-
1 эшнең башы
нача́ло де́ла, почи́н, зачи́н прост. -
2 ставить точки над и
-
3 эш
сущ.1) в разн. знач. рабо́та, де́ятельность, заня́тие, труд, де́ло || рабо́чий, трудово́йэшкә алу — приня́ть на рабо́ту
эшкә башлау (керешү) — приступи́ть к рабо́те (заня́тиям); принима́ться за де́ло
эш белән тәэмин итү — обеспе́чивать рабо́той
төзелеш эшләре — строи́тельные рабо́ты
урып-җыю эшләре — убо́рочные рабо́ты
тикшерү эшләре — иссле́довательские труды́
эшеннән бүлү (бүлдерү) — оторва́ть от рабо́ты (де́ла, заня́тия)
йорт эшләре — рабо́ты (дела́) по до́му (хозя́йству)
файдалы эш белән шөгыльләнү — занима́ться поле́зным трудо́м
эш кораллары — ору́дия труда́
эш шартлары — усло́вия труда́
эш вакыты — рабо́чее вре́мя
эш бүлмәсе — рабо́чий кабине́т
эш дәрте — трудово́й энтузиа́зм
эш башында мактанма, эш беткәч мактан — погов. не хвали́сь нача́лом де́ла, хвали́сь его́ концо́м
эш беткәч уйнарга ярый — погов. ко́нчил де́ло, гуля́й сме́ло
эше юкның ашы юк — кто без рабо́ты, тот без хле́ба
эшләрең уңышлы булсын! — пусть дела́ твои́ бу́дут уда́чными
2) де́ло, положе́ние, обстано́вка, обстоя́тельствоэшләр ничек? — как дела́?
эш җайланды — де́ло (положе́ние) ула́дилось
эшләр катлауланды — обстано́вка осложни́лась
кеше эшенә катнашмау — не вме́шиваться в чужи́е дела́
эш шуңа бара — де́ло идёт к э́тому
3) де́ло, вопро́с, пробле́маэш әле хәл ителмәгән — де́ло (вопро́с) ещё не решено́
җир эшләре идарәсе — управле́ние земе́льными дела́ми
эш белән килү — прийти́ по де́лу
финанс эшләре — фина́нсовые дела́ (пробле́мы)
эшне тыныч юл белән хәл итү — ула́дить де́ло (вопро́с) ми́рным путём
эшкә рәсми төс бирү — прида́ть де́лу официа́льный хара́ктер
4)а) профе́ссия, заня́тие, слу́жба || служе́бныйнинди эштә эшлисең? — что у тебя́ за слу́жба (профе́ссия)?
эшеннән алу — снять с рабо́ты, отстрани́ть от слу́жбы
укытучылык эше — профе́ссия учи́теля
хәрби эшкә күчерү — перевести́ на вое́нную слу́жбу
эш адресы — служе́бный а́дрес
эш телефоны — служе́бный телефо́н
б) до́лжность, постҗаваплы эштә эшләү — занима́ть отве́тственную до́лжность
директорлык эшенә билгеләү — назна́чить на пост дире́ктора
5) де́ло, де́йствие, пра́ктикаэш нәрсә күрсәтер — что пока́жет пра́ктика (де́ло)
сүз түгел, конкрет эш кирәк — нужны́ не слова́, а конкре́тные дела́ (де́йствия)
эштә сынау — прове́рить в де́ле (на пра́ктике)
6)а) рабо́та, произведе́ние, изде́лиекүргәзмәдә рәссамның яңа эшләре — на вы́ставке но́вые рабо́ты (произведе́ния) худо́жника
кул эшләре — ручны́е изде́лия
фәнни-тикшеренү эше — нау́чно-иссле́довательская рабо́та
диплом эше — дипло́мная рабо́та
б) произво́дствотире эшкәртү эше — коже́венное произво́дство
Бохара келәмчеләре эше — произво́дство буха́рских ковро́вщиков
7) собы́тие, происше́ствие, слу́чай, де́локөтелмәгән эш килеп чыгу — случи́лось непредви́денное де́ло (происше́ствие)
күз алдында булган эш — слу́чай, происше́дший на глаза́х; слу́чай, кото́рый произошёл (в его́) прису́тствии
эш кичкә таба булды — де́ло бы́ло бли́же к ве́черу
бу эшкә аның катнашы юк — он не име́ет отноше́ния к э́тому происше́ствию
8) юр. де́ло || делово́йҗинаять эше — уголо́вное де́ло
суд эшләре материаллары — материа́лы суде́бных дел
эш хаты — делово́е письмо́
9) высок.; юр. дея́ние, де́йствие; де́ло, посту́покерак бабаларыбызның эшләре — дея́ния на́ших далёких пре́дков
бөек эшләр — вели́кие дея́ния
егет эшеннән беленер — погов. мо́лодец узнаётся по посту́пкам (дела́м)
явыз эш — зловре́дный посту́пок
10) лингв. де́йствие, проце́ссэшнең билгесен белдерү — ука́зывать при́знак де́йствия
•- эш атнасы
- эш аты
- эш башында торучы
- эш белән мавыгу
- эш берәмлеге
- эш вакыты
- эш кәгазьләре
- эш киеме
- эш көне
- эш көче
- эш кылу
- эш остасы
- эш өстәле
- эш сәгате
- эш сөюче
- эш ташлау
- эш ташлаучы
- эш хайваны
- эш терлеге
- эш хакы
- эш ялы
- эш хуҗасы
- эшкә алыну
- эшкә тотыну
- эшкә сәләтле
- эшкә сәләтлелек
- эшнең башы
- эшсез булу
- эшсез калу
- эштән куу
- эштән чөю
- эштән чыгару
- эштән чыгу
- эш башында
- эш башыннан
- эш белү
- эш бетерү
- эш итү
- эш йөртү
- эш кузгату
- эш күтәрү
- эш кулы
- эш куллары
- эш күрсәтү
- эш күрү
- эш кыру
- эш өсте
- эш сөю
- эш торгынлыгы
- эшкә ашмаслык
- эшкә ашыру
- эшкә ашу
- эшкә җигү
- эшкә кертү
- эшкә тарту
- эшкә катнаштыру
- эшкә җәлеп итү
- эшкә яраклы
- эшкә яраксыз
- эшкә ярау••эш алга бармау — дела́ (де́ло) ни с ме́ста, де́ло стои́т на ме́сте
эш анда түгел — де́ло не в э́том
эш (майлагандай) бара — де́ло идёт (как по ма́слу), де́ло пошло́
эш барып чыкмау — не получа́ться, быть безрезульта́тным
эш башка — де́ло друго́е (ино́е)
эш баштан ашкан — см. эш бугаздан
эш башы — хозя́ин, организа́тор де́ла
эш башына кую (менгерү) — поста́вить у руково́дства, назна́чить на руководя́щий пост
эш булдыру — быть уме́лым/предприи́мчивым, быть смека́листым (иску́сным) в рабо́те; уме́ть провора́чивать дела́
эш булсын дип — добросо́вестно; на со́весть (де́лать, рабо́тать); не за страх, а на со́весть
эш бүрттерү — пока́зывать вид де́льного челове́ка
эш җайда — всё в поря́дке; дела́ иду́т хорошо́
эш калдырып — впусту́ю, по́пусту
эш качмас — рабо́та подождёт; рабо́та не волк, в лес не убежи́т
эш мөшкел (начар, харап, хөрти, яман, шәптән түгел) — дела́ пло́хи, де́ло дрянь, де́ло таба́к прост.
эш муеннан — см. эш бугаздан
эш нәрсәдә (соң)? — в чём де́ло, за чем (кем) де́ло ста́ло?
эш тормас — де́ло не ста́нет (не постои́т) (за кем, чем-л.)
эш түгел — (э́то) не де́ло, су́щий пустя́к; па́ра пустяко́в; плёвое де́ло прост.
эш тыгызга килү (терәлү) — станови́ться/стать ту́го
эш узган (үткән) — уже́ по́здно, слу́чай (моме́нт) упу́щен, всё ко́нчено
эш (китереп) чыгару — завари́ть ка́шу; затева́ть (что-л.); вызыва́ть/вы́звать ли́шние хло́поты
эш чыгара алмау — зава́ливать/завали́ть де́ло
эш эшләү — де́ло де́лать
эш эштән үткән (узган) — де́ло уже́ сде́лано; вопро́с уже́ разрешён
эш юктан (эш булсын дип) — от не́чего де́лать
эш ясау — наде́лать хлопо́т (дел)
эше беткән — (его́) пе́сенка спе́та, (его́) ка́рта би́та, ему́ кры́шка прост.
эше көлеп тора — отли́чная рабо́та
эшем иясе (кешесе) — ирон. работя́га, трудя́га
эшем(не) кырган кешедәй — ирон. бу́дто го́ры свороти́л
эшен китерү — редко всы́пать (кому-л.) проучи́ть; показа́ть ку́зькину мать прост.
эшең бетте, кодагый — и де́лу коне́ц
эшең түгел — не твоё де́ло, не твоего́ ума́ де́ло
эшкә салкын карау — манки́ровать рабо́той
эшкә чуму — уйти́ (погрузи́ться) в рабо́ту; погрузи́ться в (какое-л.) заня́тие
эшкә ярату — пусти́ть (употреби́ть) в де́ло
аның эше харап — де́ло его́ труба́
эшне бетерү — разде́латься (с кем, чем-л.)
эшне бозу (сүтү, җимерү) — расстро́ить (испо́ртить), испога́нить прост. развали́ть, разла́дить де́ло; завари́ть ка́шу
эшне бутау (буташтыру, чуалту) — запу́тать де́ло, запу́тать ка́рты, замета́ть следы́
эшне зурга җибәрү — раздува́ть, сгуща́ть кра́ски; де́лать из му́хи слона́
эшне аңлау — разбира́ться в де́ле; быть све́дущим (компете́нтным) ( в чём); знать (понима́ть) толк ( в чём)
эштә исә — на де́ле, на са́мом де́ле
эштә сыналган — испы́танный в де́ле
эштән калдыру — меша́ть рабо́тать, отвлека́ть от рабо́ты
эштән чыгарып — на всю кату́шку; в пух и прах (бить, ругать)
- эш башына менүэштән чыгып йөрү — прост. опуска́ться/опусти́ться; теря́ть/потеря́ть челове́ческий о́блик
- эш бугаздан
- эш бугазга терәлгән
- эш каеру
- эш майтару
- эш пешү
- эш терәлү
- эш төшү
- эшен белү
- эшен бетерү
- эштән чыгып -
4 расправиться
I сов.тураю, төзәю, тигезләнү, язылуII сов.1) ( с кем-чем) уч алу, җәзага тарту, җәза бирү, исәп-хисапны өзү; эшне бетерү, эшне өзү2) перен.; разг. [эшне] бетерү (төгәлләү) -
5 җай
I 1. сущ.1) в разн. знач. лад: поря́докэшләр үз җаена бара — дела́ иду́т на свой лад
эшнең җае юк — де́ло не ла́дится
сүзнең җае булмады — разгово́р не кле́ился
2) поко́йүз җаең турында гына кайгырту — забо́титься то́лько о своём поко́е
3) возмо́жность, шанс, удо́бный слу́чай ( момент)җай чыкканны көтү — ждать пока́ предста́вится слу́чай
җай барынча — по возмо́жности, наско́лько э́то возмо́жно
берәр җаен табып — ка́к-нибудь, каки́м-либо о́бразом
4) основа́ние; по́вод, предло́гочрашырга җай эзләү — иска́ть предло́г для встре́чи
5) вы́ход, спо́соб ( из затруднительного положения)башка җай юк — нет ино́го вы́хода ( возможности)
җаен табу — найти́ вы́ход, найти́ сре́дство, найти́ спо́соб
6) наме́рение, план, за́мыселәти-әниләреңнең җайлары ничек? — каковы́ пла́ны (наме́рения) у роди́телей?
7) толк, суть, смыслэшнең җаен белү — знать толк в де́ле
җаена төшенү — войти́ в курс де́ла
8) свобо́дное вре́мя, досу́гҗай булса үзем килермен — е́сли бу́дет вре́мя, я сам приду́
9) в знач. послелога җаена по, вдольҗил җаена бару — идти́ по ве́тру
агым җаена йөзү — плыть по тече́нию
2. нареч.кояш әйләнү җаена — по направле́нию движе́ния со́лнца
1) осторо́жно, бе́режно; после́довательно••баланы җай бөксәң - күндерерсең, кинәт бөксәң - сындырырсың — посл. согнёшь ребёнка осторо́жно - уговори́шь, а не то - слома́ешь
2) заме́дленно; пла́вноҗай аккан елга — пла́вно теку́щая река́
••җаен карау — изыска́ть возмо́жность
җаен китерү (җаен табу) — улучи́ть моме́нт, воспо́льзоваться удо́бным слу́чаем ( моментом); вы́брать удо́бный моме́нт, по́льзоваться возмо́жностью
җай килгәндә (җай чыкканда; җае чыкканда; җае килгәндә) — при удо́бном слу́чае ( моменте)
җайга атлау — идти́ свои́м хо́дом
- җаена куюҗаена тору — говори́ть, де́лать в тон, в лад, не пере́чить (кому́-л.)
- үз җаена кую
- җаена тору
- җаеннан тору
- җай гына
- җайга килү II сущ.; уст.край, ме́стность, ме́сто, сторона́ -
6 кәпәчләү
перех.; прост.1)а) обстря́пать, состря́пать, обтя́пать, обде́лывать/обде́лать || обде́лываниебу эшне кәпәчләдек — э́то де́ло мы обстря́пали
б) устра́ивать/устро́ить || устра́ивание показу́хи || показу́ха, очковтира́тельство2) ирон.; шутл. увенча́ть, закругля́ть, заверша́ть/заверши́ть || заверше́ниетеге эшне кәпәчлик башта — снача́ла мы закругли́мся с тем де́лом
-
7 мән
I сущ.; уст.1) не́кто, не́кий челове́к; кто́-то2) кто́-либо, кто́-нибудьII сущ.; разг.күптән көткән мән килә — идёт тот, кото́рого давно́ жда́ли
1) толк, по́льза, смысланнан мән чыкмас — от него́ то́лку не бу́дет
бу эшнең мәне булмас — от э́того де́ла по́льзы не бу́дет
эшнең мәне юк — рабо́та не ла́дится
2) такт, подхо́д, делика́тностьIII сущ.үзен тотышында мән бар — в поведе́нии его́ есть такт
батма́н (мера веса, равная 2,944 кг) -
8 салу
I1) в разн. знач. класть, положи́тькитапны портфельгә салу — положи́ть кни́гу в портфе́ль
кулны башка салу — класть ру́ку на го́лову ( ребёнка)
2) засыпа́ть/засы́пать, высыпа́ть/вы́сыпать, насыпа́ть/насы́пать, ссыпа́ть/ссы́пать || всыпа́ние, ссыпа́ниебөртекне капчыкка салу — ссыпа́ть зерно́ в мешо́к
чынаякка җиләк салу — насы́пать в ча́шку я́год
3) налива́ть/нали́ть, лить, влива́ть/влить || налива́ниестаканга су салу — нали́ть в стака́н воды́
сөтне шешәгә салу — нали́ть молоко́ в буты́лку
4) накла́дывать/наложи́ть, грузи́ть, погрузи́ть, нагружа́ть/нагрузи́ть, укла́дывать/уложи́ть, нава́ливать/навали́ть || накла́дывание, нагру́зка, укла́дываниеәйберләрне машинага салу — ве́щи погрузи́ть в маши́ну
капчыкларны арбага салу — навали́ть (погрузи́ть) мешки́ на теле́гу
5) (небре́жно) надева́ть/наде́ть, набра́сывать/набро́сить, наки́дывать/ наки́нутьпальтоны җилкәгә салу — пальто́ набро́-сить на пле́чи
җылы кофтаны аркага салу — наки́нуть тёплую ко́фту на спи́ну
6)а) укла́дывать/уложи́ть || укла́дываниебаланы бишеккә салу — уложи́ть ребёнка в колыбе́ль
б) стели́ть, стлатьдиванга урын салу — стели́ть посте́ль на дива́не
7) помеща́ть/помести́ть, устра́ивать/устро́ить (куда, во что) || помеще́ниеяралыны госпитальгә салу — помести́ть ра́неного в го́спиталь
8) све́шивать/све́сить, ве́шать, пове́сить, клони́ть, склоня́ть/склони́ть, опуска́ть/опусти́ть вниз || све́шивание, склоне́ниебашны салу — склони́ть, опусти́ть го́лову
9) добавля́ть/доба́вить, засыпа́ть/засы́пать, всыпа́ть/всы́пать (что-л.), подме́шивать/подмеша́ть, прибавля́ть/приба́вить, заправля́ть/запра́вить, сдо́брить (чем-л.) || засыпа́ние, всыпа́ние, запра́вкакәбестә ашына каймак салу — запра́вить щи смета́ной
чәйгә шикәр салу — класть са́хар в чай
боткага май салу — сдо́брить ка́шу ма́слом
10) мед. накла́дывать/наложи́ть || наложе́ние, накла́дываниеаякка шин салу — наложи́ть на но́гу ши́ну
кулга гипс салу — наложи́ть на ру́ку гипс
11) ста́вить, поста́вить, прикла́дывать/приложи́ть || прикла́дываниесөлек салу — ста́вить пия́вки
банка салу — ста́вить ба́нки
12) накла́дывать/наложи́ть, ста́вить, подшива́ть/подши́ть, приде́лывать/ приде́лать, прикрепля́ть/прикрепи́ть, пришива́ть/приши́ть || накла́дывание, подши́вка, приши́вкачалбарга ямау салу — ста́вить запла́тку на брю́ки
көймә ярыгына ямау салу — наложи́ть запла́ту на тре́щину ло́дки
киез итеккә ас салу — подши́ть ва́ленки
ботинкаларга олтан салу — ста́вить подмётки к боти́нкам
13) накла́дывать/наложи́ть, кра́сить, накра́сить, покрыва́ть/покры́ть кра́ской; нама́зывать/нама́зать || наложе́ние, нама́зываниегрим салу — наложи́ть грим
биткә иннек-кершән салу — наложи́ть на лицо́ румя́на и бели́ла
14) накла́дывать/наложи́ть, ста́вить/поста́вить (знак, метку) || накла́дывание, написа́ниерезолюция салу — наложи́ть резолю́цию
виза салу — наложи́ть ви́зу
келәймә салу — ста́вить клеймо́
билге салу — поста́вить знак
15) прям.; перен.а) прокла́дывать/проложи́ть, проторя́ть/протори́ть, прота́птывать/протопта́ть ( тропинку), нае́здить ( дорогу) || прокла́дывание, проторе́ние, прота́птываниетимер юл салу — проложи́ть желе́зную доро́гу
урман аша сукмак салганнар — че́рез лес протори́ли тропи́нку
җәяүлеләр борылмалы юл салганнар — пешехо́ды протопта́ли изви́листую доро́жку
чаналар салган юл — доро́га, проло́женная саня́ми
б) накла́дывать/наложи́ть, оставля́ть/оста́вить, производи́ть/произвести́; нанести́ (след, печать, отпечаток, осадок, воздействие) || накла́дывание, произведе́ние, нанесе́ниетирән эз салу — оста́вить глубо́кий след
йөрәккә җәрәхәт салу — нанести́ ра́ну на се́рдце
16)а) оку́ривать/окури́ть, пуска́ть/пусти́ть дым || оку́риваниеалмагачларга төтен салу — окури́ть я́блони
базга ыс салу — окури́ть по́греб
б) задава́ть/зада́ть, поддава́ть/подда́ть па́ру, жа́руэссе сала-сала чабыну — па́риться, поддава́я жа́ру
17)а) накла́дывать/ наложи́ть, налива́ть/нали́ть; наполня́ть/напо́лнить (чем-л.) || накла́дывание, налива́ние, наполне́ниетәлинкәгә аш салу — нали́ть суп в таре́лку
рюмкаларга аракы салу — нали́ть в рю́мки во́дку
балага ботка салу — наложи́ть ка́шу ребёнку
б) всы́пать, насы́пать, дава́ть/дать || всыпа́ние, насыпа́ниеатларга солы салу — насы́пать лошадя́м овса́
балыкларга җим салу — насы́пать ры́бам ко́рма
малларның алдына салу — дать корм живо́тным
18) полива́ть/поли́ть || поли́в, поли́вкаабыеңның кулына су сал — поле́й бра́ту на́ руки
19) де́лать, сде́лать пода́рок, дари́ть, подари́ть, подноси́ть/поднести́, преподноси́ть/преподнести́ в дар || подноше́ние, преподнесе́ниетуйда бүләк салу — сде́лать пода́рок на сва́дьбе
20)а) броса́ть/бро́сить, кида́ть/ки́нуть, мета́ть ( что)жирәбә салу — ки́нуть жре́бий
шобага салу — мета́ть жре́бий
б) гада́ть, предска́зывать/предсказа́ть, ворожи́тьфал салу — ворожи́ть по кни́ге
ногыт салу — гада́ть на боба́х
карта салу — гада́ть на ка́ртах
21) перен.; разг. класть/положи́ть, подсчи́тывать/подсчита́ть, определя́ть/определи́ть коли́чество (денег, времени и т. п.)килосына бер сум салганда да ун сум кирәк — е́сли да́же на килогра́мм положи́ть по рублю́, и то ну́жно де́сять рубле́й
юлга ике көн салу — на доро́гу класть два дня
22) класть/положи́ть, помеща́ть/помести́ть, вкла́дывать/вложи́ть, вноси́ть/внести́ (деньги, денежные средства, капитал) || помеще́ние, вложе́ние, внесе́ниеакчаны саклык кенәгәсенә салу — положи́ть де́ньги на сберкни́жку
йорт төзүгә акча салу — вложи́ть де́ньги в строи́тельство до́ма
23)а) закла́дывать/заложи́ть || закла́дкасәгатьне ломбардка салу — заложи́ть часы́ в ломба́рд
б) класть/положи́ть, закла́дывать/заложи́ть, помеща́ть/помести́ть ( для хранения) || закла́дкабодайны орлыкка салу — заложи́ть пшени́цу на семена́
силос салу — закла́дка си́лоса
24)а) употребля́ть/употреби́ть, расхо́довать/ израсхо́довать (на что-л.) || употребле́ние, расхо́дованиебарлык акчаны тунга салдым — все де́ньги израсхо́довал на шу́бу
б) перен. прилага́ть/приложи́ть, вкла́дывать/вложи́ть, отдава́ть/отда́ть, посвяща́ть/посвяти́ть (кому, чему-л., что) (мысль, чувство, жизнь) || приложе́ние, примене́ние, вложе́ние, посвяще́ниеүзеңнең бөтен тормышыңны салу — посвяти́ть всю свою́ жизнь
бөтен тырышлыкны салу — приложи́ть все стара́ния
үз көчеңне салу — прилага́ть со́бственные уси́лия
эшкә бөтен талантны салу — в де́ло вложи́ть весь свой тала́нт
25) перен. вкла́дывать/вложи́ть, придава́ть/прида́ть, дава́ть/дать ( во что), вноси́ть/внести́ ( во что) || вложе́ние; внесе́ниесүзләргә башка мәгънә салу — вложи́ть в слова́ ино́й смысл
әсәргә тирән идея салу — вложи́ть в произведе́ние глубо́кую иде́ю
26)а) издава́ть/изда́ть (крик, звук), призыва́ть/призва́ть (к чему-л.), обраща́ться/обрати́ться с призы́вом, гро́мко прокрича́тьаваз сал, халыкны җый! — обрати́сь с призы́вом, собери́ наро́д!
б) распуска́ть/распусти́ть, распространя́ть/распространи́ть (сведения, известия, слух)в) подава́ть/пода́ть, пока́зывать/показа́ть, дава́ть/дать (знаки: мимикой, взглядом, кивком головы)ым салу — пода́ть знак
27) посыла́ть/посла́ть, высыла́ть/вы́слать, отсыла́ть/отосла́ть, пересыла́ть/ пересла́ть, присыла́ть/присла́ть, отправля́ть/отпра́вить || посла́ние, вы́сылка, отсы́лка, присы́лка, отправле́ниепосылка салу — отпра́вить посы́лку
йөз сум акча салу — посла́ть сто рубле́й де́нег
китапны бандероль итеп салу — кни́гу посла́ть бандеро́лью
28) перен.а) вызыва́ть/вы́звать, вселя́ть/всели́ть, возбужда́ть/возбуди́ть, зарони́ть, порожда́ть/породи́ть || вы́зов, возбужде́ние, порожде́ние ( чего)очкын салу — зарони́ть и́скру
кыюлык салу — вдохнови́ть к сме́лости
ялкын салу — возбуди́ть страсть
ышаныч салу — всели́ть ве́ру
шом салу — возбуди́ть трево́гу; встрево́жить
шик (шөбһә, икеләнү) салу — вы́звать сомне́ние
сагыш салу — пробуди́ть тоску́
курку салу — зарони́ть страх
б) наноси́ть/нанести́ (что-л.); причиня́ть/причини́тьзыян салу — причини́ть вред; повреди́ть
зарар салу — наноси́ть уро́н (уще́рб)
җәбер салу — нанести́ оби́ду; оби́деть
борчу салу — причини́ть огорче́ние; огорчи́ть, обеспоко́ить
начар дус юк урында хафа салыр — (погов.) плохо́й друг не из чего́ встрево́жит
в) подверга́ть/подве́ргнуть (чему-л.), вверга́ть/вве́ргнуть (во что-л.), обрека́ть/обре́чь (на что-л.), приводи́ть/привести́, заставля́ть/заста́вить пережи́ть (что-л.) || подверже́ние, вверга́ние, обрека́ние, приведе́ниекайгыга салу — подверга́ть го́рю
куркыныч астына салу — подве́ргнуть ри́ску ( опасности)
һәлакәткә салу — обре́чь на ги́бель
өметсезлеккә салу — вве́ргнуть в отча́яние
куркуга салу — привести́ в у́жас, заста́вить пережи́ть страх
29) налага́ть/наложи́ть ( что), облага́ть/обложи́ть ( чем), подверга́ть/подве́ргнуть ( чему) || наложе́ние, обложе́ниеналог салу — обложи́ть нало́гом
штраф салу — наложи́ть штраф; оштрафова́ть
контрибуция салу — налага́ть контрибу́цию
30) класть/положи́ть, взва́ливать/взвали́ть, возлага́ть/возложи́ть ( на кого), поруча́ть/поручи́ть || взва́ливание, возложе́ние, поруче́ниеэшне тулысынча җитәкчегә салу — рабо́ту по́лностью возложи́ть на руководи́теля
чыгымнарын бер кеше җилкәсенә салу — расхо́ды взва́ливать на пле́чи одного́ челове́ка
31) пуска́ть/пусти́ть; оставля́ть/оста́витькешенең үз ихтыярына салу — оста́вить на усмотре́ние самого́ челове́ка
32) перен. нала́живать, нала́дить, ула́живать/ула́дить, отрегули́ровать; устра́ивать/устро́ить, настра́ивать/настро́ить; приводи́ть/привести́ в поря́док || нала́живание, ула́живание, регули́рованиеэшне, тормышны көйгә салу — ула́дить (устро́ить) рабо́ту, жизнь
фикерләрне тәртипкә салу — привести́ в поря́док мы́сли
хуҗалыкны рәткә салу — нала́дить хозя́йство
станокны җайга салу — настро́ить стано́к
33) класть/положи́ть, перелага́ть/переложи́ть || переложе́ниешигырьне музыкага салу — стихотворе́ние переложи́ть на му́зыку
нотага салу — положи́ть на но́ты
34) закла́дывать/заложи́ть печь, ста́вить, поста́вить в печь; печьипи салу — заложи́ть хлеб в печь
бәлеш салу — печь пиро́г
35) класть, положи́ть, погружа́ть/погрузи́ть, опуска́ть/опусти́ть (в воду, чтобы вымочить; для придания (каких-л.) свойств, качеств)баса салу — класть на вы́мочку поско́нь
кабык салу — погрузи́ть на вы́мочку лубо́к
киндер салу — класть на вы́мочку лён
36) класть/положи́ть, вноси́ть/внести́ || внесе́ниетуфракка ашлама салу — внести́ в по́чву удобре́ние
37) заки́дывать/заки́нуть у́дочкуурман тавыгына ау салу — ста́вить силки́ на куропа́ток
сөкә салу — ста́вить сачо́к
куянга бугалак салу — ста́вить сило́к (пе́тлю) на за́йца
38)а) надева́ть/наде́ть (путы, оковы, кандалы), пу́тать, спу́татьатка тышау (кешән) салу — спу́тать ло́шадь; наде́ть на́ ноги ло́шади пу́ты
тоткынга кул богавы салу — наде́ть заключённому нару́чники
б) заки́дывать/заки́нуть, наки́дывать/наки́нуть, броса́ть/бро́сить, надева́ть/наде́ть || заки́дывание, наки́дывание, надева́ниебаганага элмәк салу — наки́нуть петлю́ на столб
ат муенына аркан салу — наки́нуть на ше́ю коня́ арка́н
муенга элмәк салу — наде́ть петлю́ на ше́ю
в) наки́дывать/наки́нуть, закла́дывать/заложи́ть, ве́шать/пове́сить, ста́вить, поста́витькапкага бастырык салу — заложи́ть слегу́ на воро́та
ишеккә биксалу — на дверь наки́нуть, заложи́ть крючо́к
йозак салу — пове́сить замо́к
киртә салу — ста́вить прегра́ду; прегради́ть
39) накла́дывать/наложи́ть (на что-л.), класть/положи́ть, ста́вить, поста́вить (под что-л.), стя́гивать/стяну́ть ( чем)тозлаган кәбестәгә бастыргыч салу — положи́ть на ква́шеную капу́сту гнёт
эскерткә бастырык салу — стя́гивать скирду́ слего́й (же́рдью), ста́вить слегу́
40) кида́ть/ки́нуть, броса́ть/бро́сить, опуска́ть/опусти́ть, погружа́ть/погрузи́ть || погруже́ниеякорь салу — броса́ть я́корь
лот салу — опуска́ть лот
җылым салу — кида́ть не́вод
41)а) стро́ить, вы́строить, постро́ить, сооружа́ть/сооруди́ть, возводи́ть/возвести́, воздвига́ть/воздви́гнуть || стро́йка, сооруже́ние, возведе́ниейорт салу — стро́ить дом
театр бинасы салу — возвести́ зда́ние теа́тра
тимер юл салу — постро́ить желе́зную доро́гу
һәйкәл салу — воздви́гнуть па́мятник
б) класть/положи́ть, закла́дывать/заложи́ть, скла́дывать/сложи́ть || заложе́ние, сложе́ниемич салу — сложи́ть печь
нигез салу — класть фунда́мент
йорт сала башлау — заложи́ть дом
42) закла́дывать/заложи́ть, скла́дывать/ сложи́ть, ста́вить, поста́вить, мета́ть, смета́тькибән салу — мета́ть стог
саламны эскерткә салу — заложи́ть (сложи́ть) соло́му в скирду́
43) мед. де́лать, сде́латьчәчәк салу — де́лать приви́вки
укол салу — сде́лать уко́л
44) перен.; разг. ударя́ть/уда́рить, влепля́ть/влепи́ть, сту́кать/сту́кнуть, тра́хать/тра́хнуть, взгретьяңакка салу — уда́рить по щеке́
чыбыркы белән атның сыртына салу — взгреть ло́шадь кнуто́м по спине́
45) перен.; разг. закла́дывать/заложи́ть, пить, выпиват́ьзаманында ул нык кына сала иде — бы́ло вре́мя, он си́льно закла́дывал
салган баштан — с пья́ной головы́
46) перен.; разг. класть/положи́ть, закла́дывать/заложи́ть, подкла́дывать/подложи́тьтел астына насвай салу — подложи́ть под язы́к нас (жевательный табак)
әфьюн салу — заложи́ть о́пиум
47) спец. ста́вить, поста́вить, настра́ивать/настро́ить, регули́ровать, отрегули́ровать || настро́йка, регули́рованиемашинаны дүртенче тизлеккә салу — поста́вить маши́ну на четвёртую ско́рость
48) нести́сь, снести́сь (о птицах, пресмыкающихся, некоторых зверьках и т. п.)тавык йомырка салган — ку́рица снесла́ яйцо́
ташбака йомыркасын сала һәм комга күмә — черепа́ха несёт яйцо́ и зарыва́ет в песо́к
49) разг. выки́дывать/вы́кинуть, ски́дывать/ски́нуть (о женщинах, животных)баласын алтынчы айда салу — вы́кинуть ( о выкидыше) ребёнка на шесто́м ме́сяце
50) в знач. вспом. гл. служит для образов. сложн. именных составных глаголовколак салу — прислу́шиваться
тормоз салу — тормози́ть
күз салу — присма́тривать, посмотре́ть, взглянуть
51) в знач. вспом. гл. обозн. полноту́, зако́нченность, интенси́вность, неожи́данность де́йствияачып салу — по́лностью раскры́ть
тетеп салу — разнести́ в пух и прах
II неперех.әйтеп салу — проговори́ться, сболтну́ть
1)а) снима́ть/снять, ски́дывать/ски́нутьтунны салу — снять шу́бу
туфлиләрне салу — ски́нуть ту́фли
бүрекне салу — снять ша́пку
кулдан сәгатьне салу — снима́ть часы́ с руки́
аркадагы капчыкны салу — ски́нуть мешо́к со спины́
өсне салу — снять ве́рхнюю оде́жду, раздева́ться
б) перен. меня́ть, смени́ть, ски́дывать/ски́нуть, лиши́ться (чего-л.) (при сезонной линьке, потере покрова)елан кабыгын салган — змея́ ски́нула ко́жу
2) перен. теря́ть, потеря́ть (вид, былую красоту и т. п.)чибәрлекне салу — потеря́ть красоту́
III сущ.төс салу — теря́ть есте́ственный цвет; теря́ть цвет лица́
раска́т, уха́б -
9 тәклиф итү
= тәклиф кылу1) поруча́ть/поручи́ть, возлага́ть/возложи́ть отве́тственностьбу эшне сезгә тәклиф итәм — отве́тственность за э́то де́ло возлага́ю на вас
2) предписа́тьбезгә булмас эшне тәклиф иттеләр — нам предпи-са́ли невыполни́мое де́ло
-
10 исполнительность
жэшне төгәл үтәүчәнлек, эшне төгәл башкаручанлык -
11 исполнительный
-ая; -ое1) башкаручы, башкарма, башкара торган; тормышка ашыручы2) ( старательный) эшне төгәл үтәүчән, эшне төгәл башкаручан• -
12 обедня
ж; церк.гыйбадәт, иртәнге яки төшке гыйбадәт ( христианнарда)••всю обедню испортить шутл. — бөтен эшне бозу, эшнең кызыгын җибәрү
-
13 пошабашить
сов.; прост.эшне бетерү, эшне туктату -
14 при-
1) фигыль ясаганда кулланылса, бу алкушымчаның мәгънәләре түбәндәге ысуллар белән тәгъбир ителә:а) эшнең тәмамлануы, нәтиҗәлелеге "килү" ярдәмче фигыле белән биреләб) "якынайту", "беркетү", "тоташтыру" мәгънәләре "кую" ярдәмче фигыле белән тәрҗемә ителәв) хәрәкәт кешенең үзенә юнәлтелгән очракта "итү" ярдәмче фигыле белән яки төп фигылен генә тәрҗемә итү юлы белән биреләг) тулы булмаган эш "бераз" рәвеше яки төшү ярдәмче фигыле белән тәрҗемә ителәе) "арттыру, өстәү, кушу, тутыру" мәгънәсе "өстәп" рәвеш фигыле ярдәмендә яки башка юллар белән тәрҗемә ителәж) төп эш белән бер үк вакытта булган хәрәкәт -а (-ә, -ый, -и) кушымчалы рәвеш фигылен кабатлау ярдәмендә бирелә2) исемнәр, сыйфатлар ясаганда кулланылса, "буе[ндагы]", "алды[ндагы]", "яны[ндагы]" кебек сүзләр белән тәрҗемә ителә -
15 промариновать
сов.1) (что и без доп.) (берникадәр вакыт) маринадлау, ( берникадәр вакытны) маринадлап үткәрү2) перен.; разг. ( кого-что) тоткарлау, тоткарлап тору; [эшне] озак яткыру, озак тоту -
16 разделаться
сов.1) ( с кем-чем) (покончить) исәп- хисапны өзү, араны өзү; эшне бетерү; котылу2) перен. ( с кем) (свести счёты) үч алу, исәп-хисапны өзү -
17 самотек
м1) үз көенә агу, үз җаена агу ( сыекчаның үз авырлыгы тәэсирендә үз уңаена агуы)2) перен. үзагым (берәр эшнең бернинди плансыз, стихияле рәвештә баруы) -
18 толк
м1) разг. (смысл, суть) мәгънә, рәт, юнь2) разг. (польза, прок) мәгънә, файда, эшнең рәте3) (направление, учение) агым ( дини яки сәяси) -
19 алып бару
1) нести́, носи́ть (на руках, на спине, в сумке); понести́ ( куда); брать (взять) с собо́й2) тащи́ть, таска́ть, потащи́ть (что-л., кем-л.); дотащи́ть ( докуда)3) везти́, вози́ть, повезти́, провози́ть/провезти́ (что, кого); довози́ть/довезти́ докуда; подвози́ть/ подвезти́ (по пути́), обвози́ть/обвезти́ (как, каким образом) || прово́з, подво́з, подво́зкаәйләнечтән алып бару — обвезти́ стороно́й
4) вести́ (малыша за руку, собаку на поводке); води́ть; повести́ (кого-л. в кино); доводи́ть/довести́ ( докуда)5) води́ть/вести́ (машину, судно, самолёт); повести́ ( куда); вести́; повести́ (по дороге, тропе и т. п.); доводи́ть/довести́ ( докуда)6) перен. доводи́ть/довести́ || доведе́ниеэшне ахырга кадәр алып бару — довести́ де́ло до конца́
7) приводи́ть/привести́ (к чему-л.); доводи́ть/довести́ ( до чего)8) вести́, проводи́ть (опыты, эксперименты, исследования по какой-л. проблеме; какую-л. политическую линию) || проведе́ние -
20 арт
1. сущ.обычно в притяж.ф.1)арттан этү — толка́ть (подтолкну́ть) сза́ди
артыңа мендәр куй — положи́ за́ спину поду́шку
нигә артыңа яшерәсең уенчыгыңны? — почему́ пря́чешь игру́шку за́ спину?
б) за́дняя (обра́тная, ты́льная, оборо́тная) сторона́ (мебели, здания, сооружения, памятника)шкафның алдын буяган, арты буяусыз — шкаф спе́реди покра́шен, а сза́ди (с обра́тной стороны́) - нет
дәфтәр артындагы тапкырлау таблицалары — табли́ца умноже́ния на обра́тной (оборо́тной) стороне́ тетра́ди
машинаның артына беркетелгән номерлар — номера́, прикреплённые сза́ди маши́ны
в) зад, за́дняя часть (телеги, трактора, вагона, автомобиля, поезда); задо́карбаның артына ябышып — ухвати́вшись за задо́к (зад) теле́ги
2) спи́нка ( стула)пинҗәкне урындык артына элү — пове́сить пиджа́к на спи́нку сту́ла
кресло артына таяну — облокоти́ться о спи́нку кре́сла
3) за́дник, задо́к разг. ( у сапог)арты тапталып беткән тапочка — та́почка со сто́птанным за́дником
4) назаты́льник ( шапки)5) разг. корма́ (у парохода, корабля)6) разг. коне́ц, после́дствие; имеет тж. индив. переводыарты ничек булыр соң бу эшнең? — а како́в же бу́дет коне́ц (после́дствие) э́той зате́и?
арты хәерле (яхшы) булсын — чтоб ко́нчилось (заверши́лось) благополу́чно (хорошо́); пусть ко́нчится добро́м
7)а) в составн.; геогр. названиях за-елга арты — заре́чье
Казан арты — Заказа́нье
Кавказ арты республикалары — закавка́зские респу́блики
бәйрәм арты көннәре — послепра́здничные дни
сугыш арты еллары — послевое́нные го́ды
8) в знач. послелога артыутырыш арты утырыш — заседа́ние за заседа́нием
көн арты көн үтә — прохо́дит день за днём
рәхмәт арты рәхмәт алу — получа́ть благода́рность за благода́рностью
б) разг. за (кем, чем, после кого, чего) (стоять в списке, занимать очередь)синең арты булырмын — я за тобо́й (по́сле тебя́) бу́ду
9) в знач. нареч. артында перен. за спино́й, за глаза́, загла́зноартымда сөйләгән сүзгә игътибар итмәскә тырышам мин — на то, что говоря́т за мое́й спино́й, стара́юсь не обраща́ть внима́ния
артында патшаны да сүгәләр — (посл.) за спино́й (за глаза́) и царя́ руга́ют
10) в знач. послелога артына за (что-л., кого-л.) (спрятаться, положить что-л.); за (кем-л., чем-л.); по, за (что-л.) прост.вокзал артына чыгу — вы́йти за вокза́л
велосипедны койма артына сөяү — прислони́ть велосипе́д за забо́ром
куаклар артына яшеренү — спря́таться за кусты́
11) в знач. послелога артындаклуб артында - бакча — за клу́бом - сад
бу күренеш артында нәрсә ята? — что кро́ется за э́тим явле́нием?
аның артында озын чират — за ним дли́нная о́чередь
артымда кыштырдау ишетелеп китте — за спино́й у меня́ послы́шался шо́рох; позади́ (меня́) послы́шался шо́рох
депутат артында халык тора — за депута́том стои́т наро́д; за спино́й депута́та стои́т наро́д
12) в знач. послелога арттан, артыннансезнең арттан барабыз — идём за ва́ми; идём сле́дом (за ва́ми)
йөгер артларыннан — беги́ вслед; беги́ за ни́ми вдого́нку
үлгән артыннан үлеп булмый — (посл.) вслед за поко́йным не умира́ют (т. е. не следует отчаиваться)
безнең арттан алырсыз — полу́чите по́сле нас (за на́ми)
синең чират минем арттан (артымнан) булыр — твоя́ о́чередь бу́дет за мной (по́сле меня́; позади́ меня́)
в) вслед, в спи́ну, вдого́нкуберәүнең артыннан кычкырып калу — кри́кнуть кому́-то вдого́нку
г) из-за спины́ (кого, чьей) (выглядывать, смотреть, появляться)ашаган артыннан ук — сра́зу по́сле еды́
чәчү артыннан бүтән эшләр башлана — вслед за се́вом начина́ются други́е рабо́ты
е) за (кем, чем); позади́ (сза́ди) (кого, чего), позади́ (себя́), за собо́й (по, за чем) прост.машина артыннан төтен боҗралары калдырып чаба — маши́на мчи́тся, оставля́я позади́ (себя́) ко́льца ды́ма
бия артыннан колыны бара — за кобы́лой идёт её жеребёнок; позади́ (сза́ди) кобы́лы идёт её жеребёнок
юл бара биек таулар артыннан — доро́га идёт за высо́кими гора́ми
ж) за (чем, кем)дан артыннан куу — гна́ться за сла́вой
олау артыннан олау үтеп тора — прохо́дит подво́да за подво́дой
балык артыннан балыкны алып кына тора — так и выта́скивает ры́бу за ры́бой
з) из-за (кого, чего)урман артыннан трактор дөбердәве ишетелде — из-за ле́са донёсся гро́хот тра́ктора
•- артына борылып карау
- артка әйләнеп карау
- артына әйләнеп карау
- артка карап
- артка карап кына
- артка карый-карый
- артка карый-карый гына
- артка карау
- артына карау
- артка тибү
- артка утыру
- арт белән утыру
- артта эшләнгән
- артта әйтелгән
- артта ясалган
- артта тартылган
- артта булган
- арттан барып
- арттан җитеп булмау
- артыннан җитеп булмау
- арттан җитә алмау
- артыннан җитә алмау
- арттан җитү
- арттан ияреп
- арттан иярү
- арттан иярүче
- арттан йөрү
- арттан йөрүче
- арттан карап калу
- арттан килеп
- артын сикертү••арт белән тыңлау — прост. слу́шать за́дом
арт кыздыру — прост. (букв. греть зад) загора́ть (на со́лнце)
арт кысу — прост. прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
арт тазарту (чистарту) — см. арт сөртү 1)
арт тайдыру — прост. уви́ливать/увильну́ть (от выполнения поручения, от участия в общем мероприятии)
арт төртергә (дә) вакыт юк — прост. присе́сть (да́же) не́когда
арт чиста (таза, коры) булу — прост. быть чи́стым (чи́стеньким)
арт юеш (чыланган) булу — прост. быть не без греха́; ры́льце в пуху́ ( у кого)
артка әйләнеп (борылып) карарга (да) өлгермәү — не успе́ть огляну́ться
артка да элмәү; колакка да элмәү — прост. и у́хом не ведёт (поведёт); и в ус не ду́ет
артка кул җитмәү — ру́ки не дохо́дят, что́бы сде́лать за собо́й (по́сле себя́) ( что)
артка кыл (да) сыймый (сыярлык түгел) — прост. не́когда (да́же, и) поверну́ться
артка су керү — см. аска су керү
артка тибеп — прост. взаше́й, в ше́ю, в три ше́и, с тре́ском прост. (выставить дебошира, прогнать лентяя с работы)
артка ут кабу — усил.; см. аска су керү
артка ут капкан кебек — прост. как угоре́лый (суетиться, бежать, спешить)
артка ут ягу — прост. жа́рить, пожа́рить, зажа́ривать, поджа́ривать прост.; сде́лать так, что́бы земля́ горе́ла под нога́ми ( у кого)
арттан караганда беренче — пе́рвый сза́ди, после́дний
арттан төтен чыгу — прост. (аж) дым идёт
арттан төшү — см. артка төшү 1)-4)
арттан чыгару — прост. сочиня́ть/сочини́ть; выду́мывать/вы́думать
арттан чыгу — см. артка төшү 3)
- арт белән борылуартыннан төшү — гна́ться ( за кем), пресле́довать
- арт белән киртә җимерү
- арт бирү
- арт борыр урын юк
- арт борыр урын да юк
- арт сөртү
- артка төшү
- артка үтү
- артына төшү
- артыннан йөрү 2. прил.1) за́дний (шина, колесо автомобиля)арт тәгәрмәч — за́днее колесо́
арт кесә — за́дний карма́шек (карма́н)
автобусның арт ишеге — за́дние две́ри авто́буса
2) за́дний (огород, сад, плетень)арт капка — за́дние воро́та
3) разг. за́дний, обра́тный, ты́льный, оборо́тныйбинаның арт ягы — за́дняя сторона́ зда́ния
витринаның арт ягы — обра́тная сторона́ витри́ны
•- арт ишек- арт ишектән
- арт сан
- арт саңаклылар
- арт юл куышлыгы
- арт як••арт аяк белән йөрү — ходи́ть (стоя́ть) на за́дних ла́пках
арт санны онытып — прост. неприли́чно забы́вшись ( спать)
арт ягы йомшак (сыек) — ненадёжный, сла́бый
арт ягы нык (таза) — прост. кре́пкий, спра́вный ( хозяин); чу́вствует себя́ кре́пким (уве́ренным); сиди́т кре́пко; кре́пкий (спра́вный) мужи́к (хозя́ин)
арт якка су керү — см. аска су керү
арт якка тибү — см. артка тибү
арт якка үтү — см. артка үтү
См. также в других словарях:
рационализация — Эшне аеруча файдалы, нәтиҗәле һәм максатлы итеп оештыру; эшне, эшчәнлекне яхшырту, тизләтү, камилләштерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аклама — Эшнең акка күчерелгән нөсхәсе; киресе: Каралама … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җыенкы — Эшне пөхтә башкара торган, төгәл. рәв. Пөхтә, матур итеп, таратмыйча 3. Күләме, саны ягыннан зур булмаган; уртача күләмле җыйнак кына ап ак өйләр. Күләме, эчтәлеге буенча кечкенә, кыска; таркау түгел җ. әсәр. ҖЫЙНАК ҖӨМЛӘ – Баш кисәкләрдән (ия… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
радиорепортаж — Эшнең торышы, вакыйгалар, хәлләр тур. турыдан туры урыннан радио аша тапшыру … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
рапорт — Эшнең торышы, эш урынындагы хәл һ. б. ш. тур. телдән яки язма рәв. югары инстанциягә, эш башында торучыларга бирелгән рәсми доклад, белешмә. Алынган йөкләмәнең үтәлеше тур. доклад, хәбәр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
инде — кис. 1. Төрле сүз төркемнәре янында килеп, эшнең төгәлләнүен күрсәтә уздым и. 2. Боерык фигыльдән соң аңа үтенү, түземсезләнү төсмере кертә бир и. 3. Берәр эшне эшләргә вакыт җитүен, эшнең башланып китүен белдерә; хәзер и. кайтырга ярый 4. рәв.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җаваплы — с. 1. Эшнең нин. б. төре белән җитәкчелек итә, шул эшнең уңышлы үтәлешен тәэмин итә торган (кеше). Аерым административ бүлек яки хуҗалыкның бер тармагы белән җитәкчелек итә торган (эш, вазифа тур.) җаваплы эшкә куелган кеше. Шундый җитәкче урында … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кул — I. 1. Кеше гәүдәсенең ике яныннан чыгып торган пар әгъза. Шул әгъзаның беләзектән түбәнге өлеше, чугы 2. күч. Берәр эшне, шөгыльне башкарган көч, корал, чара, бер эштә, шөгыльдә катнашлык дошман кулы сизелә. Берәр эшнең уйланылган, гөман ителгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әйләндерү — 1. Нәр. б. үз күчәре тирәсендә хәрәкәткә китерү. Кемне яки нәрсәне төрле яки бору, боргалау 2. Кемне яки нәрсәне бер яктан икенче якка бору, башка якка каратып кую. Нәр. б. астын өскә каратып кую, астын өскә чыгару, түнтәрү 3. Әйбернең сул ягын… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әле — I. рәв. 1. Хәзер, шушы вакытта. Генә кисәкчәсе белән килеп, яңа гына , күптән түгел дигәнне аңлата 2. Шушы вакытка кадәр, моңа кадәр, хәзергә 3. Әлегә; һаман да (дәвамлы эш процесс тур.) әле кар да эреп бетмәгән II. ӘЛЕ – кис. 1. Боеру, үтенү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бару — 1. Билгеле бер юнәлештә хәрәкәт итү; юнәлешле хәрәкәттә булу. Ераклашу, китү: киресе: килү 2. Нин. б. объектка юнәлү яки шуңа җитү калага б. . Кем. б. каршына (катына) килү 3. Нин. б. эш башкару максаты белән, берәр якка юнәлү, юлга чыгу яки юл… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге