-
1 как-то
нареч.1. неопр. кимчи хел; это вышло как-то само собой ин ким-чй хел худ аз худ рӯй дода монд2. врем. як рӯз, рӯзе, як вақт, вақте, боре, замоне; как-то я видел его в городе бореман ӯро дар шаҳр дида будам; как-то раз рӯзе, боре3. неопр. як қадар, қадре, як дараҷа; он говорит как-то непонятно вай як қадар нофаҳмо гап мезанад4. в знач. частицы при перечислении (а именно) чунончи, масалан, яъне, аз қабили… -
2 чёрт
м1. иблис, шайтон2. бран. лаънатӣ3. в знач. нареч. чёртом прост. шермардона <> чёрт возьми (подери)! бран. сабил монад!, бало занад!; чёрт дернул (дернет) кого с неопр. прост. чӣ бало зад, чӣ бало шуд, ки…; чёрт занёс кого прост, аз кадом гӯр омад, роҳашро, гум карда омад; чёрт [его] знает, чёрт-те что (сколько и т. п.) прост. худо медонад; он говорит чёрт знает что кай донам ки чӣ мегӯяд; чёрт знает что [такое] надонам, ин чӣ бало! ин чӣ бетартибӣ; чёрт с тобой (с вами и т. п.) бран. ҷаҳаннам, садқаи сарам; чёрта лысого прост, хобатро ба об гӯй, хестӣ, ки хсубат будааст; чёрта с два бран. ҳаргиз не!, аслоне!, номаъқул кардӣ!; до чёрта 1) (очень сильно) мурданивор; устал до чёрта мурданивор монда шудам 2) аз ҳад зиёд, бисьёр; яблок там до чёрта дар он ҷо себ аз ҳад зиёд аст; к чёрту, ко всем чертям бран. 1) (прочь, долой) гум шав!, дафъ шав!, нест шав! 2) (прахом, вдребезги) сарнагунсор рафт, бар бод рафт; всё полетело к чёрту ҳамаи кор бар бод рафт, расвои кор баромад 3) в знач. у сил. частицы аз куҷо, чӣ хел; какой он к чёрту специалист! чӣ хел вай мутахассис будааст, мутахассиси гӯр; на кой чёрт бран. чӣ даркор!; ни черта прост, ҳеҷ чиз; ни черта не понимаю прост, ҳеҷ чиз намефаҳмам; ни к чёрту не годится прост, ба як пули сиёҳ (пучак) намеарзад!; что за чёрт! прост, ин чӣ бало буд; чем чёрт не шутит одам ҳодис, раваду шавад, аҷаб нест ки…; ему [сам] чёрт не брат прост, одами зӯр, худаш подшоҳ - табъаш вазир; [сам] чёрт ногу (голову) сломит сари ҳисоби ин кор гум; у чёрта на рогах (на куличках) прост, дар ким-- кадом гӯр, дар кимкуҷо; бежать как чёрт от ладана от кого-чего прост, мурданивор тарсида гурехтан; одному чёрту известно кӣ медонад?, худо медонад; в тихом омуте черти водятся валвалакон лаб-лаби бом, фис-фисакон кора тамом, каждуми тахи бурьё; не было печали, [так] черти накачали прост, бе дарди саре нишаста будам, пул додаму дарди сар харидам; не так страшен \чёрт, как его малюют поел. тарсончак чор чашм дорад -
3 кстати
нареч.1. (в нужный момент) дар мавридаш, бамаврид, дар вакташ; вы приехали кстати шумо дар вақташ омадед; он сказал об этом кстати ӯ ин гапро дар мавридаш гуфт2. (заодно) як-бора, рафта истода, дар сари роҳ; зайти в клуб и кстати в библиотеку ба клуб ва дар сари рох ба китобхона даромадан; купи чаю и кстати сахару чой ва якбора қанд ҳам бихар3. в знач. вводн. сл. чаще со сл. «сказать» вокеан, зимнан, дар воқеъ, дар омади гап; кстати, как его здоровье? воқеан саломатии ӯ чӣ тавр аст?; кстати сказать, здесь прекрасное место для купания дар воқеъ, ин ҷо боби оббозӣ кардан будааст <> как нельзя кстати айни муддао; прийтись кстати ба мавқеъ шудан, муносиби маврид омадан (шудан) -
4 малевать
несов. кого-что и без доп.1. обл. сурат кашидан, нақшу нигор кардан; малевать картинки расм кашидан2. разг. чалачаттӣ нақшу нигор кардан, беҳунарона сурат кашидан не так страшен черт, как его малюют посл. агар тарси, яке ҳазор намояд -
5 отчество
с номи (исми) падар; как его отчество? номи падараш чист? -
6 страшный
(страш|ен, -на, -но)1. даҳшатнок, даҳшатангез, мудҳиш, ҳавлнок; страшный рассказ ҳикояи даҳшатангез; страшный случай ҳодисаи даҳшатнок; страшный сон хоби мудҳиш2. хатарнок, хавфнок; страшня болезнь бемории хатарнок3. разг. сахт, шадид, шиддатнок, баланд; страшная жар гармии сахт; страшный кашель сулфаи сахт; страшный шум ғалоғулаи баланд <> страшный суд рӯзи қиёмат; сделать страшные глаза сахт ҳайрон шудан; не так страшен чёрт, как его малюют посл. агар тарсӣ, яке ҳазор намояд; тарсончак чор чашм дорад -
7 оно
(его, ему, его, им, о нём) мест. личн. с1. см. он;2. разг. (это) ин, ҳамин; так оно и вышло ҳамин тавр ҳам шуд3. в знач. усил. частицы с вводн. сл. разг.: оно, конечно, правильно сказано ин, албатта, гапи дуруст вот (вон) оно что! вот (вон) оно как ҳамтумӣ?, ҳамту гӯй!; [вот] то-то и оно! прост. ана, гап дар куҷост! -
8 знать
Iнесов.1. что, о комчем донистан, огоҳӣ (хабар) доштан, бохабар (воқиф, огоҳ) будан; шинохтан; знать намерения противника нияти душманро донистан, аз нияти душман бохабар будан; все уже знают о случившемся аз воқеа кайҳо ҳама хабардоранд; я не знаю, где она живет ман ҷои истиқомати ӯро намедонам; насколько я знаю… ба андозае, ки ман медонам…; как я могу об этом знать? ман инро аз куҷо донам?2. что донистан, балад будан; тасаввур[от] доштан; знать язык забон донистан; знать своё дело кори худро донистан, дар кори худ балад будан // с неопр. или с прид. предл. (уметь) тавонистан;знать, как себя вести одоби муоширатро риоя карда тавонистан; шинухез карда тавонистан3. кого (быть знакомым) ошной доштан, шиносо будан; я его совсём не знаю ман бо ӯ мутлақо шинос нестам; знать кого-л. по имени номи касеро донистан; знать в лицо кого-л. касеро аз рӯи қиёфа шинохтан4. чтр ҳис кардан, дарк кардан, донистан, фаҳмидан; я знаю, это даром не проидет ман медонам, ки ин [кор] беҷазо намемонад5. что аз сар гузарондан, таҳаммул кардан; он знал и горе и радость ӯ ҳам ғам ва шодиро аз сар гузарондааст6. чаще с отриц. эътироф (иқрор) кардан; он знать ничего не хочет ӯ ба ҳеҷ чиз иқрор шудан намехоҳад7. знаешь, знаете в знач. вводн. сл. оё медонӣ (медонед), медонӣ чӣ, медонед чӣ; знаете, я уже совсем здоров медонед чӣ, ман тамоман сиҳат шудам <> знать вдоль и поперек (насквозь, наперечет, как свой пять пальцев) панҷ ангушт (панҷа) барин нағз донистан; знать все ходы и выходы ҳамаи роҳу растаро донистан; роҳи даромаду баромадро донистан; знать за собой что ба ягон камбудии худ иқрор будан; знать меру аз ҳад нагузаштан; - про себя прост. нагуфтан, пинҳон доштан; знать свое место ҳадди худро донистан (шинохтан); знать толк в ком-чем ба қадри ҳалвою набот расидан, қадри ҳалвою наботро донистан; знать цену кому-чему-л. ба қадри касе, чизе расидан; знать себе цену кадри худро донистан; дать знать кому о ком-чем хабар додан, хабардор кардан; дать знать о себе худро маълум кардан; арзи ҳастӣ кардан; дать себя знать худро нишон додан, ҳис карда шудан; не знать, куда глаза деть сахт хиҷолат кашидан; не знать, куда руки деть аз шарм дасту по хӯрдан (худро гум кардан); не знать, куда себя деть чӣ кор карданро надонистан; не могу знать уст. намедонам; знать не знаю ҳеҷ (асло) намедонам; знай наших! прост. мо ана ҳамин хел!, ба мо қоил шав!, бо мо шӯхӣ накун!; знаем мы вас! прост. ирон. кӣ будану чй будани шуморо медонем!, мо пӯсти шуморо дар чармгарӣ ҳам мешиносем!; знай себе (в сочет. с гл.) парвое накарда…; а он знай себе покуривает вай бошад парвое накарда. тамоку мекашад; бог знает кто (что, куда) 1) худо медонад кн (чӣ, ба куҷо)… 2) чандои хуб нест; будешь (будете) знать, как… дониста мемонӣ (мемонед), ки…, дониста бош(ед), ки…; как знаешь (знаете) ихтиёрат(он), майлат(он); как знать, кто знает чӣ донам, аз куҷо [ме]донам, маълум нест, кӣ медонад; кто его знает, бог (господь) его знает, черт его знает кӣ медонад, худо медонад; пора [и] честь знать 1) бас аст, кофист 2) иззати нафси худро донистан даркор; вақти рафтан (хайру хуш) расид; то и знай в сочет. с гл. ҳамеша, доимо, дамодам, дам ба дам; только и знает (знаю, знаешь), что… ба ғайр аз ин дигар ҳеҷ корро намедонад (намедонам, намедонӣ); аз а в глаза не знает алифро калтак мегӯяд, балоро ҳам намедонадIIвводн. сл. прост. аз афташ, аз афти кор, эҳтимол, шоядж собир, аъёну ашроф -
9 да
Iчастица1. утв. ҳа, ҳо, бале, оре; все пришли?-Да. ҳама омаданд? - Ҳа; да, конечно ҳа, албатта2. (так, действительно) ҳақиқатан, ҳақиқатан ҳам, дар воқеъ; да, много лет прошло с тех пор ҳақиқатан ҳам аз байн бисёр солҳо гузашт3. (кстати, в дополнение к сказанному) воқеан, ҳа, гуфтагӣ барин; да, чуть незабыл… воқеан, қариб буд фаромӯш кунам…4. (как же, как бы не так) осон не, умед накун(ед); да! заставишь его поехать туда вайро ба он ҷо фиристодан осон не!5. вопр. ҳамин тавр?, ҳамтумӣ?; он уехал.- Да? а я и не знал вай рафт.- Ҳамтумӣ? ман бехабар // (не правда ли?) ҳамин тавр не?, албатта; ты придёшь, да? ту албатта меоӣ? // («что?», «слушаю!» - напр. по те-лефону) лаббай, гӯшам ба шумост6. усил. э, наход; да что с вами го-ворйть! э, бо шумо гап задан чӣ ҳоҷат!; да не может быть! наход ҳа-мин тавр бошад!; это что-нибудь да значит ин ҳазл не, ин албатта аҳа-мият дорад7. с повел.: -чӣ, канӣ; да вставай же! хези-чӣ!; да пустйте же! сар диҳед-чӣ!8. с гл. 3 л. наст. и буд. (пусть) бигузор, бод; да здрав-ствует наш геройческий народ! зинда бод халқи қаҳрамони мо! <> ай да…! бале!, офарин!, салламно!; ну да! 1) (как бы не так) осон не, осон нашудааст 2) (конечно) албатта, шаке нест, ба ростй 3) (неужели) наход?; я завтра полечӯ на Сёверный полюс.- Ну да? ман пагоҳ ба Қутби Шимол мепарам.- Наход?; да нӯ 1) -э; данӯ его равад-э 2) то же, что ну да 3; [вот] это да! прост. (выражает восхищение) ӯ-ҳӯ!, ана халос!, бай-бай!, ваҳ!IIсоюз1. соед. ва, ҳам, ӯ; он да я ману вай // в сочет.: кожа да ко-сти пӯсту устухон; хлеб да соль нону намак2. присоед. ҳам, ва ҳам, боз, ва боз, ва, ӯ; какйе же вы весёлые, да трудолюбйвые! шумоён аҷаб шод-мону меҳнатдӯст будаед! // в сочет. с нареч. «ещё», «вдобавок»,«притом» ки…, зимнан, ва он, он ҳам, ҳам; купйл кнйгу, да ещё какӯю интерёсную китобе харид(ам), ки хеле мароқовар аст3. против. (а, но, однако) аммо, вале, лекин, дау\ он охотно бы сдёлал это, да у него нет врёмени вай бо дилу ҷон ин корро мекард, аммо вақт надорад; дорого - да мйло… қимат бе ҳикмат нест; мал золотнйк, да дорог погов. да хурдтараки калонкор; тилло гарчи хурд аст, қиматаш бузург аст <> да и союз 1) соед. ва, ҳам, =у; шёл мймо да и зашёл гузорам афтоду даромадам 2) присоед. ҳам, ва ҳам, боз, ва боз, ва, =у; я никогда нё был в тех краях, да и вряд ли сумёю побывать ман ба он ҷоҳо ҳеҷ гоҳ нарафтаам ва гумон ҳам надорам, ки рафта метавонам 3) против. аммо, вале, лекин, ӯ; есть у нас рёчка, да и та неглубокая дар ҷои мо дарёчае ҳасту вай ҳам чуқур не; да и говорить-то об этом не стоит дар ин хусус ҳоҷати гап задан ҳам нест; да и только халос, ӯ халос, бас, ӯ бас; плачет, да и только гирья мекунаду халос -
10 а
Iс нескл. а (ҳарфи якуми алифбои русӣ) <> от «а» до «я» аз аввал то охир; кто сказал «а», тот должен сказать и «б» «а» ки гуфтӣ, «б»-ашро ҳам гӯйIIсоюз1. против. аммо, лекин, вале, балки, … бошад, ва ҳол он ки…, на ин ки…, =у (=ю); не я, а ты тому виной дар ин кор ман не, балки ту гунаҳкор; тебе нужен только отдых, а не лечение ба ту фақат истироҳат даркор аст, на муолиҷа2. союз сопост.: мы говорим, а время идёт мо бо гап овораю вақт гузашта истодааст; такой старик, а работает ин қадар пир бошад ҳам, боз кор мекунад; что ни говори, а он прав ҳар чӣ гӯӣ ҳам, гапи вай ҳақ аст3. присоед. ва, лекин, аммо, вале; мне стало грустно, а почему, и сам не знаю дилам танг шуд, аммо сабабашро худам ҳам намедонам4. присоед. усил. (при вопросительном перечислении) -чӣ; что ты сегодня делаешь?, а завтра?, а послезавтра? ту имрӯз чӣ кор мекунӣ?, фардо-чӣ?, пасфардо-чӣ?5. усил. чӣ қадар; ҳар чӣ бошад ҳам; а уж как мы будем рады вашему приезду! аз омаданатон чӣ қадарҳо хурсанд мешавем!; а я всё-таки не согласен ҳар чӣ бошад ҳам, ман розӣ не <> а вдруг [ба] ногоҳ …-чӣ, [ба] нохост …-чӣ, рафту…, раваду…; а вдруг дождь! нохост борон борад-чӣ!; а если агар, мабодо, рафту…, раваду…, чӣ; а если они не приедут? онҳо наоянд-чӣ?; а между тем ва ҳол он ки…, аммо; а [не] то… 1) (иначе) вагарна, набошад, дар акси ҳол; торопись, а [не] то опоздаешь шитоб кун, вагарна дер мемонӣ 2) (потому что) чунки, ки…; закрой дверь, а то дует дарро пӯш, ки шамол медарояд 3) (или, или же) ё, ё ки…; выпей чаю, а то пойди отдохни чой нӯш, ё ки рафта дам гир; а хоть бы, а хотя бы хайрдия, ҳеҷ гап не, фарз кунем, масалан; кто это должен сделать? - А хотя бы и вы инро кӣ бояд кунад? - Масалан, худи шумо; а ну его! э, мон, дафъ шавад!; а кто его знает! кӣ медонад!частица разг.1. побуд. а, о, ҳо; дедушка, а дедушка! бобо, ҳо бобо!2. вопр. а, ҳа, хӯш; ты куда пойдёшь, а? хӯш, ту [ба] куҷо меравӣ?; а? что такое? ҳа? чӣ гап?IVмежд.1. (выражает удивление догадку, злорадство) а, эҳа, оҳ, вой, ҳа, ваҳ; а, вы уже здесь! эҳа шумо дар ин ҷо-ку!; а! ты так! ҳа ту ин тавр мекунӣ!; как он его пробрал, а! ӯро хуб боб кард, а!2. (выражает решимость) а! была не была! э!; хайр!, э! таваккал!, ҳар чӣ бодо бод!; а! не до слов теперь! э! ҳоло вақти гап не!3. (выражает ужас, отчаяние, боль) вой, воҳ, э воҳ, ой, аVприставка (пеш аз садонокҳо) префикси калимаҳои хориҷӣ дар забони русӣ, ки муродифи префикси «бе» ё «но» мебошад: асимметрия асимметрия; асёптика асептика; ана-эробы анаэробҳо -
11 земля
ж1. (планета) Замищ Земля вращается вокруг Солнца Замин дар атрофи Офтоб чарх мезанад // (место жизни) замин; жизнь на земле ҳаёти руи замин2. (суша) хушкӣ, замин; высадиться на землю ба хушкӣ фуромадан3. (почва) замин, хок; плодородная земля замини ҳосилхез; культурный слой землй археол. табақаи маскуни замин; использование землй и её недр истифодаи замин ва қаъри он; участок землй қитъаи замин; пахать зёмлю замин рондан (шудгор кардан); рыть землю замин кофтан; закопать в землю ба замин (хок) гӯр кардан // (рыхлое вещество) хок; комок землй кулӯх; насыпать землй хок пошидан, хок рехтан4. (поверхность) рӯи замин, замин; положить на землю ба замин гузоштан5. (территория) замин; колхозная земля замини колхоз; залежные земли заминҳои бекорхобида (боир)6. (страна) сарзамин; диёр, хок7. уст. (фон ткани, обоев) замин, таҳранг «О обтованная земля манзили орзу; пуп землй ирон. сутуни дунё; соль землй зеби мамлакат; за тридевять земель дар он тарафи дунё; пушти кӯҳи Қоф; на край земл й ба ҷои дурдаст; на краю землй дур, бисёр дур; как небо и земл я фарқаш аз замин то осмон; между небом и землей 1) бе хона, бе макон, ломакон; 2) дар ҳолати номуайян 3) муаллақ; витать между небом и землей хаёлпарастӣ кардан, хаёли хом дар сар парваридан; земл я горйт под ногами кого, у кого мурғи посӯхта барин гаштан; гурехтанӣ шудан; землю роет прост. аз таги замин бошад ҳам ёфта мебиёрад; земля уходит изпод ног кого, у кого осмон ба сараш фурӯ рехт; видеть на три (на два) аршина под землей таги заминро дидан; дар таги бӯрё ҷунбидани каждумро донистан; достать изпод земл й аз таги замин пайдо кардан; зарыть талант в землю истеъдодро бар бод додан; лечь в землю мурдан, ҷон додан; мерить землю прост. бисёр пиёда гаштан; не слышать землй под собой уст. аз шодӣ ба пераҳан (ба пӯсти худ) нагунҷидан; от -землй не видать пакана, пастак; отличаться как небо от землй аз замин то осмон фарк доштан; потупить глаза в землю чашм ба замин дӯхтан; предать землё кого-что ба хок супурдан; садиться на землю машғули деҳқонӣ шудан, деҳқони хокпош шудан; сидеть на земле деҳқонӣ кардан; сровнять с земл ей ба замин яксон кардан; стереть с лица земл й хоку туроб кардан; несту нобуд кардан; терять землю изпод ног (под ногами) эътимод аз даст додан, мавқеъ гум кардан; упасть с неба на землю аз аспи хаёлот фуромадан; готов сквозь землго провалиться замин накафид, ки ман дароям; как (будто, словно, точно) из-под землй вырос гӯё аз қаъри замин баромада бошад; нохост пайдо шуда монд; как (будто, словно, точно) сквозь землю провалился гӯё замин ба комаш кашид; гӯё ки замин кашида бошад; как [только] тебя (его и т. д.) земля носит [терпит]? чи хел замин туро (вайро ва ғ.) ба комаш намекашад?; слухом \земляя полнится посл. ҳама ҷо овозаю дарвоза -
12 дело
с1. кор; дело кипит кор дар авҷ аст; приняться за дело ба кор шурӯъ кардан; сидеть без дела бе кор нишастан; важное дело кори муҳим; общественное дело кори ҷамъиятӣ Ц чаще мн. дела машғулият, корҳо; государственные дела корҳои давлатӣ; хозяйственные дела корҳои хоҷагӣ; текущие дела корҳои ҷорӣ; у него дел по горло кораш аз мӯи сараш бисёр, ӯ бисёр серкор аст; заниматься делами бо корҳо машғул будан; обсуждать дела корҳоро муҳокима кардан; по делам службы бо корҳои идора; министерство иностранных дел вазорати корҳои ҳориҷӣ2. кирдор, кор, рафтор; сделать доброе дело кори савоб кардан3. разг. (полезное занятие) кор; он занят - ом вай ба коре банд аст; делу время, потёхе час ҳар кор вақту соат дорад // (нечто нужное) чизи муҳим (фоиданок), гапи пухта; он дело говорит вай гапи пухта зада истодааст, гапи вай ҷон дорад; не дело ты затеял кори беҷо кардӣ4. кор, ихтисос, касб; горное дело маъданканӣ, кӯҳкорӣ; издательское - о кори нашриёт; военное дело касби (кори) ҳарбӣ5. мақсад, вазифа, кор; правое - о кори ҳаққонӣ; дело укрепления мира во всем мире вазифаи (кори) мустаҳкам кардани сулҳ дар тамоми ҷаҳон6. кор; эҳтиёҷ; я к вам по делу ман ба пеши шумо бо коре омадам7. кор, вазифа; какое мне до этого дело? ба ин чӣ кор дорам?; это не моё дело ин кори ман не; не суйся не в своё дело ба ҳар ош қатиқ нашав; ба кори дигарон мудохила накун; это не твоего ума дело ақли ту ба ин кор намерасад; ему до всего дело вай ба ҳар ош қатиқ; это дело милйции ин кор ба милиция тааллуқ дорад, ин вазифаи милиция аст8. ҳодиса, воқеа, кор; это дело случилось давно ин ҳодиса кайҳо рӯй дода буд; дела давно мидел нувших дней корҳои кайҳо шуда гузаштагӣ; кори кӯҳна9. чаще мн. дела аҳвол, вазъият, корҳо, авзои кор, сурати ҳол; как ваши дела? аҳволатон (корҳоятон) чӣ тавр?; дела его плохи аҳволаш (корҳояш) бад аст; дела как сажа бела погов. дел кор хӯрҷин; кор чатоқ10. юр. кор; уголовное дело кори ҷиноятӣ; пересмотр дела аз нав дида баромадани кор; возбудить дело против кого-л. ба касе даъвогар шудан; расследовать дело корро тафтиш (тергав) кардан; прекратить дело корро хобондан11. канц. дела; дела хранятся в папках делаҳо дар папкаҳо нигоҳ дошта мешаванд; подшить к делу ба дела дӯхтан; дело номер пять делаи рақами панҷ12. с прил. в знач. сказ. кор, масъала; это дело нешуточное ин кори ҳазл не // с прил. в знач. вводн. сл. масъала; ясное дело, он прав масъала равшан (маълум), ҳак ба ҷониби вай аст; естественное дело, он не знал этого табиист, ки вай аз ин гап (кор) хабар надошт13. уст. савдо, кору бор, дӯкон; открыть своё дело дӯкон кушодан14. уст. ҳарбу зарб, корзор, набард, ҷанг; жаркое было дело! ҳарбу зарби сахт буд! <> дело житейское зиндаги-дия!; дело вкуса ҳар кию ҳар чӣ; дело привычки гап дар сари одат; дело прошлое кори гузашта, гапи гузашта; дело случая кори тасодуф; гиблое дело кори намешудагӣ; главное дело в знач. вводн. сл. муҳиммаш ин ки; алалхусус; грешным делом в знач. вводн. сл. айб бошад ҳам, мутаасифона; известное дело маълум ки…, албатта; лёгкое ли дело кори ҳазл не; это другое (иное) дело ин гапи дигар аст; первым делом дар навбати аввал, даставвал; понятное дело шак нест, аён аст; такое дело прост. гап ҳамин ки…; дело в шляпе прост. кор панҷ; дело за кем-чем кор вобаста ба…; дело за вами гап ба шумо, кор ба шумо вобаста аст; дело на мазӣ прост. кор пухтагӣ; и дело с концом, и делу конец вассалом, тамом, бо ҳамин тамом; в самом деле в знач. вводн. сл. ҳакиқатан, воқеан; ба ростӣ; в самом деле, куда он исчез? воқеан, вай куҷо шуд?; за дело! (призыв к началу работы) ба кор шурӯъ кунем!, остинро барзанем!; [бт-же] к делу! ба сари кор (матлаб) оем!, ба сари мақсад биёед!; между делом (дел) дар байни кор, кор карда истода; на деле дар ҳақиқат, дар амал; он на деле мог убедиться в этом вай дар амал ба ин кор (гап) бовар ҳосил карда метавонист; на самом деле дар амал, дар ҳақиқат; не у дел бе кор, аз кор берун, аз хизмат берун; оказаться не у дел аз сари хизмат рафтан; то и дело бисёр, доимо, ҳамеша, ҳар замон, дам ба дам; то ли дел о! аммо!, кори дигар!; то ли дело сон на, воздухе! аммо дар ҳавои кушод хоб кардан кори дигар; -делать кори муҳимме кардан; дело дошло (доходит) до… кого--чего кор ба… оид шуд (мешавад); дело идёт (двигается) к чему-л. кор ба ҷое мерасад (наздик шуда истодааст); дело идет к развязке кор анҷом ёфта истодааст; - идёт на лад кор соз шуда истодааст; дело идёт о ком-чем-л., дело касается кого-чего-л. гап дар бораи касе, чизе меравад; быть в деле ба кор бурда шудан, кор фармуда шудан; идтй (пойтй) в дело кор омадан, ба кор бурда шудан; иметь дело с кем-чем-л. бо касе, чизе сару кор доштан; пустить (употребить) в дело кор фармудан, ба кор бурдан; вйданное ли это дело? магар мумкин аст?, оё ип тавр шуда метавонад?; вот в чём дело! ана гап дар чист!, ана гап дар куҷо будааст!; всё делов этом ҳама гап дар ҳамин; в чем -дело? чӣ гап?; дело в том, что… гап ҳамин ки…, гап дар ин ки…; дело мастера боится посл. гунҷишкро кӣ кушад? -Қассоб; ба кордон кор осон; есть такое дело прост. хуб шудаст, хуб аст; за чем дело стало? чаро кор пеш намеравад?; моё (твоё и т. д.) дело маленькое ин кори ман (ту ва ғ.) не; моё (твоё и т. п.) дело сторона ин кори ман (ту ва ғ.) нест; ин ба ман (ба ту ва ғ.) дахл надорад; пока суд да дело то кор буд шавад; по сути дела моҳиятан, дар ҳақиқат; статочное ли это дело? уст. разг. оё (ҳеҷ) мумкин аст?, наход ки кор ҳамин хел шавад?; такие-то \делоа! корҳо ҳамин тавр! аиа корҳо чӣ хел!; это - о деситое ин аҳамият надорад, ин муҳим не; это \делоо его рук ин корро вай кардааст, ин кори вай аст -
13 не
Iчастица отриц.1. придаёт значение полного отрицания не, на (на=), нест; это не моя книга ин китоби ман не; я не пойду в театр ман ба театр намеравам; не уходи! нарав!; он так изменился, что его не узнать ӯ чунон атғьир ёфтааст, ки шивохта намешавад; я вовсе не хотел вас обидеть ман шуморо ҳеч (ҳаргиз) хафа кардан намехостам; не так скоро на ба ин наздикӣ, на он қадар зуд2. придаёт значение неопределённости на (на=)… на (на=); …ҳам на (на=); что-то чернеет вдали человек не человек, дерево не дерево аз дур чизе сиёҳ менамояд, на ба одам монанд, на ба дарахт; горит не горит ҳам месӯзад, ҳам намесӯзад3. придаёт выражению утв. значение: 1) перед словами с отриц. знач. на (на=) … на (на=); не могу не согласиться розӣ нашуда наметавонам; нельзя не понять этого инро нафаҳмидан мумкин нест 2) в вопр. предложениях с частицей «ли» мумкин аст [ки]…; на (на=) …=ми…, ё…; не нужно ли вам чего? мумкин аст ба шумо ягон чиз лозим бошад? 3) в воскл. предложениях с мест. «кто», «что», нареч. «как» и т. п. на=…; кто не знает его! кӣ ӯро намедонад! 4) перед сущ. с предлогом «без» не, нест; не без этого бе ин не; свет не без добрых людей погов. дар дунё одамони хуб кам нестанд4. с частицами «чуть», «едва», «едва ли» и т. д. образует сочет. со знач. возможности, допустимости қариб, қариб аст [ки]…; чуть не каждый это знает инро кариб ҳама медонанд; он едва не упал ӯ қариб афтида буд5. при гл. на «ся» с приставкой «на-» обозначает невозможность прекращения какого-л. действия, состоя-ния [ҳеҷ] … на=, [ҳеҷ] не (нест); гляжу не нагляжусь на него аз дидори вай ҳеҷ сер намешавам; мать не нарадуется на дочь модар аз духтараш бисёр хурсанд <> не раз борҳо, чанд бор, чанд маротиба; не то 1) (в противном случае) вагарна, дар акси ҳол; набошад; уходи, не то прогонят бирав, вагарна пеш мекунанд 2) (или) ё… ё… на (на=), …-мӣ … на (на=) … -мӣ…; не то ехать, не то нет равам ё наравам; не кто иной, как он маҳз ӯ, худи ӯ; тем не менее аммо, вале, лекин, бо вуҷуди ин; ему не по себе авзоаш беҷо, табъаш хираIIчузъи заданоки чонишинхои «некого», «нечего», ки дар таркибҳои пешоянддор ҷудо мешавад: не к кому пойти касе надорам, ки наздаш равам; не о чем говорить ҷои гап нест приставка префиксе, ки ба калима маънои «зид» медиҳад: недруг душман; неправда дурӯғ; неприязнь хусумат, душманӣ; невнимательный бедиққат, камдиккат -
14 рука
ж1. даст; кисть рукй панҷаи даст; пальцы на рукё ангуштҳои даст; левая рука дасти чап; по левую руку тарафи дасти чап; по правую руку тарафи дасти рост; брать в руки (на руки) ба даст гирифтан; брать за руку кого-л. касеро аз даст гирифтан; брать из рук у кого-л. аз дасти касе гирифтан; выронить из рук аз даст додан; держать за руку аз даст доштан; заложить руки за спину даст ба пушт кардан; перчатки по руке дастпӯшакҳо лоиқи даст; отдать в собственные руки ба дасти худаш супурдан; подать руку даст додан; пожать руку кому-л. дасти касеро фушурдан; прижать руку к сердцу даст ба сина гузоштан2. с определением даст; одам; твёрдая рука дасти тавоно; опытные руки дастони моҳир; умелые руки одами боҳунар3. хат; это его рука ин хати ӯст; чёткая рука хати хоно4. мн. руки коргар, коркун, қувваи коргарӣ; не хватало рабочих рук коргар намерасид5. разг. пуштибон, ҳомӣ, пушту паноҳ; своя рука одами худӣ, ошно; сильная рука пуштибони боэътимод; иметь руку ҳомӣ доштан, пушту паноҳ доштан6. уст.: отдать кому-л. руку [и сердце] касеро шавҳар ихтиёр кардан; просить чьей-л. рукй касеро ба занӣ хостан; предложить руку и сердце кому уст. таклифи издивоҷ кардан7. разг. дараҷа, рутбаи касбӣ; токарь первой рукй харроти забардаст (моҳир), харроти дараҷаи якӯм; большой рукй негодяй нобакори гузаро8. с предлогом «под» и определением дар ҳолати … дар вазъияти; под пьяную руку дар ҳолати мастӣ <> золотые руки 1) устои гулдаст 2) у кого-л. дасташ гул аст 3) ҳунарварӣ; лёгкая рука дасти сабук; правая рука дасти рост; средней рукй миёна, миёнахел; тяжёлая рука дастони бехосият; щедрою рукою, щедрой рукой бо дасти кушод, сахиёна; в руках кого-л., чьих-л., у кого-л. дар ихтиёри касе; на руках кого-л., чьйх-л., у кого-л. 1) дар парастории касе 2) дар ихтиёри касе; не с рукй кому ноқулай, носоз, нобоб; от рукй (писать, рисовать) бо даст (дастӣ, бо қалам) навиштан (расм кашидан); по рукам! розӣ!, хуб, майлаш!; под рукой наздикак, дар зери даст; под руку аз қултуқ (аз бағал) гирифта; взять под руку кого-л. бағали касе гирифтан; под руку говорить кому бемаврид гап зада халал расондан; под руку подвернуться (попасться) кому нохост ба даст афтодан; руками и ногами, с руками и ногами, с руками - ногами 1) бо ҷону дил 2) тамоман, комилан; рука об руку даст ба даст; руки вверх! даст боло кун!; руки коротки у кого зӯр намерасад; рукой не достать (не достанешь) дастнорас будан, даст кӯтоҳӣ мекунад; руки не доходят даст намерасад, фурсат нест; рука не дрогнет у кого-л. мижааш хам намехӯрад; руки опустились (отнялись) у кого ҳавсала пир шуд; рукой подать бисёр наздик; руки прочь! от кого, чего дафъ шав(ед)!, даст каш(ед)!, даст бардор!, дастатро гир!; руки чешутся у меня 1) дастҳоям касеро зан мегӯянд 2) дастҳоям кор талаб мекунанд; в наших (ваших. его и т. д.) руках дар ихтиёри мо (шумо, вай ва ғ.)\ из рук в руки, с рук на руки даст ба даст, бевосита; из рук вон (плохо) бисьёр бад, аз ҳад зисд ганда; бади бад, гандаи ганда; из вторых рук [узнать, получить] аз даҳони касе [фаҳмидан, шунидан]; из первых рук [узнать, получить] аниқ, яқин [фаҳмидан, гирифтан]; как без рук без кого-чего ноӯҳдабаро; как рукой сняло ту дидӣ ман надидам шуд, тамоман нест шуд; на живую руку шитобкорона, саросемавор, муваққатан; на скорую руку ҳаромуҳариш, даст ба даст нарасида; на руку нечист (нечистый) дасташ калб; положа руку на сердце кушоду равшан, рӯйрост; скор на руку 1) зуд ҷазодиҳанда 2) тезкор, абҷир, тездаст; с легкой рукй чьей-л. бо ташаббуси касе; с пустыми руками бо дасти холи, дастхолӣ; с рук долой аз сар соқит; с руками оторвать чанг зада гирифтаы; брать голыми руками осон ба даст даровардан; взять себя в руки худдори кардан, худро ба даст гирифтан; выпустить из рук аз даст додан (баровардан); дать волю рукам 1) даст задан, даст расондан, даст дароз кардан 2) кӯфтан, задан, занозани кардан; дать по рукам кому-л. прост. дасти касеро кӯтоҳ кардан; держать в руках 1) что дар даст доштаи 2) кого дар таҳти назорати худ гирифтан; держать бразды правления в своих руках инони ҳокимиятро дар дасти худ доштан; держать власть в своих руках ҳокимиятро дар дасти худ нигоҳ доштан; держать вожжи в руках зимом дар даст доштан; держать себя в руках худдорӣ кардан; забрать в [свой]- руки ба даст гирифтан, мутеъ кардан; запустить руку во что, куда аз они худ кардан, соҳибӣ кардан; играть в четыре рукй дукаса роял навохтан; играть на руку кому-л. ба осиёи касе об рехтан; иметь (держать) в [своих] руках что доштан, соҳиб будан; ломать руки. даст бар сар задан, афсӯс хӯрдан; марать (пачкать) руки 1) об кого-л. бо нокасе сару кор доштан 2) обо что-л.. ба чизе даст олондан, ба кори баде даст задан; махнуть рукой на кого-что-л. даст афшондан, аз баҳри касе, чизе гузаштан; набить руку в чём, на чём моҳир шудан, малака ҳосил кардан, ёд гирифтан; нагреть руки на чем бо фиребу қаллобӣ бой шудан, таматтӯъ бурдан; наложить руку (лапу) на что зердаст (мутеъ! кардан; наложить на себя руки худро куштан; не знать, куда руки деть аз шарм саросема шудан, аз ҳиҷолат худро гум кардан; носить на руках когс 1) болои даст бардошта гаштан 2) эрка кардан, ба ноз парваридан; обагрить руки кровью (в крови) одам куштан, хун рехтан; опустить руки аз сарп худ соқит кардан; отбиться от рук бенӯхта (бесар, вайрон) шудан; отмахиваться руками и ногами, отмахиваться обёими руками қатъиян даст кашидан; плыть в руки осон (муфт) ба даст даромадан; подать (протянуть) руку [помощи] кому дасти ёрӣ дароз кардан; поднять руку на кого-л. 1) бар зидди касе даст бардоштан 2) дасти тааддӣ (таҷовуз) дароз кардан: покупать с рук аз даст харидан; попасть (попасться) в руки кого-л.. чьи-л., кому-л., к кому-л. 1) зердасти касе шуда мондан 2) ба дасти касе афтидан; попасть под горячую руку кому-л. ба ғазаби касе гирифтор шудан; прибрать к рукам 1) кого ба тасарруфи худ даровардан, зердаст кардан 2) что ба дасти худ гирифтан; приложить руку (руки) к кому, к чему даст задан, дар коре иштирок кардан; приложить руку к чему, под чем уст. даст мондан, имзо гузоштан; продать в одни руки ба як кас фурӯхтан: пройти между рук беҳуда сарф шуда мондан, бар бод рафтан (оид ба пул): развязать руки кому-л. ихтиёр ба дастг. касе додан; сбыть (спустить) с рук кого-что 1) фурӯхта халос шула;; 2) халос шудан; связать по рукам и ногам кого-л. дасту пои касеро бастан: связать руки кому-л. ҳуқуқи касеро маҳдуд кардан; сидеть сложа руки бекор нишастан, даст ба киса зада гаштан; сложить руки даст кашидан, дигар ба коре даст назадан; сойти с рук 1) кому бе ҷазо мондан, бе оқибат мондан 2) навъе гузаштан, бе ҷаиҷол гузаштан; стоять (держать) руки по швам хода барин рост истодан; умыть руки аз сари худ соқит кардан; ухватиться обеими руками за что-л. ба чизе дудаста часпида гирифтан; всё валится из рук у кого 1) кор пеш намеравад 2) ҳавсала нест; даю руку на отсечёние ба ҷонам қасам; дело горит в руках I/ кого кор ба дасти кордон аст; дело рук чьйх-л. ин кори вай: и карты (книги) в руки кому-л. панч панҷааш барин медонад; мастер на всё руки ба ҳар кор усто, ҳаркора даҳ ангушташ ҳунар; охулки на руку не положит прост. девона ба кори худ ҳушёр; сон в руку хоб рост баромад; рука руку моет погов. « даст дастро мешӯяд; чужими \рукаами жар загребать погов. бо дасти ғайр оҳаки таста хамир кардан -
15 собака
ж1. саг, кучук; дворовая собака. саги хонагй; охотничья собака саги шикорӣ; служебная собака саги пайгир2. прост. бран. саг, кучук <> его здесь каждая собака знает вайро ҳар як саги кӯча мешиносад; как собака прост. саг барин; как (что) собак нерезаных аз ҳад зиёд, хеле бисёр; [как] собака на сене на ба худам шавад, на ба кас; как кошка с собакой сагу гурба барин; собаку съел на чём, в чём ба коре устухон надорад; с собаками не сыщешь кого-что-л. ёфтанаш мушкил; вешать собак на кого-л. прост. касеро мазаммат (маломат) кардан, гуноҳро ба гардани касе бор кардан; гонять собак прост. танбалӣ кардан, бекор гаштан; нужен (нужна, нужно) как собаке пятая нога прост. ба гӯши мурда азон хондан барин; нақораи баъд аз ид барин; собака лает, ветер носит посл. абрро бонги саг зиён накунад; ак-аки сагро бод мебарад -
16 так
1. нареч. ҳамин тавр, инак, ин хел, ҳамин хел; он сказал именно так вай маҳз ҳамин тавр гуфтааст2. нареч. ин қадар, он қадар, чунон; я так много ходил, что едва стою на ногах ман чунон бисёр гаштам, ки ба зӯр пойҳоям рост меистанд3. нареч. бенатиҷа, беҷазо; это так не пройдет ин беҷазо намемонад; так оставить этого нельзя ин корро бенатиҷа монондан мумкин нест4. нареч. ҳамту, беғаразона; он сказал это просто так ӯ инро ҳамту гуфт 5.нареч. разг. худ ба худ, ҳамту; болезнь не пройдет так дард худ ба худ намемонад; я итак достану, без лестницы ман ҳамту бе нардбон ҳам мегирам6. частица разг. ҳеҷ чиз, ҳеҷ, ҳеҷ гап не; что с тобой ? - Так ба ту чӣ шуд?- Ҳеҷ гап не7. союз дар он сурат, пас,набошад, -дия; работу сделал, так можно и отдохнуть корро иҷро карда бошӣ, дам гирифтан мумкин аст; работать, так работать кор кардан бошад - кор кардандия8. частица пас; бинобар ин; хӯш; так ты мне не веришь? пас ту ба ман бовар намекунӣ?; так едем? пас меравем?9. союз аммо, вале; афсӯс, ҳайф; я говорил ему, так он не сделал этого ман ба ӯ гуфта будам, аммо вай ин корро накард10. частица бале, ҳа, оре, дар ҳакиқат; так это он? ин кас дар ҳақиқат, вай бошад?; так вы не ошиблись бале, шумо хато накардед11. частица усил. чунин; чӣ хел; я так думаю, что ты неправ ман чунин фикр дорам, ки гапи ту ҳак нест; вот у него конь так конь! аспаш кирои таъриф будааст!12. частица огранич. қариб, тахминан; человек лет так пятидесяти одами тахминан панҷоҳсола13. частица масалан, чунончӣ; в Душанбе летом жарко, так, температура в тени доходит до сорока градусов дар Душанбе тобистон гарм мешавад, масалан дар соя ҳарорат ба чил дараҷа мерасад вот так ана халос, ана, анаю мана; вот так так кор ҳамту будаастда, ана, дидӣ, халос; вот так клюква!, вот так фунт!, вот так штука! прост. аҷабо!, кора бинед-а!; всё так фарз кардем хамин тавр бошад; розӣ ҳастам, гирем ки…; давно бы так кайҳо ҳамин тавр карданатон даркор буд; за - прост. муфт, ройгон; и так [уж] бе ҳамон ҳам, бе ин ҳам; и так [уж] достаточно бе ин ҳам кифоя аст; и так далее (и т. д.) ва хоказо, ва ғайра (ва ғ.); [и] так и сяк I) ҳам ин тавру ҳамон тавр; ҳар хел; она [и] так и сяк примеряла шляпу вай шляпаро ҳам ин тавру ҳам он тавр пӯшида медид 2) (кое-как) чала-чулпа, нимкора 3)(ни то, ни сё) як навъ, на нағзу на бад; [и] так и так, [и] так и этак 1) см. [и] так и сяк 1); 2) ҳам ин тавр, ҳам он тавр, ҳам инчунин, ҳам ончунон; как [бы] не так ! ҳамин тавр набудагист!, ин тавр набошад даркор!; пусть так хуб, майлаш, бошад, ҳамин тавр бошад, бигузор; так бы ҳамин, ҳамин тавр; так бы и бросил всё ҳамин тавр ҳамаашро мепартофтам; так вот 1) инак, ҳамин тавр; так вот, слушайте, что дальше произошло [хайр набошад] гӯш кунед, охираш чӣ шуд; 2) ана [аз] барои ҳамин; так вот ему и приходится уезжать ана аз барои ҳамин аз ин ҷо рафтанаш лозим меояд; так его (их)! ҷазояш(он) бинад (бинанд)!, ҳақ!, меарзад!; так и 1) сахт, бисёр; слёзы так и льются из глаз ашк шаш катор аз чашмонаш мерезанд; солнце так и жжёт офтоб сахт месӯзонад 2) якбора, ҳамту; он так и обмер вай якбора карахт шуда монд 3) хеҷ; так они пойдёт с вами! вай ҳеҷ ҳамроҳи шумо намеравад!; так он тебя и послушал! магар вай гапи туро гӯш мекунад!; 4) нағз, хуб; я так и знал … ман нағз медонистам, ки …; так и быть шавад, шудан гирад, майлаш; так и есть дар ҳақиқат ҳам ҳамин тавр аст; так и знай(те) дониста мон(етон), дониста гир(ед), дар ёдат(он) бошад; так и знай, что это тебе не удастся дониста мон, ки ин корро карда наметавонӣ; так и надо (нужно) кому сазояш ҳамин аст, ҳаққаш ҳамин аст; так ему и надо! вай бо ҳамин сазовор аст!, ҳаққаш ҳамин!; так и так [мол, дескать] гӯё ҳамин хел; так или иначе 1) ба ҳар ҳол, ҳар тавре ки бошад 2) бо вуҷуди ин, ба ҳар ҳол; так как союз чунки, зеро ки…; я спешу, так как пора идти на работу ман мешитобам, чунки вақти ба кор рафтан шуд; так называемый ба номаш, гӯё ки; так на так прост, сар ба сар; так нет аммо; баръакс; ему надо быть дома, так нет, он ушёл вай бояд дар хона мебуд, аммо рафта мондааст; так себе ҳамту, бад не, як навъ; как вы себя чувствуете? - Так себе аҳволатон чӣ тавр? - Як навъ; так сказать вводн. ел. гуфтан мумкин; так точно воен. ҳа, ҳамин тавр; так что союз бинобар ин, барои ҳамин ҳам; времени у нас мало, так что поторопись вақтамон кам, бинобар ин ту тез бош; так чтобы союз ки…, то ки…, барои он ки…; надо выйти пораньше, так чтобы не опоздать барвақттар баромадан лозим, то ки дер намонем; будьте \так добры марҳамат фармоед, бемалол бошад, агар заҳмат нашавад -
17 до
межи қитъаи заминро то рош рондан до пахивание с (по знач. гл. допахать) рондан(и), ронда тамом кардан(и)IIпредлог с род.1. (указывает расстояние, время) то, то ба; до города осталось пять километров то шаҳр панҷ километр монд; достать до дна то ба таг расидан; до отхода поезда осталось полчаса то рафтани поезд ним соат монд; ждать до вечера то бегоҳ мунтазир шудан; до полной победы то ғалабаи комил; до особого распоряжения то фармони махсус2. (указывает на степень действия): износить до дыр то дариданаш пӯшидан; истратить до копейки то тини охир ин харҷ кардан; я удивлён до крайности ман бениҳоят ҳайронам; промокнуть до нитки шипшилтик шудан; промёрзнуть до костей сахт.хунук хӯрдан; покраснеть до корней волос аз хиҷолат суп-сурх шудан; устать до смерти бисёр шалпар шудан; обидеться до слёз сахт хафа шудан; вылить всё до капли то қатраи охирин рехтан3. (прежде) пеш аз, то; до революции пеш аз революция; до наступления холодов то хунук шудани ҳаво4. (приблизительно) қариб, тақрибан, то, то ба; зал вмещает до тысячи человек дар зал қариб ҳазор кас мегунҷад; мороз доходит до сорока градусов сармо то ба чил дараҷа мерасад5. (не больше) то; дети до десятй лет бачагони то синни даҳ; весом до пятй килограммов вазнаш то панҷ килограмм6. (указывает на лицо, предмет, которого что-л. касается) ба; мне нет до этого дела ман ба ин коре надорам; мне не до шуток (не до смеху) ҳозир ба ман шӯхӣ намефорад; что до кого-чего…, …бошад; что до меня, то я согласен гап дар бораи ман бошад, ман розӣ ҳастам <> до свидания хайр, то дидан(а); до чего … 1) (как) чунон…, бисёр…; до чего жарко чунон гарм ки…; до чего жаль сад афсӯс ки… 2) (какой) чӣ, аҷаб; до чего интересная книга аҷаб (чӣ) китоби шавқовар; до сих пор, до сих пор 1) (о месте) то ин ҷо; читайте до сих пор то ин ҷо хонед 2) (о времени) то ҳол; его нет до сих пор вай то ҳол нест; до того, как … то…; ждйте до того, как он придёт то омадани вай нигоҳ карда истед; они будут готовы до того, как он придёт то омадани вай онҳо тайёр мешаванд; до тех пор пока … то вақте ки…; до того, что… 1) (так долго, что) он қадар…; он кричал до того, что охрип вай он қадар дод зад, ки овозаш гирифт 2) (до такой степени, что) то ба дараҷае…, он чунон…, он қадар…; он до того устал, что не может двинуться вай он чунон монда шуд, ки маҷоли ҷунбидан надорад; от доскй до доскй (прочитать, выучить) аз аввал то охир, аз андаш ба бандаш (хондан, ёд кардан)IIс нескл. муз. до (овози якуми гаммаи мусикӣ ва нотаи он)\ нижвее до дои поён (паст); взять вёрхнее до дои болоро хондан -
18 нельзя
нареч. в знач. сказ. чаще с неопр.1. мумкин нест, номумкин аст; это поручение нельзя выполнить ин супоришро иҷро кардан мумкин нест2. манъ (мамнӯъ) аст, мумкин нест; здесь курить нельзя дар ин ҷо кашидан манъ аст; нельзя терять ни минуты ягон дақиқаро аз даст додан мумкин нест <> нельзя ли с неопр. мумкин не (нест) магар; нельзя ли им помочь? ба онҳо ёрӣ додан мумкин нест магар?; нельзя не… с неопр. мумкин нест, ки…; нельзя не верить этому мумкин нест, ки бовар накунем; как нельзя кстати айни вақташ, айни муддао; как нельзя лучше бисёр нағз (хуб); его приняли как нельзя лучше вайро бисёр нағз қабул карданд; нельзя сказать, чтобы… гуфтан мумкин нест ки…, наметавон гуфт ки…; дох-нуть нельзя прост. нафас рост карда на-мешавад, дами беғам зада намешавад -
19 ну
Iмежд. разг.1. (выражает побуждение) кани; ну, давайте читать! канӣ, биёед хонем!2. с род. мест. 2 и 3 л. ед. и мн. (отстань, отстаньте) биё мон(ед), биё бас кун(ед); ну тебя, надоёл! биё мон, безор шудам! // (прочь, долой) дафъ (нест, дур) шавад; ну его! равад!, дафъ шавад!3. чаще с частицами «и», «уж», «ж» выражает удивление, негодование, иронию аҷаб, аҷиб, заб; ну и трус! заб тарсончак будааст!IIчастица1. вопр. чаще в сочет. с частицей «да» (неужели) рост, ростӣ, ба рости; я сегодня уезжаю.- Да ну? ман имрӯз меравам,- Ба рости?2. вопр. в сочет. со сл. «как» разг. (что, если) агар, магар, канӣ; ну, как придет кто-нибудь? агар ягон кас омада монадчӣ?3. усил. ҳа, бале, не; ведь это неправда? - Ну, конечно, неправда! охир ин нодуруст-ку? - Ҳа, албатта, нодуруст!4. разг. (итак, наконец) охир, оқибат, дар охир, пас; ну, я пошел хайр, ман рафтам5. с неопр. ф. гл. несов. вида разг. (начал, стал) сар кард, бардошт; он вошел и ну кричать аз дар надаромада мағал бардошт6. прост. (допустим) хайрдия, хайр; ты сказал ему? - Ну, сказал ту ба вай гуфтӣ? - Хайр, гуфтам ну да 1) (как бы не так) умед накун!; осон не!; 2) (разумеется, конечно) албатта, шаке нест, ба рости; наход; ну и ну! аҷаб!; ни тору ни ну прост. аз ҷояш намеҷунбад; футы, [нуты]! наход!, ина бинед-а! -
20 что
Iмест.1. вопр. чӣ?; что это такое? ин чист?; что случилось? чӣ шуд?; чӣ гап? чӣ воқеа рӯй дод?; что с вами? ба шумо чӣ шуд?; что нового? чӣ хабари нав?2. вопр. взнач. сказ. чӣ гавр?; что больной? аҳволи бемор чӣ тавр?; ну что, как поживаете? хӯш, аҳволатон чӣ тавр аст?3. вопр. в знач. нареч. чаро, барои чӣ; что ты так кричишь? чаро ин кадар фарьёд мезанӣ?: что ты задумался? чаро ба хаёл рафтӣ? / разг. с частицей «так» чаро?; я не приду,- Что так? ман намеоям.- Чаро?4. вопр. (что ты сказал?) чӣ гуфти?, чи?5. вопр. разг. (сколько?, какую сумму?) чанд нул?, чӣ қадар?; что стоит книга? китоб чанд пул меистад?6. неопр. разг. (что-то, что-нибудь) ягон чиз, чизе; если что случится, сразу извести агар воқеае рӯй диҳад, дарҳол хабар деҳ; в случае чего мабодо…7. с отриц. чизе ки на …; о чём они только не говорили! оҳо, онҳо чизҳои бисьёр гуфтанд!, онҳо чизе ки нагуфтанд!; чего не сделаешь для тебя! чиро бароят намекунӣ!8. в устойчивых сочетаниях 1) (при оботачении сомнения): что пользы? чӣ фоида?; что толку? чӣ манфиат?; что хорошего? чӣ нағзӣ дорад? 2) (всё, любое) кадомаш ки бошад; что угодно? чӣ лозим? чӣ даркор?; что попало чизе ки бошад; что придётся чизе қи рост ояд; чем [ни] попадя прост. ҳар чизе ки ба даст омад (афтид)9. относ. ки; я незнаю, что ей нравится ман намедонам, ки чӣ чиз ба вай маъқул аст; что с возу упало, то пропало посл. что обе ки аз кӯза рехт, рехт <> а что? чаро?, барои чӣ?; не ходи сегодня гулять.- а что? - Погода плохая имрӯз ба сайру гашт набаро.-- Чаро? - Чунки ҳаво бад аст; во что бы то ни стало ҳар чӣ ки шавад, ба кадом роҳе ки бошад; вот что медонӣ чӣ, агар дони; вот что я тебё скажу медонӣ, ман ба ту чӣ мегуям; вот (вон) [оно] что ҳамин тавр; ана гап дар қучо будааст; ҳамту гӯед; в случае чего агар вокеае рӯй диҳад; до чего [же] 1) (очень, чрезвычайно) бисьёр, хеле; до чего хорошо на реке! сайри дарё хеле хуш аст! 2) (до какого состояния) ба чӣ ҳолат (аҳвол); до чего ты меня довел! ту маро ба чӣ аҳвол расондӣ!; к чему? 1) (зачем?) чӣ лозим? 2) (что бы это значило?) барои чӣ?, чӣ маънӣ дорад? его вызвали в центр.- К чему бы это? ӯро бо марказ даъват кардаанд.- Чӣ маънӣ дошта бошад?; как ни в чём не бывало ҳеч чиз нашудагӣ барин; мало ли что ҳеҷ гап не; на что [уж] (как ни, хотя и очень) ҳарчанд ки, агар чанде; не к чему ҳоҷат не, ҳоҷат надорад; ни за что 1) (ни в каком случае) ҳеҷ гоҳ, ба ҳеҷ ваҷх, ҳеҷ вақт 2) (зря, напрасно) беҳуда, бефоида, бекора; ни за что [ни про что] беҳудаву бесабаб, бе хеч чиз; ни к чему лозим не, даркор не; пока что ҳоло, дар айни ҳол; почти что кариб, тақрибан, тахминан. наздики …; с чего? дар кадом асос?, ба чӣ асос?; только что [не] қариб ки, наздикӣ …; хоть бы что кому ҳеч парво накардан; чуть что 1) агар ягон ҳодиса рӯй диҳад 2) прост. қариб ки..,; что бы ни чӣ хеле ки …; [ну] что ж хайр, майлаш; что за беда чӣ аҳамият дорад, хеч гап не; что ли магар, ми; пойти погулять, что ли? рафта сайр карда биёяммӣ?; что такое? чӣ?; что [же (ж) это] такое? ин чӣ гап худаш?; что ты? (вы?) наход?, рост?; что это за? ин чӣ?, чӣ?; что касается меня агар гап дар бораи ман равад …; что называется в знач. вводн. сл. чунон ки мегӯянд; на чём свет стоит ругать даншоми қабеҳ додан; ни во что не ставить, ни за что считать кого-л. касеро ҳеҷ шумурдан (донистан); ни с чем уйти, (остаться) дасти холӣ рафтан (мондан); чёрт знает что (сколько и т. п.) худо медонадIIсоюз1. нзъясн. ки; жалко, что ты опоздал афсӯс, кн дер мондӣ; мешок такой тяжёлый, что не поднять чувол чунон вазнин, ки бардоштан мумкин нест2. сравн. фольк. и прост. мисли…, монанди…, чун; она поёт, что соловей вай чун булбул месарояд3. разг. (хоть …, хоть) хоҳ …, хоҳ; что ты придёшь, что я, - всё равно хоҳ ту биёй, хоҳ ман - фарқ надорад; что в лоб, что по лбу погов. « Хӯҷаалӣ - Алихӯча, ду понздаҳ - якей4. входит в состав сложных союзов, напр.: потому что бинобар он ки; благодаря тому что дар натиҷаи он ки; в связи с тем что ба муносибати он ки, ба сабаби он ки; несмотря на то, \что катъи назар аз он ки, сарфи назар аз он ки …, бо вуҷуди он ки
См. также в других словарях:
как его земля носит! — (о дурном человеке.) Ср. Бесстыжие твои зенки! Грабитель! Как тебя земля носит, верблюд ты астраханский. М. Горький. Каин и Артем. Ср. Такой уж мерзавец, что даже прочие мерзавцы и те удивляются, как его земля носит. Салтыков. Круглый год. 1 е… … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона
Как его, грешника, мать сыра земля носит! — Этого греха и земля не снесет. Как его, грешника, мать сыра земля носит! См. ГРОЗА КАРА … В.И. Даль. Пословицы русского народа
Как его земля носит! — Какъ его земля носитъ! (о дурномъ человѣкѣ.) Ср. Безстыжіе твои зенки! Грабитель! Какъ тебя земля носитъ, верблюдъ ты астраханскій. М. Горькій. Каинъ и Артемъ. Ср. Такой ужъ мерзавецъ, что даже прочіе мерзавцы и тѣ удивляются, какъ его земля… … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)
не так страшен черт, как его малюют — Ср. Молодежь (к Толстому) теперь уже совсем охладевает. Я говорила всегда, что это так и будет и нечего бояться... не так страшен черт, как его малюют . Лесков. Зимний вечер. 1. Ср. Какая эта пьеса! (жизнь игрока)... Если ты возьмешь карты в руки … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона
Не так страшен чёрт, как его малюют — русская пословица Означает указание на преувеличение значимости какого либо отрицательного явления[1], относится к группе афоризмов, объединяемых признаком, который можно назвать безразличием к последствиям [2] Содержание 1 Аналоги … Википедия
Не так страшен чёрт, как его малютки — (от посл. Не так страшен чёрт, как его малюют в действительности не так страшно, как представляется; малевать рисовать, изображать; малютки дети) 1) исходное знач.; 2) о детях, доставляющих родителям много хлопот … Живая речь. Словарь разговорных выражений
Наполеон, как его увидел Абель Ганс — Наполеон Napoléon Жанр авангард Режиссёр Абель Ганс Продюсер Абель Ганс … Википедия
Наполеон, как его увидел А. Ганс — Наполеон Napoléon Жанр авангард Режиссёр Абель Ганс Продюсер Абель Ганс … Википедия
Как я встретил вашу маму (телесериал) — Как я встретил Вашу маму How I met your mother Кадр из вступительных титров Жанр Ситуационная комедия Драма Автор идеи Картер Бейз Продюсер Картер Бейз … Википедия
Не так страшен чорт, как его малюют — Не такъ страшенъ чортъ, какъ его малюютъ. Ср. Молодежь (къ Толстому) теперь уже совсѣмъ охладѣваетъ. Я говорила всегда, что это такъ и будетъ и нечего бояться... «не такъ страшенъ чортъ, какъ его малюютъ». Лѣсковъ. Зимній вечеръ. 1. Ср. Какая эта … Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)
как — нареч., частица и союз. I. нареч. 1. вопросительное. Обозначает вопрос об обстоятельствах, образе, способе действия: каким образом? [Чацкий:] Ах! как игру судьбы постичь? Грибоедов, Горе от ума. Как эта замазка попала ему в карман? Чехов, Степь.… … Малый академический словарь