-
1 шартлау
неперех.1) треща́ть, издава́ть треск; тре́снуть однокр., стреля́ть || трескаяк астында чыбык-чабык шартлау — треск су́чьев (хво́роста) под нога́ми
мичтә коры утын шартлый (шартлап яна) — в пе́чи стреля́ют (треща́т, с тре́ском горя́т) сухи́е дрова́
2) стреля́ть, производи́ть/произвести́ вы́стрелы ( о звуке во время выстрела)сәхнә артыннан револьвер шартлый — за сце́ной звук вы́стрела (вы́стрел из револьве́ра)
3) тре́скаться, тре́снуть, лома́ться, ло́пнуться; расколо́ться (о бревне, деревьях от холода, о стеклянной посуде от горячей или холодной воды или молока; о семенных коробочках, стручках или набухших почках деревьев, растений и т. п.)4)а) лома́ться, ло́пнуть; наду́вшись разорва́ться (о воздушном шаре, мыльном пузыре)сабын куыгы шартлагандай — как ло́пается мы́льный пузы́рь
б) перен. дойти́ до кра́йнего состоя́ния, тре́снуть, ло́пнуть (со смеху, от злости, возмущения, зависти, горя и т. п.)дошманнар көнләшеп шартласын — пусть ло́пнут от за́висти враги́
сабырлыгы шартлады — терпе́ние (его́) ло́пнуло
5) взрыва́ться/взорва́ться, разрыва́ться/разорва́ться || взрыв || взрывно́йтермоатом шартлавы — термоя́дерный взрыв
ялкынсыз шартлау — беспла́менный взрыв
шартлау көче — взрывна́я си́ла
шартлау дулкыны — взрывна́я (уда́рная) волна́
6) подрыва́ться/подорва́ться, взрыва́ться/взорва́ться; см. тж. шартлатылубезнең алда янган авыллар, шартлаган күперләр — пе́ред на́ми подожжённые дере́вни, взо́рванные мосты́
7) перен.; разг. ло́паться, банкро́титься/обанкро́титься, потерпе́ть банкро́тство; разори́ться || банкро́тство, разоре́ниефәлән бай шартлаган — тако́й-то бога́ч обанкро́тился
кызыл мал кибете шартлаган — мануфакту́рный магази́н разори́лся
8) перен.; прост. ло́паться (от переедания или от жару, с жиру)•- шартлап өзелү
- шартлап ярылу••шартлаганчы ашау — объеда́ться/объе́сться, наеда́ться до отва́ла, съеда́ть ли́шнее
шартлаганчы эчү — вдо́воль напива́ться, пить ли́шнее, напива́ться вдре́безги; напива́ться до положе́ния риз
шартлый язу — невзви́деть ( от гнева)
-
2 шартлау
взрываться, ломаться -
3 шартлау
гл1. взрываться // взрыв // взрывной2. трескаться, лопаться3. перен обанкротиться4. шартлапс треском -
4 шартлау
греметь; лопаться; лопнуть; разорваться; трескаться; треснуть; хрустеть; щёлкать -
5 шартлау
1. сущ. взрыв // взрывнойşartlaw dulqını ― взрывная волна
-
6 шартлауҙан ер һелкенде
земля дрогнула от взрыва -
7 гырылдыктагы шартлау
лингв. горта́нная смы́чка, горта́нный взрыв -
8 тел шартлау
= тел чыртлау щёлкать/щёлкнуть языко́м (в знак удивления, восхищения или несогласия) -
9 алыҫтан шартлау тауышы ишетелде
издалека докатился грохот взрываБашкирско-русский автословарь > алыҫтан шартлау тауышы ишетелде
-
10 детонация менән шартлау
детонировать -
11 ҡаты шартлау
гром -
12 şartlaw
-
13 гырылдык
сущ.; анат.1) горта́нь; дыха́тельное го́рло || горта́нныйгырылдык өсте кимерчәге — надгорта́нник; надгорта́нный хрящ
гырылдык өсте куышлыгы — надгорта́нные по́лости
2) разг. храптөнге гырылдык — ночно́й храп
•- гырылдыктагы шартлау••гырылдыгын чыгару — души́ть
гырылдыгына ябышу, гырылдыгыннан алу — брать за гло́тку, души́ть
-
14 дәһшәтле
прил.1) стра́шный, траги́ческий, ужа́сный, чудо́вищный, жу́ткий, злове́щийдәһшәтле сугыш еллары — стра́шные го́ды войны́
дәһшәтле вакыйга — ужа́сный слу́чай; жу́ткое (траги́ческое) происше́ствие
дәһшәтле тынлык — злове́щая тишина́
2) о́чень си́льный, мо́щный, стра́шный (ветер, шторм)дәһшәтле күк күкрәү — стра́шный гром
дәһшәтле шартлау — о́чень си́льный взрыв
3) потряса́ющий, ошеломля́ющийдәһшәтле җиңү — ошеломля́ющая побе́да
дәһшәтле җыр — потряса́ющая пе́сня
-
15 миңгерәткеч
I сущ.; бот.; см. дурманII прил.миңгерәткеч җылы якларда үсә — жёлтый паслён растёт в тёплых края́х
1) оглуша́ющий; оглуши́тельныймиңгерәткеч шартлау — оглуша́ющий взрыв
миңгерәткеч итеп — оглуша́юще, оглуши́тельно (ударить, взрывать, хохотать, кричать, греметь и т. п.)
залда миңгерәткеч тавыш иде — в за́ле бы́ло оглуши́тельно шу́мно
2) одурма́нивающий, отупля́ющий, отума́нивающий, затума́нивающий, одуря́ющий (угар, алкоголь, запах)бакчада төрле чәчәкләрнең миңгерәткеч исе таралган — сад благоуха́ет одурма́нивающими за́пахами ра́зных цвето́в
-
16 сабын
сущ.мы́ло || мы́льный, мылова́ренныйисле сабын — туале́тное мы́ло
сабын күбеге — мы́льная пе́на
- сабын кайнатучысабын заводы — мылова́ренный заво́д
- сабын савыты
- сабын үләне••сабын куыгы кебек шартлау — ло́пнуть как мы́льный пузы́рь
сабын күбеге очыру — пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́
сабын суына утырту — обвести́ вокру́г па́льца (букв. посадить в мыльную воду)
-
17 селкетү
перех.1) шевели́ть || шевеле́ниеср. кыймылдатукуян озын колакларын селкетте — за́яц пошевели́л свои́ми дли́нными уша́ми
2) кача́ть/качну́ть, пока́чивать || кача́ние, пока́чиваниеср. чайкалдыруатынчыкны селкетү — покача́ть каче́ли
дулкын көймәне селкетә — во́лны кача́ют ло́дку
җил агач башларын селкетә — ве́тер кача́ет верху́шки дере́вьев
3) трясти́, встря́хивать/встряхну́ть, потряса́ть/потрясти́ || тря́ска, встря́хиваниесм. тж. селкүсакал селкетү — потря́хивать бородо́й
алмасы төшсен дип агачны селкетү — трясти́ я́блоню, что́бы осы́пались я́блоки
туктаган сәгатьне селкетү — встряхну́ть останови́вшиеся часы́
юлдагы селкетүләрдән ару — уста́ть от доро́жной тря́ски
шартлау көче якындагы йортларны дер селкетте — си́ла взры́ва потрясла́ бли́жние зда́ния
4) шата́ть, поша́-тывать/пошата́ть, расша́тывать/расшата́ть || шата́ние (чего-л.)см. тж. какшату 1)казыкны селкетү — расшата́ть кол
-
18 тел
I сущ.1)а) анат. язы́к (человека и животных) || языково́й; -язы́чныйтел очы — ко́нчик языка́
арткы тел авазлары — заднеязы́чные зву́ки
тел дигән арыслан теш дигән текмә артында торсын — (посл.) скрипи́ зуба́ми, но терпи́ - не проговори́сь (букв. лев, называ́емый языко́м, до́лжен находи́ться за частоко́лом, называ́емым зуба́ми)
сыерның сөте җиленендә түгел, телендә — (посл.) молоко́ коро́вы не в вы́мени, а на языке́ (т. е. больше кормов - больше молока)
б) язы́к, язычо́к, вы́ступ в фо́рме языка́ялкын телләре — языки́ пла́мени
шәл теле — вы́ступ волни́стого кра́я ша́ли
2)а) в разн. знач. язы́к, речь || языково́й, речево́йгарәп теле — ара́бский язы́к
рус теле — ру́сский язы́к
чит тел — иностра́нный язы́к
тел культурасы — культу́ра языка́
язма тел — пи́сьменный язы́к
дуслык теле — язы́к дру́жбы
тел чаралары — языковы́е сре́дства
теле татлы, күңеле таплы — (погов.) речь его сладка́, а душа́ гадка́
б) перен. о системах выражения, изображения язы́ксызым - техника теле — чертёж - э́то язы́к те́хники
музыка теле белән әйтү — вы́сказать языко́м му́зыки
3) язы́к, язычо́к, язычки́ (щеколды, колокола, колокольчика, ботинка и т. п.)4) ма́ятник ( настенных часов)5) стре́лка весо́вүлчәү теле бер генә — (посл.) стре́лка весо́в то́лько одна́ ( правда всегда однозначна)
6) кла́виша, пла́нка (гармони, баяна)тальян гармунның телләре көмеш микән, җиз микән? — ( песня) сере́бряные ли, лату́нные ли кла́виши у талья́нки?
7) пи́щик (внутри гармони, баяна и т.п)8) язычо́к, зазу́брина ( крючка)9) боро́дка ( ключа)10) перен. доно́с, я́беда, спле́тня, кля́узакеше өстеннән тел әйтү — кля́узничать (букв. вы́сказать кля́узу) о друго́м челове́ке
11) перен. язы́к (человек из лагеря противника, используемый для получения информации)разведчиклар тел алып кайттылар — разве́дчики привели́ языка́
12) в ф. исх. п. телдән, теленнән у́стно || у́стныйтелдән әйтү — вы́сказать у́стно
телдән җавап — у́стный отве́т
13) в ф. направит. п. телгә языко́м, на слова́хтелгә батыр, эшкә факыр — (посл.) языко́м трепа́ть ма́стер, а на де́ле слаб
•- тел агы- тел аклавы
- тел аклыгы
- тел гыйлеме
- тел белеме
- тел тартыгы
- тел шартлау
- тел чыртлау••тел аерылу — говори́ть на ра́зных языка́х (не понимать друг друга по причине разности целей, понимания вещей и т. п.)
тел белән әйткесез — невырази́мый слова́ми
тел белән тегермән кору (тарттыру) — говори́ть (обеща́ть) мно́го, но ничего́ не де́лать; моло́ть языко́м; трепа́ться
тел белән телү (тетү) — бичева́ть сло́вом; жечь глаго́лом
тел беркетү — договори́ться, заключи́ть сою́з (в тайне или в стороне от кого-л.); см. тж. сүз беркетү
тел бирәне — груб. болту́н, говору́н ( который не может остановиться)
теле (телләре) бәйле (баглы) — не мо́жет, не име́ет пра́ва говори́ть
тел кашу — чеса́ть язы́к (языко́м); говори́ть не к ме́сту
тел күтәрмәү — возде́рживаться/воздержа́ться от ли́шних слов ( по тактическим соображениям)
тел күтәрелү — см. тел бару
тел озайту — распуска́ть/распусти́ть язы́к ( осуждая начальство); пуска́ть, распространя́ть слу́хи, неуго́дные вышестоя́щим
тел саклау — ума́лчивать/умолча́ть, промолча́ть из уваже́ния ( к старшим)
тел сөяксез — язы́к-то без косте́й
тел тибрәнү — захоте́ть сказа́ть; чуть не сказа́ть
тел тибрәтү (тибрәндерү) — (спокойно, ласково) (что-то) промо́лвить
тел тидерерлек түгел — не́ к чему придра́ться; ни сучка́, ни задо́ринки; кома́р но́са не подто́чит
тел тию — приходи́ться/прийти́сь, задева́ть/заде́ть (обвиня́ть)
тел тиярлек түгел — см. тж. тел тигесез
тел тотлыгу — см. тотлыгу
тел туздыру — болта́ть зря; трепа́ть языко́м
тел уйнату — игра́ть слова́ми, заи́грывать на слова́х
тел чарлау — остри́ть, зубоска́лить; точи́ть ля́сы
тел чишелү — разговори́ться; станови́ться/стать разгово́рчивым; расколо́ться
тел чишү — открыва́ть/откры́ть секре́ты; разглаша́ть та́йну; доверя́ть ду́шу (мы́сли)
тел чылату — немно́го попи́ть ( необязательно хмельное)
тел шомарту (таптау, юкарту) — моло́ть чушь; точи́ть ля́сы
тел язу — выдава́ть/вы́дать секре́т ( под нажимом или невольно)
телгә алынган (алынмыш) — упомя́нутый
телгә беткән — бо́йкий || бо́ек на язы́к
телгә йозак салу — запреща́ть/запрети́ть говори́ть
телгә килешү — см. телгә килү 3)
телгә оста (чая, үткен, шәп) — бо́йкий || бо́ек на язы́к, речи́стый
телдән-телгә — из уст в уста́ (о распространении легенд, слухов, новостей и т. п.)
телдән төшмәү — быть у всех на уста́х
телдән төшү — переста́ть упомина́ться, вспомина́ться; забыва́ться ( о человеке)
телдән ычкыну — срыва́ться/сорва́ться с языка́
теле татлы (баллы) — сладкоречи́вый || сладкоречи́в
теле тезенә җитә — ма́стер на злы́е слова́, ре́чи
теле чарланган (шомарган) — навостри́лся говори́ть; язы́к непло́хо подве́шен
теле юка — речи́ст и сладкоречи́в
телен кыскарту — в разн. знач. укороти́ть язы́к, заста́вить замолча́ть
телен чыгарып — изо все́х си́л, вы́сунув язы́к
теленә (телеңә) салыну (салышу) — заводи́ть/завести́ спор, перебра́нку, см. тж. телләшү
теленә шайтан төкергән — его́ не переспо́ришь (букв. чёрт плю́нул ему́ на язы́к)
теленнән табу — пострада́ть из-за своего́ языка́
телне (телеңне, телегезне, телен, телемне) тешләү — вдруг замолча́ть, сообрази́в, что собира́лся сказа́ть ( или уже сказал) ли́шнее
телеңне йотарсың — язы́к ( вместе с пищей) прогло́тишь ( такой вкусный); па́льцы обли́жешь
телеңне сындырырсың — язы́к слома́ешь ( о выговаривании сложного слова)
- тел ачутелеңне тайдырма — не говори́ так краси́во
- тел әйләндерү
- тел әйләнмәү
- тел бару
- тел батырып сүз әйтү
- тел күтәреп сүз әйтү
- тел белән әйтү
- теле белән әйтү
- тел бәйләндергеч
- тел бәйләнү
- тел кагу
- тел кайтару
- тел кату
- тел көрмәкләнү
- тел көрмәлү
- тел күтәрү
- тел кычыту
- тел очы
- тел очына килү
- тел өстендә
- тел сату
- тел сүтү
- тел тегермәне
- тел тигесез
- тел тидергесез
- тел тидерү
- тел төбе
- тел яздыру
- тел яшерү
- телгә алу
- телгә алыну
- телгә керү
- телгә килү
- теле авызга сыймау
- телең авызыңа сыймау
- телең авызга сыешмау
- теле авызга сыешмау
- теле ачылу
- теле кору
- теле озын
- теле телгә йокмый
- теле чыгу
- телен аркылы тешләп
- телне аркылы тешләп
- телен ачу
- телен белү
- телен йоту
- теленең тупсасы юк
- телне тыю
- тел бистәсе
- тел кузгату
- телдән калу
- телен табу
- телне кыска тоту II сущ.; этногр.язы́ческая моли́тва, за́говорелан теле — за́говор от змей; слова́, кото́рыми загова́ривают змей
тел уку — произнести́ за́говор
чәчәк теле — за́говор от о́спы
-
19 тел чыртлау
-
20 үзлегеннән
нареч.1) самостоя́тельноүзлегеннән дәрес карау — самостоя́тельно де́лать уро́ки
2) произво́льно, самопроизво́льноүзлегеннән шартлау — взрыва́ться самопроизво́льно
үзлегеннән бәхәс кузгалу — произво́льное возникнове́ние спо́ра
•- үзлегеннән белем алу
- үзлегеннән өйрәткеч
- үзлегеннән туу
- үзлегеннән туу яралу
- үзлегеннән укыган
- үзлегеннән укыган өйрәнгән
- 1
- 2
См. также в других словарях:
шартлау — 1. Шарт итү тавышы чыгару, шарт итү 2. Шартлатылу, шартлатудан җимерелү 3. Шартлау көченнән челпәрәмә килеп ваклану, төрле якка сибелү (бомба, снаряд һ. б.). Ату коралыннан пуля чыгып киткән вакытта туган тавышка карата: ату 4. Ярылу, чатнап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
фугаслы — Шартлау вакытында барлыкка килгән газлар көче белән хәрәкәткә килә торган ф. бомба … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шартлату — 1. Нин. б. корылма яки урыннан җимертү, шартлаткыч ярдәмендә актарып ташлау 2. Мылтыктан (яки башка ату коралыннан) ату. рәв. ШАРТЛАТЫП – Кискен шартлау тавышы чыгарып (ату тур.) 3. Шартлау тавышы чыгару (чыбыркы, бармак, тел шартлату) 4. рәв.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бах — аваз ияр. Көчле шартлау тавышын белдерә. II. БАХ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бух — аваз ияр. 1. Шартлау, бәрелү вакытында ишетелгән көчле, кискен тавышларны, ухылдауны хәтерләткән тавышны белдерә 2. рәв. Бух сыман тавышлар чыгарып бух та бах ату 3. хәб. Шундый тавышлар чыгарган эшне хәрәкәтне белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
гөрелте — 1. Гөрелдәп чыккан тавыш. Төрле тавышлар кушылмасы, шау гөр 2. Янгын вакытында яки бомба, снаряд ярылудан барлыкка килгән саңгырау шартлау тавышы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йомык — с. 1. Ябык, йомылган 2. күч. Аралашмаучан, сөйләшмәүчән кеше, артык тыйнак, басынкы. Аерымланган, башкалар белән бәйләнеше булмаган й. оешма, й. тормыш белән яшәү 3. Очлары белән тоташкан, ялганган (әйләнә, маршрут һ. б. ш.) 4. Чыгар юлы булмаган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
контузия — (КОНТУЗИЯЛЕ) (КОНТУЗИЯЛӘНҮ) – Организмның тыштан яраланмый гына тулысынча яки өлешчә зарарлануы, имгәнүе (якында гына снаряд яки бомба шартлау һ. б. ш. нәтиҗәсендә) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
октан — Сигез углерод атомы булган углеводород, С8Н18; бензин составында була. ОКТАН САНЫ – Ягулыкның яну (шартлау) тизлеген күрсәтә торган зурлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чартлау — сөйл. Шартлау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шартлатучы — Шартлату (1) эшен башкаручы, шул эш белән шөгыльләнүче; шартлау эшләре белгече … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге