-
1 йомшарту
перех.1) в разн. знач. де́лать/сде́лать мя́гким; размягча́ть/размягчи́ть, мягчи́ть, смягчи́ть (пружину, холст, душу, голос, гнев и т. п.); загла́дить ( вину) || размягче́ние, смягче́ниетирене йомшарту — смягчи́ть ко́жу
металлны утта кыздырып йомшарту — размягча́ть мета́лл на огне́
2) перен.; в разн. знач. смягча́ть/смягчи́ть (приговор, тон критики, климат, воду и т. п.) || смягче́ниехалыкара киеренкелекне йомшарту — смягчи́ть междунаро́дную напряжённость
3) рыхли́ть, разрыхля́ть/разрыхли́ть, взрыхля́ть/взрыхли́ть || рыхле́ние, разрыхле́ние, взрыхле́ниетүтәлләрне йомшарту — разрыхля́ть гря́дки
4) в разн. знач. размина́ть/размя́ть (бумагу, папиросы, творожную массу и т. п.)балчык йомшарту — размя́ть гли́ну
каткан буыннарны йомшарту — размина́ть затёкшие (засты́вшие) суста́вы
5)а) в разн. знач. расслабля́ть/рассла́бить, ослабля́ть/осла́бить (мышцы, дисциплину, бдительность)эш темпын йомшартмагыз — не ослабля́йте темп рабо́ты
б) отпуска́ть/отпусти́ть, расслабля́ть/рассла́бить, ослабля́ть/осла́бить (пояс, канат, подпругу седла, струны скрипки и т. п.)6) неперех. смягча́ться ( о погоде)көндезен һава бераз йомшартты — днём пого́да не́сколько смягчи́лась
•- йомшарта тору
- йомшарта төшү
- йомшартып әйтү
- йомшартып бетерү
- йомшартып тору
- йомшартып чыгу -
2 йомшарту
гл1. в разн зн смягчать, смягчить, размягчать, размягчить2. рыхлить, разрыхлять, взрыхлять, взрыхлить3. разминать, размять (суставы, бумагу)4. расслаблять, расслабить, ослаблять, ослабить (дисциплину) -
3 казып йомшарту
= казып күпертү подрыхли́ть, взрыхли́ть; разрыхли́ть -
4 сөяк йомшарту
= сөяк язу1) размина́ться/размя́ться (умываясь в бане, делая физические упражнения)2) немно́го вы́пить, вы́пить, что́бы снять уста́лость -
5 гаеп
сущ.1) вина́, просту́пок, прови́нностьдустыңның вак гаепләрен дә күрү — замеча́ть и ме́лкие просту́пки дру́га
гаебенә күрә җәзасы — по посту́пку и наказа́ние; како́в грех, такова́ и распла́та
гаебе юк — не винова́т
2) вина́; обвине́ниегаебе ни? — в чём (его́) вина́, в чём обвиня́ется?
гаебен йомшарту — загла́дить вину́
гаебен йолу — искупи́ть вину́
гаебен сизеп — винова́то, чу́вствуя за собо́й вину́
3) грех, предосуди́тельный посту́покгаепкә санау — осуди́ть, счита́ть за грех; досто́йный осужде́ния, порица́ния
4) недоста́ток, поро́к, изъя́нкеше эшеннән гаеп эзләү — придира́ться, выи́скивать недоста́тки у друго́го
гаепсез дус эзләмә, ялгыз калырсың — (посл.) не ищи́ дру́га без недоста́тков, оста́нешься одино́ким, в знач. (идеа́льных люде́й не быва́ет)
5) предло́г, по́водтавыш чыгарырга гаеп эзләү — иска́ть по́вод для ссо́ры
•- гаебен ачу
- андый гаеп мулла кызында да була -
6 запашник
сущ.; с.-х.запа́шникрәт араларын запа́шник белән йомшарту — междуря́дная обрабо́тка запа́шником
-
7 йомшакландыру
перех.; см. йомшарту -
8 йомшарткалау
многокр. от йомшарту -
9 йомшартылу
страд. от йомшарту1) размягча́ться, мягча́ть2) рыхли́ться, разрыхля́ться, взрыхля́тьсятүтәлләр йомшартыла — гря́дки взрыхля́ются
3) расслабля́ться, ослабля́ться -
10 йомшартышу
взаимно-совм. от йомшарту -
11 йомшату
перех.; разг; в разн. знач.; см. йомшартутавышны йомшату — смягчи́ть го́лос
җитәкчелекне йомшату — осла́бить руково́дство
гаебен йомшату — загла́дить вину́
-
12 казу
перех.1) копа́ть, вска́пывать/вскопа́ть || ко́пка, вско́пка, вска́пываниеҗир казу — копа́ть зе́млю
бакча казу — вска́пывать огоро́д
түтәл казу — вско́пка гря́дки
2) копа́ть, вы́копать, рыть, вы́рыть, разрыва́ть/разры́ть; открыва́ть/откры́ть || ко́пка, рытьёкое казу — отры́ть коло́дец
траншея казу — вы́копать транше́ю
окоп казу — вы́рыть око́п
канау казу — разры́ть кана́ву
кешегә чокыр казыма, үзең төшәрсең — (погов.) не рой я́му друго́му, сам в неё попадёшь
3) выка́пывать/вы́копать, копа́ть, рыть, убира́ть || выка́пывание, рытьёбәрәңге казу — выка́пывать карто́фель
чөгендер казу — убира́ть (копа́ть) свёклу
балык тотарга корт казу — копа́ть черве́й для ры́бной ло́вли
тамырлар казу — рыть ко́рни
4) добыва́ть/добы́ть || добы́чаташкүмер казу — добыва́ть ка́менный у́голь
алтын казу — добы́ча зо́лота
5) ковыря́ть, расковы́ривать/расковыря́ть; ковыря́ться, ры́тьсябетчәне казу — ковыря́ть у́горь
үгез алгы аяклары белән җир казый — бык ро́ет пере́дними нога́ми зе́млю
тешләрне казу — ковыря́ться в зуба́х
борын казу — ковыря́ться в носу́
6) перен. выи́скивать ( плохое), подка́пываться/подкопа́ться || выи́скивание, подка́пываниеюк-барны казу — подка́пываться по пустяка́м
•- казып барып җитү
- казып бару
- казып бетерү
- казып җыю
- казып йомшарту
- казып күпертү
- казып кертү
- казып утырту
- казып керү
- казып куптару
- казып табу
- казып ташлау
- казып тишеп чыгу
- казып утыртылган
- казып чыгару
- казып юл алу
- казып юл салу
- казып яшеренү -
13 казып күпертү
-
14 купшаклау
-
15 күңел
I сущ.1) душа́, се́рдце || душе́вный, серде́чныйкүңелне тынычландыру — успоко́ить ду́шу (сер́дце)
күңел кичерешләре — душе́вные (серде́чные) пережива́ния
күңел җылысы — душе́вная теплота́
күңел кыйналу — душе́вно страда́ть
күңел пошыну — душа́ не на ме́сте
күңел рәхәтләнү — блаже́нствовать душо́й
күңел теләү — захоте́ть
кеше күңеле - кара төн — (посл.) чужа́я душа́ - потёмки
2)а) вну́тренний, духо́вный миркүңел байлыгы — бога́тство духо́вного ми́ра
күңеле шундый — духо́вный мир его́ тако́в
б) хара́ктер, сво́йство хара́ктеракүңеле каты - теле татлы — (погов.) хара́ктер его твёрд, (но) речь сла́дка
3) расположе́ние духа́; настрое́ние, дух; самочу́вствиекүңелем бозылды — у меня́ испо́ртилось настрое́ние (от чего-л.)
4)а) симпа́тия, любо́вь; расположе́ние, устремле́ние к кому, чему-л.минем сиңа күңелем бар — у меня́ есть симпа́тия к тебе́
ана күңеле балада, бала күңеле далада — (посл.) любо́вь ма́тери - к дитя́ти, а у того́ - к степи́
б) диал. жела́ниекүңелем шул — моё жела́ние таково́
5) ду́мы, мысль, мы́сли; созна́ниекүңеле бу эштән ерак — ду́мы его́ далеки́ от э́того де́ла
6) па́мятькүңелдә йөртү (саклау) — храни́ть в па́мяти
7) интуи́ция, душа́күңеле белән сизенү — чу́вствовать, чу́ять душо́й; интуити́вно дога́дываться
күңелем алдамый — интуи́ция (меня́) не обма́нывает (меня́ не подво́дит)
8) в знач. нареч. күңелдә в уме́бишне язабыз, бер күңел(дә) — пять запи́шем, оди́н в уме́
•- күңел аздыру
- күңел аздыручы
- күңел азу
- күңел белән
- күңелем белән
- күңелең белән
- күңеле белән
- күңел белән уйлап
- күңел белән уйлау
- күңел беркетү
- күңел биздергеч
- күңел кайтаргыч
- күңел биздерү
- күңел кайтару
- күңел боегу
- күңел борчылу
- күңел тынычсызлану
- күңел бушату
- күңел газабы
- күңел газаплары
- күңел йомшару
- күңел йомшау
- күңел кайту
- күңеле кайту
- күңел киңлеге
- күңел күтәрелү
- күңел күтәрү
- күңел күтәрмәү
- күңел күтәрә алмау
- күңел нечкәртү
- күңел нечкәрү
- күңел өчен
- күңелен күрү
- күңелен табу••күңел белән дә, тәне белән дә — душо́й и те́лом
күңел(е) буш — (мне, тебе́, ему́) ску́чно, в (мое́й, твое́й, его́) душе́ пустота́
күңел даруы — бальза́м для души́; лека́рство от душе́вных мук
күңел җиңеләю — полегча́ть на душе́
күңел(не), күңелен җиңеләйтү — облегчи́ть (отвести́) ду́шу; изли́ть ду́шу
күңел иләсләнү — искуша́ться душо́й
күңел йогышу (йогу) — см. күңел яту
күңел курку — опаса́ться всей душо́й, си́льно боя́ться, тру́сить
күңел капчыгын чишү — изли́ть ду́шу (букв. развяза́ть мешо́к души́)
күңел (күңеле) киңәю — расще́дриться душо́й
күңел (күңеле) китек (сынык) — оби́женный (жизнью, обстоятельствами); впа́вший в уны́ние; нужда́ющийся в подде́ржке
күңел котырыгы (азынуы) — распу́щенность, жа́дность (до наслаждений, славы и т. п.)
күңел кошы — поэт. возлю́бленная (букв. пти́чка души́)
күңел кылы (кыллары) — поэт. стру́ны души́
күңел кылына тию — затро́нуть чу́вствительные стру́ны (души́)
күңел кымырҗу — беспоко́иться, име́ть жела́ние
күңел кытыклану — зуде́ть || зуд в душе́; лёгкое возбужде́ние в душе́
күңел кәгъбәсе (күңелгә кәгъбә) итү (кылу) — де́лать, сде́лать возлю́бленной (возлю́бленным); сде́лать да́мой се́рдца
күңел күге — поэт. духо́вный мир (букв. небеса́ души́)
күңел сүрелү — разочарова́ться; охладе́ть душо́й
күңел сыну — па́дать/пасть ду́хом; надломи́ться (вследствие неудач, разочарований и т. п.)
күңел (күңеле) тар — чёрствый, злой (душо́й); зави́стливый; скупо́й
күңел тарлыгы — чёрствость, злость в душе́; зави́стливость; ску́пость
күңел тарлыгыннан — от за́висти
күңел тартуы — влече́ние се́рдца
күңел тартылу — вле́чься, тяну́ться (о душе, сердце)
күңел (күңеле) төзек — с до́брыми чу́вствовами; добронра́вный, благонра́вный
күңел төзеклеге — до́брый настро́й души́, добронра́вие, благонра́вие
күңел (күңелеңне) төшерү — поддава́ться, подда́ться уны́нию
күңел тулу — расчу́вствоваться, доходи́ть до слёз; пла́кать от полноты́ чувств
күңел түгелү — см. күңел ташу
күңел үсү (үсеп китү) — окрыля́ться/окрыли́ться душо́й (после хорошего обращения, одобрения, успеха и т. п.)
күңел (күңеле) хуш — в до́бром расположе́нии ду́ха
күңел хушлану — удовлетворя́ться, умиротворя́ться ( малым)
күңел хушлыгы — удовлетворе́ние, умиротворе́ние, дово́льство ( малым)
күңел эрү — отта́ять душо́й
күңелгә авыр булу (килү, тоелу) — быть в тя́гость душе́; душа́ не лежи́т; дави́ть на ду́шу
күңелгә авырлык — тя́жесть на душе́
күңелеңә авыр алма, ләкин... — не воспринима́й тяжело́, но... (при нелицеприятном высказывании кому-л.)
күңелгә (кереп) утыру — ( навсегда) запомина́ться; запечатле́ться в душе́
күңелгә китерү — вспомина́ть, вспо́мнить (усилием воли, специально)
күңелгә таш булу (булып төшү) — лечь ка́мнем на́ душу (на́ сердце)
күңелгә төен (төер) — оса́док на душе́
күңелгә ут салу (ягу) — см. ут салу
күңелгә якын алу — принима́ть/приня́ть бли́зко к се́рдцу
күңелгә яту — нра́виться, понра́виться
күңелгә ятышлы (ятымлы) — уго́дный душе́
күңелдән алып ташлау — забы́ть насовсе́м, предава́ть забве́нию
күңелдән китмәү — остава́ться в па́мяти; ника́к не забыва́ться
күңелем синдә генә — то́лько к тебе́ лежи́т моё се́рдце
яшь чагында кемне сөйсәң, күңелең шуңарда була — ( песня) кого́ лю́бишь в мо́лодости, к тому́ и лежи́т се́рдце
күңелләр күтәренке — дух ( наш) бодр; настрое́ние припо́днятое
күңелең булсын! — будь по-тво́ему!
күңелне йомшарту — смягча́ть/смягчи́ть ду́шу (кого-л.), ублажа́ть (кого-л.)
- күңел җитүкүңелемне (өметемне) өзмим әле — я ещё наде́юсь на твою́ любо́вь
- күңел капчыгы
- күңел чиләге
- күңел чүлмәге
- күңел каралу
- күңел киң
- күңеле киң
- күңел китеклеге
- күңел кубу
- күңел кузгалу
- күңел кәгъбәсе
- күңел көзгесе
- күңел күзе
- күңел өшеткеч
- күңел салу
- күңел тарту
- күңел төбе
- күңел төшү
- күңел туңу
- күңел түре
- күңел түреннән
- күңел утыру
- күңел яту
- күңелгә яту
- күңелгә беркетү
- күңелгә керү
- күңелгә килү
- күңелгә салу
- күңелгә тию
- күңелдә төен булу
- күңелдә төер булу
- күңелдә төер булып калу
- күңелдә төер булып тору
- күңел ташу
- күңелгә утыру
- күңелдән чыгару
- күңелен алу
- күңелен аудару
- күңелен аулау
- күңелен сындыру
- күңелен китү
- күңел ачу
- күңелен ачу
- күңеле булу
- күңел булу
- күңелне биләү
- күңелен биләү
- күңелне бәйләү
- күңелне киң тоту
- күңелеңне киң тот!
- күңелне тырнау II сущ.; диал.грудь; торс, бюсткүңелдән ары күренми ул — то, что ни́же бю́ста, не должно́ быть ви́димым (т. е. неприлично рассматривать)
-
16 распашник
-
17 сөяк
1. сущ.1) скеле́т, опо́ра те́ласөяге җиңел — с хру́пким скеле́том; хру́пкий на вид
2) кость || ко́стныйэт күңеле - бер сөяк — (погов.) соба́чья любо́вь сто́ит одно́й ко́сточки
сөяк кыйпылчыгы — оско́лок ко́сти
сөяк эшкәртү — обраба́тывать (ре́зать) кость
сөяктән ясалган — сде́ланный из ко́сти
сөяк чире — ко́стная боле́знь
3) ист. род, "колено"; подро́д, сео́к ( у тюркских народностей), "кровь"үз сөягем — свой ро́дственник; своя́ кровь
ак сөяк — бе́лая кость ("голубая" кровь)
солтан сөяген сүкмәс — (посл.) до́брый мо́лодец своё происхожде́ние не проклянёт (букв. царе́вич не бу́дет руга́ть свой род)
4) диал.а) ко́сточка ( фруктов)б) костри́ка (льна, конопли)2. прил.костяно́й, сде́ланный из ко́стисөяк тарак — костяно́й гребешо́к; костяна́я расчёска
••- сөяк язусөяген юу — перемыва́ть ко́сточки
- сөяк тоту
- сөяген тоту
- сөяккә калу
- сөяккә калган -
18 сөяк язу
-
19 тукмау
перех.1) колоти́ть/поколоти́ть; покола́чивать || покола́чивание (чего-л.)тукма́п йомшарту — смягчи́ть покола́чиванием
2) разг. лупи́ть, бить/поби́ть, приби́ть || битьё, побо́итукма́п үтерү — бить до́ смерти; уби́ть побо́я-ми
3) разг.; перен. бить, наноси́ть уда́ры ( по врагу на войне) -
20 йомшату
гл, см йомшарту
См. также в других словарях:
йомшарту — 1. Йомшаграк хәлгә китерү; катылыгын киметү. Көпшәкләндерү, кабарту (туфракны һ. б. ш.) 2. Язу, сыгылмалырак, хәрәкәтчәнрәк итү 3. Тартып, кысып торуны киметү, бушайту, җибәрә төшү аелны й. 4. күч. Кырыслыгын, ачуын киметү; күндәмрәк, юашрак итү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
амортизация — 1. Тузу сәбәпле милекнең, әйбернең кыйммәте кими бару 2. Махсус җайланмалар ярдәмендә бәрелү сугылу тәэсирен йомшарту … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әллә — кис. 1. Сорау җөмләләрдә сорауның катгыйлыгын йомшарту өчен кулл. ярыңнан калдыңмы әллә?. Риторик сорау җөмләләрдә сорау төшенчәсен көчәйтә әллә юри әйтәләр? 2. Сорау алмашлыклары белән килеп, билгесезлек алмашлыклары ясый; әллә кайда, әллә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бәләкләү — Бәләк белән тукмаклау (чайкала торган керне) яки йомшарту (кипкән керне) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бүрттерү — 1. Суда тотып йомшарту һәм дымга туендыру (ярманы һ. б. ш.). Дымлылыгын шытып чыгарга әзер дәрәҗәгә җиткерү (орлык тур.) 2. күч. Эшләү, булдыру, уңышка ирешү әллә ни бүрттереп булмады … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дәмләү — диал. Ашамлыкны һ. б. томалап, үз парында тотып йомшарту, тәмләндерү чәй дәмләү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җебетү — 1. Каткан, кипкән әйберне суга яки башка сыеклыкка салып йомшату. Тире, сүс һ. б. ш. нәрсәләрне эшкәртү алдыннан билгеле бер вакытка суда тотып йомшарту 2. Чылату; юешләндерү арышны җебетмик, чәчәрсең аннары 3. з сыз. Туң җир эреп, юл, аяк асты… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җеп — 1. Йон, мамык, ефәк, җитен һ. б. җепселләрен бер берсенә кушып бөтерү юлы белән әзерләнгән һәм туку, бәйләү кебек эшләргә китә торган материал, эрләнмә. с. Мамык яки чүбек җебеннән бәйләнгән яки тукылган аягында җеп оек. Берничә җепне катып… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җилдерү — I. 1. Җилдертү 2. күч. Ялганлап, арттырып сөйләү, кушып сөйләү теге дөньяда алла бирер дип кенә җилдерә. II. ҖИЛДЕРҮ – диал. 1. Кайнар суда пешекләү; йомшарту яки дезинфекция өчен җиңелчә генә кайнатып алу эчәкләрне җилдерү, кыярны җилдереп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
изрәтү — 1. Каты нәрсәне йомшарту, җебетү 2. Рәхәтлеккә талдыру 3. күч. диал. Изү, сыту … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иләү — I. ф. Онны көрпәдән аерып алу өчен иләк аркылы үткәрү. Бөртекле ашлык, вак таш яки комны чистарту, сортларга аеру өчен иләк аркылы үткәрү 2. күч. Берәр эшне, мәсьәләне, кешене кат кат, төрле яклап, җентекләп тикшерү 3. күч. Күп киеп, файдаланып… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
