-
1 ялау
I перех.1) лиза́ть, выли́зывать/вы́лизать, обли́зывать/облиза́ть, сли́зывать/слиза́ть || лиза́ние, обли́зываниеиреннәрне ялау — обли́зывать гу́бы
кашыкны ялау — лиза́ть ло́жку
песи баласын ялый — ко́шка обли́зывает котёнка
2) перен.; разг. выли́зывать/вы́лизать, тща́тельно вы́чиститьтүтәлләр ялаган кебек чиста — гря́дки чи́стые, сло́вно вы́лизаны
3) перен. лиза́ть, сли́зывать/слиза́ть, каса́ться, покрыва́ть, обдава́ть (волной, пламенем и т. п.)ялкын түбәне ялый башлады — пла́мя на́чало лиза́ть кры́шу
дулкыннар кыяны ялый — во́лны ли́жут скалу́
4) прост.; обычно пренебр. лиза́ть, целова́ть || лиза́ниебаласын ялап кына тора — всё ли́жет своего́ ребёнка
түрәләрнең табанын ялау — лиза́ть пя́тки нача́льству
•- ялап алу- ялап бетерү••II сущ.ялап куйган кебек — о́чень чи́сто (гла́дко)
1) ист. ма́ленький флажо́к и́ли кисть на верху́шке ша́пки у во́инов как знак отли́чия2) уст.; см. байракIII сущ.; диал.ве́шалка, застёжка ( на одежде), пе́телька (для застёгивания, пристёгивания) -
2 ялау
yalamak -
3 ялау
-
4 ялау
I. lecken————————II. va. Fahne f. -
5 ялау
-
6 табан ялау
лиза́ть ( кому) пя́тки, подхали́мничать -
7 тәлинкә ялау
-
8 шешә төбе ялау
-
9 таба
I сущ.1) сковорода́; сковоро́дка разг.чуен таба — чугу́нная сковорода́
табада кыздыру — жа́рить на сковороде́
майламагач, таба купмый — посл. не подма́жешь - не пое́дешь (букв. от сковороды́ не отдерёшь)
таба күмәче — см. табикмәк
2) диск ( как часть механизмов)чәчкеч табасы — диск (дискови́на) се́ялки
рефлектор табасы — диск рефле́ктора
•- таба ашы••таба исе чыгару — печь (испека́ть, испе́чь) что-л. (по приезде гостей, в дни праздников)
таба ялаган мәче шикелле — как кот в ма́сленицу ( о плутоватом взгляде)
II направит. послелогтаба ялау — см. тәлинкә ялау
1) к (ко), по направле́нию к...ярга таба — к бе́регу
елгага таба — по направле́нию к реке́
тәрәзәгә таба якынлашу — приближа́ться к окну́
2) к, ко, под ( при уточнении времени временных отношений)кичкә таба — к ве́черу, под ве́чер
III сущ.; диал.көзгә таба — к о́сени, под о́сень
порица́ниетаба ясау — устро́ить порица́ние, позо́рить
-
10 шешә
сущ.буты́лка || буты́лочныйзур шешә — буты́ль
кечкенә шешә — буты́лочка, пузырёк, флако́н
дару шешәсе — пузырёк для лека́рств
шешә төбе — дно буты́лки
шешә ватыклары — буты́лочные оско́лки
шешә пыяласы — буты́лочное стекло́
••шешә төбе ялаучы — прислу́жник, прислу́жница, холу́й
шешә ялау — пья́нствовать, преда́ться пья́нству, люби́ть выпива́ть
шешә ялаучы — алкого́лик, пья́ница, пропо́йца
-
11 арт
1. сущ.обычно в притяж.ф.1)арттан этү — толка́ть (подтолкну́ть) сза́ди
артыңа мендәр куй — положи́ за́ спину поду́шку
нигә артыңа яшерәсең уенчыгыңны? — почему́ пря́чешь игру́шку за́ спину?
б) за́дняя (обра́тная, ты́льная, оборо́тная) сторона́ (мебели, здания, сооружения, памятника)шкафның алдын буяган, арты буяусыз — шкаф спе́реди покра́шен, а сза́ди (с обра́тной стороны́) - нет
дәфтәр артындагы тапкырлау таблицалары — табли́ца умноже́ния на обра́тной (оборо́тной) стороне́ тетра́ди
машинаның артына беркетелгән номерлар — номера́, прикреплённые сза́ди маши́ны
в) зад, за́дняя часть (телеги, трактора, вагона, автомобиля, поезда); задо́карбаның артына ябышып — ухвати́вшись за задо́к (зад) теле́ги
2) спи́нка ( стула)пинҗәкне урындык артына элү — пове́сить пиджа́к на спи́нку сту́ла
кресло артына таяну — облокоти́ться о спи́нку кре́сла
3) за́дник, задо́к разг. ( у сапог)арты тапталып беткән тапочка — та́почка со сто́птанным за́дником
4) назаты́льник ( шапки)5) разг. корма́ (у парохода, корабля)6) разг. коне́ц, после́дствие; имеет тж. индив. переводыарты ничек булыр соң бу эшнең? — а како́в же бу́дет коне́ц (после́дствие) э́той зате́и?
арты хәерле (яхшы) булсын — чтоб ко́нчилось (заверши́лось) благополу́чно (хорошо́); пусть ко́нчится добро́м
7)а) в составн.; геогр. названиях за-елга арты — заре́чье
Казан арты — Заказа́нье
Кавказ арты республикалары — закавка́зские респу́блики
бәйрәм арты көннәре — послепра́здничные дни
сугыш арты еллары — послевое́нные го́ды
8) в знач. послелога артыутырыш арты утырыш — заседа́ние за заседа́нием
көн арты көн үтә — прохо́дит день за днём
рәхмәт арты рәхмәт алу — получа́ть благода́рность за благода́рностью
б) разг. за (кем, чем, после кого, чего) (стоять в списке, занимать очередь)синең арты булырмын — я за тобо́й (по́сле тебя́) бу́ду
9) в знач. нареч. артында перен. за спино́й, за глаза́, загла́зноартымда сөйләгән сүзгә игътибар итмәскә тырышам мин — на то, что говоря́т за мое́й спино́й, стара́юсь не обраща́ть внима́ния
артында патшаны да сүгәләр — (посл.) за спино́й (за глаза́) и царя́ руга́ют
10) в знач. послелога артына за (что-л., кого-л.) (спрятаться, положить что-л.); за (кем-л., чем-л.); по, за (что-л.) прост.вокзал артына чыгу — вы́йти за вокза́л
велосипедны койма артына сөяү — прислони́ть велосипе́д за забо́ром
куаклар артына яшеренү — спря́таться за кусты́
11) в знач. послелога артындаклуб артында - бакча — за клу́бом - сад
бу күренеш артында нәрсә ята? — что кро́ется за э́тим явле́нием?
аның артында озын чират — за ним дли́нная о́чередь
артымда кыштырдау ишетелеп китте — за спино́й у меня́ послы́шался шо́рох; позади́ (меня́) послы́шался шо́рох
депутат артында халык тора — за депута́том стои́т наро́д; за спино́й депута́та стои́т наро́д
12) в знач. послелога арттан, артыннансезнең арттан барабыз — идём за ва́ми; идём сле́дом (за ва́ми)
йөгер артларыннан — беги́ вслед; беги́ за ни́ми вдого́нку
үлгән артыннан үлеп булмый — (посл.) вслед за поко́йным не умира́ют (т. е. не следует отчаиваться)
безнең арттан алырсыз — полу́чите по́сле нас (за на́ми)
синең чират минем арттан (артымнан) булыр — твоя́ о́чередь бу́дет за мной (по́сле меня́; позади́ меня́)
в) вслед, в спи́ну, вдого́нкуберәүнең артыннан кычкырып калу — кри́кнуть кому́-то вдого́нку
г) из-за спины́ (кого, чьей) (выглядывать, смотреть, появляться)ашаган артыннан ук — сра́зу по́сле еды́
чәчү артыннан бүтән эшләр башлана — вслед за се́вом начина́ются други́е рабо́ты
е) за (кем, чем); позади́ (сза́ди) (кого, чего), позади́ (себя́), за собо́й (по, за чем) прост.машина артыннан төтен боҗралары калдырып чаба — маши́на мчи́тся, оставля́я позади́ (себя́) ко́льца ды́ма
бия артыннан колыны бара — за кобы́лой идёт её жеребёнок; позади́ (сза́ди) кобы́лы идёт её жеребёнок
юл бара биек таулар артыннан — доро́га идёт за высо́кими гора́ми
ж) за (чем, кем)дан артыннан куу — гна́ться за сла́вой
олау артыннан олау үтеп тора — прохо́дит подво́да за подво́дой
балык артыннан балыкны алып кына тора — так и выта́скивает ры́бу за ры́бой
з) из-за (кого, чего)урман артыннан трактор дөбердәве ишетелде — из-за ле́са донёсся гро́хот тра́ктора
•- артына борылып карау
- артка әйләнеп карау
- артына әйләнеп карау
- артка карап
- артка карап кына
- артка карый-карый
- артка карый-карый гына
- артка карау
- артына карау
- артка тибү
- артка утыру
- арт белән утыру
- артта эшләнгән
- артта әйтелгән
- артта ясалган
- артта тартылган
- артта булган
- арттан барып
- арттан җитеп булмау
- артыннан җитеп булмау
- арттан җитә алмау
- артыннан җитә алмау
- арттан җитү
- арттан ияреп
- арттан иярү
- арттан иярүче
- арттан йөрү
- арттан йөрүче
- арттан карап калу
- арттан килеп
- артын сикертү••арт белән тыңлау — прост. слу́шать за́дом
арт кыздыру — прост. (букв. греть зад) загора́ть (на со́лнце)
арт кысу — прост. прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
арт тазарту (чистарту) — см. арт сөртү 1)
арт тайдыру — прост. уви́ливать/увильну́ть (от выполнения поручения, от участия в общем мероприятии)
арт төртергә (дә) вакыт юк — прост. присе́сть (да́же) не́когда
арт чиста (таза, коры) булу — прост. быть чи́стым (чи́стеньким)
арт юеш (чыланган) булу — прост. быть не без греха́; ры́льце в пуху́ ( у кого)
артка әйләнеп (борылып) карарга (да) өлгермәү — не успе́ть огляну́ться
артка да элмәү; колакка да элмәү — прост. и у́хом не ведёт (поведёт); и в ус не ду́ет
артка кул җитмәү — ру́ки не дохо́дят, что́бы сде́лать за собо́й (по́сле себя́) ( что)
артка кыл (да) сыймый (сыярлык түгел) — прост. не́когда (да́же, и) поверну́ться
артка су керү — см. аска су керү
артка тибеп — прост. взаше́й, в ше́ю, в три ше́и, с тре́ском прост. (выставить дебошира, прогнать лентяя с работы)
артка ут кабу — усил.; см. аска су керү
артка ут капкан кебек — прост. как угоре́лый (суетиться, бежать, спешить)
артка ут ягу — прост. жа́рить, пожа́рить, зажа́ривать, поджа́ривать прост.; сде́лать так, что́бы земля́ горе́ла под нога́ми ( у кого)
арттан караганда беренче — пе́рвый сза́ди, после́дний
арттан төтен чыгу — прост. (аж) дым идёт
арттан төшү — см. артка төшү 1)-4)
арттан чыгару — прост. сочиня́ть/сочини́ть; выду́мывать/вы́думать
арттан чыгу — см. артка төшү 3)
- арт белән борылуартыннан төшү — гна́ться ( за кем), пресле́довать
- арт белән киртә җимерү
- арт бирү
- арт борыр урын юк
- арт борыр урын да юк
- арт сөртү
- артка төшү
- артка үтү
- артына төшү
- артыннан йөрү 2. прил.1) за́дний (шина, колесо автомобиля)арт тәгәрмәч — за́днее колесо́
арт кесә — за́дний карма́шек (карма́н)
автобусның арт ишеге — за́дние две́ри авто́буса
2) за́дний (огород, сад, плетень)арт капка — за́дние воро́та
3) разг. за́дний, обра́тный, ты́льный, оборо́тныйбинаның арт ягы — за́дняя сторона́ зда́ния
витринаның арт ягы — обра́тная сторона́ витри́ны
•- арт ишек- арт ишектән
- арт сан
- арт саңаклылар
- арт юл куышлыгы
- арт як••арт аяк белән йөрү — ходи́ть (стоя́ть) на за́дних ла́пках
арт санны онытып — прост. неприли́чно забы́вшись ( спать)
арт ягы йомшак (сыек) — ненадёжный, сла́бый
арт ягы нык (таза) — прост. кре́пкий, спра́вный ( хозяин); чу́вствует себя́ кре́пким (уве́ренным); сиди́т кре́пко; кре́пкий (спра́вный) мужи́к (хозя́ин)
арт якка су керү — см. аска су керү
арт якка тибү — см. артка тибү
арт якка үтү — см. артка үтү
-
12 итек
сущ.сапо́г, сапоги́ (кирзовые, валяные, кожаные, охотничьи, болотные) || сапо́жныйкечкенә итек — сапожо́к
итек калыбы — сапо́жная коло́дка
итек щёткасы — сапо́жная щётка
- итек кунычыитегең тар булса, дөньяның киңлегеннән ни файда — (погов.) кака́я по́льза от того́, что мир просто́рен, когда́ (у тебя́) сапоги́ жмут
- итек балтыры
- итек тамагы••итек астында булу — быть под сапого́м кого-л.; чьим-л., у кого-л.
итек башыдай — от горшка́ два вершка́
итек табанын ялау (үбү) — пя́тки лиза́ть кому-л., подхали́мничать
-
13 кипкән
прил.1)а) в разн. знач. сухо́й, вы́сохшийкипкән иреннәр — вы́сохшие (пересо́хшие) гу́бы
кипкән керләрне җыеп алу — снять вы́сохшее бельё
б) засо́хший, сухо́й, вы́сохший (о деревьях, кустарниках, листьях, траве)кипкән агач чатнамый — (посл.) сухо́е (вы́сохшее) де́рево не тре́скается
в) сухо́й, сушёный (о фруктах, грибах, овощах)кипкән мәтрүшкә төнәтмәсе — насто́й сушёной души́цы
кипкән кура җиләге белән чәй эчү — пить чай с сушёной мали́ной
2) запёкшийся (о губах, ранах)кипкән яра эзләре — следы́ запёкшихся ран
кипкән иреннәрне ялау — обли́зывать запёкшиеся гу́бы
3) перен. сухоща́вый, исхуда́лый, ча́хлый ( о человеке)кипкән йөзле кеше — челове́к с сухоща́вым лицо́м
•••кипкән таракан — презр. суха́я во́бла
-
14 табан
I сущ.1) анат. ступня́, стопа́, плюсна́; пята́ уст. || плюснево́йтабан сөякләре — плюсневы́е ко́сти
2) уст. фут; ме́ра длины́, разме́ром в сре́днюю стопу́атай заманы пәйгамбәр заманына бер табан якынрак, ди — (посл.) говоря́т, что вре́мя отцо́в на фут бли́же ко вре́мени проро́ка (т. е. поскольку эпоха пророка идеальна, а всё на свете идёт к развращению времена отцов все-таки лучше чем время сына)
3) подо́шва (о́буви)табан салу — приби́ть (приши́ть) подо́шву о́буви
4) по́лоз, поло́зья (саней, лыж и т. п.)табан бөгү — гнуть поло́зья
табан сугу — прибива́ть/приби́ть ( железные) поло́зья ( к деревянной основе)
5) перен. о рабочих плоских поверхностях некоторых механизмов и машин: ступня́, башма́к, ре́йка и т. п.тегү машинасының табаны — наступа́тельная ре́йка шве́йной маши́нки
•- табан астына салып таптау
- табан астына салып изү
- табан астында
- табан астында калу оставаться/остаться под пятой
- табан кызу
- табан майлау
- табан терәрлек җирлек
- табан терәү
- табан шомарту
- табан ялау
- табан ялтырату
- табанны ялтырату
- табаннан кереп, түбәдән чыгу
- табаны пешкән мәче кебек йөрү
- табаны пешкән мәче кебек кылану
- табаны пешкән мәче шикелле йөрү
- табаны пешкән мәче шикелле кылану
- табаны пешкән мәче төсле йөрү
- табаны пешкән мәче төсле кылану
- табаны пешкән песи кебек йөрү
- табаны пешкән песи кебек кылану
- табаны пешкән песи шикелле йөрү
- табаны пешкән песи шикелле кылану
- табаны пешкән песи төсле йөрү
- табаны пешкән песи төсле кылану
- табага баскан мәче кебек йөрү
- табага баскан мәче шикелле йөрү
- табага баскан мәче шикелле кылану
- табага баскан мәче төсле йөрү
- табага баскан мәче төсле кылану
- табага баскан мәче кебек кылану
- табага баскан песи кебек йөрү
- табага баскан песи шикелле йөрү
- табага баскан песи төсле йөрү
- табага баскан песи кебек кылану
- табага баскан песи шикелле кылану
- табага баскан песи төсле кылану
- табанына басу
- табанына басып тору
- табаныннан тузган II сущ.1) карп; линь2) кара́сьтабан (балык) шулпасы — уха́ из карасе́й
табан тоту — лови́ть карасе́й
••III послелогтабан балык — см. табан
см. таба -
15 тәлинкә
сущ.1)а) таре́лка, таре́лочка; блю́до, блю́дце, блю́дечко; ча́шааш тәлинкәсе — таре́лка для су́па, супова́я таре́лка
үлчәү тәлинкәсе — ча́ша весо́в
б) таре́лка, блю́дце как едини́ца измере́ния (жидкости, сыпучих продуктов и т. п.)бер тәлинкә аш — таре́лка су́па
2) перен. диск, кру́глая пласти́нкапатефон тәлинкәсе — патефо́нная пласти́нка
•- тәлинкә ялау
- тәлинкә тотучы
- тәлинкә ялаучы
- тәлинкә язу -
16 тәлинкә тоту
= тәлинкә ялау лизоблю́дничать, уго́дничать, вести́ себя́ уго́дливо перед кем-л. -
17 ялану
1) страд. от ялау I 1)2) возвр. обли́зываться/облизну́ться -
18 ялату
понуд. от ялау I 1)дава́ть/дать возмо́жность лиза́ть, облиза́тьбозауны әнисеннән ялату — дать возмо́жность коро́ве облиза́ть телёнка
-
19 ялаштыру
многокр. от ялау I -
20 ялашу
1) взаимно-совм. от ялау I2) перен. целова́тьсядуслар талашсалар да, ялашалар — погов. ми́лые браня́тся, то́лько те́шатся
См. также в других словарях:
ялау — I. ф. 1. Нәр. б. тел тидереп сыпыру. Тел белән тидергәләп, сыпырып җыя җыя ашау, эчү (хайваннар тур.) 2. күч. Ут ялкыны, кояш һ. б. ш. тур. : бик тиз генә кыздырып, көйдереп, яндырып алу яки эретеп юкка чыгару ялкын аларның кулларын ялый. II.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кәйтән — Күлмәккә һ. б. ш. тоту өчен бизәкле үрелгән җеп яки тасма. КӘЙТӘН ЯЛАУ – и. иск. Шундый җептән ясалган кием элмәге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ялама — ТОЗ – Терлек ялау өчен зур кисәкле каты тоз, таш тоз … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ялану — 1. (Ялау). Ныклап ашамау, чемченеп кенә утыру 2. Иреннәрне ялаштыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ялмау — 1. Ялау 2. күч. Нин. б. әйбер өстенә һ. б. иңләтеп таралу прожектор төн караңгылыгын ялмый … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
қопақ кіру — (ҚХР) мазасы кету, тыныш жата алмау, көңілге күдік ұялау, тынышсыздану … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі