-
1 булдыру
перех.1) создава́ть/созда́ть || созда́ниеэш шартлары булдыру — созда́ть усло́вия труда́
бакчаның матурлыгын бакчачы булдыра — красоту́ са́да создаёт садо́вник
2) приобрета́ть/приобрести́, обеспе́чивать, обеспе́чить (что-л.) || приобрете́ниекабинетка шкафлар булдыру — обеспе́чить кабине́т шкафа́ми
төзүчеләр өчен җылы эш киемнәре булдырырга — обечпе́чить строи́телей тёплой рабо́чей оде́ждой
3) стро́ить/постро́ить, сооружа́ть, сооруди́ть || строи́тельство, сооруже́ниемәктәп территориясендә спорт мәйданчыгы булдыру — на террито́рии шко́лы постро́ить спортплоща́дку
4) де́лать/сде́лать; осуществля́ть/осуществи́ть, исполня́ть/испо́лнить (желание, мечту, (что-л.) обещанное, планы и т. п.) || осуществле́ние, исполне́ниетеләгеңне булдыру — осуществи́ть жела́емое
әйткәнемне һичшиксез булдырачакмын — обе́щанное обяза́тельно вы́полню
5) мочь, уме́ть (что-то делать, изготовлять и т. п.)күлмәк текмәкче идем, булдыра алмадым — хоте́л сши́ть пла́тье, но не смог
бар нәрсәне дә булдыра ул — он всё мо́жет (уме́ет), он на все ру́ки ма́стер
6) прям.; перен. обзаводи́ться/обзавести́сь (кем, чем) заводи́ть/завести́, прибрета́ть/приобрести́, справля́ть, спра́вить || приобрете́ниеышанычлы дуслар булдыру — завести́ надёжных друзе́й
балаларга өс-баш булдыру — спра́вить де́тям оде́жду
бай библиотека булдыру — пробрести́ бога́тую библиоте́ку
7) добыва́ть/добы́ть, раздобыва́ть/раздобы́тькирәк кадәр акча булдыру — добы́ть необходи́мую су́мму де́нег
8) (успе́шно) гото́вить, приготовля́ть/пригото́витьаш булдыру — пригото́вить пи́щу
мунча булдыру — истопи́ть ба́ню
••булдырган да хатын, бөлдергән дә хатын! — погов. до́брая же́нщина дом сбережёт, плоха́я - рукаво́м разнесёт (букв. жена́ и создаёт, и разоря́ет)
-
2 булдыру
гл1. создавать, создать2. справляться, справиться, осуществлять, осуществить3. приобретать, приобрести; заводить, завести4. готовить, приготовить (для еды) -
3 запас булдыру
-
4 могҗиза булдыру
твори́ть чудеса́ул - могҗиза булдырырлык кеше — он спосо́бен твори́ть чудеса́
-
5 нигез булдыру
-
6 алшарт
сущ.1) предпосы́лка (материальная, духовная, историческая)алшартлар булдыру — создава́ть предпосы́лки
уңышның алшарты — предпосы́лки успе́ха
2) лог. посы́лка -
7 бәйләнеш
сущ.1) связь, взаимосвя́зь, конта́кткультура бәйләнешләре — культу́рные свя́зи
фән һәм производство бәйләнешләре — связь нау́ки и произво́дства
туганлык бәйләнешләре — ро́дственные свя́зи
2) связь, согласо́ванность (мыслей в изложении, речи)үзара бәйләнеше булмаган сүзләр — слова́, не име́ющие свя́зи ме́жду собо́й
3)а) связь, взаимосвя́зь, отноше́ние, обще́ние ( дружеское или деловое); сноше́ния (с кем, чем-л.)авыл белән бәйләнеш тоту — держа́ть связь с дере́вней
дуслык бәйләнешләрен өзү — прерва́ть дру́жеские отноше́ния
б) связь, любо́вная связь, любо́вные отноше́ния; сожи́тельствоегет белән кыз арасындагы бәйләнеш — любо́вная связь ме́жду де́вушкой и па́рнем
в) мн. свя́зиюгарыдагы бәйләнешләр — свя́зи в верха́х
әдәбият дөньясында бәйләнешләр булдыру — завести́ свя́зи в литерату́рном ми́ре
4) связь, сообще́ние (с кем-л.; чем-л.), сноше́ние (с кем-л.; чем-л.)күрше күзәтү пункты белән бәйләнеш ничек? — какова́ связь с сосе́дним наблюда́тельным пу́нктом?
бәйләнешнең бер генә юлы калды - телефон — оста́лось то́лько одно́ сре́дство сообще́ния - телефо́н
5) связь, отноше́ние, прича́стность, каса́тельствохатның эшкә турыдан-туры бәйләнеше бар — письмо́ име́ет прямо́е отноше́ние к де́лу
бу сүзнең сиңа бернинди дә бәйләнеше юк — э́то сло́во не име́ет никако́го отноше́ния к тебе́
•- бәйләнеше булган
- бәйләнешкә керү
- бәйләнештә булу -
8 булдырту
понуд. от булдыру -
9 даими
прил.1) постоя́нный, всегда́шний, ве́чный, повседне́вныйдаими сыйфат — постоя́нное ка́чество
даими эшләр — всегда́шние дела́
даими күнегүләр — повседне́вные трениро́вки (упражне́ния)
даими бәхәсләр — ве́чные (всегда́шние) спо́ры
2) постоя́нный, неизме́нный, раз и навсегда́ устано́вленныйдаими кагыйдә — неизме́нное (постоя́нное) пра́вило
даими кадрлар булдыру — созда́ть постоя́нные ка́дры
даими куркыныч — постоя́нная угро́за
3) системати́ческий, методи́ческийдаими тәрбия эшләре — системати́ческие воспита́тельные рабо́ты
даими атып тору — методи́чный обстре́л
4) ка́дровый, регуля́рныйзаводның даими эшчеләре — ка́дровые рабо́чие заво́да
даими армия — регуля́рная а́рмия
•- даими капитал
- даими кыр
- даими магнит
- даими рәвештә -
10 запас
1. сущ.1) в разн. знач. запа́с (продуктов, хлеба, топлива, дров, боеприпасов и т. п.)кышлык запас — запа́с на́ зи́му
сүз(лек) запасы — слова́рный запа́с
сүз запасын арттыру — увели́чить слова́рный запа́с
2) запа́сы (только мн.) (угля, нефти, железной руды и т. п.)нефть запасы буенча беренче урынны тоту — занима́ть пе́рвое ме́сто по запа́сам не́фти
3) физ. заря́д2. прил.энергия запасы — заря́д эне́ргии
запа́сный, запасно́йзапас уенчы спорт. — запасно́й игро́к
запас ишек — запа́сный вы́ход
- запас калдырыпзапас юл ж.-д. — запа́сный путь
- запас җыю
- запас булдыру
- запас әзерләү
- запас ясау
- запас итеп
- запаска
- запас ка калдыру
- запас ка чыгару
- запас ка чыгу -
11 запас җыю
= запас булдыру; запас әзерләү; запас ясау запаса́ться (чем-л.), запаса́ть (что-л.) -
12 зарури
прил.1) см. зарурзарури шартлар булдыру — обеспе́чить необходи́мые усло́вия
яшәү өчен зарури булган — необходи́мый для жи́зни
2) филос. закономе́рный, закономе́рно вытека́ющий из (чего-л.) необходи́мо сле́дующий (из чего-л.) см. тж. закончалыклыҗәмгыять үсешенең зарури юнәлеше — закономе́рное направле́ние разви́тия о́бщества
-
13 могҗиза
сущ.чу́до; волшебство́; чудеса́ мн.сиңа бер зур могҗиза сөйлим — расскажу́ тебе́ вели́кое чу́до
сәламәтләнүем могҗиза кебек булды — моё выздоровле́ние бы́ло как чу́до
- могҗиза иясесәнгать могҗизалары — чудеса́ иску́сства
- могҗизалар күрсәтүче
- могҗиза кебек
- могҗиза күрсәтә торган
- могҗизаның могҗизасы
- нинди могҗиза бу? -
14 нигез
1. сущ.1) фунда́мент, основа́ние, опо́рная часть || фундамента́льныййорт нигезе — фунда́мент до́ма
таш нигез — ка́менный фунда́мент
йорт салу авыр түгел, нигез салу авыр — (погов.) не так тру́дно избу́ сруби́ть, тру́дно фунда́мент заложи́ть
һәйкәл нигезе — основа́ние па́мятника, пьедеста́л
нигез ташы — фунда́ментный ка́мень
2) зава́линканигезнең туфрагы утырган — осе́ла земля́ зава́линки
3) перен. осно́ва, исто́ки, ко́рни; родно́й, о́тчий домапа нигезен ташлап китә алмады — сестра́ не смогла́ поки́нуть родно́й дом
безнең нигезебез монда — на́ши ко́рни здесь
4) перен.а) осно́ва, основа́ние, ядро́, исхо́дный материа́л (для создания чего-л.)операның нигезенә әкият салынган — в осно́ве о́перы - ска́зка
бакчаның нигезе алма агачы булды — исхо́дным материа́лом са́да была́ я́блоня
коллекция музейның нигезе була ала иде — колле́кция могла́ стать осно́вой музе́я
б) осно́ва, основа́ние, фунда́мент, ба́за, опо́ра, гла́вное (в чём-л.)в) перен.; мн. осно́вы, нача́ла, усто́игаилә нигезләре — усто́и семьи́
хезмәт оештыруны фәнни нигезгә кору — организа́цию труда́ стро́ить на нау́чной осно́ве
5) перен.; мн. осно́вы, основа́ния, исхо́дные, основны́е положе́ния (при́нципы), нача́ладарвинизм нигезләре — основа́ния дарвини́зма
марксизм-ленинизм нигезләре — осно́вы маркси́зма-ленини́зма
6) суть, су́щность; ядро́; сте́ржень; смысл; ко́реньэш - тормышның нигезе — рабо́та - осно́ва жи́зни
хаклык нигезе — ко́рень справедли́вости
7) перен. основа́ние, причи́на, по́водәйтергә нигезем бар — у меня́ есть основа́ние сказа́ть
борчылырга нигез бар иде — был по́вод беспоко́иться
8) спец. осно́ва || основно́йсм. тж. буйлыкнигез җепләре — основны́е ни́ти
9) мат. основа́ниеөчпочмак нигезе — основа́ние треуго́льника
10) хим. основа́ниеорганик нигезләр — органи́ческие основа́ния
11) лингв. осно́ва2. прил.сүз нигезе — осно́ва сло́ва
основно́й, гла́вныйнигез шарт — основно́е усло́вие
- нигез итеп алунигез сәбәп — гла́вная причи́на
- нигез кору
- нигез булдыру
- нигез туфрагы
- нигез читәне
- нигез салу
- нигез салучы••нигез кору — исчеза́ть бессле́дно, вымира́ть/ вы́мереть
нигезен корыту — искорени́ть, уничтожа́ть/уничто́жить, стере́ть с лица́ земли́
нигез күрше — бли́зкий сосе́д
нигез ташы — краеуго́льный ка́мень
-
15 нигез кору
= нигез булдыру1) заложи́ть осно́ву2) обоснова́ться, постро́ить свой дом -
16 планлылык
-
17 хуҗалык
сущ.; в разн. знач.хозя́йство, эконо́мика || хозя́йственный; хозя́йственно-, хоз- разг.авыл хуҗалыгы — се́льское хозя́йство
аерым хуҗалык — единоли́чное хозя́йство
балыкчылык хуҗалыгы — ры́бное хозя́йство
завод хуҗалыгы — заводско́е хозя́йство
йорт хуҗалыгы — дома́шнее хозя́йство
планлы хуҗалык — пла́новое хозя́йство
социалистик хуҗалык — социалисти́ческое хозя́йство
ярдәмче шәхси хуҗалык — ли́чное подсо́бное хозя́йство
хуҗалык мәшәкатьләре — хло́поты по хозя́йству
хуҗалык кирәк-яраклары — хозя́йственный инвента́рь, предме́ты дома́шнего обихо́да
хуҗалык кирәк-яраклары булдыру — обзавести́сь хозя́йством
илнең хуҗалык тормышы — хозя́йственная жизнь страны́
хуҗалык товарлары кибете — магази́н хозя́йственных това́ров
хуҗалык юлы белән — хозя́йственным спо́собом
хуҗалык аппараты — хозаппара́т
хуҗалык договоры — хоздогово́р
- хуҗалык елырайонның хуҗалык-икътисад хәле — хозя́йственно-экономи́ческое состоя́ние райо́на
- хуҗалык исәбе
- хуҗалык итү
- хуҗалык сөрү -
18 шарт
I сущ.1) усло́вие, угово́р, тре́бование чего или чьё-л.шарт буенча — по усло́вию, согла́сно усло́виям (угово́ру)
шарт кую — ста́вить усло́вие
(кемнең) шартына (шарты белән) килешү — согласи́ться на какое-л. усло́вие, согласи́ться с каким-л. усло́вием
договор шартлары белән килешмәү — не согласи́ться с усло́виями догово́ра
2) усло́вия (только мн. ч.), обстоя́тельстваяхшы шартлар — хоро́шие усло́вия
тормыш шартлары — усло́вия жи́зни
хезмәт шартларын яхшырту — улу́чшить усло́вия труда́
шартларның торышына карап — по обстоя́тельствам
башка шартларда — в други́х усло́виях
3) усло́вия (только мн. ч.), возмо́жности (способствующие чему-л.)эшләү өчен барлык шартлар тудырылган — со́зданы все усло́вия для рабо́ты
сынаулар үткәрергә шартлар булмау сәбәпле — по причи́не отсу́тствия усло́вий (возмо́жностей) для экспериме́нтов
4) усло́вие, осно́ва, предпосы́лка для чего-л.җиңүгә ирешүнең төп шартлары — гла́вные усло́вия успе́ха (побе́ды); гла́вные предпосы́лки успе́ха
кирәкле (уңайлы) шартлар булдыру (тудыру) — созда́ть необходи́мые предпосы́лки; благоприя́тствовать, соде́йствовать
5) спец. усло́вия (только мн. ч.); исхо́дные да́нные (положе́ния, лежа́щие в осно́ве чего-л.)мәсьәләнең шарты — усло́вия зада́чи
теореманың шарты — усло́вия теоре́мы
•- шарт җөмлә
- шарт теркәгече••шартын (шартына) җиткереп — как сле́дует, чин чи́ном
II подр.шартын(а) китереп — до́лжным о́бразом, как сле́дует
сильному резкому звуку, треску, вызванных ударом, выстрелом или издаваемых ломающимся, лопающимся, разрываемым предметом: трах, бах; бабах, паф- шарт итү••- шарт иттерепшарт сындыру — рискну́ть ( о решительном человеке); см. тж. шартлатып сындыру
- шарт сыну -
19 ышаныч
сущ.1) ве́ра, дове́рие || вери́тельный, довери́тельныйышаныч грамотасы — вери́тельная гра́мота
ышаныч язуы — довери́тельный докуме́нт
җиңүгә ышаныч — ве́ра в побе́ду
ышаныч белән карау — относи́ться с дове́рием
ышанычка ышаныч белән җавап кайтару — на дове́рие отвеча́ть дове́рием
ышанычны югалту — потеря́ть дове́рие
дәүләтара ышаныч климаты булдыру — созда́ть межгосуда́рственный кли́мат дове́рия
2) наде́жда, уве́ренностьбөтен ышаныч сездә — вся наде́жда на вас
киләчәккә ышаныч белән карау — смотре́ть с уве́ренностью в бу́дущее
алдында ышанычың, артында таянычың булсын — посл. впереди́ име́й наде́жду, позади́ - опо́ру
•- ышаныч белдерү
- ышаныч күрсәтү
- ышаныч бетү
- ышаныч вотумы
- ышаныч казану
- ышаныч яулау
- ышаныч тудыру
- ышаныч язуы
- ышаныч кәгазе
- ышанычка алу
- ышанычка керү
- ышанычтан чыгу -
20 ышанычлылык
сущ.1) надёжность, ве́рность; гара́нтия; гаранти́рованностькүпернең ышанычлылыгын сынау — испыта́ние моста́ на надёжность (про́чность)
ныклы ышанычлылык булдыру — обеспе́чить по́лную гара́нтию
2) убеждённостьнык ышанычлылык белән әйтү — сказа́ть с твёрдой убеждённостью
3) достове́рность, доказа́тельность; авторите́тностьфәнни чыганакларның ышанычлылыгы — достове́рность нау́чных исто́чников
- 1
- 2
См. также в других словарях:
булдыру — 1. Барлыкка китерү, ясау, эшләү. Тормышка ашыру, үтәү (теләкне һ. б. ш.) 2. Берәр нәрсәне эшләргә көч сәләт җитү; эшли алу 3. Өлгертү (аш суны, мунчаны һ. б.) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җитештерү — 1. Җәмгыять яшәеше өчен кирәк булган матди байлыкларны тудыру, продукция, товар эшләп чыгару 2. Нәр. б. җитәрлек күләмдә әзерләү, ясап бирү. Булдыру, әзерләү (ашамлык тур.) 3. Үстерү; үстереп өлгертү (ашлык, яшелчә, җиләк җимеш тур.) 4. күч.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җыю — I. 1. Кеше яки хайваннарны төрле урыннардан бер җиргә китерү, туплау. Чәчелеп яткан яки таралып урнашкан нәрсәләрне чүпләп җыйнау, бер савытка тутыру. Җыену, алып китү өчен әйберләрне җыйнау 2. Әкренләп, берәмләп туплау, булдыру һәм күбәйтү.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
килештерү — I. 1. Ризалату, нин. б. фикергә күндерү 2. Дуслаштыру, татуландыру. II. КИЛЕШТЕРҮ – 1. Бик килешле итеп, яхшы итеп эшләү, әйтү, урынлы әйтү, булдыру 2. Нәр. б. формасын китерү, кыяфәтен булдыру 3. Ошату, ярату, хуп күрү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оештыру — (ОЕШТЫРЫЛУ) – 1. Иҗтимагый характердагы берәр оешма булдыру, төзү, шуңа нигез салу 2. Төрле чаралар белән булдыру, гамәлгә кертү. Күмәк рәвештә нәр. б. ясау, үткәрү. күч. Нәр. б. хәстәрләү, әзерләү сый оештырырга булды 3. Туплау, берләштерү; нин … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
туплау — I. ф. 1. Төрле җиргә таралган, сибелгән яки урнашкан нәрсәләрне бур урынга, бер тирәгә җыю 2. Әкренләп, аз азлап, берәмләп җыеп, үзендә булдыру. Төрле чыганаклардан нин. б. сүз, хәбәр һ. б. ш. ны алу, җыю 3. Кешеләрне берәр кеше яки оешма… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аеру — 1. Бөтенне яки тоташ нәрсәне ике яки берничә кисәккә, өлешкә бүлү, ике яки берничә итү 2. Ике яки берничә нәрсә арасында чик булдыру; әйберләрне бүлеп кую. Төркем булып бергә торган әйберләр яки кешеләр арасыннан юл яру, як якка тайпылдырып, ачык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аралау — 1. Җыелып торган кешеләрне яки тыгыз булып утырган нәрсәләрне як якка этәреп юл ачу, ара (1) булдыру 2. Сугышып яки бәхәсләшеп торучыларны аеру. Сугышучылар арасыннан берсен аерып алу, коткару. Нин. б. хәлдән йолып алып калу. Яклау, кимсетергә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
арттыру — 1. Нәр. б. сан, күләм, көч, тизлек һ. б. ш. яктан артык итү, өстәү, күбәйтү 2. Берәр хәлне, вакыйганы сөйләгәндә (язганда) үзеңнән өстәп, күпертеп сөйләү (язу). Билгеле бер чиктән, чамадан читкә чыгу 3. Нәрсәдән дә булса өлеш чыгару, үзеңә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ачу — I. ф. 1. Нәр. б. капкачын, каплаган нәрсәсен күтәреп яки читкә алып, этәреп эчен карарга, әйбер алырга мөмкинлек булдыру. Ябылган, пичәтләнгән нәрсәләрнең капкачын, бөкесен һ. б. ш. алу 2. (Ишек, капка һ. б. ш. ны) як якка яки читкә этәреп,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әвәләү — диал. 1. Нәрсәнең дә булса эчендә яки өстендә әйләндерә әйләндерә тәгәрәтү 2. Нәр. б. кул белән арлы бирле йөртеп, оештырып йомры яки башка формага китерү. Йоннан, мамыктан, һ. б. тәгәрәтеп, угалап берәр нәрсә эшләү; басу бер пар киез итек әвәләп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге