1. жҡырағайлыҡ, вәхшилек, варварлыҡ2. ж перен.грубость, необузданностьсикһеҙ тупаҫлыҡ, тотанаҡһыҙлыҡ, дыуамаллыҡ, ҡырағайлыҡ3. ж перен.застенчивостьҡырыҫлыҡ, оялсанлыҡ, тартыныусанлыҡ -
20 дичок
1. машланмаған йәки ҡырағай емеш ағасы2. машлау өсөн үҫтерелгән сәсмәлеҡ3. м перен., разг.ҡырыҫ, оялсан, тартыныусанбала, кеше
См. также в других словарях:
ырақайласу — ырақайлас етістігінің қимыл атауы … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
ыра-ера — рәв. Аралап, этә төртә иптәшләрен ыра ера залга чыга башлады … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
қыраң — 1 (Гур., Есб.) шөптің түрі. Қ ы р а ңд ы мал сүйіп жейді (Гур., Есб.). Жол басына бір ақ үйді тік те, қ ы р а ң ы н а қойыңды өргіз де, шалқаңнан түсіп, шаңыраққа түкіріп жата бер (Ә. Кекіл., Үркер, 76) 2 (Алм., Шел.) алғыр, қыран. Қара чолағым қ … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ыраңда — … «Аты ы р а ң д а п, адамы тыраңдап» дейтін көктемнің рахаты сонда ғана басталады (С.Мұқанов, Өмір мектебі, 1, 34). Адамзат көктемде ы р а ң д а й м ы з, Жылқыдай ыраң жеген тырыңдаймыз. Дүниенің опасызын ойланбастан, Өлгенше қу бақырды… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
қырағат — ар. зат. Құран оқыған кездегі адам даусының ырғағы, мәнері … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
қыра көрсету — (Гур., Маңғ.) қыр көрсету. Бұл – қыздың жігітке к ө р с е т к е н қ ы р а с ы ғой (Гур., Маңғ.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ыра — 1 (Түрікм.: Красн., Небид., Ашх., Таш., Тедж.) өте, тіпті. Ы р а қызық екен (Түрікм., Таш.). ....Нұрлан нағашымның, ы р а ұғымсыз адамға айтар налысты сөйлемін қайталаймын… (Ә. Сәр., Офиц. күн., 78) 2 (Гур., Маңғ.) төмен. Таудан ы р ағ а түсу, ы… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ыра болу — Қ орда., Арал) разы болу. Әуелі қауынға саудаласып көр, ы р а б о л м а с а сұрағанын беріп алып кел. Балалардың көңілі ы р а б о л с ы н, мен біраз әңгемелесейін Қ орда., Арал) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ырағия — (Гур., Мақат) ырық, ерік. Ертаза солардың ы р а ғ и я с ы н а көнбей жүреді екен (Гур., Мақат) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ырақ-жарық — (Орал, Казт.; Гур., Маңғ.) ашық тесік. Құдықтардың аузы әлі ы р а қж а р ы қ (Орал, Казт.). Колхозшылардың ауыз су алатын құдықтарының аузы әлі ы р а қж а р ы қ, әдейі қауға шелек қойылған жоқ (“К з жолы”, 29.06.1941, № 56) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ыраң — 1 1. Қ орда., Арал; Сем., Аяг.; Жамб., Мер.) көктемнің басында шығатын дәнсіз, бойы аласа, жіңішке сабақты құм шөбі, құмдық бетеге. Ы р а ң д ы жеген қой семіреді Қ орда., Арал). – Онда бозқараған да, қалың шығатын ы р а ң да болатын, – деп,… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі