-
1 кыек
I 1. прил.1) косо́й (не вертикальный или не параллельный к чему-л.), сре́занный на́искоськояшның кыек нурлары — косы́е лучи́ со́лнца
кыек сызык — коса́я ли́ния
2) см. авышкыек идән — накло́нный пол
кыек яңак — крива́я щека́
4) перен. ко́свенный, опосре́дствованный, опосре́дованныйкыек сорау — ко́свенный вопро́с
5) лингв. ко́свенныйкыек килеш — ко́свенный па́деж
кыек сөйләм — ко́свенная речь
кыек тәмамлык — ко́свенное дополне́ние
6) перен.; разг. криво́й, нече́стный, престу́пный, тёмный2. нареч.кыек эш — нече́стное де́ло
ко́со, на́искось; вкось, накло́нно- кыек налогкыек кисү — ко́со ре́зать (сре́зать)
- кыек салым••кыек авыз — клеветни́к; я́бедник
кыек авызлар — злы́е языки́
кыек атып туры тидерү — ме́тил в око́шко, попа́л в луко́шко; попа́сть случа́йно
кыек куллы (кулы кыек) — нечи́ст на́ руку
кыек күз белән карау — ко́со смотре́ть (на кого-л.) (недолюбливать, неодобрять присутствие кого-л.)
II сущ.кыек (көзгедә) күрү — ви́деть в криво́м зе́ркале
1) застре́ха, скат кры́ши2) кры́ша (дома, сооружения)III сущ.; разг.бер кыек астында — под одно́й кры́шей
1) клин; лоскуто́к ( треугольный), клок, шмато́кяулык кыекгы — клин ( треугольного) платка́
2) оско́лок, кусо́к; ще́пка, щепа́ ( отколотая от полена)чыра кыекгы — кусо́к щепы́
-
2 кыек
пр1. застреха, скат крыши2. осколок, частицапр1. косой, наклонный // косо, наклонно2. кривой, искривлённый // криво3. линг косвенный -
3 кыек
1. сущ. 1) скат (крышы), застреха 2) разг.осколок, частица 3) диал.лоскут, лоскуток (ткани) 2. прил. 1) косой, наклонныйqıyıq nurlar ― косые лучи
2) кривой, искривлённый 3) лингв.косвенныйqıyıq tämamlıq ― косвенное дополнение
4) с.-х.косвенныйqıyıq aşlama ― косвенное удобрение
5) экон.косвенныйqıyıq salım ― косвенный налог
3. нар. 1) косо, наискось 2) криво ▪▪ qıyıq awız сплетник, сплетница ▪▪ qıyıq eş предосудительное дело, плохое дело ▪▪ qıyıq yul нехороший путь -
4 кыек налог
= кыек салым ко́свенный нало́г -
5 кыек салым
-
6 кыек-мыек
1. прил.косо́й-криво́й; косы́е и кривы́е2. нареч.кыек-мыек эшләр — ра́зные неблагови́дные (букв. кривы́е) дела́
ко́со-кри́во; где ко́со, где кри́вобөтен нәрсә кыек-мыек ята (тора) — всё располо́жено не так: где ко́со, где кри́во
-
7 кыек ашлама
ко́свенное удобре́ние -
8 кыек килмәс
1) поперёк го́рла не вста́нет2) не в оши́бку бу́дет -
9 кыек-мыек
пркривой, наклонный, скошенный // вкривь и вкось -
10 кыек-мыек
1. прил. кривой, наклонный, скошенный 2. нар. прям. перен.вкривь и вкось -
11 qíıq
-
12 авыз
сущ.1)а) рот (человека, животного, птицы, рыбы); зев, пасть (зверя, крупного животного, хищной рыбы) || ротово́йавыз кырые (чите) белән генә елмаю — улыба́ться кра́ешком рта
авызым кипте — (у меня́) во рту пересо́хло
авызга бармак кую — приложи́ть па́лец ко рту (т. е. делать кому-л. предупредительный знак, чтобы замолчал или помолчал)
авыз куышлыгы — ротова́я по́лость
авызың кыек (чалыш) булганга көзгегә үпкәләмә — (посл.) не́ча пеня́ть на зе́ркало, ко́ли ро́жа крива́
авыз пешкәч (пешсә), салкын (суык) суны да өреп эчәсең — (посл.) обжёгшись на молоке́, ду́ешь и на во́ду
бүре авызына эләгү — попа́сть (угоди́ть) в пасть во́лку (к во́лку)
авызы кыек булса да, бай баласы сөйләсен — ирон.; посл. пусть говори́т байчо́нок, хоть у него́ и рот криво́й (на сто́рону); бога́тый врёт, никто́ не уймёт
б) перен.; разг. рот, едо́ксигез авыз бит бер гаиләдә — во́семь ртов ведь в семье́
в) уста́ ед. нетавызы белән сөйләү — говори́ть уста́ми (кого-л.)һәр кешенең авызында шул гына — у всех на уста́х одно́ и то́ же
г) говори́ло грубo-прост.яп авызыңны — закро́й своё говори́ло
2) обычно авыз|ыа) го́рло, го́рлышко (графина, горшка); горлови́на (цистерны, парового котла)авызы китек шешә — буты́лка с отби́тым го́рлышком
фляганың авызыннан эчү — пить из го́рлышка фля́ги
б) у́стье (печи, скважины, оврага, ложбины, балки)киң авызлы мич — печь с широ́ким у́стьем
кылыч кынының авызы — у́стье са́бельных но́жен
морҗа авызы — у́стье печно́й трубы́
в) ра́стру́б (музыкальной трубы, шланга)г) чело́ (плавильной печи, горна); хайло́ спец. ( технической печи)мич авызын еш агарту — ча́сто бели́ть чело́ пе́чи
д) жерло́, зев (печи, паровозной топки); пасть (водосточной трубы, туннеля); ду́ло (ружейного ствола, пушки)әллә ничә авызлы вулкан — вулка́н с не́сколькими же́рлами
эре калибрлы туп авызы — ду́ло (жерло́, зев) крупнокали́берного ору́дия
е) вход, лаз, прохо́д (в шалаш, шахту, пещеру); лаз (в нору, логово, конуру)кышкылыкка лапас авызын томалау — закры́ть на́ зиму вход (прохо́д) в наве́с-хлев
штольня авызында көтеп тору — поджида́ть у вхо́да в што́льню
баз авызына килү — подойти́ к вхо́ду в по́греб
мәгарә авызы — вход в пеще́ру; лаз пеще́ры; вы́ход (из) пеще́ры
аралык авызында туктап калу — останови́ться у прохо́да
ачык капка авызында тору — стоя́ть в проёме откры́тых воро́т; стоя́ть в воро́тах
з) отду́шина, хайло́ прост. ( проруби)бәке авызын киңәйтү — расши́рить проду́шину (в) про́руби
и) отве́рстие, зев ( люка)сыерчык оясының авызы — отве́рстие скворе́чника
к) верх (чего-л.)кисмәк авызына иелү — наклони́ться к каду́шке; склони́ться над каду́шкой
киң авызлы чиләк — ведро́ с широ́ким ве́рхом; ведро́, расширя́ющееся кве́рху
силос чокырының авызы киң булган — верх си́лосной я́мы получи́лся широ́ким
л) вы́рез, проре́з, верх ( кармана)кесә авызын киң итү — сде́лать вы́рез (верх) карма́на широ́ким
кулны кесә авызна китерү — поднести́ ру́ку к карма́ну
м) свищ, отве́рстие (в нарыве, ране), сви́щикн) перен. (са́мое) пе́кло, (са́мая) пасть (чего-л.)ут авызында булып чыгу — побыва́ть в (са́мом) пе́кле (огня́)
куркынычның авызына ук эләгү — угоди́ть пря́мо в пасть (пе́кло) опа́сности
о) в знач. нареч. авызыннан до́верху (наполнить какой-л. сосуд, яму)почта әрҗәсе авызыннан тулган иде — почто́вый я́щик был наби́т до́верху
•авыз ачып бару — см. авыз ачып йөрү
авыз ачып торучы — ротозе́й, ротозе́йка; зева́ка, рази́ня
авыз ашка тую — см. авыз ипигә тую
авыз (ни, нәрсә) әйткәнне (сөйләгәнне) колак ишетмәү — не отдава́ть себе́ отчёта в том, что говори́шь; говори́ть безотве́тственно; броса́ться слова́ми; не слы́шать того́, что говори́шь
авыз бармау — не (невозмо́жно) вы́говорить (вы́сказать); язы́к не повора́чивается (повернётся) (сказа́ть)
авыз белән карау — ирон. ртом гляде́ть (смотре́ть); рот разева́ть, ротозе́йничать
авыз белән тыңлау — ирон. ртом слу́шать (выслу́шивать/вы́слушать, прослу́шать, прослу́шивать/прослу́шать) ртом; уша́ми хло́пать; слу́шать и глаза́ми хло́пать (морга́ть)
авыз буяу — см. авыз пычрату
авыз (да) ачырмау (ачтырмау) — (и, да́же) рта раскры́ть (откры́ть) не дава́ть; (и, да́же) заикну́ться (сло́ва сказа́ть) не дава́ть
авыз еручы — неодобр.; см. ерык авыз 3)
авыз ерып алу — неодобр. позубоска́лить прост.
авыз җәелү — прост.; см. авыз ерылу
авыз җебетү — см. авыз чылату 2)
авыз җебү — распуска́ть/распусти́ть ню́ни (слю́ни)
авыз йомдыру — см. авыз каплау
авыз йомып бару — идти́ мо́лча
авыз йомып утыру — сиде́ть молчко́м (с закры́тым ртом)
авыз кабарту — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз каплану — замолча́ть, прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
авыз килмәү — см. авыз оешмау
авыз күпертү (күптерү) — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз кыегайту — см. авыз кыйшайту
авыз кыймылдату — шевели́ть (пошеве́ливать/пошевели́ть) губа́ми
авызда (авыз тулы) (кара) кан булса да (кеше алдында) төкермәү — терпе́ть (не хны́кать, не пла́каться), не вы́дать себя́ (ни при каки́х обстоя́тельствах; что бы ни случи́лось)
авыз тутыру — см. авызга тутыру
авыз тую — см. авыз ипигә тую
авыз чалшайту — см. авыз кыйшайту
авыз ябышмау — см. авыз оешмау
авызга каптыру — см. авызга салу
авызга кергәнне йотмау (чәйнәмәү) — ирон. отка́зываться от того́, что само́ (в ру́ки) идёт (плывёт, даётся)
авызга керердәй (кереп китәрдәй) булып — о́чень внима́тельно, затаи́в дыха́ние
авызга килү — см. телгә килү
авызга салганны көтмәү — не дожида́ться, пока́ тебе́ в рот поло́жат
авызга су алу — см. авызга су кабу
авызга су кабып калу — набра́ть в рот воды́ (и промолча́ть); промолча́ть (набра́в воды́ в рот)
авызга тастымал тыгып булмый (тыга алмыйсың) — рот (гло́тку, го́рло) не заткнёшь, рот не закро́ешь (прикро́ешь) (кому-л.)
авызга уймак кабу — редко; см. авызга су кабу
авызга уймак капкан кебек (шикелле, сыман, төсле) — редко; см. авызга су капкан кебек
авызда (гына) тотарлык — язы́к прогло́тишь
авызда кош сайрату (уйнату) — в разн. знач. соловьём петь (залива́ться, разлива́ться)
авызда сер тормау — прогова́риваться/проговори́ться; проба́лтываться/проболта́ться разг.; не мочь (уме́ть) держа́ть язы́к за зуба́ми; не уме́ть храни́ть секре́тов
авызда сүз тормау — не уме́ть (мочь) держа́ть язы́к за зуба́ми (на при́вязи); язы́к распуска́ть/распусти́ть
авыздагыны алдыру — прозева́ть (упуска́ть, упусти́ть) своё; оказа́ться ротозе́ем (рази́ней, растя́пой, шля́пой, лопухо́м прост.)
авыздан йолып алу — см. авыздан тартып алу в знач. 2), 4)-6)
авыздан күбек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта (кричать на кого-л.), с пе́ной на уста́х ( похвалиться)
авыздан сүзне аркан белән дә (тартып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; ≈≈ (из, у кого-л.) сло́ва арка́ном не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан сүзне келәшчә белән дә (тартып, йолкып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; (из, у кого-л.) сло́ва клеща́ми (наси́льно) не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан тартып алырга торучы — рвач; хапу́га, хапу́н прост.
авыздан тере саескан очыру (очырту) — плести́ (нести́, говори́ть) чушь (вздор, околе́сицу, ерунду́, чепуху́), моло́ть (вздор, чушь, ерунду́, чепуху́); залива́ть, трепа́ться, бреха́ть прост.; пуска́ть (пусти́ть, запуска́ть/запусти́ть, распуска́ть) у́тку книжн.
авыздан төкерек килү — прост.; см. авызга төкерек килү
авыздан төкерек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта, бры́згая слюно́й (кричать на кого, ругать кого, хвастаться)
авыздан ут бөркү — см. авыздан ут чәчү 1), 2)
авызны кара канга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны кызылга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны чөйгә элеп — см. авыз күтәреп 1)
авызына саескан төкергән — см. авызына шайтан төкергән 1), 2)
авызыннан чыкканны эт җыймас (ашамас) — скверносло́в; тот, кто говори́т непристо́йности (непристо́йные и́ли неприли́чные слова́); выража́ться непристо́йно (непристо́йными слова́ми)
авызының тупсасы, теленең туктасы юк — прост. трещо́тка, соро́ка, тарато́рка, балабо́лка; бесстру́нная балала́йка прост.; говори́т день до ве́чера, а слу́шать не́чего
- авыз ачу- авызәдәбияты
- авыз гармуны
- авыз итү
- авыз итеп карау
- авыз иҗаты
- авыз пешү
- авыз тәме
- авыз эче
- авызга кабу
- авыз алдау
- авыз алдалау
- авыз ачып йөрү
- авыз ачып калу
- авыз ачып карап тору
- авыз ачып карап утыру
- авыз ачып тору
- авыз ачып тыңлау
- авыз ачып тыңлап тору
- авыз балда-майда булу
- авыз бал-май булу
- авыз бал да май булу
- авыз белән кош тоту
- авыз белән кош тотучы
- авыз бикләү
- авыз бозу
- авыз бүлтәйтү
- авыз бөршәйтү
- авыз бәлшәйтү
- авыз ачмау
- авыз да ачмау
- авыз еру
- авыз ерылу
- авыз ерып
- авыз җәеп
- авыз җебегән булу
- авыз җыеру
- авыз җыю
- авыз җыя алмау
- авыз ипигә тую
- авыз икмәккә тую
- авыз йому
- авыз йомып
- авыз йомып калу
- авыз йомып тору
- авыз йомып үткәрү
- авыз каплау
- авыз котырту
- авыз күтәреп
- авыз кыйшайту
- авыз кычыту
- авыз майлау
- авыз оешмау
- авыз күнмәү
- авыз пычрату
- авыз салындыру
- авыз салыну
- авыз сулары килү
- авыз сулары кору
- авыз суы кору
- авыз суларын агызу
- авыз суларын китерү
- авыз суын китерү
- авыз суларын корыту
- авыз суын корыту
- авыз сүздән бушамау
- авыз тидерү
- авыз тидереп карау
- авыз тишек булу
- авыз туйганчы
- авыз турсайту
- авыз тутырып
- авыз тыю
- авыз чайкау
- авыз чите белән
- авыз чите белән генә
- авыз чылату
- авыз ыржайту
- авыз эчендә ботка пешерү
- авыз эчендә ботка кайнату
- авыз эченнән
- авыз эченнән ботка пешерү
- авыз эченнән ботка кайнату
- авыз ябу
- авыз ямьшәйтү
- авызга авыз куеп
- авызга авыз карап
- авызга алгысыз
- авызга алу
- авызга гына карап тору
- авызга йокмау
- авызга да йокмау
- авызга карату
- авызга карау
- авызга керергә тора
- авызга керәм дип тора
- авызга керү
- авызга салганны йотмау
- авызга салу
- авызга су кабу
- авызга су капкан кебек
- авызга су капкан шикелле
- авызга су капкан төсле
- авызга су капкан сыман
- авызга су капкан диярсең
- авызга сугу
- авызга тел сыймау
- авызга тию
- авызга төкерек килү
- авызга тутыру
- авызга чәйнәп салу
- авызга чәйнәп каптыру
- авызда бал-май булу
- авызда бал да май булу
- авыздан алу
- авыздан алып әйтү
- авыздан ана сөте кипмәгән
- авыздан җан чыгарга тору
- авыздан җан чыгу
- авыздан җан чыкканчы
- авыздан өзелмәү
- авыздан өзеп
- авыздан өзеп алу
- авыздан өзеп алып әйтү
- авыздан өзмәү
- авыздан селәгәй килү
- авыздан селәгәйләр килү
- авыздан селәгәй агу
- авыздан селәгәйләр агу
- авыздан сүз ала алмау
- авыздан сүз алып булмау
- авыздан сүз чыкмау
- авыздан тартып алу
- авыздан төшермәү
- авыздан ут чәчү
- авыздан ут чәчрәтү
- авыздан чыгу
- авыздан ычкындыру
- авыздан ычкыну
- авызны ачсаң, үпкәң күренү
- авызны ачсаң, үпкәң күренергә тору
- авызны кара кан белән юу
- авызны кан итү
- авызны кара кан итү
- авызны чамалап ачу
- авызны чөйгә элү
- авызы пешмәгән
- авызына шайтан төкергән
- авызына иблис төкергән
- авызыңа бал да май
- авызыңнан җил алсын
- авызыңнан чыкмасын! -
13 аваздашлану
неперех.станови́ться/стать созву́чным (созву́чными, омоними́чными)тамыр сүз сөйләмдә икенче бер сүзнең кыек формасы белән аваздашлана ала — корнево́е сло́во мо́жет станови́ться (выступа́ть) в ре́чи созву́чным (омоними́чным) с ко́свенной фо́рмой друго́го сло́ва
-
14 кыеш-мыеш
прил.; собир.; см. кыек-мыек••кыеш-мыеш сөйләмәгез — не говори́те гну́стостей
кыеш-мыеш юл — нече́стный путь
-
15 кып
Iподр. быстрому установлению на место большой массы, предмета с большой массойIIкып (итеп урынына) утырды — то́чно сел на своё ме́сто, в своё гнездо́ ( о балке при её укладке)
частица усил. к прил. и нареч., начинающимся на звукосочетание кы-: совсе́м, во́всекып-кызу — совсе́м горя́чий; горя́чий-прегоря́чий разг.
кып-кыек — совсе́м косо́й; во́все переко́шенный
кып-кызыл — я́рко-кра́сный
кып-кыска — совсе́м коро́ткий
-
16 морҗа
сущ.1) труба́паровоз морҗасы төтенли — труба́ парово́за дыми́т
бай кешенең морҗасы кыек булса да, төтене туры чыга — (посл.) у бога́того пусть труба́ и крива́, но дым поднима́ется пря́мо (бога́тый всегда́ прав)
2) диал. печьморҗа акшарлау — побели́ть (бели́ть) печь
•- морҗа тазартучы
- морҗа чистартучы••морҗадан очу — обанкро́титься; вы́лететь в трубу́
морҗадан төтен чыгару — жить, пожива́ть как все; дыша́ть, быть живы́м; существова́ть
-
17 тәмамлык
сущ.; грам.дополне́ниетуры тәмамлык — прямо́е дополне́ние
кыек тәмамлык — ко́свенное дополне́ние
тәмамлык җөмлә — дополни́тельное предложе́ние
-
18 тидерү
1) понуд. от тию 1)-11); дава́ть/дать возмо́жность каса́ться/косну́ться, прикаса́ться/прикосну́ться, тро́гать, затра́гивать, посяга́ть ( на что)2) попада́ть, попа́сть || попада́ниекыек атып, туры тидерү — (погов.) стреля́ть вкось, да попа́сть в гвоздь (букв. стреля́ть ко́со - попа́сть пря́мо, о слове, сказанном как бы невпопад, но затрагивающем сущность вопроса)
• -
19 төтен
сущ.1)а) дым, дымо́к; чад || дымово́йтәмәке төтене — таба́чный дым
төтен торбасы — дымохо́д;
б) дымо-төтен юллыгы — дымохо́д
төтен йоткыч — дымопоглоти́тель
2) перен.; разг.а) интригу́ющая весть, осужде́ние, спле́тни; пересу́дытөтен тарату — распространя́ть спле́тни (о ком-л.)
б) осужда́ющий намёкэт күзе төтен белмәс — (посл.) бессты́жих глаз и дым неймёт (букв. соба́чий глаз не чу́вствует ды́ма)
3) ист. "дым", двор, тя́гло ( единица счёта податного населения во многих древних государствах)төтен башыннан — поды́мно, подво́рно; поды́мный, подво́рный
йөз егерме төтен — сто два́дцать податны́х дворо́в
•- төтен чыгару
- төтен салу
- төтен салымы
- төтен налогы••төтен булып очу — исче́знуть, рассе́яться ( словно дым)
төтен җибәрү — пусти́ть пыль (дым) в глаза́
төтен тавы — возду́шный за́мок (невозможные, неосуществимые обещания, планы, мечты и т. п.)
төтен чыкканчы — прост. до упа́ду ( о пляске), до кро́ви и́з носу ( о работе), до бе́лой горя́чки ( о пьянстве)
төтене йөри — понима́ет толк (в чём-л.), смы́слит
төтене кыек — врёт, привира́ет, пыта́ется обма́нывать
төтене туры (чыга, йөри) — говори́т ве́рно, пра́вильно, и́скренне, не врёт
- төтен чигүтөтеннән котылып, утка төшү — из огня́ да в по́лымя
- төтен чыга
- төтен генә чыга -
20 үпкәләү
неперех.1) обижа́ться/оби́деться || оби́даөлкәннәргә үпкәләргә ярамый — на ста́рших обижа́ться нельзя́
аның тавышында үпкәләү сизелә иде — в его́ го́лосе чу́вствовалась оби́да
2) обижа́ться/оби́деться, пеня́тьүзеңә үпкәләү — пеня́й на себя́
авызың кыек булгач, көзгегә үпкәләмә — (посл.) не́чего на зе́ркало пеня́ть, ко́ли ро́жа крива́
3) в знач. прил. үпкәләгән оби́женныйүпкәләгән кыяфәт — оби́женный вид
•- үпкәләп тору
- 1
- 2
См. также в других словарях:
кыек — (КЫЕКЛАУ) – I. 1. Корылманың, өйнең кыеклап эшләнгән түбәсе. Кыек түбәнең эчке почмагы. Нәр. б. авыш итеп ясалган өслеге 2. сөйл. Кисәк, ярчык, кыйпылчык көзге кыегы 3. диал. Тукыманы берәр нәрсә тегү өчен кискәннән соң калган вак кына кисәк. Оч … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кыек-мыек — 1. Чалыш, чалыш чолыш, яссылыкка яки турыга карата төрле юнәлештә булган 2. күч. Дөрес булмаган, ялган; начар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кыеш — с. 1. Горизонталь яки вертикаль яссылыкка яисә бер турыга карата күпмедер авышлыкта булган, авышлык ясаган 2. Чалыш, чалшайган; кыйгайган. КЫЕК КИЛЕШ – лингв. Баш килештән башка теләсә нинди килеш. КЫЕК СӨЙЛӘМ – лингв. Үзгәртелгән форм. бирелгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чалыш — с. 1. Табигый булмаган рәвештәге, кыйшык, кыек; кыйшайган (кайбер әгъзалар тур.) чалыш борын 2. Атлаганда аяк очлары эчкә карап тора торган чалыш аяклы бер кеше 3. Кыйшык, кыегайган, кыек булган. рәв. Кыек, кыйшык аяклар тыңламый, чалыш атлый 4.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кыйгач — 1. Авыш, кыек. Туры юнәлешкә почмак ясап, кыек итеп 2. и. сөйл. Өлге итәге алты к. 4. Дугаланып торган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кыйгачлау — 1. Нәр. б. яссылыкка карата кыек итеп ясау 2. Туры юнәлешкә карата кыек бару … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чатлаш — с. Берәр нәрсә (бина һ. б.) почмагының каршы ягында кыек торган, кыек юнәлештә булган сарайга чатлаш йортта … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ал — I. с. 1. Сыек кызыл, аксыл кызыл, кызгылт ак төс 2. күч. Матур. АЛ ДА ГӨЛ – Бик яхшы, шәп. II. АЛ – и. (гадәттә кыек килеш форм.) Күз караган як; киресе: арт 2. Кеше гәүдәсендә һәм киемендә йөз, күкрәк ягы; киресе: арт. с. Хайван гәүдәсендә һәм… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
баш — 1. Кеше һәм хайван гәүдәсенең авыз, иң әһәмиятле сизү органнары һәм зур ми урнашкан өлеше. Баш киеме башыгызны салыгыз. Баштагы чәч баш тарау. Баш мие, ми 2. Үсемлекләрнең югарыгы өлеше, өстәге оч ботаклары, шундагы чәчәклекләре яки җимешлекләре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дию — I. ф. Туры һәм кыек сөйләмне контекстка бәйләп, автор сүзе сыйфатында яки автор сүзләре составында түбәндәге мәгънәләрдә грамматик хәбәр булып кулланыла. 1. Сөйләү, әйтү, хәбәр итү үз күзем белән күрдем ди 2. Үзеннән алда килгән сүзгә мөнәсәбәтле … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
имеш — кис. 1. Теге яки бу хәбәрнең кемнән ишетелгәнлеген һәм аның дөресме түгелме икәнлеген кистереп әйтә алмауны аңлату өчен кулл. 2. Белми дә торам мәгънәсендә кулл. сәгать 12 тулган имеш! 3. и. Төрле хәбәр, кеше сүзе, гайбәт башкалар имешен сөйләмә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
