-
1 щIыхуэ
долг, кредит/ Птыжын хуейуэ зэман пыухыкIакIэ зыгуэрым къеIыпхар.ЩIыхуэкIэ ерыщын.* Щiыхуэр къэщтэгъуафIэ щхьэкIэ тыжыгъуейщ. (погов.)ЩIыхуэ зытегъэхуэн задолжать.ЩIыхуэ къэщтэн взять в долг. Ахъшэ щIыхуэ къэщтэн.ЩIыхуэ къеIыхын = щIыхуэ къэщтэн.ЩIыхуэ къытенэн оставаться в долгу.ЩIыхуэ къытемынэн (къызытемынэн) не оставаться в долгу.ЩIыхуэ къытехуэн = щIыхуэ зытегъэхуэн.ЩIыхуэ тегъэлъын оставлять долг на некоторое время.ЩIыхуэ телъын быть в долгу.ЩIыхуэ тыжын уплатить долг.ЩIыхуэ тын одолжить, дать в долг.ЩIыхуэм щIивэн (щIигъэнэн) просторечие залезть в долги по уши.ЩIыхуэр пшыныжын = щIыхуэ тыжын. -
2 щIыхуэ
долг, кредитщIыхуэ къэщтэн взять в долгщIыхуэ тыжын уплатить долгщIыхуэ къеIыхын получать в кредит -
3 зытегъэхуэн
I (зытрегъахуэ) перех. гл. 1. упасть на кого-что-л. (о ком-л.)/ Зытегъэджэлэн, зытегъэукIуриен.Уэншэкум зытегъэхуэн. Пхъэбгъу лъэгум зытегъэхуэн.2. дать чему-л. попасть в себя/ Удын, фэбжь пхуэхъун гуэр къызэрыптехуэным хэтын, къыщыптехуэкIэ зыпыIумыдзын.Удын зытегъэхуэн. Шэ зытегъэхуэн.3. см. зыдегъэкIун. УкъыщыфэкIэ уи къафэгъум зытегъэхуэн.II (зытрегъахуэ) перех. гл. разместиться на чем-л./ Зыгуэрым и щыгум, и гущIыIум зытегъэзэгъэн.ТетIысхьэпIэм зытегъэхуэн.Гуэныхь зытегъэхуэн см. гуэныхь.ЩIыхуэ зытегъэхуэн см. щIыхуэ. -
4 къэщтэн
I (къещтэ) перех. гл. 1. взять кого-что-л. ( руками)/ Убыдын, къэпхъуэтэн (IэкIэ).* {Цурэ}.. чысэ кIыхьыр къищтащ.. тутын тхьэрыкъуэф гъум ишыхьащ. Къ. Хь.2. занять, захватить что-л. (напр. крепость)/ Къэубыдын, къэзэун (быдапIэ). ЩIыпIэр къэщтэн.* Трояр къарукIэ мыхъуу бзаджагъэкIэ къащтэн мурадыр ящIащ грекхэм. Ижь. д. и ист.3. согласиться с чем-л., принять что-л./ ЗыгуэркIэ арэзы хъун, зыгуэрым теубыдэн.* Сэ сыпсэуху фэ зэкъуэшитIым сырещанэу сыныфхыхьэнщ, си къуэшыгъэр къафщтэмэ. фольк.4. предпочесть, выбрать что-л./ Зыгуэр къыхэхын.* Жьым щытхъуи щIэр къащтэ. (погов.)5. принять, утвердить что-л./ Зыгуэр (унафэ сыт хуэдэхэр) IэрыIэткIэ гъэбыдэн. Лэжьыгъэм и планыр къэщтэн.6. дай, дай сюда ( в данном значении употребляется только в императиве)/ Къызэт, къэхь(унафэ щIыныгъэ наклоненэм иту).* - УзгъэгуфIэнущ., Ларисэ. къащтэ гуфIапщIэ, - тхьэмадэр унэкум йоувэ. Щ. Ам. Къащтэт мыдэ уи тхылъыр. Щ. I.Бэджэнду къэщтэн см. бэджэнд.Диныр къэщтэн см. дин.{И} емыкIу къэщтэн см. емыкIу.Къалэн къэщтэн см. къалэн.ЛэжьапIэ къэщтэн см. лэжьапIэ.Мэ къэщтэн см. мэ.Нэм къищтэн см. нэ.Нэхъ къэщтэн см. нэхъ.Псэм къищтэн см. псэ.ТхьэкIумэм къищтэн см. тхьэкIумэ.Унафэ къэщтэн см. унафэ.Хьэл къэщтэн см. хьэл.Хьэхуу къэщтэн см. хьэху.Шынэ къэщтэн см. шынэ.ЩIыхуэ къэщтэн см. щIыхуэ.Iэнэ къэщтэн см. Iэнэ.Iэщэ къэщтэн см. Iэщэ.II (къощтэ) неперех. гл. испугаться, вздрогнуть (от неожиданности, страха)/ КъэскIэн, къыхэщтыкIын, шынэн.* - Дэнэ щыIэ Быцэ? - къэщтауэ щIоупщIэ Маржэнэт икIи и нэр къихуу зеплъыхь. Къ. Хь. -
5 къытехуэн
(къытохуэ) неперех. гл. 1. см. техуэн I.* Удын къытехуэн. Зы иныжь ныкъуэукI къауэри абы къишэж щIалэм къытехуащ. Къэб. фольк.2. переносное появиться в печати (напр. о статье)/ Къытрадзэн (статья). Тхыгъэр газетым къытехуэн.3. упасть, свалиться на что-л./ Джэлэн, укIуриин.* Аслъэнджэрийр и щхьэр и щIагъыу щIым къытохуэ. Ш. А.4. переносное упасть в обморок/ Къэмэхын, зимыщIэж хъун.ЕмыкIу къытехуэн см. емыкIу.Къытехуэу лIэн скончаться скоропостижно.* Фызыр къытехуэри лIащ.Лей къытехуэн см. лей.Нэ къытехуэн см. нэ.Нэлат къытехуэн см. нэлат I.УIэгъэ къытехуэн см. уIэгъэ.Хьэзаб къытехуэн см. хьэзаб.ЩIыхуэ къытехуэн см. щIыхуэ. -
6 телъын
(телъщ) неперех. гл. лежать на поверхности чего-л. (о ком-чем-л.)/ Зыгуэрым и щIыIум, и щыгум зыгуэр щыщылъын.Унащхьэм телъын.* ЩIыIэбжь хъуати япэ къеха жэпыр иджыри телът. КI. Т.Бэлыхь телъын см. бэлыхь.Гузэвэгъуэ телъын см. гузэвэгъуэ.Гум телъын см. гу II.Дыркъуэ телъын см. дыркъуэ.Набдзэ зытелъым я нэхъ дахэ см. набдзэ.И напщIэм телъын см. напщIэ.Темылъ телъхьэн оклеветать кого-л.*.. Къасымым хеитIым {Мадинэрэ Зауррэ} и жьэм къихь фIейхэр хужеIэ, Ятемылъыхэр трилъхьэу, Бэлыхь хидзэнущи мэубэ. Къэб. п. и ант.УIэгъэ телъын см. уIэгъэ.Хьэзаб телъын см. хьэзаб.ЩIыхуэ телъын см. щIыхуэ. -
7 одолжить
II, сов., что кому щIыхуэ етын; одолжить кому-либо деньги зыгуэрым ахъшэ щIыхуэ етын -
8 ахъшэ
деньги/ Зыгуэр щащэ-къыщащэхум деж уасэ зэралъытэ дамыгъэ (металлуи тхылъымпIэуи щыIэщ).ТхылъымпIэ ахъшэ. Дыщэ ахъшэ. Ахъшэ жьгъей. Ахъшэ щIыхуэ.* Сызижагъуэм и мылъкур ахъшэ ухъу. (погов.) ХьэматI хьэмбыIуу етIысэхащ, бохъшэ фIыцIэжьыр гуфIакIэм къыдилъэфри.. и ахъшэр ибжыжу щIидзащ. Къ. Хь.Ахъшэ гъэтIылъа денежные сбережения.Ахъшэ делэ бешеные деньги.Ахъшэ зэгуэт крупные деньги, купюры.Ахъшэ зэдиж крупная сумма денег.Ахъшэ зэрыIыгъ круглая сумма денег.Ахьшэ къэтхъун загребать большие деньги.Ахъшэ къэхьэхун выиграть деньги.Ахъшэ къутэн разменять деньги.Ахъшэ мыкIуэ деньги, вышедшие из обращения.Ахъшэ уэр большие деньги. -
9 ахъшэхэхъуэ
деньги, взятые под процент/ ЩIыхуэу зэратам папщIэ, хэхъуэ иIэу къратыж ахъшэ.* Адыгэхэм ахъшэхэхъуэкIэ ахъшэ щIыхуэ ят я хабзэкъым. фольк. -
10 гъэхьэулеин
/ Хьэулеин псалъэм и каузатив.2. увлечь кого-л. бесполезным, бесцельным времяпрепровождением/ Зыгуэрым сэбэпыгъэ хэмылъу, хьэулейуэ зэманыр егъэгъэкIуэн.ЩIалэр ешэжьауэ гъэхьэулеин.3. не возвращать долг вовремя/ Хьэху, щIыхуэ сыт хуэдэхэр и пIалъэм мытыжу гъэгувэн.* Кхъузанэр зей жэмыхьэтыр къэтэмакъкIэщIащ: - Ди кхъузанэр модрейм ехьри егъэхьэулей, - жаIэри. КI. А. -
11 гъуэтыгъуэ
гъуэтыгъуэ ихуэн выйти, вылезти из нужды. Гъуэтыгъуэ ихуэху иIыгъыну щIалэм ахъшэ щIыхуэ къищтащ. -
12 дэгъэкIын
1. каузатив к дэкIын/ ДэкIын псалъэм и каузативщ.Махуэ дэгъэкIын. Илъэс дэгъэкIын.* Зи щIыхуэ птелъым и пIалъэ дигъэкIкъым. (погов.)2. Выгнать, вывести со двора кого-что-л. (напр. скот, машину)/ Зыгуэр дэхун.Жэмыр Iэхъуэм дэгъэкIын.Гузэвэгъуэ дэгъэкIын см. гузэвэгъуэ.Куэд дэгъэкIын см. куэд. -
13 егъэтын
-
14 зэдэпшынын
I (зэдапшын) перех. гл. см. зэдэпшынэн.II (зэдепшын) перех. гл. одновременно, сразу возместить (причиненный ущерб, убытки-многим)/ ЗэщIыгъуу, зы зэманым ирихьэлIэу щIыхуэ с. ху. зыбжанэ пшынын. -
15 зэхуэгъэгъун
(зэхуагъэгъу) перех. гл. простить что-л. друг другу/ Зым адрейм зыгуэр хуигъэгъун, хуишэчын, къытринэн.Лей зэхуэгъэгъун. ЩIыхуэ зэхуэгъэгъун. -
16 къинэн
а) (къренэ) перех. гл. оставить кого-что-л. где-л., внутри чего-л./ Зыгуэрым и кум, и кIуэцIым итыр, илъыр, исыр къимыхын, къимыгъэкIын; зыщIыпIэ зыгуэр къыщыгъэнэн.ШкIэр Iуэм къранащ.* Мыщэ и къуэ Батыр гъуэ дыджым къранэ. фольк.б) (къонэ) неперех. гл. 1. остаться где-л., внутри чего-л./ Зыгуэрым и кум, и кIуэцIым зыщIыпIэ къыщынэн.Къэпым хьэжыгъэ тIэкIу къинат.2. переносное иметь недостачу/ Зыгуэрым (къэралым) ейуэ IэщIэлъа мылъкур, ахъшэр иримыкъужын, щыщIэн, щIыхуэ къытехуэн. Тыкуэнтесыр къинащ.Гум къинэн см. гу II. -
17 къызытегъэнэн
(къызытрегъанэ) перех. гл. остаться в долгу/ ЩIыхуэ зытегъэхуэн, къалэныр мыгъэзэщIауэ къэгъэнэн.КъыпхуащIар къызытемыгъэнэн. -
18 къыкIэщIэкъузэн
а)(къыкIэщIекъузэ) перех. гл. поджать, прижать что-л. снизу/ Зыгуэрым и щIагъымкIэ зыгуэр къыкIэрыкъузэн, быдэу къеубыдылIэн.Лъабжьэр къыкIэщIэкъузэн.б) (къыкIэщIекъузэ)неперех. гл. переносное просторечие нажать, воздействовать на кого-л./ Зыгуэр гъэпIэщIэн, гъэгузэвэн.Гуэдзым и Iухыжыгъуэ хъуауэ къакIэщIикъузэрт. ЩIыхуэ къызэIэпхам къыпкIэщIикъузэн. -
19 лIыщIапIэ
устар. хозяйство богача, где работает батрак/ ЛIыщIэр щылажьэ къулейм и лъахэ.* Махуищ нэсащи лIыщIапIэ пщIантIэм ар дыхьэжакъым, мэшынэ. Щ. А.ЛIыщIапIэ ихуэн оказаться в батраках; оказаться вынужденным идти в батраки.* Си адэшхуэм щIыхуэ къытехуэри лIыщIапIэ ихуэгъащ, ди лъэпкъым ис псоми абы и лъэужьыр яхурт. Iуащхь. -
20 пшынакIуэ
должник/ ЩIыхуэ сыт хуэдэхэр зэфIигъэувэж, зыпшыныж цIыху.
Страницы
- 1
- 2