-
1 болытлар астында
под облака́ми -
2 болытлар астындагы
подо́блачный -
3 баш очындагы болытлар
-
4 известьле болытлар
зоол. известко́вые гу́бки -
5 каурыйсыман болытлар
пе́ристые облака́ -
6 сүсчел болытлар
пе́ристые облака́ -
7 болыт
I сущ.1) о́блако, ту́ча || о́блачный, тучево́йкар, яңгыр болыты — сне́жная, дождева́я ту́ча
ак болытлар — бе́лые ту́чи
яшенле болыт — грозова́я ту́ча
кара болыт якыная — надвига́ется чёрная ту́ча
болыт каплап алу — покрыва́ться облака́ми
болыт дулкыннары — о́блачные (тучевы́е) во́лны
болыт күләгәсе — тучева́я тень
2) перен.; чаще с прил. кара о чём-л. омрачающем жизнь, несущем огорчение, беспокойство о́блако, ту́чаикесенең мөнәсәбәтендә кара болыт үтте — в их отноше́ниях пробежа́ла чёрная ту́ча
якты көннәрне болыт каплады — све́тлые дни бы́ли омрачены́ ту́чами
3) перен. о́чень большо́е коли́чество, о́чень мно́го, мно́жество, вели́кое мно́жество; облака́, ту́ча, ма́сса (пара, дыма, снега и т. п.)тузан болыты — о́блако пы́ли, пы́льное о́блако
халык болыты — вели́кое мно́жество люде́й
•- болытлар астында
- болытлар астындагы••II сущ.болыт кебек (болыт сыман; болыт шикелле) — ту́ча ту́чей, сло́вно ту́ча, о́чень мра́чный, хму́рый
1) зоол. бодя́га ( пресноводная губка)2) спец. гу́бка3) гу́бка (изготовляемое из резины, синтетики, пористое упругое изделие, употребляющееся при мытье) -
8 каплану
возвр. от каплау1) покрыва́ться/покры́ться, закрыва́ться/закры́ться, укрыва́ться/укры́ться, накрыва́ться/накры́ться, прикрыва́ться/прикры́ться || прикрыва́ние, прикры́тиеюрган белән баштан каплану — укры́ться одея́лом с голово́й
китаплар тузан белән капланган — кни́ги покры́ты пы́лью
простыня белән каплану — закры́ться простынёй
2) закрыва́ться/закры́ться, загора́живаться/загороди́ться, заслоня́ться/заслони́ться, прикрыва́ться/прикры́ться (от чего-л.) || засло́н, прикрыва́ние, прикры́тиекояштан каплану — заслони́ться от со́лнца
яңгырдан каплану — прикры́ться от дождя́
сугудан куллары белән каплану — закры́ться рука́ми от уда́ра
газет белән уттан каплану — загороди́ться газе́той от све́та
3) покрыва́ться/покры́ться, затя́гиваться/затяну́ться, подёрнуться, завола́киваться/заволо́чься, застила́ться/застла́тьсяелга томан белән капланды — река́ застла́лась тума́ном
палуба пар белән капланды — па́луба заволокла́сь па́ром
күзләр яшь белән капланды — глаза́ подёрнулись слеза́ми
4) покрыва́ться/покры́ться, накла́дываться/наложи́тьсякастрюльләр эмаль белән капланган — кастрю́ли покры́ты эма́лью
картина лак белән капланган — карти́на покры́та ла́ком
5)а) покрыва́ться/покры́ться, зараста́ть/зарасти́бакча сарут белән капланды — огоро́д заро́с пыре́ем
җир үлән белән капланды — земля́ покры́лась траво́й
б) покрыва́ться/покры́ться, усе́иваться/усе́ятьсябит кызыл таплар белән капланды — лицо́ покры́лось кра́сными пя́тнами
картның маңгае җыерчыклар белән капланган — лоб у старика́ покры́т морщи́нами
чиста күк йөзе миллион йолдыз белән капланды — чи́стое не́бо усе́ялось миллио́нами звёзд
бите сипкел белән капланган — лицо́ покры́то весну́шками
6) покрыва́ться/покры́ться, оку́тываться/оку́таться, охва́тываться/охвати́ться, обвола́киваться/обволо́чься, затя́гиваться/затяну́ться, завола́киваться/заволо́чьсякүк йөзе кара болытлар белән капланды — не́бо покры́лось, затяну́лось чёрными ту́чами
урман караңгылык белән капланды инде — лес уже́ оку́тался (обволо́кся) мгло́ю
кояш болытлар белән капланды — со́лнце заволокло́сь ту́чами
7) покрыва́ться/покры́ться, заглуша́ться/заглуши́ться || покры́тиедикторның белдерүе мотор тавышы белән капланды — объявле́ние ди́ктора заглуши́лось шу́мом мото́ра
8) закрыва́ться/закры́ться, затя́гиваться/затяну́ться || закры́тие, затя́гиваниетәндәге җәрәхәт күптән капланды инде — ра́на на те́ле давно́ уже́ затяну́лась (закры́лась)
9) закрыва́ться/закры́ться, заку́пориваться/заку́пориться (о порах, отверстиях и т. п.) || закры́тие; заку́порка10) покрыва́ться/покры́ться, возмеща́ться/возмести́ться, компенси́роваться, восполня́ться/воспо́лниться || покры́тие, возмеще́ние, компенса́циябарлык югалтулар капланды — все поте́ри возмести́лись
юл чыгымнары капланды — доро́жные расхо́ды покры́лись
11) опроки́дываться/опроки́нуться, перевёртываться/переверну́ться || опроки́дывание, перевёртываниекөймә капланды — ло́дка переверну́лась
вареньелы савыт төшеп капланды — посу́да с ва́реньем опроки́нулась
12) па́дать, упа́сть ничко́м, лицо́м внизйөзтүбән каплану — упа́сть лицо́м вниз
13) задыха́ться/задохну́ться, не име́ть возмо́жности дыша́ть; подави́тьсятамакка төтен каплану — задохну́ться ды́мом
сулу каплану — задыха́ться
14) перен.; разг.а) броса́ться/бро́ситься, кида́ться/ки́нутьсяязын шәһәр халкы яшелчәгә каплана — весно́й жи́тели го́рода набра́сываются на о́вощи
б) перен.; разг. ли́пнуть, прилипа́ть/прили́пнутькитабына капланган, аерып булмый — прили́п к кни́ге свое́й, не оторвёшь
••капланып киткере! — чтоб ты подави́лся! пропади́ ты про́падом!
-
9 акрын
1. нареч.1) ме́дленно, ти́хо (ходить, двигаться, ехать)2) ме́дленно, нерасторо́пно, не торопя́сьакрын гына урыныннан кузгалды — не торопя́сь дви́нулся с ме́ста
кабаланмый, акрын эшли — не суети́тся, де́лает нерасторо́пно
3) ти́хо, бесшу́мно, тихо́нько ( постучать в дверь)акрын гына якынлашу — тихо́нько подкра́дываться
4) негро́мко, вполго́лоса, шёпотом, е́ле слы́шноакрын гына сызгыру — негро́мко сви́стнуть
акрын сөйләшәләр, сүзләре аңлашылмый — разгова́ривают шёпотом, слов не разобра́ть
5) до́лго, ме́дленно ( о времени)төн акрын үтте — ночь прошла́ ме́дленно
6) постепе́нно, понемно́гу, потихо́ньку, ма́ло-пома́лусм. тж. акрын-акрынболытлар акрын гына куера бара — ту́чи потихо́ньку сгуща́ются
7) е́ле заме́тно, слегка́2. прил.акрын гына селкенеп тору — е́ле заме́тно кача́ться
1) ме́дленный, ти́хийакрын адымнар белән — ме́дленными шага́ми
2) медли́тельный, нерасторо́пныйакрын кеше — нерасторо́пный челове́к
3) ти́хий, негро́мкий, е́ле слы́шныйакрын тавыш белән — ти́хим го́лосом
• -
10 алсу
прил.1)а) розова́тый, ро́зовый ( цвет); розова́того (ро́зового) цве́та (солнечные лучи, края облаков в лучах заходящего солнца)алсу акшарлы стена — стена́ с розова́той побе́лкой
алсу күлмәк — розова́тое пла́тье, пла́тье ро́зового цве́та
алсу таң — румя́ная заря́
алсу болытлар — ро́зовые облака́
б) румя́ный, румя́ненький ласк. (тело младенца, лицо, щёки, яблоки)а) ро́зово-, румя́но-алсу яңаклы — розовощёкий, румя́ненький
б) в цветообозначениях розова́-то-, ро́зово-, румя́но-, с розова́тым (ро́зовым, а́лым, румя́ным) отте́нком; розова́то- (розова́то-румя́но)...-го цве́таалсу-саргылт нур — розова́то-жёлтый луч; луч розова́то-желтова́того цве́та
алсу-сары алма — ро́зово-жёлтое я́блоко
алсу-шәмәхә — ро́зово-фиоле́товый; розова́то-фиоле́товый
•- алсу битле
- алсу йөзлеләнү -
11 бакырлану
I страд. от бакырлаулуди́ться; быть лужёнымII неперех.бакырланган савыт — лужённая ме́дью посу́да
принима́ть/приня́ть ме́дно-кра́сный и́ли багро́вый цвет ( о человеческом теле)болытлар бакырлана башлады — ту́чи ста́ли багрове́ть
бакырланган йөзе, кызаргандыр күзе — фольк. у него́ лицо́ ста́ло багро́вым, глаза́ покрасне́ли
-
12 баш
1. сущ.1)а) в разн. знач. голова́, башка́ прост. || головно́йбаш авыруы — головна́я боле́знь
б) о волосах на голове; башы такыр кырылган голова́ его́ (человека́) гла́дко вы́бритабаш тарау — расчеса́ть во́лосы, расчеса́ться
в) головно́й убо́рбашыгызны салыгыз — сними́те головно́й убо́р
2) перен. голова́ - ум, ра́зум, сообрази́тельность, смека́лка, смёткабу егеттә баш бар — у э́того джиги́та голова́ на плеча́х (т. е. он умён, сметлив, смекалист)
башың бармы синең, юкмы? — сообража́ешь ты и́ли нет (букв. есть у тебя́ голова́ и́ли нет)
3) голова́, голо́вушка (в знач. живая душа, человек, личность)баш исән булсын — была́ бы голова́ цела́
кая гына бармый, ниләр күрми егет башы белән ат башы — ( песня) где то́лько не побыва́ют, чего́ то́лько не испыта́ют голо́вушки до́брого мо́лодца да до́брого коня́
4)а) верх, верху́шка; верши́на, голо́вка, маку́шка; агач башы верху́шка (маку́шка) де́ревабагана башы — верх столба́
кашлак башы — верши́на холма́, возвыше́ния, го́рки
б) кры́шка, кро́вля, застре́ха; лапас башы кро́вля лаба́заөй башы — кры́ша до́ма
5) голо́вка, ко́лос, колосо́к, метёлка ( у травянистых растений)арыш башы — ко́лос ржи; тары башы метёлка про́са
6) голо́вка; лу́ковица, лу́ковка; коча́н; кәбестә башы коча́н капу́стысарымсак башы — лу́ковка, лу́ковица чеснока́
7)а) голо́вка, головна́я часть; наконе́чник, ко́нчикбармак башы — ко́нчик па́льца
сөңге башы — наконе́чник копья́
шырпы башы — голо́вка спи́чки
б) шля́пка; колпачо́ккадак башы — шля́пка гвоздя́
күчәр башы — колпачо́к о́си́
8) носо́к; оек башы носо́к чулка́, носко́витек башы — носо́к сапога́
9)а) коне́ц, ко́нчик, один из двух концо́в чего-л.карандаш башы — ко́нчик карандаша́
таяк башы — коне́ц па́лки
б) кра́ешек, специа́льно сде́ланная концева́я частьтастымал башы — концева́я часть полоте́нца
в) один из концо́в дере́вни, села́ и т. п., примыка́ющая к па́мятному ме́сту, к обы́чной принадле́жности любо́го селе́ниякүпер башы — часть у́лицы и́ли доро́ги у вхо́да на мост
10) нача́ло; нача́льный этапкөз башы — нача́ло о́сени
май башларында — ( приблизительно) в нача́ле ма́я
язгы чәчү башы — нача́ло весе́ннего се́ва
11) исто́к, исто́ки, верхо́вьеинеш (елга) башы — исто́к ручья́ (реки́)
12) нача́ло, нача́льный исто́чникмал башыбыз тавык булды — нача́лом на́шего животново́дства бы́ли ку́ры
13) загла́вие (книги, сочинения; главы, раздела)мәкалә баш белән чыкты — статья́ вы́шла (с таким-то) загла́вием
14) разг. квашня́, квашени́на, смесь с заква́скойкамыр башы — те́сто, оста́вленное на заква́ску
баш ясау — ста́вить те́сто на ква́шение
15) глава́, глава́рь, нача́льник, верхово́д, предводи́тель и т. п.хөкүмәт башы — глава́ прави́тельства
гаскәр башы — кома́ндующий а́рмией
16) в косв. п. верхово́дство, руково́дство; главе́нствоэш башына куелган — поста́вленный во главе́ де́ла (на руково́дство де́лом)
экспедиция башында — во главе́ экспеди́ции
17) в косв. п.; разг. нос, голова́, ры́ло (в знач. челове́к, ка́ждый, вся́кий)кеше башыннан — с но́са (с каждого участника чего-л.)
солдат башына — на ка́ждого солда́та; см. тж. борын
18) шту́ка, голова́, голо́вка ( счётная единица некоторых предметов)бер баш терлек — (одна́) голова́ скота́
ике баш суган — две голо́вки (лу́ковицы) лу́ка
өч баш шикәр — три шту́ки са́харной головы́
19) в ф. исх. п. баштан; с... головы́ ( в определённом умственом состоянии)исерек баштан — с пья́ной головы́, будучи пья́ным, в пья́ном состоя́нии
кызган баштан — в состоя́нии возбужде́ния, под горя́чую ру́ку
••ирекле баштан утка кермиләр — посл. с во́льной голово́й (без принужде́ния) в ого́нь не ле́зут
акыл яшьтә түгел, башта — посл. (букв. ум не от во́зраста, а от головы́)
ике тәкә башы бер казанга сыймас — посл. два медве́дя в одно́й берло́ге не живу́т (букв. две бара́ньи го́ловы не мо́гут помести́ться в одно́м котле́)
2. прил.баш та баш, шалкан башы да баш — погов. (букв. и голова́ - голо́вка, и голо́вка ре́пки - голо́вка, т. е. не всякая голова умна)
1)а) гла́вный; важне́йший, пе́рвыйбаш кеше — гла́вный челове́к
баш инженер — гла́вный инжене́р
баш роль — гла́вная роль
баш сәбәп — гла́вная причи́на
баш урам — гла́вная у́лица
б) гла́вный, глав-баш врач — главвра́ч, гла́вный врач
2) головно́й, пе́рвый по счёту; иду́щий впереди́баш канал — головно́й кана́л
баш отряд — головно́й отря́д
3) загла́вныйбаш мәкалә — загла́вная статья́
•- баш айкау
- баш бармак
- баш бау
- баш изәү
- баш исәбе
- баш капкачы
- баш киеме
- баш килеш
- баш кисү
- баш кич
- баш көн
- баш кода
- баш кую
- баш күнәк
- баш очы
- баш сабу
- баш сабынлау
- баш сөяге
- баш тарагы
- баш төрү
- баш турысы
- баш түбәсе
- баш хәреф
- баш чәркәсе
- баш чыгару
- баш чыңлау
- баш чыңы
- баш яулыгы
- баштан каплану
- баштан сыйпау••- баш аву- баш авыраю
- баш алу
- баш арты
- баш асты
- баш әйләндергеч
- баш әйләндерү
- башын әйләндерү
- баш әйләнү
- баш бармак кебек
- баш бармак шикелле
- баш бармактай
- баш бәйләнү
- баш бетү
- баш бирмәү
- баш бөгү
- баш булу
- баш вату
- баш җитү
- баш иеп бару
- баш иеп килү
- баш ию
- баш йөртү
- баш кагу
- баш калкыту
- баш катыру
- баш кашу
- башын кашу
- баш килү
- баш китәрлек
- баш күккә тию
- баш түбәгә тию
- баш күккә тия язу
- баш түбәгә тия язу
- баш күрсәтү
- баш күтәрмичә
- баш күтәрмәстән
- баш күтәрү
- баш мал
- баш ат
- баш ору
- баш очында болыт
- баш очындагы болытлар
- баш өсте
- баш өстеннән йөрү
- баш өстеннән карау
- баш салу
- баш ташлау
- баш тоту
- баш төртү
- баш түнү
- баш чайкау
- баш югалту
- баш яр
- башка атлану
- башка менү
- башка ишәк типкән
- башка ишәк типмәгән
- башына тай типкән
- башына тай типмәгән
- башка сугу
- башны алып китү
- башны алып качу
- башны алып олагу
- башны алып таю
- башны ашау
- башны җую
- башны ию
- башны кисәргә бирәм
- башны салу -
13 баш очында болыт
= баш очындагы болытлар ту́чи над голово́й (об опасности, угрозах для кого-л.) -
14 биектә
нареч.на высоте́, наверху́; высоко́биектә очу — лете́ть высоко́
биектә болытлар өстендә — высоко́ над облака́ми
-
15 бөдрә
1. прил.кудря́вый, курча́вый, кудря́венький, кудрева́тый, кучеря́вый прост. ( только о волосах); вью́щийся, в завитка́х (кольцах, локонах)бөдрә бәрән кебек — кудря́вый как бара́шек
бөдрә чәч — кудря́вые (вью́щиеся) во́лосы
бөдрә баш — курча́вая (кудря́вая) голова́
2. сущ.бөдрә малай — кудря́вый ма́льчик
1) ку́дри, ло́коны, завитки́; завиту́шки; кудря́шкибөдрәләрне җил туздыра — ве́тер развева́ет ку́дри
2) перен. кудря́вый, курча́выйбөдрә болытлар — кудря́вые облака́
бөдрә каен — кудря́вая берёза
•- бөдрә чәчле -
16 дулкынсыман
прил.волни́стый, волнообра́зныйдулкынсыман болытлар — волнообра́зные ту́чи
дулкынсыман чәчләр — волни́стые во́лосы
дулкынсыман бизәкләр — волни́стые узо́ры ( на ткани)
дулкынсыман хәрәкәт — волнообра́зное движе́ние
-
17 ерма
сущ.1) проры́всу ермасы — во́дный проры́в
болытлар ермасыннан ай күренеп калды — сквозь проры́в облако́в промелькну́ла луна́
2) спец. шли́ца (юбки, плаща) -
18 известьле
прил.известко́вый, содержа́щий и́звестьи́звестьле су — известко́вая вода́
и́звестьле ашламалар — известко́вые удобре́ния
-
19 иңләү
перех.1) простира́ться в ширь чего-л., располага́ться, охва́тывая всю ширину́күкне иңлә́п болыт килә — охва́тывая всё не́бо, идёт туча
2) занима́ть (какое-л. место, пространство)бәрәңге кыры 10 гектар җирне иңлә́п тора — карто́фельное по́ле занима́ет пло́щадь в 10 га
3) исходи́ть, объезжа́ть/объе́хатьилне аркылыга-буйга иңлә́ү — объе́хать страну́ вдоль и поперёк
4) измеря́ть/изме́рить (длину, ширину, объём и т. д.)адымлап иңлә́ү — изме́рить шага́ми
5) обступа́ть/обступи́ть, охва́тывать/охвати́ть со всех сторо́н (о деревьях, горах, строениях)беседканы төрле яктан сирень куагы иңлә́п алган — куст сире́ни охвати́л бесе́дку со всех сторо́н
6) перен. охва́тывать/охвати́ть, включа́ть в сфе́ру своего́ де́йствиязабастовкалар бөтен Россияне диярлек иңлә́п алды — забасто́вки охвати́ли почти́ всю Росси́ю
7) охва́тывать/охвати́ть кого-л.; что-л. глаза́ми, взо́ром, взгля́дом; оки́дывать что-л. (горизонт, ширину реки и т. д.)8) застила́ть, закрыва́ть, завола́кивать/заволо́чь, обвола́кивать/обволо́чь, затя́гивать/затяну́ть || завола́кивание, обвола́киваниекүкне болытлар иңлә́п алды — не́бо заволокло́ ту́чами
9) перере́зать, проходи́ть (идти, пролегать) поперёк чего-л.10) диал. охва́тывать/охвати́ть, обхва́тывать/обхвати́ть || обхва́т, охва́тагач кәүсәсен иңлә́п алу — обхвати́ть (рука́ми) ствол де́рева
-
20 йөзмә
I прил.1) плаву́чий, пла́вающий (дом отдыха, ресторан, госпиталь и т. п.)йөзмә бозлар — плаву́чие льди́ны
йөзмә болытлар — плаву́чие облака́
2) тех. пла́вающиййөзмә кискеч — пла́вающий резе́ц
3) наплавно́й (устраиваемый на плавучих опорах - баржах, понтонах, лодках и т. п.)йөзмә күпер — наплавно́й мост
йөзмә корылмалар — наплавны́е сооруже́ния
•II сущ.; хим.
См. также в других словарях:
өем — 1. Берәр урынга калку итеп өеп куелган яки калку хасил иткән нәрсә. Тәртипсез рәвештә өелеп яткан нәрсә 2. Берсе өстенә икенчесе күп итеп, тәртип белән өеп куелган нәрсәләр кирпеч өеме 3. Киптерү өчен җиргә утыртылып, өстеннән көлтә белән каплап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Юнус, Миргазиян — В Википедии есть статьи о других людях с такой фамилией, см. Юнусов. Миргазиян Юнус Миргазиян Юныс Имя при рождении: Миргазиян Закирович Юнусов Дата рождения: 25 мая 1927(1927 05 25) (85 лет) … Википедия
Миргазиян Юнус — Миргазиян Юныс писатель Дата рождения: 25 мая 1927 … Википедия
Юнус Миргазиян — Миргазиян Юнус Миргазиян Юныс писатель Дата рождения: 25 мая 1927 … Википедия
Уразова, Гузель Аскаровна — Гузель Уразова 220px Профессиональная фотография Основная информация Дата рождения 8 января 1982(1982 01 08) (30 лет) Место рождения … Википедия
агу — I. и. 1. Тере органнарны зарарлый, үтерә торган матдә 2. күч. Күңелне яралый, әрнетә торган нәрсә, мәкерле явызлык, зәһәрлек. с. Явыз, мәкерле, зәһәр агу телле кеше. АГУ ҮЛӘНЕ – Түндербаш. II. АГУ – ф. 1. Берәр юнәлештә агым булып хәрәкәт итү.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аязлык — 1. Аяз булу 2. Болытлар арасындагы ачыклык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җәймә — I. и. 1. Түшәк, матрас өстенә җәелә торган материя, түшәк япмасы; простыня 2. Ашъяулык, өстәл япмасы, эскәтер 3. Токмач кисү һ. б. өчен юка итеп җәелгән камыр 4. Юка итеп җәеп пешерелгән камыр ашы. II. ҖӘЙМӘ – с. 1. Җәелгән, җәенке җәймә авыз 2.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ишелеп — күч. Бик яхшы, мул, куе булып. Бик күп булып, берсе өстенә икенчесе өелеп (болытлар, төтен, дулкын һ. б. ш. тур.). II. ИШЕЛҮ – 1. (Ишү (II) 2. күч. Боргалану елан төсле ишелеп 3. Сарылу, назланып сыену … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
оешык — с. сир. 1. Бергә укмашкан, оешкан, чәбәләнгән оешык йон, оешык болытлар 2. диал. күч. Тыныч, талгын … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өзгәләнү — 1. Ертылу, ертылып бетү; аерым кисәкләргә бүлгәләнү (кием һ. б. ш.) 2. Нәрсәдә дә булса ачык аралар, ачыклыклар барлыкка килү; ертылган, теткәләнгән кебек булып күренү өзгәләнгән соры болытлар агыла 3. күч. Бик нык борчылу, ачыргалану, газаплану … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге