-
1 ежэхын
(йожэх) неперех. гл. 1. бежать; катиться вниз/ И щIэмкIэ, егъэзыхыгъуэмкIэ, и кIэмкIэ, ищхъэрэмкIэ жэн. ИщхъэрэкIэ ежэхын.* Автобусыр бгым йожэх. Iуащхь.2. течь вниз/ Псыр егъэзыхыгъуэмкIэ, ищхъэрэкIэ жэн.Псыр ежэхын.ЩIы къатиблкIэ ежэхын см. щIы къатибл. -
2 ежэхын
неперех.1) скатываться, скатиться, спускаться, спуститься, бежать, сбежать внизджабэм ежэхын скатиться по косогору2) течь вниз (о реке, ручье). -
3 егъэжэхын
1. каузатив к ежэхын/ Ежэхын псалъэм и каузативщ.Псыр ищхъэрэкIэ егъэжэхын. Мывэр джабэм егъжэхын.2. переносное проглотить что-л./ Зыгуэр джийм едзыхын, зыIурыгъэлъэдэн.* Дыгъужьыжьым чыцI цIыкIур имыгъэныщкIуу иригъэжэхащ. фольк. -
4 блэжын
(блож) неперех. гл. 1. пробегать мимо кого-чего-л./ Жэурэ зыгуэрым блэкIын.Шур куэбжэм блэжри къэувыIащ.2. протекать ( о реке)/ Зыгуэрым ибгъукIэ псы ежэхын.Къуажэм псы блож. -
5 еджэрэзэхын
(йоджэрэзэх) неперех. гл. скатиться, свалиться откуда-л./ КIэрахъуэурэ ехын, ехуэхын, ежэхын.Машинэр щыхупIэм еджэрэзэхащ. -
6 ежэбзэхын
(йожэбзэх) неперех. гл. течь вниз, растекаясь по поверхности/ ТкIуаткIуэ гуэр жабзэурэ зыгуэрым ежэхын.Шатэр банкIым ежэбзэхын. -
7 еткIухын
(йоткIух) неперех. гл. капать вниз/ Къэвурэ, ткIуэпс-ткIуэпсурэ ежэхын.Унащхьэм телъа уэсыр еткIухащ. -
8 етIэтIэхын
(йотIэтIэх) неперех. гл. течь свеху вниз (о густой, тягучей массе)/ Зэпыш, зэпытIэтI гуэр ежэхын.Шатэр кхъуэщыным етIэтIэхащ. Тхьэвыр Iэнлъэм етIэтIэхащ. -
9 еуэрэхын
(йоуэрэх) неперех. гл. бурно катиться, течь ( о реке)/ Уэру ежэхын (псым щхьэкIэ).* Еуэрэхыу къуршыпсыжьыр ежэхырт. Т. Хь. -
10 еушкIуриехын
(йоушкIуриех) неперех. гл. с журчанием течь вниз (о речке, ручье)/ Макъ ищIу ежэхын (псым хужаIэ).* Гуэщ бжэIупэм бгъурыж псы кIантIэ цIыкIур апхуэдизкIэ ин хъуати, псы жапIэм дэуэхауэ еушкIуриехырт. Iуащхь. -
11 ецIэнтхъуэхын
(йоцIэнтхъуэх) неперех. гл. соскользнуть вниз/ ЦIантхъуэу зыгуэрым ехуэхын, ежэхын.Джабэм ецIэнтхъуэхын. -
12 ецIэфтэхын
(йоцIэфтэх) неперех. гл. стремительно сбежать, скатиться, слететь вниз/ Зыгуэрым ежэхын псынщIэу, елъэтэхын, еджэрэзэхын.ДэкIуеипIэм ецIэфтэхын. -
13 ешэрэшэхын
(йошэрэшэх) неперех. гл. течь с шумом ( о реке)/ Макъ ищIу ежэхын (псыр).Къурш псынэ цIыкIур йошэрэшэх. -
14 зэкIэлъежэхын
(зэкIэлъожэх) неперех. гл. сбежать один за другим (напр. с горы)/ ЗэкIэлъхьэужьу ежэхын.ЛъэрыжэкIэ бгым цIыкIухэр зэкIэлъежэхащ. -
15 зегъэджэрэзэхын
(зрегъэджэрэзэх) перех. гл. скатиться кубарем откуда-л./ ЛъагапIэ гуэрым джэрэзу ехын, ежэхын.ЩIалэ цIыкIухэм джабэм зрагъэджэрэзэх. -
16 зегъэжэхын
(зрегъэжэх) перех. гл. скатиться, съехать откуда-л. ; спуститься откуда-л. (напр. с горы)/ Зы лъагапIэ гуэрым ехын, ежэхын.Альпинистым кIапсэр иIыгъыу бгы задэм зригъэжэхащ. -
17 кIуэцIрыжын
(кIуэцIрож) неперех. гл. 1. протекать через что-л. (напр. через село)/ Зыгуэрым пхыжын, кIуэцIрыкIыу ежэхын.Псыр къуажэм кIуэцIрож.* Уеблэмэ ар {Балъкъ} иджыпсту шыгъуэгу хадэмкIэ кIуэцIрыжу Бабынэ къыщыхъурт. Хь. Хь.2. пробежать через, сквозь что-л./ Пхыжын, жэкIэ зыгуэрым кIуэцIрыкIын.* Сэлмэн плъэмэ, Къантемыр хадэмкIэ кIуэцIрож. Ж. Б. Вагъэм кIуэцIрыжри вэныжьым хыхьащ Хьэсанш. Щ. Ам. -
18 щыжын
I (щож) неперех. гл. скатиться, съехать с чего-л. непроизвольно/ Езыр-езыру зыгуэрым ежэхын зэрымыщIагъэкIэ.* ХьэматI и шы гупым ящыщ бгым щыжащ.. Къ. Хь.II(щож) неперех. гл. см. къыщхьэщыжын. ТхьэмыщкIэм щыжын. -
19 щIы
I 1. ( хьэрфышхуэкIэ кърагъажьэ) Земля ( планета)/ Ещанэу Дыгъэм пэщыт, цIыхухэр, псэущхьэхэр щыпсэу планетэ.* Дунейм щIалэгъуалэу тетыр фызэгухьэм, ЩIым мамырыгъэр тепщэ щыхъунщ. Iуащхь.2. почва, верхний слой земной коры/ ЩIы хъурейм и щхьэ къат и щIыIу.* Сенрэ Мэзанрэ ныбэгукIэ щIым зыхадзэри тIэкIурэ щылъащ, хьэкъей гуэрэн лъахъшэм хэлъу. Ж. Б.3. еплъ щIыгулъ. ЩIы фIыцIэ. ЩIы пшэр.4. страна/ Къэрал, хэку.Нэмыцэр ди щIым къихьэгъащ.ЩIы зэдэшх хъун оказаться равными по силе ( в национальном виде борьбы). ЩIалитIыр зэбэныхукIэ зэрытемыгъакIуэу щIы зэдэшх мэхъу.ЩIы фIыцIэм ихун сжить со света. Дзэ узым щIы фIыцIэм ирихун.ЩIы фIыцIэжьым щIэгъэлъэдэн закопать в землю, сжить со света.* Ар губжьащи щIы фIыцIэжьым ущIигъэлъэдэнщ.ЩIы фIыцIэм щIыхьэн провалиться сквозь землю.* - Елдар гъусэ щIыи зегъэхь. ЩIы фIыцIэм щIыхьами, къэгъуэт, - жиIащ {Инал}. КI. А.ЩIы хъурей земной шар.ЩIы щхьэфэ хъун! дай бог, чтоб ты превратился в прах! ( проклятие).ЩIым и гъунэ очень далеко; за тридевять земель. ЩIым и гъунэ щыIэн.ЩIым икIыжын исчезнуть, пропасть.ЩIым кIуэцIрыхун = щIы фIыцIэм щIыхьэн.ЩIым нэмыгъэсу зехьэн (лъагъун) безмерно любить, лелеять кого-л. ; с любовью и уважением относиться к кому-л. (напр. к родителям).* Зым нэхърэ адрейр нэхъ лIыхъужьу дэлъхуибл иIэт хъыджэбзым, икIи я шыпхъу закъуэр абыхэм щIым намыгъэсу ялъагъурт. Ад. таур.ЩIым псэ къыхэхьэн пробуждаться с наступлением весны ( о почве). ЩIым псэ къыхэхьэмэ, жыласэм щIадзэ.ЩIым пхрыхуам нэхъ къэщтэн предпочесть что-л. чему-л.* Фызыр апхуэдизкIэ укIытати, щIым пхрыхуам нэхъ къищтэнт.ЩIым щыщ щIыжын сровнять с землей. Унэ цIыкIур щIым щыщ ящIыжащ.ЩIым щIэпщхьэным хуэдэу = щIым пхыхуам нэхъ къэщтэн. ЩIым щIэпщхьэным хуэдэу укIытэн.ЩIым щIэхуэн = щIы фIыцIэм ихун.ЩIыр бжьэкIэ къэпщын лениться.* ЩIыр бжьэкIэ къепщри, къыпыщым тоувэ. Ад. таур.ЩIыр бзэгупэкIэ егъэбзеин = щIыр лъэдакъэпэкIэ егъэвэн нагнать страху.ЩIыр гъэпшэрын удобрять землю. ЩIыр куэншыбкIэ ягъэпшэр.ЩIыр зэгуэхуу я кум дэхуэн. Провалиться сквозь землю.* Иныжьыр абдеж иIэпхъукIри щIыр зэгуэхуу я кум дэхуа фIэкIа умыщIэну бзэхащ. Ад. таур.ЩIыр зехьэн ухаживать на землей.ЩIыр хъеин трястись ( о земле).ЩIыр щхьэцыкIэкIэ егъэпхъэнкIын = щIыр лъэдакъэпэкIэ егъэвэн.ЩIыр IэгуфэкIэ (IэгупсэкIэ) къэгъэзэн сокрушаться.* Дарихъан сымаджэ хьэлъэу, уз къыхэлъадэм и кIуэцIыкIыщIэр ичатхъэр гызу, хуэмышэчыжу щIыр IэгуфэкIэ игъазэу зепщыпщэу.. {щытащ}. КI. Т.щIы гъунэ 1. край земли, край света/ Дунейм и гъунэ, и кIэ.* - ЩIы гъунэм фыкIуэми, фысIэщIэкIынкъым, - жиIэрт иныжьым. фольк.2. граница/ Зыгуэрым бгъэдэлъ щIыр щиух.* Вгъэбыдэ фи Iуэхур щIы гъунэм, Вгъашхэ шагъдийхэр. П. Б.щIы кIапэ см. щIы гъунэ.* Индыр хъаныр тхьэгурымагъуэт, и щIы кIапэ къытехьэр занщIэу къищIэрт. фольк.щIы къат слой, пласт земли/ Хэлъ пкъыгъуэхэм елъытауэ, плъыфэкIи щытыкIэкIи щIыр IупщIэ-IупщIэу зэрызэщхьэщыкIхэм ящыщ зы.Лъэпщ и сыджыр щIы къатибл и кууагъыу хэтIат. Нарт.щIы къатибл религ. ад, преисподняя/ Диным къызэригъэлъагъуэмкIэ лIахэм я псэр здэкIуэж щIы щIагъым щыIэ дуней; ахърэт.* -ЩIы къатиблым къыщIэпхами къэгъуэт, - аращ Инал жиIар. КI. А.ЩIы къатибл ухъу провались ты в тартарары.ЩIы къатиблкIэ щIэулъадэ = щIы къатибл ухъу.ЩIы къатиблым ежэхын = щIы къатибл ухъу.ЩIы къатиблкIэ кIуэцIрыхун = щIы къатибл ухъу.щIы ныкъуэхь наем земельного участка с выплатой половины урожая хозяину/ Бэджэндэу къащта щIы Iыхьэ, гъавэу къытрахым и ныкъуэр щIыр зейм ептын хуейуэ.щIы тхьэкIумэкIыхь тушканчик/ Зи кIэбдз лъакъуитIыр нэхъ кIыхь губгъуэ дзыгъуэ лъэпкъ.щIы шэуэжа залежная земля/ Явэу щытауэ илъэс зыбжанэкIэ ямывэжа, зытемылэжьыхьыжа щIы Iыхьэ.ЩIы шэуэжахэми гъавэ тращIэу щIадзэжащ.щIы щхьэфэ поверхность земли/ ЩIым и щхьэ къат.щIы щIагъ подземелье/ ЩIым и щIагъ.II устар. зима/ Гъатхэмрэ бжьыхьэмрэ яку дэлъ щIыIэгъуэ зэман; щIымахуэ.Гъэрэ щIырэ зэхэкIа нэужьщ жылэр щIым щыхалъхьэр. -
20 журчать
II, несов., тк. 3 л. ешкIурэхын, псы ежэхын, макъ ищIу; журчит ручей псыIэрышэр йошкIурэх
Страницы
- 1
- 2