-
1 жап
Г.: жеп1. время, пораКеҥеж жап летняя пора;
тунемме жап время учёбы;
самырык жап молодость.
Йоча годсо пиалан жап, эҥер, олык, чодыра – чылажат ӱмыр мучкылан сӱретлалт кодеш. В. Иванов. Счастливая пора детства, реки, луга, леса – всё это оставляет свой отпечаток на всю жизнь.
2. досуг; свободное от работы времяЯра жап свободное время.
Пашам ыштыш тудо кум айдем олмеш, эскераш сурт-печым жап ыш лий йӧршеш. М. Казаков. За троих выполнил он работу, проявлять о хозяйстве своём заботу ему было недосуг.
3. подходящая, удобная пора, благоприятный моментПызле пеледеш – йытын ӱдаш жап. Пале. Цветёт рябина – время сеять лён.
4. период, эпохаМарий сылнымутан литература первый руш буржуазно-демократический революций жапыште шочын. С. Черных. Марийская художественная литература зародилась в период первой русской буржуазно-демократической революции.
5. лингв. время; категория времени (действийын ойлымо жап дек отношенийжым ончыктышо глагол форма)Кызытсе жап настоящее время,
эртыше жап прошедшее время;
жап категорий категория времени.
Полшышо глагол-влак лица да числа дене вашталтыт, жап да наклонений формышт уло. «Мар. йылме» Вспомогательные глаголы изменяются по лицам и числам, имеют формы времени и наклонения.
6. перен. часыЖапым ончале – пелйӱдат эртен улмаш. В. Юксерн. Посмотрел на часы – оказывается, уже полночь миновала.
Идиоматические выражения:
– жап шуде -
2 жап деч ончыч
Жап деч ончыч шоҥгемаш состариться раньше времени.
Идиоматическое выражение. Основное слово:
жап -
3 жап шуде
Идиоматическое выражение. Основное слово:
жап -
4 жап шуде колымаш
Идиоматическое выражение. Основное слово:
жап -
5 шуко-шагал жап гыч
Шуко-шагал жап гыч контор имне военкомым Тойкансолаш наҥгайыш. М.-Азмекей. Через некоторое время конторская лошадь увезла военкома в Тойкансолу.
Идиоматическое выражение. Основное слово:
шуко-шагал -
6 самырык жап
-
7 шушаш жап
грам. будущее времяШушаш жап причастий причастие будущего времени.
Идиоматическое выражение. Основное слово:
шушаш -
8 шӱлалташат жап уке
дохнуть некогда; очень занят, перегружен чем-л. (букв. и дохнуть нет свободы (времени)Паша пагытыште вате-влаклан шӱлалташ эрык уке. А. Эрыкан. Во время работы женщинам дохнуть некогда.
Идиоматическое выражение. Основное слово:
шӱлалташ -
9 эртыше жап
грам. прошедшее времяВозен налза да икымше эртыше жап глаголын спряженийжым палемдыза. «Мар. йылме» Выпишите и отметьте спряжение глаголов первого прошедшего времени.
Идиоматическое выражение. Основное слово:
эртыше -
10 ий нальык жап
Основное слово:
нальык -
11 кызытсе жап
лингв. настоящее времяИдиоматическое выражение. Основное слово:
кызытсе -
12 модмо жап
Идиоматическое выражение. Основное слово:
модмо -
13 тыманме жап
диал. момент; короткое времяТыманме жаплан на короткое время.
Григорий Петрович шкенжым кидышкыже нале. Тыманме жапыште ала-мыняр шонымаш вуйыштыжо пӧрдын савырныш. С. Чавайн. Григорий Петрович взял себя в руки. За короткое время в его голове провертелось несколько мыслей.
Основное слово:
тыманме -
14 заслонка
-
15 хорошенький
-
16 заслонка
жапқышРусско-казахский терминологический словарь "Медицина" > заслонка
-
17 ковш стопорный
жапқыш шөмішРусско-казахский терминологический словарь "Горное дело и металлургия" > ковш стопорный
-
18 заслон
жапқышРусско-казахский терминологический словарь "Архитектура и строительство" > заслон
-
19 заслонка
жапқышРусско-казахский терминологический словарь "Водное хозяйство" > заслонка
-
20 затвор
жапқышРусско-казахский терминологический словарь "Водное хозяйство" > затвор
См. также в других словарях:
жапқы — I зат. сөйл. Жапқыш. Амал жоқ, айтылған нәрсенің бәрі кереует ж а п қ ы ғ а мұқият оралып буылған (Қ.Тоқмырзин, Үш кие, 210). II зат. Киіз үйдің түрмелі есігі. Сұңғақ, ақ торғын келіншек есік ж а п қ ы с ы н ы ң бір шетін желп еткізіп ашып,… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
жапқылы — сын. Жапқысы бар. Киіз ж а п қ ы л ы есіктің етегін бүктелген қамшының ұшымен көтере ашып, сырттан кеуделі, ақсары өңді, дөң мұрынды жігіт кірді (М. Айымбетов, Құмөзек., 9) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
жап — зат. кәсіб. Егістікке су жіберу үшін екі жиегіне топырақ үйіп жасайтын жіңішке арық … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
жапқы — зат. Пештің алдындағы қалақша … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
жапқыш — зат. Әртүрлі заттардың үстін жабуға, қалқалауға арналған жамылғы, перде … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
жап — 1 1. (Қ орда: Сыр., Шиелі, Арал, Қарм.; Шымк.: Шәу., Қызылқ.; Қост.: Аман., Жанг.; Ақт., Ырғ.; Қарақ.) егіннің ішіне су жіберетін кішкене арық. Ж а п т а н алынған су егіске тарайды Қ орда., Қарм.). Үлкен арықтан шыққан ж а п т а р қарықтар (қ.)… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
жапқы — (Гур., Маңғ.) жабық. Ж а п қ ы қора (Гур., Маңғ.). Қой қыс күнінде ж а п қ ы қорада жатады (Гур., Маңғ.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
әжап — зат. сөйл. Ғажап. – Балаң ә ж а п екен. Бірақ оны сұрампаз етіп үйретпе (О. Сәрсенбаев, Бақыт., 137) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
жапқақ — зат. Бір нәрсенің тесігін ашып жауып, реттеп тұратын техникалық немесе биологиялық құрылғы; клапан. ≈ Машина маторының ж а п қ а ғ ы. Жүректің ж а п қ а ғ ы … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
жап-жас — сын. Кемеліне келмеген, балғын, уылжыған … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
жап жару — (Түрікм., Небид.) арық қазу. Біздер есітеміз осы жерге Момин деген түрікмен боса керек, ж а п ж а р у ғ а кеген (Түрікм., Небид.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі