-
1 киҗе-мамык
сущ.1) хлопчатобума́жная ткань; хлопча́тка; хлопча́тая бума́га уст. || хлопчатобума́жныйкиҗе-мамыктан мендәр тышлары тегү — сшить на́волочки из хлопча́тки
киҗе-мамык фабрикасы — хлопчатобума́жная фа́брика
2) прил. хлопчатобума́жныйкиҗе-мамык тукыма — хлопчатобума́жная ткань
киҗе-мамык сүс — хлопчатобума́жная пря́жа
-
2 пуховый
-
3 подушка
ж1) мендәр, күпчек2) спец. нигез, терәк (төрле корылмаларда, механизмнарда) -
4 чуму
неперех.1) окуна́ться/окуну́ться, погружа́ться/погрузи́ться; ныря́ть/нырну́ть || ныря́ние, погруже́ниесуга чуму — нырну́ть в во́ду
2) прям.; перен. утопа́тькарга чуму — утопа́ть в снегу́
яшеллеккә чумган йорт — до́мик, утопа́ющий в зе́лени
алтынга чуму — утопа́ть в зо́лоте
бала мамык мендәргә чумган — ребёнок утопа́ет в пухо́вой поду́шке
3) прям.; перен. завя́знуть (в болоте, в снегу, в долгах)4) перен. отдава́ться/отда́ться, предава́ться/преда́ться; уходи́ть/уйти́ (в работу, в дела и т. п.); см. тж. бату 6), 7)уйга чуму — углуби́ться в мы́сли; впасть в заду́мчивость
хыялга чуму — погрузи́ться в мечты́, замечта́ться
китапка чуму — зары́ться в кни́гу
фәнгә чуму — уйти́ ( с головой) в нау́ку
5) перен. погружа́ться/погрузи́ться, впасть во чтотынычлыкка чуму — погрузи́ться в тишину́
караңгылыкка чуму — погрузи́ться в темноту́
йокыга чуму — погрузи́ться в сон
•- чумып чыгу -
5 колак
сущ.1) у́хо, у́ши || ушно́йэчке колак — вну́треннее у́хо
уң колак ишетмәү — не слы́шать пра́вым у́хом
колакларны өшетү — отморо́зить у́ши
колак тишү — прока́лывать у́ши
колакларны кайчыландыру — пря́дать (стричь) уша́ми ( о животных)
колак сагызы — ушна́я се́ра
2) слух || слухово́йколакка сак — чу́ткий на слух
сизгер колак — то́нкий на слух
колакка ятышлы җыр — прия́тная на слух пе́сня
колак юлы — слухово́й кана́л
колак сизгерлеге — слухово́е чутьё
3)а) ушко́; ду́жка; см. тж. тоткасамовар колагы — ушко́ самова́ра
чиләк колагы — ведёрная ду́жка; ду́жка ведра́
б) ушко́ ( музыкальных инструментов)бүрекнең колакларын төшерү — опусти́ть нау́шники ша́пки
5) с.-х. пе́рвые молоды́е побе́ги, лепестки́ (злаков, овощей)углан яшьтән, тары колактан беленер — (посл.) сын смо́лоду, про́со по побе́гам узнаётся
6) орео́л вокру́г со́лнца, луны́; вене́ц7) диал. ма́ленький зали́в, зато́н, за́водь ( на реке)•- колак алкасы
- колак бөтәркәсе
- колак ите
- колак йомшагы
- колак казыгыч
- колак чокыгыч
- колак мендәре
- колак пәрдәсе
- колак тешләтү
- колак яфрагы••колагы (колаклары) чыңласын! — будь он помя́нут добро́м! (букв. пусть у него́ звени́т в уша́х - говорится об отсу́тствующих)
колагы үзе белән (үзендә) — у́шки (у́ши) на маку́шке (букв. у́ши его́ при себе́)
колагын (колакны) бору — нарва́ть (натрепа́ть, оборва́ть) у́ши; драть у́ши прост.
колагына (да) алмау (элмәү), колагын да селкетмәү — и (да́же) у́хом не вести́ (повести́); как горо́х об сте́нку
колагын кимерү — прожужжа́ть (протруби́ть) все у́ши
колагын тасырайту (торгызу) — навостри́ть у́ши
колагына аю төкергән — медве́дь на́ ухо наступи́л
колагына киртү (киртеп кую, салу, киртләү, киртекләү) — заруби́ть (себе́) на носу́, намота́ть (себе́) на ус, твёрдо усво́ить
колагына киез каплаган (ком утырган), колагына мамык (чүбек) тыккан — туго́й (кре́пкий, кре́пок, тупо́й) на́ ухо
колагына туку — дуть (дуде́ть, петь, напева́ть, труби́ть) в у́ши прост.
колагың ишетсен! — слу́шай хороше́нько, запо́мни!
колагыңны кисеп (йолкып) кулыңа тоттырыр — сорвиголова́
колак артыннан (гына) җибәрү, колак аша (яныннан) уздыру — пропусти́ть ми́мо уше́й
колак асмау — не прислу́шиваться, пропуска́ть ми́мо уше́й
колак асу (салу) — прислу́шиваться; приклони́ть у́хо (слух)
колак ачылу — об улучше́нии, восстановле́нии слу́ха
колак ашау — шепта́ться на́ ухо друг с дру́гом; секре́тничать
колак белән тыңламау — слу́шать кра́ем у́ха
колак исе чыгу — неодобр. употребляется при косвенном замечании тому, кто при своих товарищах шепчется (секретничает) на ухо (букв. па́хнуть уша́ми)
колак итен (колакны) ашау (кимерү, чәйнәү) — прожужжа́ть (протруби́ть) все у́ши (кому-л.), пили́ть
колак ишетмәгән (колак ишетмәгән, күз күрмәгән) — неслы́ханный, невероя́тный; ви́дом не вида́ть, слы́хом не слыха́ть
колак йомып утыру (яту) — хло́пать уша́ми
колак кагу — остава́ться с но́сом
колак катылану (кату) — быть глухова́тым (туги́м на́ ухо); огло́хнуть
колак салып (биреп) тыңлау — разве́сить у́ши; во все у́ши слу́шать
колак сасыту (тынчыту) — дуть (наду́ть) и́ли петь (напе́ть) в у́ши (кому-л.)
колак селкетеп утыру — хло́пать уша́ми
колак тону — огло́хнуть
колак тондыргыч (тондырырлык) — оглуши́тельный
колак төбенә тондыру (кундыру, бирү, утырту, ямау) — дать (зае́хать, съе́здить) в у́хо; оглуши́ть прост.
колак чите белән (ишетү) — кра́ем (кра́ешком) у́ха (слы́шать)
колак чыңлау (шаулау) — звене́ть (шуме́ть) в уша́х (в у́хе)
колак яргыч — оглуши́тельный
колакка алу (элү) — во все у́ши слу́шать
колакка каты (авыр) — туго́й на́ ухо; глухова́тый
колакка керерлек сүз — о делово́м, поле́зном сове́те, предложе́нии
колакка салып (киртеп) кую — заруби́ть (себе́) на носу́; намота́ть себе́ на ус
колакка сөйләү — нашёптывать (говори́ть) на́ ухо
колакка сугылу (чагылу, чалыну) — слы́шать кра́ем (кра́ешком) у́ха (одни́м у́хом); дойти́ до слу́ха
колакка тегеләйрәк — тугова́тый (тугова́т) на́ ухо
колакка үткен (җитез) — чу́ткий на слух (на́ ухо)
колакка ятмаганны сөйләү — говори́ть (поро́ть) чушь
колакка ятмау — не понра́виться, быть не по душе́
колакка ятышсыз — ре́жет у́хо, неприя́тный для слу́ха
колакларны сак тоту — держа́ть у́шки на маку́шке, держа́ть у́хо востро́, быть настороже́, начеку́
колакларны томалау — заткну́ть у́ши, не жела́ть слу́шать
колакларны торгызу (тырпайту, кабарту, шәмрәйтү) — навостри́ть (насторожи́ть) у́ши (у́хо, слух); насторожи́ться
колакларын шомарту (шомрайту, торгызу) — пря́дать уша́ми ( о некоторых животных)
колакларына (колак очларына) кадәр кызару — красне́ть до уше́й
(үз) колакларына ышанмау — не ве́рить свои́м уша́м
колакны тондыру (тондырып бетерү) — прожужжа́ть (прогуде́ть, прокрича́ть, протруби́ть) все у́ши
колакны яра (ерта) — ре́жет (дерёт) у́хо
колактан калу (язу) — огло́хнуть; станови́ться/стать глухи́м
колактан колакка — на́ ухо (сказать, говорить, шептать и т. п.)
колактан колакка сөйләшү (сөйләшеп алу) — шушу́каться, шепта́ться
колактан колакка йөртү — нау́шничать, передава́ть слу́хи
колактан сөйрәү (өстерәү), колактан сөйрәп (өстерәп) чыгару — тащи́ть за́ уши (кого-л.), притя́гивать/притяну́ть за́ уши (кого-л.)
- колагына төшерүколактан узу — шутл. перерасти́ (свои́) у́ши
- колагына салу
- колагына тишү
- колак салу
- колак төбендә
- колак төбендә генә
- колакка барып ирешү
- колакка барып җитү
- колакка керү
- колакка кереп калу
- колакка сак
- колаклар тору
- колаклар үрә тору
- колаклары селкенә
- колаклары гына селкенә
- колактан китмәү -
6 тутыру
перех.1) в разн. знач. наполня́ть/напо́лнить, заполня́ть/запо́лнить || наполне́ние, заполне́ниеөяләмә тутыру — напо́лнить с лихво́й
кырларны тутырып үскән ашлыклар — хлеба́, запо́лнившие (в своём ро́сте) поля́
бакчаны агач белән тутырды — он обсади́л (запо́лнил) весь сад дере́вьями
күк йөзен тутырып болыт килә — надвига́ются ту́чи, запо́лнив всё не́бо
ислемай бөтен өйне ис белән тутырды — весь дом запо́лнился за́пахом духо́в
анкета тутыру — запо́лнить анке́ту
2) в разн. знач. набива́ть/наби́ть, начиня́ть/начини́ть || набива́ние, начи́нкамендәргә мамык тутыру — наби́ть поду́шку пу́хом
базга кар тутыру — запо́лнить (наби́ть) по́греб сне́гом
тутырма тутыру — начини́ть колбасу́
3) накла́дывать, наложи́ть, накла́сть прост. (во мно́жестве); сы́пать/насы́пать; лить/нали́ть; грузи́ть, нагружа́ть/нагрузи́ть || накла́дывание, насыпа́ние, налива́ние, нагру́зка чего-л.во что-л.арбага тутыру — накла́дывать на теле́гу (мешки, капусту)
капчыкка тутыру — набива́ть в мешо́к
4) перен. нава́ливать/навали́ть; дава́ть/дать нава́лом, во мно́жествемиңа тутырганнар гына — ну и навали́ли мне (что-л. не всегда желательное)
5) ( полностью) выполня́ть || выполне́ние (планов и т. п.)бурыч тутыру — вы́полнить обяза́тельства
норма тутыру — вы́полнить но́рму ( в работе)
6) доводи́ть/довести́ || доведе́ние (до определённого состояния, уровня и т. п.)көзгә чаклы эш көннәре санын йөз иллегә тутырам — до о́сени число́ рабо́чих дней доведу́ до ста пяти́десяти
7) исполня́ться/испо́лниться, дожи́ть, дослужи́ть ( до определённого количества лет)быел мин иллене тутырдым — в э́том году́ я дожи́л до пяти́десяти лет (мне испо́лнилось пятьдеся́т лет)
-
7 набить
сов.1) (что, чего) тутыру, басып тутыру, тыгыз итеп тутыру2) ( чего) (вколотить) (берникадәр) кагу3) ( что) сугу, сугып киертү4) ( что), разг. бәреп шештерү, ышкып суйдыру, кырдыру, чиләндерү (гомумән, җәрәхәтләп авырттыру)набить холку — [атның] җилкәсен чиләндерү
5) тех. ( что) (отпечатать узор на ткани) бизәк төшерү, бизәк басу6) ( кого-чего) (берникадәр) үтерү, атып үтерү7) (что, чего) (берникадәр) вату, җимерү•- набить карман
- набить мошну
- набить оскомину
- набить руку
- набить цену
См. также в других словарях:
мендәр — 1. Баш астына салу яки аска куеп утыру өчен дүртпочмаклы тышлыкка мамык, йонмамык, кыл һ. б. ш. тутырып эшләнгән йомшак әйбер 2. Иярнең ат аркасына тиеп торган йомшак өлеше, нигез, терәк 4. Арбаның ал күчәре өстенә куелган агач терәк … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге