-
1 пашэ
I 1. вожак/ Хъушэу, гуартэу, табыну зэхэт псэущхьэхэм япэ иту зезышэ; пхъэIэщэ н. зэкIэлъхьэужьу щIэщIа Iэщым япэ итыр.Мэл гуартэм и пашэ.2. вождь, предводитель/ ЦIыхубэм я Iэтащхьэ, ар зыгъасэ, зыущий.Гупым и пашэ.* Насып щIэбэнхэм уэрщ я ныпыр, ФIыгъуэм щIэкъухэм уэрщ я пашэр. КIу. Б.II ведущий, передовой/ Япэ ит, адрейхэм къахэжаныкI; зи щапхъэмкIэ, зи зэфIэкIымкIэ адрейхэр Iуэхугъуэ гуэрхэм езышалIэ.ЛэжьакIуэ пашэ. -
2 пашэ
1.1) вожак, вожатый2) вождь2. в знач. опр.1) ведущийкхъухьлъатэ пашэ ведущий самолёт2) передовойотряд пашэ передовой отряд, авангардхъумакIуэ пашэ передовой пост, аванпост -
3 гъуазэ
1. ориентир/ Умыгъуэщэн папщIэ, хэубыдыкIауэ узэплъ гуэр.* Вагъуэзэшиблыр ди гъуазэу жэщищкIэ ищхъэрэкIэ дыкIуащ. фольк.2. мушка ( прицела)/ Фоч, кIэрахъуэ с. ху. щытрагъапсэкIэ ириплъэу фочыпэм тет гъущI кIапэ пIий.. КIэрахъуэ гъуазэ.* Ар.. IэщэкIэ IэкIуэлъакIуэт, и гъуазэр зытеплъам фIимыгъэкIыу тезыгъэхуэф фочауэт. КI. Т.3. см. гъуэгугъэлъагъуэ.* Биболэт.. махуэ зыбжанэкIэ Мэзкуу дэтын хуей хъуащ Хьэлахъуэ и гъуазэу. КI. Т. ЛIыжь гъуазэр япэ иту гупыр мэзым щIэкIри, къуажэм пэмыжыжьэу къэувыIащ. Iуащхь.4. устар. предводитель/ УнафэщI, пашэ.* ЗылъэкIым щидуней зэмант, нарт гъуазэм жиIэр щыхабзэт. Нарт. -
4 гъуэгу
1. дорога/ ЗыщIыпIэ икIыу нэгъуэщIыпIэ кIуэн папщIэ къагъэсэбэп зекIуапIэ.ГъущI гъуэгу. Шоссей гъуэгу.* Сабэр гъуэгум къыщиIэту "Победащхъуэр" мажэ псынщIэу. КI. А. Гъуэгу зымыщIэ пашэ умыщI. (погов.)2. поездка, путешествие/ Гъуэгуанэ.Пщэдей гъуэгу къытпэщылъщ.Гъуэгу емытын 1) не уступить кому-л. дороги 2) переносное не давать проходу.Гъуэгу етын уступить кому-л. дорогу.Гъуэгу захуэ теувэн стать на путь истинный.* Теувэнущ ар гъуэгу захуэ, Ухъу ди щIалэр щIалэ махуэ. КI. А.Гъуэгу махуэ! счастливого пути!Гъуэгу махуэ ежьэн (теувэн) стать удачливым (букв.: встать на счастливый путь).Гъуэгу мыгъуэ ежьэн (теувэн) будь ты проклят!Гъуэгу пхэнж неправедный путь, кривая дорожка.Гъуэгу пхышын (пхыщIыкIын) 1) проложить путь; идти впереди 2) переносное проторить, протоптать дорожку.Гъуэгу тетын держать путь, находиться в пути.* Нартыжьхэр гъуэгу тету уае бзаджэ къатохъуэ. Нарт.Гъуэгу теувэн отправиться в путь.* Нэху зэрыщу тIури гъуэгум зэдытеуващ. П. Б.Гъуэгу техьэн = гъуэгу теувэн.* ЩIалэр гъуэгу техьэн хуей хъуащ. Къэр. Хь.Гъуэгу хуэхъун зачастить куда-л., к кому-л. ФIыуэ зэрилъагъурэ хъыджэбзым и лэжьапIэр гъуэгу хуэхъуауэ щIалэр кIуэрт.Гъуэгум пкIэлъей едзын (къедзын) сократить путь, дорогу (напр. рассказами, песнями).* Хъарзынэ хъуащ, Инал, Лу пкIэлъей къридзащ ди гъуэгум, хъыбар дригъэдэIуащ. КI. А.гъуэгу зэхэкIыпIэ распутье, перепутье, развилка/ Гъуэгур тIууэ е щыуэ щызэгуэкI щIыпIэ.* Гъуэгу зэхэкIыпIэм дызэрынэсу... ипщэкIэ дунэтIыжащ... Iуащхь.гъуэгу Iуфэ обочина, край дороги/ Гъуэгум и гъунэ.Гъуэгу Iуфэм тетын. -
5 жьакIащхъуэ
седобородый/ Зи жьакIэ тхъуа.* Иджы ди пщIантIэм гупышхуэу хьэщIэ жьакIащхъуэхэр къыдохьэ. Къэб. п. и ант. Ей, ей, жьакIащхъуэ пашэ, уэ уи щIыхь нэхъ лъагэщ. Пьесэхэр. -
6 колхоз
колхоз ¦ колхозный/ Дзей. МэкъумэшыщIэхэр зэдэлэжьэн папщIэ зэрызэгухьэм и формэ, производствэм и средствэ нэхъыщхьэхэр псоми я зэхуэдэу щытыныр зи лъабжьэ.Колхоз пашэ. Колхоз губгъуэ. -
7 кIашэ
замыкающий, последний/ ИкIэм ит.* Гупыр щызэхыхьэм шу пашэ, къыщагъэзэжкIэ, шу кIашэ. фольк. Шыгъуэжьу хьэм яшхыжын, къамышырабгъу кIашэ, шэсырыбгъу соку. Къэб. п. и ант. -
8 лIыхъужь
1. герой, храбрец/ ЛэжьыгъэкIэ, лIыгъэкIэ пашэ, цIэрыIуэ.* Нарт лъэпкъыу зы щIыпIэ гуэрым щыпсэурт пелуан, лIыхъужь Уэзырмэдж. Ад. фольк. Сэ зэрысщIэжрэ лIыхъужьхэр я лIыгъэ уIэгъэ дыркъуэм иригушхуэу къогъуэгурыкIуэ. Хь. А.2. герой (романа, фильма и т. п.)/ Роман, пьесэ, фильм, н. къ. хэт цIыху нэхъыщхьэ.Романым и лIыхъужь нэхъыщхьэ. -
9 пакIуэ
I нареч. впервые/ Япэ дыдэу (кIуэн, ежьэн).Нобэ си мэз пакIуэ уи гугъэрэ?II 1. идущий впереди, головной/ Пэрыт, пашэ.* Щыт сыт щыгъуи щIалэ пакIуэу. КI. А.2. переносное основной, главный/ Нэхъыщхьэр, нэхъ мыхьэнэ зиIэр.* Гупсысэ пакIуэ. Iуэху пакIуэ. -
10 пэрыт
I 1. передовой/ Пашэ.ЛэжьакIуэ пэрыт.2. самый главный, основной/ Нэхъыщхьэ, нэхъапэ.* Фыз и упщIэм и жэуапыр пэрыт псалъэщ, псом нэхъапэщ. Нарт.II вожатый/ ЯпэкIэ зышэ, Iэтащхьэ.* Гъуэгуанэ хьэлъэм ар хуащI пэрыт. Щ. I. -
11 пэрышэ
вожак/ Пашэ.Шу пэрышэ. -
12 пэрышын
(пэреш) перех. гл. 1. отвести, отвезти кого-что-л./ Зыгуэрым и пащхьэм къишын, зыгуэр зыгуэрым къыIушын, бгъэдэшын.Жьэгум пэрышын.2. переносное отстранить, отвлечь кого-л. от какой-л. деятельности/ Зыгуэр IэнатIэ зыпэрытым къыбгъэдэшын.ЛIыр и IэнатIэм къыпэрашащ.* Иныжьым и мэлхэм я пашэ ажэжьыр хъушэм пэришри КъуийцIыкIу фIигъэжащ, къабзэу зэкIуэцIихри иныжьыр къриджащ. фольк. -
13 пхъэрпэрышэ
устар. предводитель, организатор погони/ Пхъэру ежьа гупым я пашэ.* Пхъэрпэрышэм и кIэм ищIауэ жылэр мэпхъэр, Мэпхъэр гущэри ныдож. Къэб. фольк. -
14 узэщIакIуэ
-
15 унафэщI
руководитель/ Унафэ щIыныр зи пщэ къыдэхуэ цIыху пашэ.Лэжьыгъэм хуэIэзэ унафэщI.* Къэмбот хахуэр унафэщIти, бийм пхъэр нэпцIыр хурегъажьэ. Щ. А. -
16 чэруанзешэ
предводитель каравана/ ЧэруанакIуэхэм я пашэ, я гъуэгу езыгъэлъагъу. -
17 Iэтащхьэ
I глава, предводитель, старший/ УнафэщI, нэхъыщхьэ, тет, пашэ.Къэралым и Iэтащхьэ. Гупым я Iэта-щхьэ.II верх стога/ Iэтэ щащIкIэ нэхъ папцIэу тращIыхьыжыр.* Щынащхьэ плъагъум гъэмахуэщи, Iэтащхьэ плъагъум щIымахуэщ. (погов.) -
18 пэрыт
-
19 гъуазэ
1. пашэ
предводитель
2. фочыр зэрырагъапщэ
мушка ружья -
20 хэшэпэхэт
шу пашэ зэпыт, зекIуэ кIуэрей
предводитель ватаги, рыцарь
См. также в других словарях:
пашэ — (пашэр, пашэхэр) паша Тыркуемрэ Мысырымрэ нахьыпэм яIэгъэ генерал титул Мустафа Кемал пашэм Тырку республикэр ыгъэпсыгъ … Адыгабзэм изэхэф гущыIалъ