-
1 урнашу
неперех.1) помеща́ться/помести́ться, размеща́ться/размести́ться; располага́ться/расположи́ться || помеще́ние, размеще́ние; расположе́ниеҗитештерүче көчләрнең урнашуы — расположе́ние произво́дственных сил
кешеләр вагоннарга урнаштылар — лю́ди размести́лись в ваго́нах
2) укла́дываться/уложи́ться, устра́иваться/устро́иться || укла́дывание, устро́йствоул кунаклар янында урнашты — он устро́ился ря́дом с гостя́ми
әйберләр әрҗәләрдә урнашты — ве́щи уложи́лись в я́щиках
3)а) в разн. знач. устана́вливаться/установи́ться || установле́ниеяңа власть урнашу — установле́ние но́вой вла́сти
тынлык урнашты — установи́лась тишина́
язгы җылы көннәр урнашты — установи́лись тёплые весе́нние дни
ике арада дуслык урнашты — ме́жду ни́ми установи́лась дру́жба
б) скла́дываться/сложи́ться; устана́вливаться/установи́тьсябилгеле бер гадәт урнашты — сложи́лась определённая привы́чка
4) устра́иваться/устро́иться, поступа́ть/поступи́ть || устро́йство, поступле́ниезаводка эшкә урнашу — устро́иться (рабо́тать) на заво́д
институтка урнашу — поступи́ть в институ́т
5) обосно́вываться/обоснова́ться, обжива́ться/обжи́ться || обоснова́ниеяңа җирләргә урнашу — обоснова́ться на но́вых зе́млях
авылда урнашып калу — обоснова́ться в дере́вне
6) перен. вреза́ться/вре́заться, засе́сть, запечатлева́ться/запечатле́ться в ( чём)бу фикер башымда нык урнашып калды — э́та мысль кре́пко засе́ла у меня́ в голове́
-
2 урнашу
гл1. помещаться, располагаться2. укладываться, складываться3. устанавливаться4. устраиваться, поступать5. обосновываться6. врезаться, засесть (в голове)7. вводиться, внедряться (в обычай) -
3 бавырга боз урнашу
1) си́льно замёрзнуть, кочене́ть2) окамене́ть се́рдцемшуннан соң бавырыма боз урнашты минем — по́сле того́ моё се́рдце окамене́ло
-
4 ныклап урнашу
укорени́ться; утверди́ться -
5 әйбәт
1. прил.1) хоро́ший, до́брый, сла́вный, прекра́сныйәйбәт кеше — сла́вный (до́брый) челове́к
әйбәт көн — хоро́шая пого́да
әйбәт тавыш — прекра́сный го́лос
әйбәтнең әйбәте — лу́чший из лу́чших, превосхо́дный
юлга чыксаң, юлдашың үзеңнән әйбәт булсын — (погов.) пусть встре́тится тебе́ спу́тник лу́чше тебя́ самого́
2) хоро́ший, бли́зкийәйбәт танышыма юлыгу — встре́титься с хоро́шим знако́мым
әйбәт дус кара көндә беленер — (погов.) (букв. хоро́ший друг познаётся в чёрный день)
3) го́дный, приго́дный, удо́бный, подходя́щий ( для чего) сподру́чный прост.очрашыр өчен әйбәт вакыт — вре́мя, удо́бное для встре́чи
әйбәт урын — подходя́щее ме́сто
4) хоро́ший, добро́тныйәйбәт товарлар — хоро́шие (добро́тные) това́ры
5) испра́вныйәйбәт кием — испра́вная оде́жда
әйбәт хезмәткәр — испра́вный рабо́тник
6) с отриц. частицей түгел нехоро́ший2. нареч.әйбәт эш түгел — нехоро́ший посту́пок
1) хорошо́, по-хоро́шему; сла́вно, великоле́пнокилеп, әйбәт иткәнсең — ты хорошо́ сде́лал, что пришёл
әйбәт кенә аерылышыйк — расста́немся по-хоро́шему
без әйбәт ял иттек — мы сла́вно отдохну́ли
2) удо́бноәйбәт урнашу — удо́бно разсмести́ться
3) благополу́чно, испра́вносыер әйбәт кенә бозаулады — коро́ва благополу́чно отели́лась
4) в знач. сказ. хорошо́; прекра́снобезгә монда бик әйбәт — нам здесь о́чень хорошо́
•- әйбәт кенә -
6 бавыр
сущ.1)а) пе́чень ( внутренний орган человека и животных) || печёночныйб) печёнка, пе́чень живо́тных как пи́щабавыр кыздыру — жа́рить пе́чень (печёнку)
бавыр колбасасы — печёночная колбаса́
2) уст. грудь, живо́т3) диал. (во́гнутый) склон (горы́)4) перен.; фольк.а) душа́җаныемның әйткән сүзе телләремдә түгел, бавырымда — ( песня) слова́ ми́лой ( хотя я их и не повторял) всё вре́мя в душе́ мое́й
б) задуше́вность, челове́чность•- бавыр тавышы
- бавыр кебек••бавырга керү — входи́ть в дове́рие( и узнать всю подноготную)
ташта тамыр юк, түрәдә бавыр юк — посл. у ка́мня нет ко́рня, у чино́вника челове́чности
- бавырга төшүелан бавыры белән ил гизәр, койрыгы белән кое казыр — посл. змея́ гру́дью (живото́м) стра́нствует по земле́, а хвосто́м ро́ет коло́дец (т. е. нору)
- бавыры зур
- бавыры олы -
7 дәвамлы
прил.1) продолжи́тельный, дли́тельныйдәвамлы авырудан соң аякка басу — встать на́ ноги по́сле продолжи́тельной боле́зни
дәвамлы космик очыш — дли́тельный косми́ческий полёт
дәвамлы эшкә урнашу — устро́иться на постоя́нную рабо́ту
• -
8 җирле-җиренә
-
9 ипләп
нареч.1) по поря́дку, после́довательно, в рядбөтенесен ипләп сөйләп бирү — расска́зывать всё по поря́дку
2) удо́бноипләп утыру — удо́бно усе́сться
ипләп урнашу — удо́бно устро́иться
3)а) как сле́дует; то́лком, хороше́нькоипләп аңлатып бирү — то́лком объясни́ть;
б) поря́дочно, прили́чно, досто́йно, корре́ктноүзеңне ипләп тоту — вести́ себя́ корре́ктно
• -
10 киштә
1) в разн. знач. по́лка, по́лочкакитап киштәсе — кни́жная по́лка
эш кораллары киштәсе — по́лочка для рабо́чих инструме́нтов
вагонның югары киштәсенә урнашу — устро́иться на ве́рхней по́лке ваго́на
2) этногр. перекла́дина для веще́й ( в старых татарских избах)3) перен. библиоте́ка, библиоте́чкабалалар әдәбияты киштәсен баету — обогати́ть библиоте́чку де́тской литерату́ры
-
11 киштәләп
нареч.я́русами, в ви́де я́русакиштәләп төзү — стро́ить я́русами ( места в театре)
киштәләп урнашу — расположи́ться я́русами
-
12 ныклап
нареч.1) кре́пко, про́чно, основа́тельно, фундамента́льно, капита́льноныклап урнаштыру — основа́тельно устро́ить
ныклап ябыштыру — про́чно закле́ить
ныклап төзү — капита́льно стро́ить
2) серьёзно, всерьёз, вду́мчиво, сосредото́ченно; глубокомы́сленноныклап уйласаң әгәр, алай була алмас — е́сли всерьёз поду́мать, так не мо́жет быть
ныклап әйтү — сказа́ть серьёзно
3) серьёзно, глубоко́, основа́тельно, по-серьёзному, по-делово́му, по-настоя́щему, как сле́дуетхуҗалыкны ныклап кулга алу — хозя́йство основа́тельно взять в ру́ки
иртәгә ныклап карармын — за́втра посмотрю́ как сле́дует
мәсьәләгә ныклап якын килү — подойти́ к вопро́су по-серьёзному
ныклап тикшереп чыгу — прове́рить основа́тельно (как сле́дует)
•- ныклап урнашу
- ныклап борып кую -
13 параллель
1. сущ.; в разн. знач.паралле́льһәр кисешми торган турылар параллель түгел — не все непересека́ющиеся прямы́е явля́ются паралле́лями
2. прил.; в разн. знач.кырыгынчы параллельләр — сороковы́е паралле́ли ( географические)
паралле́льныйпараллель сызыклар — паралле́льные ли́нии
параллель урам — паралле́льная у́лица
3. нареч.параллель тема — паралле́льная те́ма ( в разных научных учреждениях)
паралле́льнопараллель урнашу — располага́ться паралле́льно
- параллель үткәрүпараллель эш алып баралар — веду́т рабо́ту паралле́льно ( о двух бригадах)
-
14 төпләп
нареч.1) основа́тельно, серьёзнотөпләп уйлау — основа́тельно поду́мать
2) оконча́тельно; про́чно, кре́пкотөпләп урнашу — оконча́тельно ( прочно) обоснова́ться ( на новом месте)
-
15 урынлашу
-
16 шахмат тәртибендә
= шахмат тәртибе белән ша́хматный, в ша́хматном поря́дкешахмат тәртибендә урнашу — ша́хматное расположе́ние
-
17 якын
1. прил.1) прям.; перен. бли́зкий, бли́жний, ближа́йший, недалёкий, неда́льнийякын урманга гына бару — ходи́ть то́лько в бли́жний лес
якын юл — бли́зкая доро́га
якын киләчәктә — в недалёком бу́дущем
якын өметләр — ближа́йшие наде́жды
2) бли́зкий, ближа́йший, свой, родно́й, недалёкий, неда́льний (о родне, друзьях)якын туган — бли́зкий ро́дственник
иң якын дус — ближа́йший друг
якын кешем юк минем — нет у меня́ родно́го челове́ка
3) в знач. сущ.; мн. в притяж. ф. якыннарыа) бли́зкие, родня́, ро́дственникиана ягыннан якыннары — ро́дственники по матери́нской ли́нии
б) приближённыедиректорның якыннары — приближённые дире́ктора
4) бли́зкий, сме́жный, свя́занный (чем-л.)җыелышта эшкә якын мәсьәләләр каралды — на собра́нии рассма́тривались бли́зкие к рабо́те зада́чи
5) бли́зкий, дорого́й (кому-чему-л.)анага баладан да якын кеше юк — для ма́тери доро́же её дитя́ти нет челове́ка
6) бли́зкий, схо́дный, похо́жий, аналоги́чный ( чему)эчтәлекләре белән якын әсәрләр — произведе́ния, бли́зкие по содержа́нию
стильләре белән якын язучылар — писа́тели, схо́дные по сти́лю
2. нареч.метеориттагы минерал составы белән җирдәге минералга якын — минера́л в метеори́те по соста́ву аналоги́чен минера́лу земно́му
бли́зко, бли́же3. послелогавылга якын урнашу — расположи́ться бли́зко к дере́вне ||
1) бли́зкий, схо́жий, похо́жий; подо́бно, наподо́бие, вро́де, почти́яратуга якын бер хис — чу́вство, бли́зкое к любви́
елауга якын тавыш белән сорау — проси́ть почти́ пла́ча
2) о́коло, с, почти́, приме́рносәгатькә якын — о́коло ча́са
атнага якын — о́коло неде́ли; с неде́лю
йөзгә якын кеше — приме́рно сто челове́к
өч айга якын вакыт үткән — прошло́ почти́ три ме́сяца
•- якын көннәрдә
- якын бару юлы
- якын җибәрү
- якын итү
- якын күрү
- якын килү
- якын китерү
- якын мөнәсәбәт••- якын да китермәүякын барырлык түгел (якын килерлек түгел) — нельзя́ подступи́ться, не приступи́ться, не подступи́ться (к кому-л.; чему-л.), нет по́дступа
См. также в других словарях:
урнашу — 1. Берәр җиргә билгеле бер вакытка тукталып урын алу. урын алып, җайлап утыру, яту 2. Озаклап тору, яшәү өчен билгеле бер урынга төпләнү 3. Билгеле бер урында булу, нин. б. урынны биләү (оешма, бина һ. б. тур.) 4. Эшкә керү, нин. б. хезмәт урыны … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оялау — (ОЯЛАТУ) – 1. Оя ясап урнашу (шунда яшәү, бала чыгару) 2. күч. Эшләү, яшәү, тору өчен кайда да булса урнашу, төпләнү. Мәкерле максат белән кая да булса урнашу, туплану, елышу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
елышып — Әкрен генә, посып кына 2. Шуышу, үрмәләү елышып барган елан төсле 3. Кемнең яки нәр. б. янына якынрак килү, күчеп утыру, якынаеп урнашу. күч. Якынлык, яхшы мөгамәлә күрсәтү 4. Берәр җиргә, яшеренү, посу, ышыклану 5. Яклау эзләп яки иркәләнеп, кем … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җайлашу — 1. Урнашу, урнашып алу, төпләнү. Урнашу, утыру күрсәтелгән урындыкка җайлашты 2. Табигый шартларга яраклашу, шул шартларда яшәргә күнегү тур.. күч. Берәр эш, хәл яки мөнәсәбәткә яраклашу тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төпләнү — 1. (Төпләү) 2. Тамырлары белән туфракка берегеп үсү. Суганча барлыкка китерү 3. күч. Яшәү өчен билгеле бер җиргә бөтенләйгә яки озакка ныклап урнашу, утырып калу; җирләшү 4. күч. Урнашу, формалашу, ныгу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
архитектоника — 1. Кисәкләрнең, өлешләрнең үзара гармоник ярашып, матур, төзек бер бөтен тәшкил итүләре. Сәнгать әсәренең композициясе 2. Тау катламнарының яту, урнашу үзенчәлекләренең, геологик төзелешенең гомуми картинасы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бату — ф. 1. Сыеклык төбенә китү. Көпшәк яки үзле масса эченә өлешчә яки бөтенләй кереп урнашу. Сыек яки үзле масса эченә кереп үлү. Басканда уелып керү, көпшәк булу, тотмау (юл яки аяк баскан җир тур.) 2. Уелып керү, чокырланып тору 3. Нык чылану яки… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
берегү — 1. Бер бөтен булып кушылу, ныгу, ныгып урнашу, бергә нык тоташу 2. Берләшү, оешу 3. Туры килү (уй, фикер) , килешү киңәшләре берексен 4. Нык ияләшү, үзләшү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
биләү — I. ф. 1. Нәрсәгә дә булса (мәс. җиргә, мөлкәткә) ия булу 2. күч. Үзеңә җәлеп итү, буйсындыру, чолгап алу (уйлар, хисләр һ. б. ш. тур.) 3. Нин. б. урынга урнашу, шул урынга ия булу. Билгеле бер территорияне алып тору, каплау. БИЛӘҮЛЕ ПАР –… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бутау — I. 1. Төрле төрдән булган нәрсәләрне аралаштыру, болгату 2. Әйберләрнең үзара урнашу тәртибен бозу; чуалту. Катлауландыру, аңлау төшенү өчен кыенлаштыру, чуалту (мәсьәләне, эшне һ. б.) 3. (Исемне, кешене берәр күңелсез эшкә һ. б.) катнаштыру,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
геохимия — Җирнең химик составын, җирдә химик элементларның урнашу, таралу тәртибе һәм бер берсенә бәйләнеше тур. фән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге