-
1 берәгәйле
1. прил.; разг.полноце́нный, досто́йный, са́мый лу́чший, са́мый хоро́ший2. нареч.ике булганчы бер булсын да, берәгәйле булсын — погов. пусть бу́дет оди́н-еди́нственный, но са́мый лу́чший; лу́чше ме́ньше, да лу́чше
как сле́дует, до́лжным о́бразом; ве́ско, ме́ткобер әйтте, берәгәйле әйтте — сказа́л раз, но ме́тко
••бер эшлә, берәгәйле эшлә — погов. де́лай раз, но де́лай как сле́дует
-
2 берәгәйле
-
3 берәгәйле
меткий -
4 берәгәйле
umg. wertvoll; hohen Anforderungen f. / pl. entsprechend; qualifiziert -
5 берәгәйле
нар. 1) сильно, как следует (например, ударить) 2) наилучшим образом, хорошо 3) веско -
6 билдәле бер урынға бәйле
локальный -
7 однодомный
-
8 сильный
-ая; -ое1) көчле, куәтле, гайрәтле, кодрәтле2) берәгәйле, каты, нык, көчле3) нык[лы], көчле, чыдам4) нигезле, төпле5) зур, көчле, тирән, ачы, авыр6) көчле, каты7) куәтле, көчле8) көчле, сәләтле•- сильные слова
- сильные выражения
- сильный пол -
9 сопряжённый
-
10 протекторат
мпротекторат (формаль яктан мөстәкыйль булган бер илнең икенче бер зур илдән бәйле булуы; шундый бәйлелектәге ил) -
11 Почта. Телефон
-
12 анысы
мест. указ.1)а) тот, та, тоанысын түгел, бусын бир — пода́й не тот (ту, то), а э́тот (э́ту, э́то)
анысы да ярамый, монысы да ярамый — ни тот, ни друго́й не подхо́дят
комбайнның анысында күршем эшли — на том комба́йне рабо́тает мой сосе́д
б) при замещении сл., имеющих ф. только мн. теанысын сорамаган идем бит күзлекнең — я же не те очки́ проси́л
2) э́то, сие́анысы вак эш — э́то ме́лочи
анысы безгә бәйле түгел — то (сие) от нас не зави́сит
анысына вакыт җитмәде — на э́то не хвати́ло вре́мени
ярый, анысын эштән соң сөйләшербез — ла́дно, поговори́м об э́том по́сле рабо́ты
3) в знач. нареч. анысында в тот раз, тогда́анысында бу киноның эчтәлеген аңлап бетермәгәнмен — (в тот раз) я не до конца́ по́нял, ока́зывается, содержа́ние э́той карти́ны
4) в знач. частицы -то (коне́чно)авызыннан сер чыкмый анысы — секре́ты-то он (коне́чно) уме́ет храни́ть
булышырлар анысы — помо́чь-то помо́гут (коне́чно)
сынатмассыз анысы — подвести́-то не подведёте (коне́чно)
•- анысы да бер эш
- анысы да монысы
- анысы анда, монысы монда
- анысын анда, монысын монда
- анысыннан да бигрәк -
13 бәйләнү
1) страд. от бәйләү 1)-7)2) возвр. свя́зываться/связа́ться, привя́зываться/привяза́ться; скрепля́ться/скрепи́ться, соединя́ться/соедини́ться || свя́зывание, скрепле́ние, соедине́ниебаулар белән бәйләнеп — связа́вшись (привяза́вшись) верёвками
язмышларыбыз безнең бергә бәйләнгән — су́дьбы на́ши вме́сте скреплены́
3) перен. привя́зываться/привяза́ться (к кому-л.; чему-л.)дусларыма йөрәгем белән бәйләндем — се́рдцем привяза́лся к друзья́м
Казан халкы Тукайга бик нык бәйләнгән — каза́нцы о́чень си́льно привя́заны к Тука́ю
4) разг.; пренебр. свя́зываться/связа́ться, сближа́ться/сбли́зиться, спу́тываться/спу́таться, вступи́ть в (какие-л.) отноше́ния, связь; завести́ о́бщие дела́ ( обычно предосудительные)тагын шул хулиган белән бәйләнгән — опя́ть связа́лся с тем хулига́ном
ул бер тол хатын белән бәйләнде — он спу́тался с одно́й вдово́й
җүләр белән бәйләнмә инде! — с дурако́м лу́чше не свя́зывайся!
5) свя́зываться/связа́ться; бра́ться/взя́ться, принима́ться/приня́ться (за что-л. невыгодное или предосудительное)юкка бу эшкә бәйләндем — зря взя́лся за э́ту рабо́ту
6) перен. завя́зываться/завяза́ться, начина́ться/нача́ться, возни́кнутьсөйләшү бәйләнеп китә алмый — разгово́р не мо́жет завяза́ться (разгово́р не завя́зывается)
7) перен. заплета́ться, е́ле воро́чаться ( о языке)дулкынланудан тел бәйләнә — от волне́ния язы́к заплета́ется
8)а) придира́ться/придра́ться (к кому-л.; чему-л.) прицепля́ться/прицепи́тьсясүзгә бәйләнү — придира́ться к сло́ву
вак-төяк нәрсәләргә бәйләнү — цепля́ться к пустяка́м
б) привя́зываться/привяза́ться, пристава́ть/приста́ть || пристава́ниебәйләнеп йөдәтү — изводи́ть пристава́нием
бәйләнмәгез миңа, мин бернәрсә дә белмим — не пристава́йте ко мне, я ничего́ не зна́ю
кешенең бәхете үзенә бәйләнгән — сча́стье челове́ка зави́сит от него́ самого́
эш зур кыенлыклар белән бәйләнгән — рабо́та сопряжена́ с больши́ми тру́дностями
10) страд. от бәйләүа) привя́зываться/привяза́тьсяагачка бәйләнгән — привя́зана к де́реву
б) свя́зываться/связа́ться, быть свя́заннымтөеннәр күптән бәйләнгән — узлы́ давно́ свя́заны
-
14 тел
I сущ.1)а) анат. язы́к (человека и животных) || языково́й; -язы́чныйтел очы — ко́нчик языка́
арткы тел авазлары — заднеязы́чные зву́ки
тел дигән арыслан теш дигән текмә артында торсын — (посл.) скрипи́ зуба́ми, но терпи́ - не проговори́сь (букв. лев, называ́емый языко́м, до́лжен находи́ться за частоко́лом, называ́емым зуба́ми)
сыерның сөте җиленендә түгел, телендә — (посл.) молоко́ коро́вы не в вы́мени, а на языке́ (т. е. больше кормов - больше молока)
б) язы́к, язычо́к, вы́ступ в фо́рме языка́ялкын телләре — языки́ пла́мени
шәл теле — вы́ступ волни́стого кра́я ша́ли
2)а) в разн. знач. язы́к, речь || языково́й, речево́йгарәп теле — ара́бский язы́к
рус теле — ру́сский язы́к
чит тел — иностра́нный язы́к
тел культурасы — культу́ра языка́
язма тел — пи́сьменный язы́к
дуслык теле — язы́к дру́жбы
тел чаралары — языковы́е сре́дства
теле татлы, күңеле таплы — (погов.) речь его сладка́, а душа́ гадка́
б) перен. о системах выражения, изображения язы́ксызым - техника теле — чертёж - э́то язы́к те́хники
музыка теле белән әйтү — вы́сказать языко́м му́зыки
3) язы́к, язычо́к, язычки́ (щеколды, колокола, колокольчика, ботинка и т. п.)4) ма́ятник ( настенных часов)5) стре́лка весо́вүлчәү теле бер генә — (посл.) стре́лка весо́в то́лько одна́ ( правда всегда однозначна)
6) кла́виша, пла́нка (гармони, баяна)тальян гармунның телләре көмеш микән, җиз микән? — ( песня) сере́бряные ли, лату́нные ли кла́виши у талья́нки?
7) пи́щик (внутри гармони, баяна и т.п)8) язычо́к, зазу́брина ( крючка)9) боро́дка ( ключа)10) перен. доно́с, я́беда, спле́тня, кля́узакеше өстеннән тел әйтү — кля́узничать (букв. вы́сказать кля́узу) о друго́м челове́ке
11) перен. язы́к (человек из лагеря противника, используемый для получения информации)разведчиклар тел алып кайттылар — разве́дчики привели́ языка́
12) в ф. исх. п. телдән, теленнән у́стно || у́стныйтелдән әйтү — вы́сказать у́стно
телдән җавап — у́стный отве́т
13) в ф. направит. п. телгә языко́м, на слова́хтелгә батыр, эшкә факыр — (посл.) языко́м трепа́ть ма́стер, а на де́ле слаб
•- тел агы- тел аклавы
- тел аклыгы
- тел гыйлеме
- тел белеме
- тел тартыгы
- тел шартлау
- тел чыртлау••тел аерылу — говори́ть на ра́зных языка́х (не понимать друг друга по причине разности целей, понимания вещей и т. п.)
тел белән әйткесез — невырази́мый слова́ми
тел белән тегермән кору (тарттыру) — говори́ть (обеща́ть) мно́го, но ничего́ не де́лать; моло́ть языко́м; трепа́ться
тел белән телү (тетү) — бичева́ть сло́вом; жечь глаго́лом
тел беркетү — договори́ться, заключи́ть сою́з (в тайне или в стороне от кого-л.); см. тж. сүз беркетү
тел бирәне — груб. болту́н, говору́н ( который не может остановиться)
теле (телләре) бәйле (баглы) — не мо́жет, не име́ет пра́ва говори́ть
тел кашу — чеса́ть язы́к (языко́м); говори́ть не к ме́сту
тел күтәрмәү — возде́рживаться/воздержа́ться от ли́шних слов ( по тактическим соображениям)
тел күтәрелү — см. тел бару
тел озайту — распуска́ть/распусти́ть язы́к ( осуждая начальство); пуска́ть, распространя́ть слу́хи, неуго́дные вышестоя́щим
тел саклау — ума́лчивать/умолча́ть, промолча́ть из уваже́ния ( к старшим)
тел сөяксез — язы́к-то без косте́й
тел тибрәнү — захоте́ть сказа́ть; чуть не сказа́ть
тел тибрәтү (тибрәндерү) — (спокойно, ласково) (что-то) промо́лвить
тел тидерерлек түгел — не́ к чему придра́ться; ни сучка́, ни задо́ринки; кома́р но́са не подто́чит
тел тию — приходи́ться/прийти́сь, задева́ть/заде́ть (обвиня́ть)
тел тиярлек түгел — см. тж. тел тигесез
тел тотлыгу — см. тотлыгу
тел туздыру — болта́ть зря; трепа́ть языко́м
тел уйнату — игра́ть слова́ми, заи́грывать на слова́х
тел чарлау — остри́ть, зубоска́лить; точи́ть ля́сы
тел чишелү — разговори́ться; станови́ться/стать разгово́рчивым; расколо́ться
тел чишү — открыва́ть/откры́ть секре́ты; разглаша́ть та́йну; доверя́ть ду́шу (мы́сли)
тел чылату — немно́го попи́ть ( необязательно хмельное)
тел шомарту (таптау, юкарту) — моло́ть чушь; точи́ть ля́сы
тел язу — выдава́ть/вы́дать секре́т ( под нажимом или невольно)
телгә алынган (алынмыш) — упомя́нутый
телгә беткән — бо́йкий || бо́ек на язы́к
телгә йозак салу — запреща́ть/запрети́ть говори́ть
телгә килешү — см. телгә килү 3)
телгә оста (чая, үткен, шәп) — бо́йкий || бо́ек на язы́к, речи́стый
телдән-телгә — из уст в уста́ (о распространении легенд, слухов, новостей и т. п.)
телдән төшмәү — быть у всех на уста́х
телдән төшү — переста́ть упомина́ться, вспомина́ться; забыва́ться ( о человеке)
телдән ычкыну — срыва́ться/сорва́ться с языка́
теле татлы (баллы) — сладкоречи́вый || сладкоречи́в
теле тезенә җитә — ма́стер на злы́е слова́, ре́чи
теле чарланган (шомарган) — навостри́лся говори́ть; язы́к непло́хо подве́шен
теле юка — речи́ст и сладкоречи́в
телен кыскарту — в разн. знач. укороти́ть язы́к, заста́вить замолча́ть
телен чыгарып — изо все́х си́л, вы́сунув язы́к
теленә (телеңә) салыну (салышу) — заводи́ть/завести́ спор, перебра́нку, см. тж. телләшү
теленә шайтан төкергән — его́ не переспо́ришь (букв. чёрт плю́нул ему́ на язы́к)
теленнән табу — пострада́ть из-за своего́ языка́
телне (телеңне, телегезне, телен, телемне) тешләү — вдруг замолча́ть, сообрази́в, что собира́лся сказа́ть ( или уже сказал) ли́шнее
телеңне йотарсың — язы́к ( вместе с пищей) прогло́тишь ( такой вкусный); па́льцы обли́жешь
телеңне сындырырсың — язы́к слома́ешь ( о выговаривании сложного слова)
- тел ачутелеңне тайдырма — не говори́ так краси́во
- тел әйләндерү
- тел әйләнмәү
- тел бару
- тел батырып сүз әйтү
- тел күтәреп сүз әйтү
- тел белән әйтү
- теле белән әйтү
- тел бәйләндергеч
- тел бәйләнү
- тел кагу
- тел кайтару
- тел кату
- тел көрмәкләнү
- тел көрмәлү
- тел күтәрү
- тел кычыту
- тел очы
- тел очына килү
- тел өстендә
- тел сату
- тел сүтү
- тел тегермәне
- тел тигесез
- тел тидергесез
- тел тидерү
- тел төбе
- тел яздыру
- тел яшерү
- телгә алу
- телгә алыну
- телгә керү
- телгә килү
- теле авызга сыймау
- телең авызыңа сыймау
- телең авызга сыешмау
- теле авызга сыешмау
- теле ачылу
- теле кору
- теле озын
- теле телгә йокмый
- теле чыгу
- телен аркылы тешләп
- телне аркылы тешләп
- телен ачу
- телен белү
- телен йоту
- теленең тупсасы юк
- телне тыю
- тел бистәсе
- тел кузгату
- телдән калу
- телен табу
- телне кыска тоту II сущ.; этногр.язы́ческая моли́тва, за́говорелан теле — за́говор от змей; слова́, кото́рыми загова́ривают змей
тел уку — произнести́ за́говор
чәчәк теле — за́говор от о́спы
-
15 меткий
-
16 сильно
нареч.1) каты, нык, көчле, берәгәйле2) бик нык, бик каты -
17 функция
ж1) спец. ( зависимость явлений) функция ( берәр күренешкә бәйле булган һәм ул үзгәргәндә үзгәрә торган күренеш)2) мат. функция3) биол. функция4) перен. ( обязанность) йөкләнгән бурыч, эш, вазифа -
18 веский
1. прил.тос, һәлмәк, берәгәйлесвинец – веский металл — ҡурғаш – тос металл
2. прил.убедительный, значительныйтөплө, нигеҙле, ышандырырлыҡ -
19 зависеть
1. несов.от кого-чегобуйһоноу, бәйләнгән (буйһонған) булыу, тороу2. несов.бәйләнешле (бәйле) булыу, бәйләнеү, тороу -
20 лигатура
1. ж хим.лигатураныҡ ҡатылыҡ биреү өсөн алтынға йәки көмөшкә ҡушыла торған баҡыр йәки аҡ ҡурғаш2. ж мед.лигатураоперация ваҡытында ҡан тамырҙарын бәйләй торған ебәк еп3. жнәшр.лигатурабер-береһенә бәйле булған, бергә ҡойолған ике йәки өс хәреф
- 1
- 2
См. также в других словарях:
берәгәйле — с. Шәп, югары сыйфатлы, иң яхшы; берүзе берничәгә торырлык. рәв. Тиешле дәрәҗәдә итеп, җиренә җиткереп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бәйле — с. 1. Бәйләнгән, бәйләп куелган 2. Мөстәкыйльлеге булмаган; буйсынган 3. Берәр нәрсәгә карата сәбәп нәтиҗә бәйләнешендә торган уңыш ашлама кертүгә бәйле 4. Берәр нәрсәгә яки кешегә бәйләнешле, шуңа караган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алмасар булу — Бер карарга килә алмыйча озак икеләнеп, әйле шәйлерәк булу … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
буйсыну — 1. Берәр нәрсәгә бәйле булу яки бәйле хәлгә төшү. Кемгә яки нәрсәгә бәйле буларак эш итү 2. Берәүнең, берәр оешманың һ. б. ш. турыдан туры җитәкчелеге астында булу, рәсми рәвештә аның карамагында тору 3. Берәүнең хөкеменә, ихтыярына, берәр нәрсә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
функция — и. 1. Организмның, тукымаларның, күзәнәкләрнең һ. б. тереклек алып бару эше 2. кит. Берәр төп күренешкә бәйле булган һәм ул үзгәргәндә үзгәрә торган күренеш 3. Кемгә яки нәрсәгә йөкләнгән бурыч, эш, вазифа 4. мат. Бер алмаш зурлыкның икенчесенә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җиткезү — 1. Нин. б. бер чиккә якынайту, шул чиккә кадәр сузу (озынча әйбернең бер башы тур.). Билгеле бер күләмгә тутыру. Нин. б. бер халәткә китерү, күңелсез хәлгә кую, авыр кичерешләргә тарыту үләр хәлгә җ. 2. Билгеле бер срокка сузу, бетерми саклап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җиткерү — 1. Нин. б. бер чиккә якынайту, шул чиккә кадәр сузу (озынча әйбернең бер башы тур.). Билгеле бер күләмгә тутыру. Нин. б. бер халәткә китерү, күңелсез хәлгә кую, авыр кичерешләргә тарыту үләр хәлгә җ. 2. Билгеле бер срокка сузу, бетерми саклап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
төш — I. и. 1. Йоклаганда элек үткән нәрсәләрне, вакыйгаларны, кешеләрне кабаттан күрү, кичерү халәте; йоклаганда күз алдына килә торган нәрсәләр, кичерешләр 2. күч. Тормышка ашмый торган, хыялый, чынбарлыкта булмаган нәрсә тур.. ТӨШ ЮРАУ – Төштә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бәйләү — I. 1. Җеп, киндерә, бау, тасма кебекләрнең очларын төенләп бер берсенә яки бүтән әйбергә тоташтыру 2. Бау һ. б. ш. белән берәр җиргә тагып, эләктереп кую; арканлау 3. Бау, җеп ише белән кысып урап төрү; төйнәү. Бау, билбау ише белән кысып уратып… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өндәү — I. 1. Кемгә дә булса берәр эш хәрәкәт башкарырга тәкъдим итү, үгетләү, чакыру. Нин. б. мөһим бер эш башкарырга, берәр рәсми оешмага керергә тәкъдим итү. Берәр динне кабул итәргә тәкъдим итү 2. Үзеннән алда килгән исемнең мәгънәсенә бәйле рәвештә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тарихи — с. 1. Тарих дәвамында булып үткән. Тарихка бәйле булган 2. Тарих барышында аерым бер момент булырлык дәрәҗәдә зур һәм киң колачлы. Билгеле бер даирәдә яки гомумән бик әһәмиятле, бик зур 3. Берәр күренеш тарихында мөһим урын алган яки әһәмиятле… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге