-
61 биогеография
жбиогеографияхайуандарҙың, үҫемлектәрҙең һәм микроорганизмдарҙың донъя буйлап таралыу закондары тураһындағы фән -
62 биология
жбиологияйәнле тәбиғәт тураһындағы фән -
63 битый
-
64 бить
1. несов.когоһуғыу, туҡмау; (ногами) тибеү, типкесләү2. несов.дробить на мелкие части, размельчатьваҡлау, ватыу, онтау3. несов.разбивать, раскладыватьонтау, ватыу4. несов.стремительно вытекатьбәреп тороу (сығыу), урғылып (саптырып) тороу (сығыу), атылыу5. несов.во чтоударами производить звукиҡағыу, һуғыу6. несов. в некоторых ремёслах: изготовлять, делать что-л. особым образомтуҡыу, һуғыу, тетеүбить масло: — 1) май туҡыу (яҙыу, бешеү, төшөрөү)
2) май һығыу; бить шерсть — йөн тетеү
7. несов.без доп.издавать звуки, отбивать ударыһуғыу8. несов.трясти, вызывать дрожьбиҙгәк тотоубить баклуши разг. — эт һуғарыу, ел ҡыуыу, йөн тибеү
бить в глаза — күҙгә бәрелеп тороу, күҙгә ташланыу
бить в набат — оран һалыу, яу һалыу
бить ключом — ҡайнап тороу (эш, тормош, көс-ҡеүәт һ.б. тураһында)
бить по карману — кеҫәгә һуғыу, зыян килтереү
бить мимо цели — маҡсаттан ситкә китеү, маҡсатҡа ирешмәү
бить челом — баш эйеү, үтенеү, үтенеп һорау, ялбарыу
9. несов.кого-что, чемһуғыу, бәреү, сапсыу10. несов.во что, обо что, по чемубәреү, ҡағыу, һуғыу11. несов.во что; перен. с особой силой действовать на ощущения, чувства и т.д. – о свете, запахе, звуке и т.д.бәреп (ярып) инеү, бәреп тороу12. несов.кого-чтотуҡмау, еңеү, тар-мар итеү, ҡыйратыу13. несов.кого; перен.атып (һуғып) алыу, һунар итеү14. несов.обычно по кому-чему (стрелять)атыу, ут асыу15. несов.кого-чтоатыу, атып төшөрөү16. несов.по кому-чему; перен.бичеватьфаш итеү, ҡаты тәнҡитләү, туҡмау, ҡамсылау -
65 биться
1. несов. с кем-чемалышыу, һуғышыу, көрәшеү2. несов.ударяться, колотиться обо что-л.һуғылыу, бәрелеү, ҡағылыу, һуғыу, бәреү3. несов.метаться, трепатьсяһуғылыу, үрһәләнеү, тулау4. несов.над чем, с кем-чем и без доп.; перен.прилагать все усилиятырышлыҡ күрһәтеү, тырышыу, ыҙаланыу5. несов.пульсироватьтибеү, ҡағыу6. несов.разбиваться – о посуде, стеклеватылыу, ыуалыу, онталыу7. несов. страд. от битьбиться как рыба об лёд — ергә (ҡороға) ташланған балыҡ кеүек тулау (тыпырсыныу), ҡыйын хәлдән сығырға тарышыу
биться об заклад — малға (аҡсаға) бәхәсләшеү, еңешеү
хоть головой об стену бейся — башыңды ташҡа орһаң да (үтәй алмаҫлыҡ эш, ауыр хәл тураһында)
-
66 блеять
несов.мәэлдәү, бәэлдәү, баҡырыуһарыҡ, кәзә тураһында -
67 блудить
I1. несов.; прост.уйнаш итеү, зина (фәхеш) ҡылыу, аҙып-туҙып йөрөү2. несов.; прост.урлашыу, урлау, ташыубесәй тураһындаIIнесов.; прост.аҙашыу -
68 бобрик
1. мбобрик, йөнтәҫ буҫтау2. м в знач. нареч. бобрикомҡыҫҡа итеп, тырпайтыпсәс алыу тураһында -
69 брак
Iмниках, өйләнешеүвступить в брак — никахҡа инеү, өйләнеү (о мужчине)
тормошҡа (иргә) сығыу (о женщине); состоять в браке — никахта тороу
свидетельство о браке — никах тураһында таныҡлыҡ, никах ҡағыҙы
IIмбрак, етешһеҙлек, кәмселек; (эшкә) яраҡһыҙ, түбән сифатлы булыу, (боҙоҡ) яраҡһыҙ булыу -
70 бровь
жҡаши (даже) бровью не повести (не вести, не шевельнуть) — ыжламау ҙа, иғтибар итмәү, әйләнеп тә (боролоп та) ҡарамау, бар тип тә белмәү
не в бровь, а (прямо) в глаз — тап өҫтөнә баҫыу (урынлы әйтелгән һүҙ тураһында)
-
71 былина
жбылинабатырҙар тураһында урыҫ халҡының эпик йыры -
72 быль
1. жбулған хәл, эш, ваҡиға, үткән хәл, эш, ваҡиға2. ж лит.хикәйәысын ваҡиға тураһындағы ҙур булмаған әҫәр -
73 ваш
1. м; мест.һеҙҙең, һеҙҙең...ығыҙ2. м; мест. в знач. сущ. с; разг. вашеһеҙҙеке3. м; мест. в знач. сущ. мн.; разг. ваширодные, близкиеһеҙҙекеләр, һеҙҙең туғандарығыҙваше благородие; ваше превосходительство; ваше сиятельство — ғали йәнәптәре
ваше дело — һеҙгә генә ҡағылған һорау, һеҙ хәл итә торған эш
ваша берёт (взяла) — һеҙ еңдегеҙ, һеҙҙеке өҫкә сыҡты
үҙегеҙ беләһегеҙ; и нашим и вашим — ике яҡлы бысаҡ
һеҙгә лә, беҙгә лә (ике йөҙлө кеше тураһында); по-вашему — һеҙҙеңсә
-
74 вдуматься
сов.ентекләп (төптән) уйлау, төбөнә (айышына) төшөнөү -
75 вензель
мвензельисем менән фамилияның йәки ике исемдең баш хәрефтәренең семәрләп бергә яҙылышыписать вензеля — алпан-толпан баҫып, бәүелеп атлау (иҫерек кеше тураһында)
-
76 версия
жверсия, юрауберәй ваҡиға йәки факт тураһында төрлөсә юрауҙарҙың береһеновая версия — яңы версия, яңы юрау
-
77 верста
1. жсаҡрым1,06 км-ға тигеҙ2. ж уст.столбсаҡрым бағанаһы3. ж перен., разг.о человеке высокого ростасаҡрым бағанаһыза версту — саҡрымдан, әллә ҡайҙан, алыҫтан
коломенская верста; с коломенскую версту ирон. — саҡрым бағанаһы (бик оҙон, һонтор кеше тураһында)
-
78 вздыбиться
1. сов.үрә тороу, арт аяғына баҫыуат тураһында2. сов.подняться кверхуөҫкә күтәрелеү, үрә тороу -
79 виза
1. жвиза, рөхсәтберәй дәүләткә килеү йәки сығыу өсөн хөкүмәт тарафынан паспортҡа ҡуйыла торған рөхсәт2. жвизадокументты контролгә алыу йәки теркәү тураһындағы тамға -
80 виртуоз
1. мвиртуоз, оҫта музыкант2. мҙур оҫтаүҙ эшендә юғары оҫталыҡҡа өлгәшкән кеше тураһында
См. также в других словарях:
тура — I зат. Шахмат ойынындағы «піл» деп аталатын тас. II Тура би. Ешқайда бұрмай, билікті әділ шығаратын би. Т у р а б и д е – туыс жоқ (Мақал). Тура билік. Әділ билік жасағандық, турасын айтқандық. Суреткердің осыншалық сүйікті болу себебі – Ғабеңнің … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
тура ату — (Прямой выстрел) снаряд (оқ) траекториясы белгіленген нысана биіктігінен көтерілмейтін атыс қаруынан ату. Т.а дың қашықтығы снарядтың бастапқы жылдамдығы мен нысана биіктігіне байланысты. Қарудың атыс кестесінде қарудың горизонтында орналасқан,… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
Атнабаев, Ангам Касимович — Атнабаев Ангам Касимович Атнабаев Әнғәм Ҡасим улы Дата рождения: 23 февраля 1928(1928 02 23) Место рождения: д. Старый К … Википедия
болжамды соғыс сипаты — (Характер вероятной войны) Болжамды соғыс сипатын нақты айқындау өте қиын. Мемлекеттік және әскери қайраткерлер барлық уақытта соғыс оқиғасының қалай дамитындығын, оған ел мен армияны қалай дайындау керектігін болжап білуге тырысқан. Бірақ… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
жылжымайтын бөгеу атысы — (Неподвижный заградительный огонь) шабуылдаушы (қарсы шабуылдаушы) қарсыластың қозғалыс жолын тұтас от шымылдығына ұқсатып артиллериядан атудың бір түрі. Қарсыласты шығынға ұшырату, оның ілгерілеуіне жол бермеу, ұрыс тәртібін бұзу және оны басқа… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
жарықтандыру құралы — (Осветительные средства) түнгі уақыттағы ұрыс қимылдары кезінде жергілікті жерді жарықтандыруға арналған арнайы құрылғылар. Ж.қ. ретінде прожекторлар (тасымалды, сүйремелі, өздігінен жүретін, тікелей әскери техника үлгілеріне орнатылған),… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
таудағы қорғаныс — (Оборона в горах) таулы жерлер қөпқабатты қапталдан және айқастыра ату жүйесін ұйымдастыруға себепші болады және айнала қорғанысты жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Жергілікті жердің өтуге қиын тұстарының болуы, табиғи кедергілердің көптігі және… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
таулы жерлердегі артиллерияның қимылы — (Действие артиллерии в горах) таулы жерлердегі қорғаныс кезінде артиллерия тар аңғарларда, сайларда, асуларда, сондай ақ көшкін, үйінді, қар көшкінін, тасқын тудыратын, сонымен қатар қарсыластың жылжуы мен маневр жасауын қиындататын объектілерде… … Казахский толковый терминологический словарь по военному делу
Метафизика — (гр. meta ta physika после физики физикадан кейін ) бұл терминнің жаңа (соңғы) және ескі (бұрынғы ) мағыналары бар: 1) қазіргі жаңа заманда шындық дүниедегі өзгеріс, дамуды, құбылыстар арасындағы өзара байланысты теріске шығаратын, диалектикалық… … Философиялық терминдердің сөздігі
дуалы — (Маң.: Маңғ., Шевч.) өтірік айтпайтын, ұшқары сөйлемейтін. Өскембай – д у а л ы деген жігіттердің біреуі (Маң., Маңғ.). Бұл сөз Торғай жағында аузы дуалы деген тіркестің құрамында ғана айтылып, «айтқаны тура келетін, аузынан шыққан сөзі расқа… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
піл — зат. шахм. Шахмат ойынындағы басты «тастардың» (фигуралардың) бірі; тура. Ол тақта үстінде толғанып отырды да, біздің қара п і л і м і з д і өз қара пілімен іліп әкетті (Қ.Олжай, Қанат байла., 182). Журналист корольдің алдын п і л м е н бекітті… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі