-
1 чыгарга
пов.н.çıq гл. 1) выходить/выйти, выезжать/выехать откуда 2) выступать/выступить, проступать/проступить 3) идти/пойти, валить/повалить из чего 4) всходить/взойти (например о солнце) 5) пересекать/пересечь что, переходить/перейти, переезжеть/переехать, переправляться/переправиться, перелезать/перелезть через что 6) сходить/сойти, съезжать/съехать с чего 7) вывихиваться/вывихнуться, смещаться/сместись (о суставе) 8) свкакивать/вскочить, появляться/появиться (о болячке) 9) прививаться/привиться, приниматься/приняться (например об оспе) 10) прорезаться, прорезываться/прорезаться 11) пробиваться/пробиться у кого 12) вылупляться/вылупиться 13) подниматься/подняться, начинаться/начаться 14) возникать/возникнуть, вспыхивать/вспыхнуть 15) перен.происходить/произойти 16) перен.выступать/выступить (публично) в чем 17) перен.истекать/истечь, оканчиваться/окончиться 18) перен.получаться/получиться, выходить/выйти 19) в функции модифицирующего глагола обозначает действие, движение, направленное сквозь что-либоqurşuñ diwarı tişep çıqtı ― пуля пробила стену насквозь
21) в функции модифицирующего глагола обозначает полную завершённость, исчерпанность действияkitapnı uqıp çıqtı ― он прочитал книгу до конца
22) в качестве вспомагательного глагола образует сложные глаголы по значению существительногоqış çığarğa ― перезимовать
açu çığarğa ― разгневаться
22) в функции модифицирующего глагола обозначает действие, процесс, продолжающийся во всем объёме в течеtön buyı eşläp çıqtım ― я всю ночь проработал
-
2 авыздан җан чыгарга тору
1) см. авыздан җан чыгу 3)2) см. авызны ачсаң, үпкәң күренү 1) -
3 çığarğa
чыгаргапов.н.çıqгл.1) выходить/выйти; выезжать/выехать откуда2) выступать/выступить; проступать/проступить3) идти/пойти; валить/повалить из чего4) всходить/взойти (например о солнце)5) пересекать/пересечь что; переходить/перейти; переезжеть/переехать; переправляться/переправиться; перелезать/перелезть через что6) сходить/сойти; съезжать/съехать с чего7) вывихиваться/вывихнуться; смещаться/сместись (о суставе)8) свкакивать/вскочить; появляться/появиться (о болячке)9) прививаться/привиться; приниматься/приняться (например об оспе)10) прорезаться; прорезываться/прорезаться11) пробиваться/пробиться у кого12) вылупляться/вылупиться13) подниматься/подняться; начинаться/начаться14) возникать/возникнуть; вспыхивать/вспыхнуть15) перен.происходить/произойти16) перен.выступать/выступить (публично) в чем17) перен.истекать/истечь; оканчиваться/окончиться18) перен.получаться/получиться; выходить/выйти19) в функции модифицирующего глагола обозначает действие, движение, направленное сквозь что-либоpulä stenanı tişep çıqtı ― пуля пробила стену насквозь
21) в функции модифицирующего глагола обозначает полную завершённость, исчерпанность действияkitapnı uqıp çıqtı ― он прочитал книгу до конца
22) в качестве вспомагательного глагола образует сложные глаголы по значению существительногоqış çığarğa ― перезимовать
açu çığarğa ― разгневаться
22) в функции модифицирующего глагола обозначает действие, процесс, продолжающийся во всем объёме в тече.tön buyı eşläp çıqtım ― я всю ночь проработал
-
4 авыз
сущ.1)а) рот (человека, животного, птицы, рыбы); зев, пасть (зверя, крупного животного, хищной рыбы) || ротово́йавыз кырые (чите) белән генә елмаю — улыба́ться кра́ешком рта
авызым кипте — (у меня́) во рту пересо́хло
авызга бармак кую — приложи́ть па́лец ко рту (т. е. делать кому-л. предупредительный знак, чтобы замолчал или помолчал)
авыз куышлыгы — ротова́я по́лость
авызың кыек (чалыш) булганга көзгегә үпкәләмә — (посл.) не́ча пеня́ть на зе́ркало, ко́ли ро́жа крива́
авыз пешкәч (пешсә), салкын (суык) суны да өреп эчәсең — (посл.) обжёгшись на молоке́, ду́ешь и на во́ду
бүре авызына эләгү — попа́сть (угоди́ть) в пасть во́лку (к во́лку)
авызы кыек булса да, бай баласы сөйләсен — ирон.; посл. пусть говори́т байчо́нок, хоть у него́ и рот криво́й (на сто́рону); бога́тый врёт, никто́ не уймёт
б) перен.; разг. рот, едо́ксигез авыз бит бер гаиләдә — во́семь ртов ведь в семье́
в) уста́ ед. нетавызы белән сөйләү — говори́ть уста́ми (кого-л.)һәр кешенең авызында шул гына — у всех на уста́х одно́ и то́ же
г) говори́ло грубo-прост.яп авызыңны — закро́й своё говори́ло
2) обычно авыз|ыа) го́рло, го́рлышко (графина, горшка); горлови́на (цистерны, парового котла)авызы китек шешә — буты́лка с отби́тым го́рлышком
фляганың авызыннан эчү — пить из го́рлышка фля́ги
б) у́стье (печи, скважины, оврага, ложбины, балки)киң авызлы мич — печь с широ́ким у́стьем
кылыч кынының авызы — у́стье са́бельных но́жен
морҗа авызы — у́стье печно́й трубы́
в) ра́стру́б (музыкальной трубы, шланга)г) чело́ (плавильной печи, горна); хайло́ спец. ( технической печи)мич авызын еш агарту — ча́сто бели́ть чело́ пе́чи
д) жерло́, зев (печи, паровозной топки); пасть (водосточной трубы, туннеля); ду́ло (ружейного ствола, пушки)әллә ничә авызлы вулкан — вулка́н с не́сколькими же́рлами
эре калибрлы туп авызы — ду́ло (жерло́, зев) крупнокали́берного ору́дия
е) вход, лаз, прохо́д (в шалаш, шахту, пещеру); лаз (в нору, логово, конуру)кышкылыкка лапас авызын томалау — закры́ть на́ зиму вход (прохо́д) в наве́с-хлев
штольня авызында көтеп тору — поджида́ть у вхо́да в што́льню
баз авызына килү — подойти́ к вхо́ду в по́греб
мәгарә авызы — вход в пеще́ру; лаз пеще́ры; вы́ход (из) пеще́ры
аралык авызында туктап калу — останови́ться у прохо́да
ачык капка авызында тору — стоя́ть в проёме откры́тых воро́т; стоя́ть в воро́тах
з) отду́шина, хайло́ прост. ( проруби)бәке авызын киңәйтү — расши́рить проду́шину (в) про́руби
и) отве́рстие, зев ( люка)сыерчык оясының авызы — отве́рстие скворе́чника
к) верх (чего-л.)кисмәк авызына иелү — наклони́ться к каду́шке; склони́ться над каду́шкой
киң авызлы чиләк — ведро́ с широ́ким ве́рхом; ведро́, расширя́ющееся кве́рху
силос чокырының авызы киң булган — верх си́лосной я́мы получи́лся широ́ким
л) вы́рез, проре́з, верх ( кармана)кесә авызын киң итү — сде́лать вы́рез (верх) карма́на широ́ким
кулны кесә авызна китерү — поднести́ ру́ку к карма́ну
м) свищ, отве́рстие (в нарыве, ране), сви́щикн) перен. (са́мое) пе́кло, (са́мая) пасть (чего-л.)ут авызында булып чыгу — побыва́ть в (са́мом) пе́кле (огня́)
куркынычның авызына ук эләгү — угоди́ть пря́мо в пасть (пе́кло) опа́сности
о) в знач. нареч. авызыннан до́верху (наполнить какой-л. сосуд, яму)почта әрҗәсе авызыннан тулган иде — почто́вый я́щик был наби́т до́верху
•авыз ачып бару — см. авыз ачып йөрү
авыз ачып торучы — ротозе́й, ротозе́йка; зева́ка, рази́ня
авыз ашка тую — см. авыз ипигә тую
авыз (ни, нәрсә) әйткәнне (сөйләгәнне) колак ишетмәү — не отдава́ть себе́ отчёта в том, что говори́шь; говори́ть безотве́тственно; броса́ться слова́ми; не слы́шать того́, что говори́шь
авыз бармау — не (невозмо́жно) вы́говорить (вы́сказать); язы́к не повора́чивается (повернётся) (сказа́ть)
авыз белән карау — ирон. ртом гляде́ть (смотре́ть); рот разева́ть, ротозе́йничать
авыз белән тыңлау — ирон. ртом слу́шать (выслу́шивать/вы́слушать, прослу́шать, прослу́шивать/прослу́шать) ртом; уша́ми хло́пать; слу́шать и глаза́ми хло́пать (морга́ть)
авыз буяу — см. авыз пычрату
авыз (да) ачырмау (ачтырмау) — (и, да́же) рта раскры́ть (откры́ть) не дава́ть; (и, да́же) заикну́ться (сло́ва сказа́ть) не дава́ть
авыз еручы — неодобр.; см. ерык авыз 3)
авыз ерып алу — неодобр. позубоска́лить прост.
авыз җәелү — прост.; см. авыз ерылу
авыз җебетү — см. авыз чылату 2)
авыз җебү — распуска́ть/распусти́ть ню́ни (слю́ни)
авыз йомдыру — см. авыз каплау
авыз йомып бару — идти́ мо́лча
авыз йомып утыру — сиде́ть молчко́м (с закры́тым ртом)
авыз кабарту — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз каплану — замолча́ть, прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
авыз килмәү — см. авыз оешмау
авыз күпертү (күптерү) — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз кыегайту — см. авыз кыйшайту
авыз кыймылдату — шевели́ть (пошеве́ливать/пошевели́ть) губа́ми
авызда (авыз тулы) (кара) кан булса да (кеше алдында) төкермәү — терпе́ть (не хны́кать, не пла́каться), не вы́дать себя́ (ни при каки́х обстоя́тельствах; что бы ни случи́лось)
авыз тутыру — см. авызга тутыру
авыз тую — см. авыз ипигә тую
авыз чалшайту — см. авыз кыйшайту
авыз ябышмау — см. авыз оешмау
авызга каптыру — см. авызга салу
авызга кергәнне йотмау (чәйнәмәү) — ирон. отка́зываться от того́, что само́ (в ру́ки) идёт (плывёт, даётся)
авызга керердәй (кереп китәрдәй) булып — о́чень внима́тельно, затаи́в дыха́ние
авызга килү — см. телгә килү
авызга салганны көтмәү — не дожида́ться, пока́ тебе́ в рот поло́жат
авызга су алу — см. авызга су кабу
авызга су кабып калу — набра́ть в рот воды́ (и промолча́ть); промолча́ть (набра́в воды́ в рот)
авызга тастымал тыгып булмый (тыга алмыйсың) — рот (гло́тку, го́рло) не заткнёшь, рот не закро́ешь (прикро́ешь) (кому-л.)
авызга уймак кабу — редко; см. авызга су кабу
авызга уймак капкан кебек (шикелле, сыман, төсле) — редко; см. авызга су капкан кебек
авызда (гына) тотарлык — язы́к прогло́тишь
авызда кош сайрату (уйнату) — в разн. знач. соловьём петь (залива́ться, разлива́ться)
авызда сер тормау — прогова́риваться/проговори́ться; проба́лтываться/проболта́ться разг.; не мочь (уме́ть) держа́ть язы́к за зуба́ми; не уме́ть храни́ть секре́тов
авызда сүз тормау — не уме́ть (мочь) держа́ть язы́к за зуба́ми (на при́вязи); язы́к распуска́ть/распусти́ть
авыздагыны алдыру — прозева́ть (упуска́ть, упусти́ть) своё; оказа́ться ротозе́ем (рази́ней, растя́пой, шля́пой, лопухо́м прост.)
авыздан йолып алу — см. авыздан тартып алу в знач. 2), 4)-6)
авыздан күбек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта (кричать на кого-л.), с пе́ной на уста́х ( похвалиться)
авыздан сүзне аркан белән дә (тартып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; ≈≈ (из, у кого-л.) сло́ва арка́ном не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан сүзне келәшчә белән дә (тартып, йолкып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; (из, у кого-л.) сло́ва клеща́ми (наси́льно) не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан тартып алырга торучы — рвач; хапу́га, хапу́н прост.
авыздан тере саескан очыру (очырту) — плести́ (нести́, говори́ть) чушь (вздор, околе́сицу, ерунду́, чепуху́), моло́ть (вздор, чушь, ерунду́, чепуху́); залива́ть, трепа́ться, бреха́ть прост.; пуска́ть (пусти́ть, запуска́ть/запусти́ть, распуска́ть) у́тку книжн.
авыздан төкерек килү — прост.; см. авызга төкерек килү
авыздан төкерек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта, бры́згая слюно́й (кричать на кого, ругать кого, хвастаться)
авыздан ут бөркү — см. авыздан ут чәчү 1), 2)
авызны кара канга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны кызылга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны чөйгә элеп — см. авыз күтәреп 1)
авызына саескан төкергән — см. авызына шайтан төкергән 1), 2)
авызыннан чыкканны эт җыймас (ашамас) — скверносло́в; тот, кто говори́т непристо́йности (непристо́йные и́ли неприли́чные слова́); выража́ться непристо́йно (непристо́йными слова́ми)
авызының тупсасы, теленең туктасы юк — прост. трещо́тка, соро́ка, тарато́рка, балабо́лка; бесстру́нная балала́йка прост.; говори́т день до ве́чера, а слу́шать не́чего
- авыз ачу- авызәдәбияты
- авыз гармуны
- авыз итү
- авыз итеп карау
- авыз иҗаты
- авыз пешү
- авыз тәме
- авыз эче
- авызга кабу
- авыз алдау
- авыз алдалау
- авыз ачып йөрү
- авыз ачып калу
- авыз ачып карап тору
- авыз ачып карап утыру
- авыз ачып тору
- авыз ачып тыңлау
- авыз ачып тыңлап тору
- авыз балда-майда булу
- авыз бал-май булу
- авыз бал да май булу
- авыз белән кош тоту
- авыз белән кош тотучы
- авыз бикләү
- авыз бозу
- авыз бүлтәйтү
- авыз бөршәйтү
- авыз бәлшәйтү
- авыз ачмау
- авыз да ачмау
- авыз еру
- авыз ерылу
- авыз ерып
- авыз җәеп
- авыз җебегән булу
- авыз җыеру
- авыз җыю
- авыз җыя алмау
- авыз ипигә тую
- авыз икмәккә тую
- авыз йому
- авыз йомып
- авыз йомып калу
- авыз йомып тору
- авыз йомып үткәрү
- авыз каплау
- авыз котырту
- авыз күтәреп
- авыз кыйшайту
- авыз кычыту
- авыз майлау
- авыз оешмау
- авыз күнмәү
- авыз пычрату
- авыз салындыру
- авыз салыну
- авыз сулары килү
- авыз сулары кору
- авыз суы кору
- авыз суларын агызу
- авыз суларын китерү
- авыз суын китерү
- авыз суларын корыту
- авыз суын корыту
- авыз сүздән бушамау
- авыз тидерү
- авыз тидереп карау
- авыз тишек булу
- авыз туйганчы
- авыз турсайту
- авыз тутырып
- авыз тыю
- авыз чайкау
- авыз чите белән
- авыз чите белән генә
- авыз чылату
- авыз ыржайту
- авыз эчендә ботка пешерү
- авыз эчендә ботка кайнату
- авыз эченнән
- авыз эченнән ботка пешерү
- авыз эченнән ботка кайнату
- авыз ябу
- авыз ямьшәйтү
- авызга авыз куеп
- авызга авыз карап
- авызга алгысыз
- авызга алу
- авызга гына карап тору
- авызга йокмау
- авызга да йокмау
- авызга карату
- авызга карау
- авызга керергә тора
- авызга керәм дип тора
- авызга керү
- авызга салганны йотмау
- авызга салу
- авызга су кабу
- авызга су капкан кебек
- авызга су капкан шикелле
- авызга су капкан төсле
- авызга су капкан сыман
- авызга су капкан диярсең
- авызга сугу
- авызга тел сыймау
- авызга тию
- авызга төкерек килү
- авызга тутыру
- авызга чәйнәп салу
- авызга чәйнәп каптыру
- авызда бал-май булу
- авызда бал да май булу
- авыздан алу
- авыздан алып әйтү
- авыздан ана сөте кипмәгән
- авыздан җан чыгарга тору
- авыздан җан чыгу
- авыздан җан чыкканчы
- авыздан өзелмәү
- авыздан өзеп
- авыздан өзеп алу
- авыздан өзеп алып әйтү
- авыздан өзмәү
- авыздан селәгәй килү
- авыздан селәгәйләр килү
- авыздан селәгәй агу
- авыздан селәгәйләр агу
- авыздан сүз ала алмау
- авыздан сүз алып булмау
- авыздан сүз чыкмау
- авыздан тартып алу
- авыздан төшермәү
- авыздан ут чәчү
- авыздан ут чәчрәтү
- авыздан чыгу
- авыздан ычкындыру
- авыздан ычкыну
- авызны ачсаң, үпкәң күренү
- авызны ачсаң, үпкәң күренергә тору
- авызны кара кан белән юу
- авызны кан итү
- авызны кара кан итү
- авызны чамалап ачу
- авызны чөйгә элү
- авызы пешмәгән
- авызына шайтан төкергән
- авызына иблис төкергән
- авызыңа бал да май
- авызыңнан җил алсын
- авызыңнан чыкмасын! -
5 әзерлек
сущ.1) гото́вностьюлга чыгарга әзерлек — гото́вность отпра́виться в путь
сугышчан әзерлек — боева́я гото́вность
тулы әзерлектә — в по́лной гото́вности
2) подгото́вленностькадрларның әзерлеге — подгото́вленность ка́дров
команданың ярышка әзерлек дәрәҗәсе — у́ровень подгото́вленности кома́нды к соревнова́ниям
3) подгото́вка, подготовле́ние || подготови́тельныйәзерлек чоры — пери́од подгото́вки
әзерлек классы — подготови́тельный класс
әзерлек факультеты — подготови́тельный факульте́т
әзерлек күрү — вести́ подгото́вку, проводи́ть подготови́тельные рабо́ты (мероприя́тия)
-
6 визалану
страд. от визалаувизи́роваться/завизи́роватьсядокументлар күптән ви́заланды, юлга чыгарга гына калды — докуме́нты давно́ завизи́рованы, оста́лось то́лько вы́ехать
-
7 выжылдау
неперех.1) жужжа́ть, прожужжа́ть || жужжа́ниекүбәләкләр оча, төклетуралар выжылдый — лета́ют ба́бочки, жужжа́т шмели́
2) в знач. нареч. выжылдап свистя́, со сви́стоммашиналар олы юлдан выжылдап узалар — по большо́му тра́кту со сви́стом мча́тся маши́ны
3) разг. ворча́ть (серди́то), бормота́ть, брюзжа́ть, шипе́ть || ворча́ние; бормота́ние, брюзжа́ние; шипе́ниеәни иртәдән бирле выжылдап йөри — ма́ма с утра́ хо́дит и ворчи́т
апаларга кереп чыгарга кирәк, выжылдамасын — ну́жно зайти́ к тётке, что́бы не ворча́ла
-
8 гозерләү
неперех.1) см. гозерләнүашарга гозерләү — упра́шивать пое́сть
2) умоля́ть (что-л.) де́лать быстре́е; назо́йливо, настоя́тельно проси́тькияүгә чыгарга гозерләү — наста́ивать вы́йти за́муж (за него́)
•- гозерләп сорау -
9 итү
перех.; неперех.1) перех. де́лать, сде́лать; поступа́ть/поступи́тьматур итү — де́лать, сде́лать краси́вым
язуны танырлык итү — сде́лать по́черк разбо́рчивым
һаман үзенекен итә — всё де́лает по-сво́ему
риза булмыйча яхшы иткәнсез — хорошо́ поступи́ли, что не согласи́лись
ит яхшылык - көт явызлык — (погов.) за добро́ не жди добра́ (букв. де́лай добро́ - полу́чишь зло)
2) счита́ть/счесть, посчита́ть кем-л., приня́ть за кого-л.ата итү — счита́ть (свои́м) отцо́м
дус итү — счита́ть дру́гом
якын итү — принима́ть за бли́зкого (челове́ка)
3) разг. назнача́ть/назна́чить кого-л.; кем-л.директор итү — назна́чить дире́ктором
районга баш итү — назна́чить главо́й райо́на
4) разг. в сочет. с гл. на -дай/-дәй де́лать вид, притворя́тьсяачулангандай итә — де́лает вид, что се́рдится
йоклагандай итү — притворя́ться спя́щим
чыгарга итү — намерева́ться вы́йти
бала утырырга итә — ребёнок пыта́ется сесть
6) в знач. вспом. гл.а) в сочет. с различными частями речи образует составные гл., выражающие действия, связанные со значением основных компонентовтәрбия итү — воспи́тывать/воспита́ть
ярдәм итү — помога́ть/помо́чь; ока́зывать/оказа́ть по́мощь
зыян итү — вреди́ть
бәйрәм итү — пра́здновать; справля́ть пра́здник
ирекле итү — освобожда́ть/освободи́ть
аһ итү — а́хать, о́хать
җем-җем итү — мерца́ть, мига́ть, сверка́ть
б) в ф. итеп образует словосочетания со значением адвербиальности, имеет индив. переводыяхшы итеп — хороше́нько
матур итеп — краси́во
яхшы белгеч итеп карау — счита́ть хоро́шим специали́стом
зур итеп — в большо́й сте́пени
шәп итеп — бы́стро, жи́во, как сле́дует
-
10 йөзү
неперех.1) в разн. знач. пла́вать, плыть || пла́вание, заплы́в, проплы́в (о рыбах, водоплавающих птицах, человеке, предметах, облаках и т. п.) || пла́вательный ( бассейн)аркада йөзү — пла́вать на спине́
көймәдә йөзү — купа́ться на ло́дке
хыялда йөзү — предава́ться грёзам
15 метрга йөзү — заплы́в на 15 ме́тров
бозлар йөзүен күзәтү — следи́ть за проплы́вом льдин
йөзү костюмы — пла́вательный костю́м
йөзү ярышы — соревнова́ние по пла́ванию
2) перен. утопа́ть, купа́ться (в удовольствии, богатстве, роскоши и т. п.; в пыли, грязи и т. п.)бәхеттә йөзү — утопа́ть в сча́стье
рәхәттә йөзү — купа́ться в блаже́нстве
кан эчендә йөзү — утопа́ть в крови́
3) в знач. нареч. йөзеп вплавьелганы йөзеп чыгарга булдык — че́рез ре́чку реши́ли перепра́виться вплавь
йөзгәндә тотып алу — пойма́ть на плаву́
•- йөзеп барганда
- йөзеп бару
- йөзеп барып җитү
- йөзеп барып кайту
- йөзеп барып килү
- йөзеп барып чыгу
- йөзеп йөрү
- йөзеп кереп китү
- йөзеп керү
- йөзеп килеп бәрелү
- йөзеп килеп җитү
- йөзеп килеп чыгу
- йөзеп килү
- йөзеп китү
- йөзеп тую
- йөзеп үткәрү
- йөзеп үтү
- йөзеп узу
- йөзеп чыгу
- йөзү куыгы
- йөзү сәләте
- йөзү ярысы
- йөзү ярышы -
11 йөрәк
сущ.1) анат. се́рдце || серде́чныййөрәк эшчәнлеге — де́ятельность се́рдца
йөрәк тибеше — бие́ние се́рдца; сердцебие́ние
йөрәккә операция ясау — де́лать опера́цию на се́рдце
йөрәк авыруы — серде́чное заболева́ние
йөрәк мускулы — серде́чная мы́шца
йөрәк дарулары — серде́чные лека́рства
2) душа́, се́рдце ( как вместилище чувств человека) || серде́чный, душе́вныйсаф йөрәк — чи́стая душа́
кайнар йөрәк — горя́чее се́рдце
батыр йөрәк — хра́брое се́рдце
таш йөрәк — ка́менное се́рдце
чын йөрәктән — от всей души́, от всего́ се́рдца
йөрәк җылысы — серде́чная (душе́вная) теплота́
йөрәк әрнүе — душе́вная (серде́чная) боль
йөрәк кайгысын уртаклашу — подели́ться душе́вными пережива́ниями
йөрәк хисләрен түгү — излива́ть серде́чные чу́вства
йөрәктәген әйтеп бирү — вы́сказать то, что в душе́ (на се́рдце)
йөрәк ашкына (җилкенә, алгысый) — се́рдце волну́ется
карама беләккә, кара йөрәккә — (посл.) не смотри́ на си́лу, смотри́ в ду́шу (на се́рдце)
3) перен.; ласк. йөрәгем, йөрәккәем се́рдце (ты) моё, душа́ (ты) моя́; ду́шенькаҗавап хатыңны көтәм, йөрәгем — се́рдце (ты) моё, жду отве́тного письма́
4) перен. центр, се́рдце чего-л.атомның йөрәгенә үтеп керү — прони́кнуть в се́рдце а́тома
5) перен. сме́лость, отва́гамондый эшкә алынырга йөрәк кирәк — чтоб бра́ться за тако́е де́ло, нужна́ сме́лость
герой булу өчен беләк тә, йөрәк тә кирәк — (погов.) чтоб стать геро́ем, ну́жно име́ть и си́лу, и отва́гу
•- йөрәк авыруы
- йөрәк алды
- йөрәк букчасы
- йөрәк колакчыгы
- йөрәк өянәге
- йөрәк тоту
- йөрәк уты••йөрәге белән — в душе́
йөрәге боз (салкын) — бесчу́вственный, с холо́дным се́рдцем
йөрәген бозу — си́льно расстро́ить
йөрәген кузгату — взбудора́жить, возбужда́ть
йөрәген телгәләү (яралау) — ра́нить се́рдце кому, чьё
йөрәген телеп алу (телгәләү) — разрыва́ть (раздира́ть) се́рдце на ча́сти
йөрәген эретү — расположи́ть к себе́
йөрәген яулау (яулап алу) — покори́ть се́рдце чьё
йөрәгенә ия булу — владе́ть се́рдцем чьим
йөрәгенә йон (мүк) үскән — се́рдце обросло́ мхом у кого (о вялом, равнодушном человеке)
йөрәгенә чыдый алмыйча — не вы́держав душе́вного поры́ва
йөрәк актарыла — се́рдце (душа́) разрыва́ется
йөрәк (атылып) чыгарга җитү — си́льно волнова́ться (букв. се́рдце гото́во вы́скочить)
йөрәк ачыну — боле́ть душо́й, огорча́ться
йөрәк ачысы — му́ка, у́жас
йөрәк аша үткәреп — глубоко́ прочу́вствовав се́рдцем
йөрәк бәгърем (парәм, маем диал.) — ми́`лый мой, душа́ моя́, серде́чко моё
йөрәк биреп (салып) — вложи́в ду́шу
йөрәк бушату — излива́ть ду́шу, отводи́ть ду́шу; подели́ться го́рем
йөрәк дусты — друг се́рдца; серде́чный друг
йөрәк жу итү — се́рдце ёкнуло
йөрәк җитү — осме́литься, хвати́ть ду́ху
йөрәк җылысы — душе́вная теплота́, и́скренние чу́вства
йөрәк итен ашау (талау, телгәләү) — не дава́ть поко́я, терза́ть; вы́мотать (всю) ду́шу
йөрәк итенә ябышып үсү — всегда́ по́мнить, храни́ть в се́рдце ( о любимом человеке)
йөрәк итенә үтү — быть о́чень мучи́тельным, тя́гостным кому
йөрәк йолкына — см. йөрәк өзгәләнә
йөрәк кабару — беспоко́иться, волнова́ться
йөрәк калмау — см. йөрәге алыну
йөрәк кандырып — с по́лным удово́льствием, с по́лным наслажде́нием
йөрәк киселү — му́читься, изму́читься, истоща́ться/истощи́ться ( от голода); быть о́чень голо́дным
йөрәк кешесе — (о чутком, добром человеке) серде́чный челове́к
йөрәк корты — ирон. сердцее́д
йөрәк кубу (чыгу) — си́льно испуга́ться
йөрәк кузгату — об обострении сердечной боли (от расстройства, сильного волнения)
йөрәк кушканча — по веле́нию се́рдца
йөрәк кымырҗу — испы́тывать чу́вство стра́ха
йөрәк кысылу (ою) — се́рдце щеми́т (но́ет)
йөрәк маен (майларын) имү — обира́ть (ободра́ть) до́чиста, до ни́тки
йөрәк өшү (өшеп китү) — похолоде́ть в се́рдце
йөрәк сере — сокрове́нная та́йна
йөрәк серенә керү — быть посвящённым в сокрове́нную та́йну кого-л.
йөрәк сизү (тою) — предчу́вствовать || предчу́вствие
йөрәк сикерә — се́рдце коло́тится
йөрәк сүзе — серде́чное (душе́вное) сло́во
йөрәк сыза (сыкрый, әрни) — се́рдце щеми́т; се́рдце но́ет; душа́ (се́рдце) боли́т
йөрәк ташу — см. йөрәк кайнау
йөрәк телгәләнә (парә-парә килә) — се́рдце раздира́ется на ча́сти
йөрәк тойгысы (хисе, сагышы) белән — с и́скренним, глубо́ким чу́вством; (всей) душо́й; все́ми фи́брами души́
йөрәк түзми — не те́рпится
йөрәк түрендә — в глубине́ души́ (се́рдца)
йөрәк түрендә йөртү (саклау) — всё ещё по́мнить, не забы́ть
йөрәк тынгысыз кала — се́рдце замира́ет
йөрәк тынычлану — успоко́иться, отлегло́ от се́рдца
йөрәк урыныннан кубу (кузгалу) — си́льно испуга́ться и́ли испы́тывать чу́вство постоя́нной трево́ги
йөрәк үкчәгә китү — душа́ ухо́дит в пя́тки у кого
йөрәк үлү — о беспечном, инертном человеке; см. йөрәк мүкләнү
йөрәк чуарлану — испы́тывать чу́вство волне́ния, беспоко́йства
йөрәк ялгау — закуси́ть, замори́ть червячка́
йөрәк ялкыны — поры́в
йөрәк ярасын кузгату — береди́ть серде́чные ра́ны
йөрәк яргыч — ужа́сный, жу́ткий, душераздира́ющий (о голосе, крике)
йөрәк ярсый (өзгәләнә) — се́рдце разрыва́ется
йөрәк ярылу — см. йөрәк алыну
йөрәк ятмау — душа́ (се́рдце) не лежи́т, не по душе́ (се́рдцу)
йөрәк яшерү — скры́тничать
йөрәккә барып җитү — тро́гать (дойти́) до глубины́ души́ (се́рдца)
йөрәккә басу — (о мастерской игре на музыкальных инструментах, о хорошем пении и пляске), брать (взять, хвата́ть) за́ душу (сердце)
йөрәккә боз булып утыру — оста́вить о́чень неприя́тный оса́док на душе́; лечь свинцо́м на се́рдце
йөрәккә җылы керү — успоко́иться, полегча́ть на се́рдце
йөрәккә кабу (кабыну) — разволнова́ться; разне́рвничаться
йөрәккә кадалу (тию) — заде́ть за живо́е, как нож в се́рдце
йөрәккә кадау — задева́ть (заде́ть) за живо́е
йөрәккә (кара) кан саву (савылу) — се́рдце кро́вью облива́ется
йөрәккә курку йөгерү — см. кот очу
йөрәккә май (кебек) булып яту — как (бу́дто) бальза́м на се́рдце
йөрәккә сеңү — запа́сть в ду́шу
йөрәккә таш булып утыру (яту) — лечь тяжёлым ка́мнем на се́рдце (на ду́шу)
йөрәккә тоз салу — си́льно раздража́ть, расстра́ивать, огорча́ть (печальными, неприятными словами, сообщениями и т. п.)
йөрәккә төен булу — лечь ко́мом на се́рдце
йөрәккә уелу — запа́сть в ду́шу
йөрәккә ук (пычак) булып кадалу — нож в се́рдце кому
йөрәккә үтү — брать за́ душу
йөрәккә чыдый алмау — убива́ться о ком-чём, из-за кого-чего; не находи́ть себе́ ме́ста
йөрәккә якын алу (кабул итү) — принима́ть бли́зко к се́рдцу
йөрәккә ял булу — быть утеше́нием для се́рдца (души́)
йөрәкне алу — си́льно напуга́ть
йөрәкне басу — успоко́ить се́рдце
йөрәкне биреп (салып) — вкла́дывая ду́шу (рабо́тать)
йөрәкне бирү — влюби́ться, согласи́ться на взаи́мную любо́вь
йөрәкне кимерү (тырнау) — быть в постоя́нной трево́ге; скребёт на душе́ (се́рдце);
йөрәкне кисү (кисеп үтү) — вы́звать глубо́кую трево́гу; как (бу́дто) ножо́м резану́ть по се́рдцу
йөрәкне кытыклау (кытыкландыру) — тереби́ть ду́шу, се́рдце ( слегка)
йөрәкне талау — терза́ть ду́шу (се́рдце)
йөрәкне тетрәтү — сотряса́ть се́рдце
йөрәкне тынычландыру — отвести́ ду́шу
йөрәкне тырный (тырнап тора) — на се́рдце скребёт; ко́шки скребу́т на се́рдце (душе́)
йөрәкне учта (уч төбендә) тотып (кысып, йомып) — испы́тывая си́льное волне́ние, трево́гу; с замира́нием се́рдца
йөрәкне эретү — смягчи́ть (растро́гать, уте́шить) се́рдце
йөрәкне өзү (телгәләү) — надрыва́ть (раздира́ть) се́рдце (ду́шу)
йөрәкне өшетә торган — леденя́щий ( взгляд)
йөрәктә саклау (йөртү) — храни́ть в се́рдце (па́мяти)
йөрәктә ут кайнау — о́стро пережива́ть что-л.; ад кроме́шный на душе́ (се́рдце)
йөрәктән авыр таш төшкәндәй булды —ка́мень с души́ свали́лся; отлегло́ от се́рдца
йөрәктән алу — брать (хвата́ть) за́ се́рдце (ду́шу)
салкын колактан ала, сылу йөрәктән ала — (посл.) хо́лод хвата́ет за́ уши, красо́тка берёт за́ сердце
йөрәктән кичерү — си́льно пережива́ть
йөрәктән серләшү — поэт. подели́ться сокрове́нной та́йной, объясня́ться в любви́
йөрәктән төшкән — родно́й, плоть от пло́ти
- йөрәгенә керүйөрәктән чыкмау — быть в па́мяти, не забыва́ться
- йөрәк алыну
- йөрәк кубу
- йөрәк ачысы белән
- йөрәк әрнеткеч
- йөрәк әрни
- йөрәк телгәләнә
- йөрәк парчалана
- йөрәк басылу
- йөрәк тыну
- йөрәк кагу
- йөрәк кайнау
- йөрәк сызу
- йөрәк мае сызу
- йөрәк сызылу
- йөрәк мае сызылу
- йөрәк мүкләнү
- йөрәк өзгәләнә
- йөрәк өзелә
- йөрәк өзгеч
- йөрәк таш булып кату
- йөрәк урынында түгел
- йөрәк яна
- йөрәк ярасы
- йөрәккә керү
- йөрәккә кереп калу
- йөрәккә утыру
- йөрәккә тию
- йөрәккә төшә торган
- йөрәккә үтә торган
- йөрәккә төшү
- йөрәккә үтү
- йөрәккә ут кабу
- йөрәккә ут салу
- йөрәккә ялкын салу
- йөрәккә яту
- йөрәккә ятышлы
- йөрәкне ачу
- йөрәктән чыккан
- йөрәктән әйтелгән -
12 килештерү
I перех.1) угова́ривать/уговори́ть, склоня́ть/склони́ть (кого-л. на что-л.), ула́живать/ула́дить ( дела), приводи́ть/привести́ к согла́сию || склоне́ние (кого-л. на что-л.), ула́живаниекулъязманы карап чыгарга килештерү — уговори́ть просмотре́ть ру́копись
2) мири́ть, примиря́ть/примири́ть, помири́ть; восстана́вливать/восстанови́ть мир (между кем-л.); игра́ть роль миротво́рца, умиротворя́ть/умиротвори́ть || примире́ние; умиротворе́ниеүзара дошман якларны килештерү — помири́ть, умиротвори́ть вражду́ющие сто́роны
3) координи́роватьII неперех.1) де́лать, сде́лать хорошо́, уме́ло; сказа́ть хорошо́, уме́стно2) изобража́ть/изобрази́ть (из себя кого-л.), уме́ло подража́ть (кому-л.) || изображе́ние (из себя кого-л.), уме́лое подража́ние (кому-л.)артист картны бик килештерә — арти́ст уме́ло изобража́ет старика́
3) обычно в отриц. ф. килеште́рмәү не одо́брить, приходи́ться/прийти́сь не по душе́ (не по вкусу, некстати), не нра́виться, не понра́виться; счесть непра́вильным, не согласи́тьсябашлап сүз әйтүне килештермәде — счёл непра́вильным вы́сказаться пе́рвым
ярдәм сорауны килештермәү — не одо́брить про́сьбу о по́мощи
аның эшләвен килештермәдем — мне не по душе́ его́ рабо́та
4) в знач. нареч. килештереп уме́ло, скла́дно, краси́во, соотве́тствующе (кому-чему-л.) (говорить, писать, делать) -
13 күз
сущ.1) глаз, о́ко уст. и поэт.матур зәңгәр күзләр — краси́вые голубы́е глаза́
кылый күз — раско́сые глаза́
күзләр яшьләнү — появле́ние слёз на глаза́х
күз авырулары — глазны́е боле́зни
күз даруы — глазны́е ка́пли
күз клиникасы — глазна́я кли́ника
күз - күңелнең көзгесе — (погов.) глаза́ - зе́ркало души́
күз күрә дә, буй җитми — (посл.) ви́дит о́ко, да зуб неймёт
ышанма күзеңә, ышан сүземә — (погов.) не верь (свои́м) глаза́м, верь (мои́м) слова́м
күзләр матурны, иреннәр татлыны ярата — (посл.) глаза́ лю́бят краси́вое, уста́ - сла́дкое
2) зре́ние, глаз || зри́тельныйүткен күз — о́стрый (намётанный) глаз
тәҗрибәле күз — о́пытный глаз
күз күреме — по́ле зре́ния, кругозо́р
күздән югалу — исче́знуть из по́ля зре́ния
күз алдану — обма́н зре́ния, опти́ческий обма́н
күз хәтере — зри́тельная па́мять
3) взгляд, взоркүз йөртеп чыгу — обвести́ взгля́дом, оки́нуть взо́ром
күзләр белән озатып калу — провожа́ть взгля́дом
күзләрне еракка төбәү — устреми́ть взо́ры вдаль
4) перен.; разг. глаз (надзор, просмотр)балаларга ана күзе кирәк — де́тям ну́жен матери́нский глаз
монда җаваплы кеше күзе җитми — здесь не хвата́ет глаз отве́тственного лица́
һәр җирдә аның үз күзе — везде́ у него́ свой глаз
5) ушко́ ( иголки)йозак күзе — ушко́ замка́
6) дыра́, отве́рстие, проу́шинабалта күзе — проу́шина топора́
7) глазо́к ( двери)8) разг. звено́, глазо́к (окна, рамы)9) пе́тля́ ( на вязальных изделиях)күз төшерү — спусти́ть пе́тлю
10) яче́йка, ячея́җәтмә күзенә эләккән балык — ры́ба, застря́вшая в яче́йках се́ти
кәрәз күзе — со́товая ячея́
11) бот. глазо́к (у картофеля, деревьев, растений)12) перен. я́мка ( в каше для масла)13) ме́лкая полынья́ ( на поверхности льда)14) в притяж. ф. обозначает место, подвергающееся сильному воздействию солнца, ветра и т. п., или середину, центр чего-л.җил күзенә утыру — сесть в са́мое ве́треное ме́сто
күлләвекнең күзенә басу — наступи́ть в са́мую середи́ну лу́жи
15) по́ры (у сыра, хлеба); см. тж. күзәнәк 5)17) в знач. нареч.; в исх. п.; разг. күзеннән до краёв, до́верху ( о жидкости в сосуде); см. тж. мөлдерәмә18) в знач. нареч.; в направит. п.; разг. күзгә на вид, со стороны́күзгә бик таза — на вид о́чень здоро́вый
халык күзендә — в глаза́х люде́й, пе́ред наро́дом
•- күз агу- күз агы
- күз алмасы
- күз бәйләш
- күз врачы
- күз кабагы
- күз карасы
- күз карашы
- күз койрыгы
- күз күрмәү
- күз күрмәс булу
- күз кысу
- күз мускулы
- күз нуры
- күз талдыру
- күз талу
- күз тәбә
- күз томалану
- күз төбе
- күз үләне
- күз уты
- күз чокыры
- күз чыгару
- күз ясмыгы
- күз ялтыравыгы
- күз яше
- күз яше юлы
- күз яшь бизләре
- күзгә ак төшү
- күзгә күренми торган
- күзгә күренмәслек
- күзе китү
- күзеннән итү
- күзләр йомылу••күз агы белән карау — посмотре́ть зло́бно, вражде́бно
күз агы кебек саклау — бере́чь как зени́цу о́ка
күз алакаю — см. күз алару 1)
күз аларту — прост. стро́ить гла́зки (кому-л.)
күз алды (аллары) караңгылану (томалану, чуарлану) — помути́ться в глаза́х (от волнения, бессилия и т. п.)
күз алдына килү (килеп басу) — ожива́ть (ожи́ть, встава́ть/встать) пе́ред глаза́ми; предста́ть пе́ред глаза́ми
күз алдына китерү (китереп бастыру) — предста́вить, вообрази́ть
күз алдында чуалу — верте́ться на глаза́х (пе́ред глаза́ми); лезть в (на) глаза́
күз алдыннан уздыру (кичерү) — предста́вить мы́сленно
күз алдыннан узу (кичү) — промелькну́ть пе́ред глаза́ми
күз алмашу (алышу) — обменя́ться взгля́дами
күз артында — за глаза́, загла́зно
күзе астында — под (чьим-л.) наблюде́нием (контро́лем); в прису́тствии (кого-л.)
күз атып йөрү — быть влюблённым (в кого-л.)
күз ачарлык түгел — см. күз ачкысыз
күз ачып күз йомганчы — не успе́ть гла́зом моргну́ть; в мгнове́ние о́ка; вмиг
күз(ләр) әлҗе-мөлҗе килү — в глаза́х потемне́ло (помути́лось), в глаза́х ряби́т
күз әшнәлеге (танышлыгы) — случа́йное знако́мство, ша́почное знако́мство
күз бәйләнү — смерка́ться, темне́ть
күз бәйләү — см. күз буу
күз(ләр) белән ашау — есть (поеда́ть, пожира́ть) глаза́ми
күз белән сөзү — впе́риться
күз(не) бетерү (бетәштерү) — ослабля́ть/осла́бить зре́ние, по́ртить, испо́ртить зре́ние
күз буяу — втира́ть/втере́ть очки́; пуска́ть/пусти́ть пыль в глаза́; зама́зать глаза́ (кому-л.) прост.
күз буяучылык — очковтира́тельство
күз дә йоммау — и глаз не сомкну́ть
күз дә йоммыйча — и гла́зом не моргну́в
күз дә каш урынына күрү — леле́ять, оберега́ть
күз(ләр) дүрт булу — широко́ раскры́ть глаза́, вы́таращить, вы́лупить глаза́ (от удивления, изумления или страха)
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд
күз җитмәгән — далёкий, незнако́мый, неизве́стный (о землях, крае, стране)
күз җитмәслек — необозри́мый, неогля́дный
күз иләге аша үткәрү — прочита́ть внима́тельно, крити́чески (книгу, рукопись, статью и т. п.)
күз (дә) иярмәү — де́лать (что-л.) ло́вко, прово́рно (букв. гла́зом не уследи́ть; глаза́ не поспева́ют за чем-л.); спо́риться в рука́х (у кого-л.), скор на́ руку
күз иярмәс(лек) тизлек белән — молниено́сно, мгнове́нно; с молниено́сной быстрото́й
күз йомдыру — обмишу́лить
күз йомып алу — вздремну́ть, прикорну́ть
күз йомып йөрү (тору) — смотре́ть сквозь па́льцы (до поры до времени)
күз йомып калу — проморга́ть, прозева́ть
күз йомып та табу — находи́ть (найти́) с закры́тыми глаза́ми (т. е. хорошо знать местонахождение кого, чего-л.)
күз йөгертү (йөгертеп чыгу) — просмотре́ть бе́гло (пове́рхностно), пробежа́ть глаза́ми
күз (кабагы) тарту — подёргивание ве́ка (по суеверию: к радости или к неприятности)
күз камашу — см. күз чагылу
күз карасы кебек асрау — бере́чь, леле́ять, носи́ть на рука́х (кого-л.)
күз карасы кебек (күз карасыдай) саклау — бере́чь (храни́ть) как зени́цу о́ка; бере́чь пу́ще гла́за (кого-л., что-л.); леле́ять, пе́стовать (кого-л.)
күз карашка — на вид, вне́шне
күз качыру — скрыва́ться, не пока́зываться
күз күргән якка — куда́ глаза́ глядя́т; на все четы́ре сто́роны
күз күреме җирдә, күз күремендә — ско́лько досту́пно гла́зу
күз күреме җиткән кадәр — в преде́лах обозрева́емости (досяга́емости)
күз күреме җитмәслек — необозри́мый, необъя́тный
күз күрер (әле) — ви́дно бу́дет, посмо́трим
күз күрмәгән — незнако́мый, неизве́стный
күз күрмәгән, колак ишетмәгән — неви́данный, неслы́ханный (доселе)
күз күрмәс, колак ишетмәслек (җир) — далёкий, да́льний ( край)
күз кысышу — переми́гиваться, подмигну́ть друг дру́гу
күз(ләр) мәңгегә йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз нуры түгү — о напряжённой работе, связанной со зрением
күз очы белән, күз очтан — см. күз кырые белән генә
күз салгалау — посма́тривать, погля́дывать
күз сирпү (сирпеп алу) — метну́ть взгляд (из-под брове́й); бро́сить бы́стрый взгляд
күз суын түгү — см. күз яше түгү
күз(ләр) сүнү — поту́хнуть, потускне́ть, поблёкнуть ( о глазах)
күз терәге — опо́ра, наде́жда (чья-л.) (единственный человек, на которого вся надежда)
күз терәп — с наде́ждой
күз тимәсен (тия күрмәсен) — как бы не сгла́зить
күз томалау — надева́ть шо́ры на глаза́; отводи́ть глаз
күз төшерү — броса́ть (бро́сить, кида́ть/ки́нуть) взгляд (на кого, что-л.)
күз тышта калу — (букв. оста́вить глаза́ на у́лице) не ви́деть помеще́ние пока́ глаза́ не привы́кнут
күз уйнату — стро́ить гла́зки
күз уңында тоту — см. күздә тоту 1)
күз үлчәме (үлчәве) — глазоме́р
күз җиткән кадәр — наско́лько хвата́ет глаз; куда́ достига́ет взгляд; күз җитмәслек необозри́мый, неогля́дный
күз чамасы белән — на глазо́к, на глазоме́р
күз(ләр) чекерәю — см. күз акаю
күз(ләр) чуарлана — в глаза́х ряби́т
күз чыга язу — прогляде́ть (просмотре́ть) все глаза́
күз чыгу — осле́пнуть, лиши́ться глаз
күз яздырып — скры́тно; та́йно
күз яктысында — пока́ ви́дно, пока́ не стемне́ло; за́светло
күз яше (яшьләре) белән — в слеза́х (просить, умолять)
күз яше (яшьләре) төшәчәк (тотачак) — отолью́тся (чьи-л.) слёзы (слёзки) (кому-л.)
күз яше кою — утопа́ть в слеза́х
күз яшенә буылу (тыгылу, төелү) — глота́ть слёзы
күз яшьләренә ирек бирү — дать во́лю слеза́м, лить слёзы в три ручья́
күзгә алырлык — заслу́живающий внима́ния
күзгә бәрелү (ташлану) — броса́ться (кида́ться) в глаза́
күзгә бәреп (бәрелеп) тору — бить в глаза́, ре́зать глаза́ (глаз)
күзгә ике булып күренү — двои́ться в глаза́х
күзгә йокы кермәү — не сомкну́ть глаз
күзгә карап көлү — смея́ться в глаза́ (издеваться, оскорблять)
күзгә карап җан сату — врать как си́вый ме́рин
күзгә керерлек (керердәй) булып — при́стально (смотреть на кого-л.)
күзгә кереп бару (керергә тору, керәм дип тору) — лезть на глаза́ (привлекать к себе чьё-л. внимание)
күзгә керү — лезть в глаза́ ( стараться быть замеченным)
күзгә көл сибү — пуска́ть/пусти́ть (кому-л.) пыль в глаза́
күзгә көя булу — см. күз көеге булу
күзгә күзне куеп — с гла́зу на глаз
күзгә күренеп — (пря́мо) на глаза́х, заме́тным о́бразом
күзгә күренеп калу (китү) — показа́ться (появи́ться) в по́ле зре́ния; промелькну́ть
күзгә (дә) күренмәү — не пока́зываться на глаза́; не пока́зывать и но́са
күзгә терәү (сугу) — одура́чить, оста́вить в тру́дном положе́нии
күзгә төртелү (бәрелү, бәрелеп тору) — броса́ться в глаза́; коло́ть глаза́, мозо́лить глаза́
күзгә төтен җибәрү — пусти́ть в глаза́ пыль (дым)
күзгә төшкән чүп (ак) кебек — как бельмо́ на глазу́
күзгә эләрлек — досто́йный внима́ния
күзгә яшь тыгылу — слёзы подступи́ли к го́рлу
күздә тотылу — име́ться в виду́
күздә ут уйнау (кабыну, яну), күзләре ут уйнау — глаза́ разгоре́лись; глаза́ искря́тся
күздә чүп булып тору — мозо́лить глаза́ (кому-л.) прост.
күздән очкыннар чәчү — сверка́ть/сверкну́ть (мета́ть мо́лнии) глаза́ми (на кого-л.)
күздән пәрдә ачылган кебек булу — сло́вно (то́чно) пелена́ с глаз спа́ла
күздән югалту — потеря́ть из ви́ду
күздән югалу (юк булу) — уйти́ (вы́пасть, исче́знуть) из по́ля зре́ния
күзе атылып чыгарга тора — глаза́ на лоб вы́лезли, глаза́ вы́лезли из орби́т
күз(ләр)е дә йөз(ләр)е — на глаза́х; см. тж. күз алды
күзе очлы — ос́трый на глаз (глаза́)
күз(ләре)е тоз булу — ждать не дожда́ться, прогляде́ть (вы́смотреть) все глаза́
күзе туймас (кеше) — ненасы́тный, жа́дный, а́лчный (человек)
күзе тую — насы́титься (чем-л.); удовлетвори́ться
күзе чыккан — быва́лый, о́пытный (в каком-л. деле); вида́вший ви́ды
күзләре чыксын! — чтоб его́ глаза́ ло́пнули! чтоб ему́ бы́ло пу́сто!
күз(ләр)е әйтеп тора — по глаза́м ви́дно
күзе җете — хорошо́ ви́дит, зре́ние хоро́шее
күз(ләр)ем күрмәсен иде — глаза́ бы мои́ не ви́дели (не гляде́ли)
күзем (чәчрәп) чыксын! — пусть глаза́ мои́ ло́пнут!
күземнән югал — прост. с глаз доло́й
күземә күренмә(гез) — вон отсю́да, с глаз доло́й
күзен алу — отвести́ взгляд, пря́тать глаза́
күз(ләр)ен зур итеп ачу — де́лать больши́е (кру́глые) глаза́, смотре́ть больши́ми глаза́ми (на кого, что-л.)
күз(ләр)ен йомдыру — закры́ть глаза́ ( умирающему)
күз(ләр)ен мөлдерәтеп (тутырып) карау — смотре́ть сквозь слёзы (печа́льно)
күз(ләр)ен сөзеп карау — смотре́ть, посмотре́ть исподло́бья
күзен томалау — закры́ть глаза́ (кому-л.)
күзен чыгарганчы (әйтү) — сказа́ть пря́мо в глаза́; ре́зать пра́вду-ма́тку в глаза́
күзен чыгару — вы́колоть глаз, вы́бить глаз, ослепи́ть
күзеннән агыза да тора — глаза́ на мо́кром ме́сте; глаза́ не просыха́ют
күзеннән ут уйнату (чәчү) — пронзи́ть жгу́чим взгля́дом
күзенә басу — угада́ть то́чно
күз(ләр)енә йотылу (текәлү) — при́стально смотре́ть в глаза́ (кому-л.); впе́риться глаза́ми
күзенә каратып тоту — приворожи́ть
күзенә керергә тырышу — добива́ться расположе́ния (кого-л.); стреми́ться понра́виться (кому-л.); лезть на глаза́ (кому-л.)
күзең чыкканмы (әллә)! — прост. осле́п, что ли!
күзләр мәңгегә (мәңгелеккә) йомылу — засну́ть (усну́ть) ве́чным (моги́льным, после́дним) сном
күз(не) алмау — не своди́ть (спуска́ть) глаз
күз(ләр)не ачык тоту, күзне ачып йөрү — быть осторо́жным (осмотри́тельным), внима́тельным; гляде́ть в о́ба
күз(ләр)не гарешкә терәп — упова́я на бо́га
күзне йомып — с закры́тыми глаза́ми; не размышля́я, недо́лго ду́мая
күз(не) йөртү (йөгертү) — оки́нуть взгля́дом, пробежа́ть глаза́ми
күз(ләр)не кан басу (кан алу) — налива́ться кро́вью ( о глазах); рассвирепе́ть
күз(ләр)не кая яшерергә белмәү — не знать, куда́ глаза́ дева́ть/деть
күзне күзгә текәп (төбәп, терәп) — впе́рившись глаза́ми друг в дру́га (разговаривать, стоять и т. п.)
күз(ләр)не чагырайту — вы́таращить глаза́
күз(ләр)не челәйтү (челәйтеп карау) — смотре́ть (наблюда́ть, глазе́ть прост.) вы́таращенными глаза́ми (вы́таращив глаза́)
күз(ләр)не челт-челт йому — хло́пать глаза́ми
күз(ләр)не шар итеп ачу — вы́таращить (вы́пучить) глаза́ (от удивления, изумления или испуга)
- күз акаю- күз алару
- күз алды
- күз алдында
- күз алдыннан китмәү
- күз аллары караңгылану
- күз ату
- күз ачкысыз
- күз ачтырмау
- күз дә ачтырмау
- күз ачылу
- күз бетү
- күз бетәшү
- күз буу
- күз буучы
- күз йому
- күз калмау
- күз көеге
- күз көеге булу
- күз күгәрү
- күзләр күгәрү
- күз күргән
- күз кызу
- күз кырые белән генә
- күз кырые белән карау
- күз кырые белән генә карау
- күз чите белән карау
- күз койрыгы белән карау
- күз маңгайга менү
- күзләр маңгайга менү
- күз нурым
- күз өстендә каш кебек
- күз өстендәге каштай
- күз салу
- күз ташлау
- күз тию
- күз тидерү
- күз тигезү
- күз тону
- күзләр тону
- күз тоткан
- күз тотып йөргән
- күз төшү
- күзләр уйнау
- күз ут булу
- күзләр ут булу
- күз үлчәме белән
- күз үлчәве белән
- күз җитү
- күз чагылу
- күзләр чагылу
- күз шар булу
- күзләр шар булу
- күзләр шардай булу
- күзләр шарланып китү
- күз эленү
- күз явын алу
- күз явын алып тору
- күз явын алырлык
- күз яше түгү
- күзгә ак-кара күренмәү
- күзгә карап
- күзгә күренү
- күзгә ташлану
- күзгә төрткесез караңгы
- күзгә чалыну
- күздә тоту
- күздән калу
- күздән кичерү
- күздән уздыру
- күздән үткәрү
- күздән төшерү
- күздән төшү
- күздән утлар күренү
- күзгә утлар күренү
- күздән ычкындырмау
- күздән югалтмау
- күздән яздырмау
- күздән язу
- күзе ачылмаган
- күзе ачык
- күзе тону
- күзләре тону
- күзе яшьле
- күзләре яшьле
- күзен бәйләү
- күзләрен бәйләү
- күзен тозландырып
- күзләрен тозландырып
- күзне тозландыру
- күзенең агын әйләндереп карау
- күзең тишелеп чыккыры
- күзне камаштыру
- күзләрне камаштыру
- күзне кыздыру
- күзне кызыктыру
- күзләрне кыздыру
- күзләрне кызыктыру
- күзне текәү
- күзне төбәү
- күзне уйнату
- күзләрне уйнату
- күзне чагылдыру
- күзләрне чагылдыру
- күзне чагылдырырлык
- күзләрне чагылдырырлык
- күз тоту
- күзгә бәреп әйтү
- күзгә төртеп әйтү -
14 ризалашу
неперех.1) согласи́ться, прийти́ к обою́дному согла́сию; вы́разить своё согла́сие (с кем-л.; чем-л.)өйне сатарга ризалаштык — согласи́лись прода́ть дом
бу фикерең белән ризалаша алмыйм — не могу́ согласи́ться с э́тим твои́м мне́нием
2) согласи́ться, дать согла́сие (на что-л.)см. тж. риза булу 1)операциягә ризалашу — согласи́ться на опера́цию
иртәгә эшкә чыгарга ризалаштык — мы согласи́лись за́втра вы́йти на рабо́ту
3) быть дово́льным, удовлетворённым; дово́льствоватьсяачыксаң азга да ризалашасың — (посл.) букв. проголода́ешься, дово́льствуешься и ма́лым
-
15 уңайсызлану
возвр. от уңайсызлау1) смуща́ться/смути́ться, стесня́ться/стесни́ться, постесня́ться, конфу́зиться/сконфу́зиться; чу́вствовать/почу́вствовать нело́вкость (неудо́бство) || смуще́ние, стесне́ниеуңайсызланыр идең бераз — хоть бы постесня́лся
күренергә уңайсызлану — стесня́ться показа́ться
ул сезнең янга чыгарга уңайсызлана — она́ стесня́ется вы́йти к вам
безнең уңайсызлануны сизү — почу́вствовать на́ше смуще́ние
2) затрудня́ться/затрудни́ться, тяготи́ться (чем, чего)йомыштан ул уңайсызланды — он тяготи́лся э́тим поруче́нием
-
16 чыгу
неперех.1) выходи́ть/вы́йти, выезжа́ть/вы́ехать || вы́ход, вы́ездбүлмәдән чыгу — вы́йти из ко́мнаты
шоссе юлга чыгу — вы́ехать на шоссе́йную доро́гу
юлга чыгуны кичектерделәр — вы́езд отложи́ли
бакчага чыгу — вы́йти в сад
юлдан чыгу — вы́йти, сойти́ с доро́ги
2) перен. вы́йти, переста́ть уча́ствовать в чём-л., переста́ть быть чле́ном чего-л.сугыштан чыгу — вы́йти из бо́я
уеннан чыгу — вы́йти из игры́
партиядән чыгу — вы́йти из па́ртии
3) выходи́ть/вы́йти (из своих пределов, границ, берегов) проступа́ть/проступи́ть, выступа́ть/вы́ступить || вы́ходелга ярларыннан чыкты — река́ вы́шла из берего́в
күздән яшьләр чыкты — на глаза́х вы́ступили слёзы
битенә тир бәреп чыкты — на лице́ вы́ступил пот
4) выступа́ть/вы́ступить с чем (с лекцией, докладом, речью, с концертным номером)5) вы́йти (на пенсию, отставку), вы́писаться ( из больницы); освобожда́ться ( из заключения)6) в сочет. с некот. сущ. вы́йти на... (на добычу, на охоту)йөрергә чыгу — вы́йти на прогу́лку
эшкә чыгу — вы́йти на рабо́ту
ярышка чыгу — вы́йти на соревнова́ние
7) переходи́ть/перейти́, переезжа́ть/перее́хать, переправля́ться/перепра́виться; проходи́ть/пройти́, проезжа́ть/прое́хать (через что-л.); перелеза́ть/переле́зть || перехо́д, перее́зд, перепра́вакиртә аша чыгу — переле́зть че́рез и́згородь
елга аркылы чыгу — перейти́ че́рез ре́ку
урам аркылы чыгу — перейти́ у́лицу
чик аша чыгу — перейти́ грани́цу
фронт сызыгы аша чыгу — перейти́ ли́нию фро́нта
8) перейти́ от кого-чего-л. к кому, чемудошман ягына чыгу — вы́йти на сто́рону врага́
безнең якка чыктылар — перешли́ на на́шу сто́рону
9) перейти́, вы́йти за что; переступи́ть, перешагну́ть чточиктән чыгу — вы́йти за преде́л; перейти́ ме́ру; см. тж. чиктән ашу
10) пойти́, перевали́ть ( о возрасте)биш яше тулды, алтынчыга чыкты — испо́лнилось пять лет, шесто́й пошёл
кырыкның теге ягына чыкты — перевали́ло за со́рок
11) дожива́ть/дожи́ть до (о сезонах года и т. п.)язга чыктык — дожи́ли до весны́ (ле́та), (вот и) начала́сь весна́
12) разг.; редко. конча́ться, проходи́ть; быть на исхо́де (о месяце, о временах года)13)а) проре́зываться/прореза́ться || прореза́ние зубо́в, пробива́ться/проби́ться || пробива́ние ( усов)б) всходи́ть, прораста́тьчәчелгән игеннәр чыга башлады — посе́вы на́чали всходи́ть
үлән үсеп чыккан — трава́ проросла́
14) выступа́ть, высыпа́ть ( о сыпи), вы́скочить, вскочи́ть (о прыщике и т. п.)күзенә арпа чыкты — на глазу́ вскочи́л ячме́нь
муенына чуан чыкты — на ше́е вы́скочил чи́рей (фуру́нкул)
15) восходи́ть, всходи́ть/взойти́, пока́зываться/показа́ться, появля́ться/появи́ться || восхо́д; см.; тж. калкукояш чыкты — взошло́ со́лнце
ай чыкты — взошла́ луна́
16) выходи́ть/вы́йти, исходи́ть, распространя́ться/распространи́ться; поднима́ться/подня́ться (о запахе, паре, теплоте и т. п.)казаннан пар чыга — из котла́ поднима́ется пар
морҗадан төтен чыга — из трубы́ идёт дым; труба́ дыми́т
баздан бәрәңге исе чыга — из подва́ла исхо́дит за́пах карто́феля
бакчада сирень исе чыккан — в саду́ распространи́лся за́пах сире́ни
17) звуча́ть, прозвуча́ть, раздава́ться/разда́тьсяҗырчының тавышы көчле чыкты — го́лос певца́ прозвуча́л мо́щно
тавыш-тыны чыкмау — не издава́ть ни зву́ка
18) уходи́ть/уйти́ с..., увольня́ться/уво́литься ( с работы); освобожда́ться/освободи́ться ( от должности)19) выходи́ть/вы́йти, уходи́ть/уйти́ из...; удаля́ться/удали́ться, исключа́ться/исключи́тьсяуеннан чыгу — вы́йти из игры́
бюро составыннан чыгу — вы́йти из соста́ва бюро́
беренче курсны ташлап чыгу — уйти́ с пе́рвого ку́рса
20) выходи́ть/вы́йти, избавля́ться/изба́виться, спаса́ться/спасти́сь, освобожда́ться/освободи́ться || избавле́ние, спасе́ние, освобожде́ние; см. тж. котылумондый газаптан ничек чыгарга? — как изба́виться от тако́го муче́ния?
катлаулы хәлдән чыгу — вы́йти (спасти́сь) из сло́жного положе́ния
21) истека́ть/исте́чь, иссяка́ть/исся́кнуть, ока́нчиваться/око́нчиться; выходи́ть/вы́йти (о сроке, возрастном периоде) || истече́ние, оконча́ниесрогы чыкты — вы́шел (истёк) срок
балалык яшеннән чыккан — из де́тского во́зраста вы́шел
22) выходи́ть/вы́йти, уходи́ть/уйти́ на... || вы́ход, ухо́диреккә чыгу — вы́йти на свобо́ду, вы́йти на во́лю
пенсиягә чыгу — вы́йти на пе́нсию
ялга чыу — вы́йти в о́тпуск
23) возника́ть/возни́кнуть, начина́ться/нача́ться; см. тж. башлану; разража́ться/разрази́ться || возникнове́ние; нача́лоянгын чыкты — возни́к пожа́р
сугыш чыкты — начала́сь война́
тавыш-гауга чыкты — разрази́лся сканда́л
җил чыкты — подня́лся ве́тер
24) получа́ться/получи́ться, представля́ться/предста́виться, выпада́ть/вы́пастьмөмкинлек чыкты — предста́вилась (возмо́жность)
өлеш чыкты — вы́пала до́ля
отыш чыкты — вы́пал вы́игрыш
25) находи́ться/найти́сь, оты́скиваться/отыска́ться, обнару́живаться/обнару́житьсятөрле сәбәпләр чыга — возника́ют ра́зные причи́ны
күп кенә комачаулыклар чыкты — обнару́жилось дово́льно мно́го поме́х
барыбызга да эш чыкты — всем нашла́сь рабо́та
26) получа́ться/получи́ться, ока́зываться/оказа́ться, выходи́ть/вы́йти, удава́ться/уда́ться, быва́ть/бытьфикерләр таркау чыга — мы́сли получа́ются беспоря́дочные
үзен тотышы көлкеле чыкты — поведе́ние его́ получи́лось смешны́м
эш файдалы булып чыкты — рабо́та оказа́лась поле́зной
27) происходи́ть/произойти́, выходи́ть/вы́йти (из какой-л. среды) || происхожде́ниеэшче катлавыннан чыккан — происхо́дит из рабо́чего сосло́вия
28) выходи́ть/вы́йти из печа́ти, публикова́ться, издава́ться || изда́ние, опубликова́ниекитап басылып чыкты — кни́га вы́шла из печа́ти
бу вакыйга басылып чыкты — об э́том собы́тии опублико́вано в газе́те
закон чыкты — вы́шел зако́н
29) появля́ться/появи́ться (о песнях, частушках, поговорках, анекдотах); распространя́ться/распространи́ться (о вестях, слухах и т. п.)шомлы хәбәр чыкты — распространи́лась трево́жная весть
яңа көй чыкты — появи́лась но́вая мело́дия
яман аты (даны) чыгу — приобрести́ дурну́ю сла́ву, осла́виться
30) обнару́живаться/обнару́житься гдеюгалган китап шүрлектән чыкты — поте́рянная кни́га обнару́жилась на кни́жной по́лке
31) добыва́ться/добы́тьсяДонбасста ташкүмер чыга — в Донба́ссе добыва́ется ка́менный у́голь
алтын чыга торган җирләр — места́, где добыва́ется зо́лото; золотоно́сные зе́мли
32) о чем-л. желанном, ожидаемом достава́ться/доста́ться, попада́ть/попа́стьяхшы чабулык чыкты — доста́лся хоро́ший поко́с
жирәбә буенча китаплар чыкты — по жре́бию доста́лись кни́ги
33)а) осно́вываться на чём-л., исходи́ть из чегошушы хәлдән (шартлардан) чыгып... — исходя́ из э́того обстоя́тельства (усло́вий)
ачы тәҗрибәдән чыгып — исходя́ из го́рького о́пыта
эш күләменнән чыгып — исходя́ из объёма рабо́ты
әйтелгәннәрдән чыгып нәтиҗәләр ясау — сде́лать вы́вод, осно́вываясь на изло́женном
тематик планнан чыгып — осно́вываясь на темати́ческом пла́не; исходя́ из темати́ческого пла́на
б) исходи́ть от когобөтен усаллык аннан чыга — всё зло исхо́дит от него́
34) расхо́доваться, истра́чиваться, тра́титься, истра́титься || расхо́дование, истра́чиваниетуйга күп акча чыкты — на сва́дьбу израсхо́довано мно́го де́нег
35) вылупля́ться/вы́лупитьсятавык чебиләре чыкты — вы́лупились цыпля́та
36) разреша́ться/разреши́ться || разреше́ние;см. тж. чишелү 2)мәсьәлә тиз чыкты — зада́ча разреши́лась бы́стро
37) прям.; перен. отклоня́ться/отклони́ться, отходи́ть/отойти́ || отклоне́ние, отхо́д; см. тж. тайпылу 1), 3)туры юлдан читкә чыгу — отклони́ться от прямо́го пути́
төп мәсьәләдән читкә чыгу — отойти́ от основно́го вопро́са
темадан читкә чыгу — отклони́ться от те́мы
38) выходи́ть/вы́йти, получа́ться/получи́ться с чего; хвата́ть чего на что, оказа́ться (как следствие чего-л.)бу тукымадан бер күлмәк кенә чыга — из э́той тка́ни полу́чится то́лько одно́ пла́тье
бу йоннан бер пар бияләйлек җеп чыкты — из э́той ше́рсти пря́жи вы́шло на одну́ па́ру ва́режек
39) в знач. вспом. гл. служит для образования сложных отымённых глаголовкыш чыгу — прозимова́ть
төн чыгу — переночева́ть
ачу чыгу — разгне́ваться
каршы чыгу — возража́ть
40) в знач. вспом. гл. переводится с приставками вы-, про-, на-, о (об)- и обозначает:а) де́йствие, движе́ние, напра́вленное сквозь, че́рез что-л.тишеп чыгу — проколо́ть, продыря́вить, пройти́ наскво́зь
б) зако́нченность, исче́рпанность де́йствияукып чыгу — прочита́ть
сөйләп чыгу — пересказа́ть
күчереп чыгу — переписа́ть
карап чыгу — просмотре́ть
йөзеп чыгу — проплы́ть
очып чыгу — вы́лететь
буяп чыгу — вы́красить и т. п.
в) де́йствие, соверша́ющееся во всём объёме в определённых простра́нственных преде́лахйөреп чыгу — обежа́ть всю окру́гу
г) де́йствие, продолжа́ющееся в тече́ние определённого промежу́тка вре́мениутырып чыгу — просиде́ть (весь день, всю ночь)
д) де́йствие, распространя́ющееся во всей полноте́ на весь предме́тбуяп чыгу — вы́красить
күчереп чыгу — переста́вить всё
е) неожи́данное де́йствиекилеп чыгу — вы́йти, набрести́ (на незнакомую местность, на поляну, на чащобу и т. п.)
•- чыгып йөрү
- чыгып керү
- чыгып китү
- чыгып тору••чыкмаган җаны гына бар — е́ле-е́ле душа́ в те́ле; на чём душа́ де́ржится (букв. име́ется лишь душа́, ещё не поки́нувшая те́ло)
-
17 юлсызлык
сущ.1) бездоро́жье; распу́тицаязгы юлсызлык — весе́нняя распу́тица
2) перен. безвы́ходность; безвы́ходное положе́ниебу юлсызлыктан ничек чыгарга? — как вы́йти из э́того безвы́ходного положе́ния?
-
18 яктырганчы
нареч.за́темно, пока́ не рассвело́яктырганчы юлга чыгарга кирәк — пока́ не рассвело́, на́до вы́ехать; за́темно ну́жно тро́гаться в путь
См. также в других словарях:
көндәшче — 1. иск. Күп хатын алган ирнең хатыннарыннан берсе (бер берсенә карата) 2. Ире яки егете булган хатын кыздан үзен яраттырган яки яраттырырга омтылучы кеше 3. Кемнән дә булса өстен чыгарга омтылучы, җиңеп чыгарга тырышучы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыгу — 1. Кайдан да булса китү, ул урынны калдыру. Барган юлдан, юнәлештән читкә китү, күчү, юлын үзгәртү 2. Кая да булса килү, килеп басу, килеп күренү саф алдына ч. . Кайсы да булса якка карау, юнәлгән булу бакчага чыга торган тәрәзә 3. Берәр урында… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ачу — I. ф. 1. Нәр. б. капкачын, каплаган нәрсәсен күтәреп яки читкә алып, этәреп эчен карарга, әйбер алырга мөмкинлек булдыру. Ябылган, пичәтләнгән нәрсәләрнең капкачын, бөкесен һ. б. ш. алу 2. (Ишек, капка һ. б. ш. ны) як якка яки читкә этәреп,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бүрттерү — 1. Суда тотып йомшарту һәм дымга туендыру (ярманы һ. б. ш.). Дымлылыгын шытып чыгарга әзер дәрәҗәгә җиткерү (орлык тур.) 2. күч. Эшләү, булдыру, уңышка ирешү әллә ни бүрттереп булмады … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
вәгъдәле — 1. Вәгъдә (1) белдергән 2. Вәгъдәләшкән, өйләнергә яисә кияүгә чыгарга килешенгән, сүз куешкан 3. Алдан билгеләп куелган (көн, сәгать, срок һ. б. ш. тур.) 4. Биргән сүздә тора торган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
димләү — Өндәү чакыру, үгетләү. Өйләнергә, кияүгә чыгарга өндәү, үгетләү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
димче — Өйләнергә, кияүгә чыгарга димләүче, шул эш белән кәсеп итүче … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җитешмәү — 1. Алу бирү, сату итү һ. б. матди байлыклар белән бәйләнгән эштә керемгә караганда чыгымның артып китүе, ялгышлык я урлау сәбәпле акча яки материалның җитмәве 2. Җитешмәгәнлек (2) Берникадәр җитмәү, кирәк кадәрле булмау, җитәрлек булмау 4.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
итенү — 1. (Итү) 2. Кылану кирле мырлы итенеп 3. Берәр нәрсә эшләмәкче булу очып чыгарга итенделәр. Берәр нәрсә эшләгән булып кылану нәрсә син анда итенеп йөрисең? … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
камау — 1. Уратып, әйләндереп алу; һәр яктан биләү 2. Чыгарга, чигенергә мөмкинлек калдырмый уратып алу, боҗрага алу 3. диал. Кадерләү, кадер хөрмәт … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кәләш — Кияүгә чыгарга килешенгән кыз, ярәшелгән кыз; яңа гына кияүгә чыккан хатын. КӘЛӘШ ӘЙТТЕРҮ – Кыз ярәшү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге