-
1 щапхъэ
1. мера, единица измерения чего-л./ Инагъ, кIыхьагъ, хьэлъагъ с. ху. къызэрапщым ироджэ.КIыхьагъ къазэрапщ щапхъэ.2. мера, мерка/ Зыгуэрхэр зыхуэдизыр белджылы щIын щхьэкIэ къагъэсэбэп къызэрапщ пщалъэ е Iэмэпсымэ гуэр.3. пример (приводимый в пояснение, доказательство чего-л.)/ Iуэхугъуэ, гупсысэ гуэр наIуэ, гурыIуэгъуэ ящIын щхьэкIэ къагъэсэбэпыр.4. пример, образец (напр. для подражания)/ ЦIыхум и дуней тетыкIэм, и хьэл-щэным нэгъуэщIхэр дэплъей, зыхалъхьэ хъуну хэлъыр.* ЗумылIэж! ДяужькIэ къэхъунум залIэж, заукIыжу щапхъэ Iейр къыумыгъанэ. Нарт.Щапхъэ къэхьын привести пример.Щапхъэ къытехын 1) снять мерку с кого-л. 2) брать пример с кого-л.Щапхъэ техын = щапхъэ къытехын.* Мы си IэужьыфIхэм трах щапхъэ цIыхухэм. Щ. Н. -
2 щапхъэ
1) мера; мерка2) примерзыгуэрым щапхъэ къытехын брать пример с кого-либощапхъэ гъэлъэгъуэн подать примерщапхъэм папщIэ для примера -
3 щапхъэ зэмылIэужьыгъуэхэр
кузн. шаблоны различныеЯхуэмыфащэу лъэныкъуэ едгъэза псалъэхэр > щапхъэ зэмылIэужьыгъуэхэр
-
4 градус
1. градус (единица измерения угла)/ Дугар е плIанэпэр къызэрапщ щапхъэ, хъурейм и 1/360 хъууэ.Градус 30 хъу плIанэпэ.2. градус (единица измерения температуры)/ Хьэуам, псым, цIыхум и Iэпкълъэпкъым я хуабагъ-щIыIагъыр къызэрапщ щапхъэ.ЩIыIэр градус 20 мэхъу.3. градус (единица процентного содержания спирта)/ ТкIуаткIуэхэм я Iувагъыр, апхуэдэуи фадэм и гуащIагъыр къызэрапщ щапхъэ.Градус 40 зиIэ коньяк. -
5 балл
1. балл (единица измерения)/ Дунейм и къэхъукъащIэхэм (жьым, щIыр зэрыхъейм, н.) я инагъыр, я къарур къызэралъытэ щапхъэ.Жьышхуэ къепщащ и къарур балли 9-м нэсу.2. балл (отметка)/ ЕджакIуэм и щIэныгъэр здынэсыр, спорт зэхьэзэхуэм къыщагъэлъагъуэ зэфIэкIыр къызэралъытэ щапхъэ. -
6 бзыпхъэ
выкройка, образец/ Зыгуэр щабзкIэ, ар къызэрыхабзыкI щапхъэ.Бзыпхъэ техын 1) сделать выкройку. Бостейм бзыпхъэ техын. 2) см. щапхъэ техын. -
7 къэхьын
(къехь) перех. гл. 1. принести кого-что-л. ( сюда)/ ПIыгъыу пхьыурэ зыгуэр зыщIыпIэ къэгъэсын.Псы къэхьын.* Лу щIалэ жыджэрщ, пыIэ къэхь жыпIэу бгъакIуэм, щхьэр къехь - жыхуаIэм хуэдэщ. КI. А.2. переносное заработать что-л./ Зыгуэр къэлэжьын, лэжьыгъэм къыпэкIуэу къыпIэрыхьэн. Улахуэшхуэкъэхьын.3. переносное выиграть ( по лотерее)/ Къэхьэхун (заем, лоторее сыт хуэдэкIэ).ЛотореекIэ машина къэхьын.Гуэныхь къэхьын см. гуэныхь.Губгъэн къэхьын см. губгъэн.ЕмыкIу къэхьын см. емыкIу.Жьэм къихь къэмыгъэнэн см. жьэ.Напэ къэмыхьын см. напэ.Оценкэ къэхьын см. оценкэ.Псапэ къэхьын см. псапэ.Сэбэп къэхьын см. сэбэп.ТекIуэныгъэ къэхьын см. текIуэныгъэ.Тхьэлъанэ къэхьын см. тхьэлъанэ.УвыпIэ къэхьын см. увыпIэ.Фэжагъуэ къэхьын см. фэжагъуэ.Фейдэ къэхьын см. фейдэ.ФIыщIэ къэхьын см. фIыщIэ.Хъыбар къэхьын см. хъыбар.Шэч къэхьын см. шэч.Щапхъэ къэхьын см. щапхъэ. -
8 къытехын
(къытрех) перех. гл. 1. снять что-л. с поверхности чего-л./ Къехьэхын, техын.* Жыгым и фэр къытехын. ЩIы щхьэфэр къытехын. Бэчмырзэ и бжыр гум къытрихщ, къихьри щIалитIым къаритащ. Т. Хь.2. отнять, отобрать, забрать кого-что-л. у кого-л./ ЗалымыгъэкIэ къеIыхын, къыIэщIэгъэкIын.* Тхьэпэлъытэ Пэкъуэ нартхэм я мафIэр къатрех. Нарт. Чачэ хузэгуэпырт Вэрокъуэм, цырибон зэрыщIигъэж Iэмэпсымэр къытрихати. КI. А.3. переносное собрать что-л. (напр. урожай)/ КъехьэлIэн (гъавэ бэв). Гъавэ нэхъыбэ къытехын.Щапхъэ къытехын см. щапхъэ. -
9 техын
(трех) перех. гл. 1. убрать, снять что-л. с кого-чего-л./ Зыгуэрым зыгуэр темылъыж щIын, зыгуэрым телъыр тегъэкIын.* ЛIыжь цIыкIур куэдрэ емылIалIэу бжэгъу цIынэмкIэ дыгъужьибгъур иукIри я фэр джэдыгупхъэу трихащ. Ад. таур.2. отнять кого-что-л. у кого-л./ ЗалымыгъэкIэ къеIыхын, къыIэщIэгъэкIын.* Си шыр абрэджхэм страхащ, - жери нэщхъейуэ щIалэм къегъэзэж. Къэб. фольк.Бзыпхъэ техын см. бзыпхъэ.Гуэныхь техын см. гуэныхь.Емынэ техын см. емынэ.Напэр техын см. напэ.Сурэт техын см. сурэт.И фэр техын см. фэ.Щапхъэ техын см. щапхъэ. -
10 беспримерный
-ая, -ое хуэдэ щымыIэ, щапхъэ зимыIэ; беспримерный подвиг щапхъэ зимыIэ хахуагъэ -
11 образцовый
-ая, -ое щапхъэ зытрах, фIы дыдэ; образцовый порядок щапхъэ зытрах хабзэ; образцовое поведение хьэл-щэныфI дыдэ -
12 пример
м. II щапхъэ; привести пример щапхъэ къэхьын; решать примеры I примерхэр щIын; для примера щапхъэм папщIэ -
13 примерный
-ая, -ое
1. щапхъэ зыгъэлъагъуэ; примерная работа щапхъэ зыхэлъ лэжьыгъэ
2. (приблизительный) хуэгъэфэща, и гъунэгъу; примерная цифра бжыгъэ хуэгъэфэща -
14 арщын
устар. аршин/ Сантиметр 71-рэ хъу кIыхьагъ, бгъуагъ къызэрапщ щапхъэ, (метр бжыкIэр къежьэн и пэкIэ къагъэсэбэпу щытащ).* Ди зэманым къэсыхункIэ мыкIуэдыжауэ щыIэщ IэфракIэщыз, арщын жыхуаIэ щапхъэцIэхэр. Физ. -
15 гарц
устар. гарнец/ Япэм нартыху, гуэдз с. ху. ирапщу щыIа щапхъэ (литри 3, 28 хъууэ).* ЛIыжьым нартыху иригъэхьэжам щхьэлтетым хьэжыпщIэу гарцищ хихащ. фольк. -
16 гектар
-
17 грамм
грамм/ Хьэлъагъыр къызэрапщ метрическэ системэм и щапхъэ, псыуэ зы кубическэ сантиметрым и хьэлъагъым хуэдиз хъууэ.Зы килограммыр грамм 1000 мэхъу. -
18 гупсысакIуэ
мыслитель/ Бэм щапхъэ езыгъэлъагъуф, гупсысэ ин зиIэ, акъылышхуэ зыбгъэдэлъ цIыху. -
19 дэплъеин
(доплъей) неперех. гл. 1. посмотреть вверх/ ИщхьэмкIэ плъэн.* Сыдоплъейри щхъуантIэщ уафэр. фольк. Зи макъыр къэIу кхъухьлъатэр къилъагъун и мураду Исмел дэплъейрт. Къу. Хь.2. переносное брать пример с кого-л./ Зыгуэрым щапхъэ техын.* А щIалэ жаныр { Василь} Къэмэт сыткIи дэплъеину хэтт, абы и псалъэ Iущхэм: "ЦIыхуу укъыщалъхуакIэ, уи щхьэр хыумыутэж!"-жыхуиIэм зэрытетыным яужьи итт. КI. Т. Дэ нэхъыжьхэм емыкIу тщIэмэ, щIалэхэр къыддэплъеинщ. П. Б. -
20 дециметр
дециметр/ СантиметрипщI хъу щапхъэ.Зы метрыр дециметрипщI мэхъу.
Страницы