-
61 худо
I с; разг.яманлык, начарлык, күңелсезлекII нареч.1) яман, начар, әшәке; яманлык белән2) в знач. сказ.; безл. авыр, начар -
62 что
I мест.1) вопр. нәрсә, ни2) вопр.; в знач. сказ. ( в каком положении) нихәл, ничек, ни хәлдә3) вопр.; в знач. нареч. ( почему) ник, нигә, нәрсәгәя не поеду. - Что так? — мин бармыйм. - Ник алай?
4) вопр. ( сколько) күпме, ни хак, ни5) ( при выражении сомнения) ни6) неопр.; разг. ( что-нибудь) берәр нәрсә булса, нәрсә дә булса7) ( всё без исключения) бөтен, ниләртут есть всё, что угодно — анда ниләр кирәк - бөтенесе бар
8) относ. ( который) кайсы ки;...гандом, что стоит на углу — почмакта торган йорт
•- а что?- ни к чему
- ни за что
- ни за что, ни про что
- ни с чем
- при чём?
- с чего?
- что до меня
- что касается меня
- что и говорить
- что ли
- что ты!
- что было сил
- что есть духу II союз1) изъясн. дип,...ки;...га,...ганын,...ган, икәнен;...гадосадно, что ты опоздал — синең соңга калуың үкенечле
такой тяжёлый, что не поднять — шул кадәр авыр ки, күтәрерлек тә түгел
я надеюсь, что вы не откажете — сез баш тартмассыз дип ышанам
он счастлив, что видит тебя — сине күрүгә ул шат
2) (с частицей "ни" и без неё) һәр... саен, саенчто ни день, растёт движение за мир — тынычлык өчен көрәш көн саен көчәя бара
что ни взмах, то готова копна — җилпенгән саен чүмәлә әзер
3) разд....мы, әллә...мы; ни,...ничто ты пойдешь, что я - все равно — син барасыңмы, минме - барыбер
-
63 аппарат
1. м тех.аппаратбилдәле бер эш башҡарған механик ҡорал2. м физиол.аппараторганизмда билдәле бер функция башҡарған ағзалар3. маппаратидаралыҡтың йәки хужалыҡтың бер тармағын хеҙмәтләндергән ойошма һәм унда эшләүселәрнаучный аппарат — ғилми аппарат (ғилми эштең авторы файҙаланған материалдар, төрлө әсбаптар, күрһәткестәр, һүҙлектәр, аңлатмалар, библиография һ.б.)
критический аппарат — тәнҡит аппараты (әҙәби йәки тарихи текстың ғилми баҫмалағы төрҙәре һәм иҫкәрмәләре)
-
64 другой
1. прил.башҡа, бүтән2. прил.икенсе, иртәгәһенна другой день — икенсе көндө, иртәгәһенә
3. в знач. сущ. м, ж, с другой, другая, другоебашҡа, бүтән, икенсе, башҡа берәүему говоришь одно, он делает другое — уға бер нәмә әйтәһең, ул икенсене эшләй
улай булһа, эш башҡа; другими словами — икенсе төрлө әйткәндә, икенсе һүҙ менән әйткәндә
одна нога здесь, (а) другая там — бер аяғың бында, икенсеһе – тегендә
-
65 мёртвый
1. прил.үле, йәнһеҙ2. прил.о растенияхҡоро, ҡороған3. прил. перен.һүнгән, тоноҡ4. прил. перен.йәнһеҙ, тын5. прил. перен.файҙаһыҙ, ҡулланылмай торған, бушмёртвая вода — үле һыу, терелтә торған һыу (әкиәттәрҙә)
мёртвый капитал: — 1) файҙаһыҙ ятҡан капитал
2) ҡулланылмай торған белем; мёртвая петля: — 1) сиселмәҫлек тоҡан (элмәк)
2) юғары пилотаждың бер фигураһы; мёртвая природа — йәнһеҙ тәбиғәт
мёртвый сезон — торғонлоҡ (сауҙала, сәнәғәттә)
мёртвая хватка: — 1) ысҡындырмаҫлыҡ итеп тешләү
2) эшләмәйенсә ҡалмау, тотҡан ерҙән һындырыу (өҙөп алыу); мёртвый час — көндөҙгө йоҡо сәғәте
быть на мёртвой точке — бер үк хәлдә (үҙгәрешһеҙ, һаман бер урында) булыу
-
66 наряду
нареч. с кем-чембер рәттән, менән бергә, кеүек үк, һымаҡ уҡ, бер тигеҙ (тиң) -
67 однобокий
-
68 подряд
Iмподрядбилдәле хаҡ менән башҡарыуға алынған йөкләмә һәм шул йөкләмә буйынса үтәлгән эшIIнареч.рәттән, бер-бер артлы, бер юлы (ыңғай) -
69 приналечь
1. сов. на что; разг.бер аҙ баҫыу, баҫа төшөү, шәберәк башлау2. сов. на что; разг. перен.усердно приняться за что-л.нығыраҡ тотоноу, көс һалып эшләү -
70 головка
ж1) уменьш. от голова 1), 6)2) эшләпә3) баш4) (группа вожаков, главарей) җитәкчеләр, башлыклар5) ( передняя часть сапог) итек башы; чана башы ( чана табанының бөгелгән урыны) -
71 по
1) с дат. п. (при обознач. предмета, места, на поверхности к-рого происходит действие)...гахлопнуть по спине— җилкәгә сугу
2) с дат. п. (при обознач. места, предмета, в границах к-рого происходит действие)...дан, буйлап3) с дат. п. (в направлении чего-л., следуя чему-л.) уңаена, белән4) с дат. п. (о местах, к-рые неоднократно посещаются)...дан...га5) с дат. п....ны6) с дат. п. буенча, ягыннан7) с дат. п. (в соответствии с чем-л., согласно чему-л.) буенча, нигезендә,...га карап8) с дат. п....ча9) с дат. п. (вследствие, в результате) аркасында, сәбәпле10) с дат. п. (при указ. на предмет, посредством к-рого совершается действие) белән, аркылы, аша,...дан11) с дат. п. (при указ. на меру времени, срок) буе, буена12) с дат. п. (при обознач. отрезка времени, в течение к-рого регулярно совершается действие)...ларын; по вечерам кичләрен13) с дат. п....лап14) с дат. п....ар15) с вин. п. кадәр, хәтле, тикле, тиңентен16) с вин. п.; прост....га17) с дат. п., с вин. п. (в сочет. с числ. при обознач. количества)...арлап,...шарлап18) с предл. п....дан соң;...гач•- по мне -
72 последовать
сов.1) за кем-чем (пойти, поехать) артыннан бару, артыннан китү, иярү, ияреп бару, ияреп китү2) (наступить после чего-л.) (берәр нәрсәдән соң) булу3) ( кому-чему) иярү,...ча эшләү -
73 припевать
-
74 соразмерить
сов.( что с чем) чамалау, туры китерү, яраштыру,...га карап эшләү,...га күрә ( берәр нәрсә) эшләү -
75 я далёк от мысли сделать
(что-л.) берәр нәрсә эшләргә уйлаган да юк, нәрсә дә булса эшләргә уйлап караган да юк -
76 без
1. предлог с род. п.при указании на недостаток, отсутствие кого-чего-л.-һыҙ/-һеҙ2. предлог с род. п.в отсутствие кого-л.-дан/-дән башҡа, юғында, юҡ саҡта3. предлог с род. п.при словах, обозначающих количество или меру, указывает на недостающее до полной меры количество-дан/-дәнбез исключения — береһе лә ҡалмай, тулыһынса, бөтөнләй
без оглядки — артына ҡарамайынса, алдын-артын ҡарамай
без умолку — туҡтауһыҙ, туҡтамайынса, өҙлөкһөҙ
-
77 валить
I1. несов.кого-чтойығыу, ҡолатыу, ауҙарыу, тәгәрәтеү, тәкмәстереүвалить с ног кого-л. — кемделер аяҡтан йығыу
2. несов. чтоҡырҡыу, йығыу, ҡолатыу, ауҙарыу3. несов.кого-что; перен., прост.үлтереү, юҡ итеү, һәләк итеү, ҡырыу, ҡырып бөтөрөү4. несов. что; разг.тырым-тырағай ташлау, быраҡтырыу5. несов. что, на кого-что; перен.һылтау, ауҙарыу, япһарыувалить вину на кого-л. — кемгәлер ғәйепте япһарыу
II1. несов.; разг.ағылыу, ағылып килеү, ағылып барыу2. несов.; разг.о дыме, паре, снеге и т.д.борҡорап сығыу, ҡойоп (баҫып) яуыу3. несов.; разг.повел. прост. вали(те)побуждение к действиюәйҙә, йүгер, әйт, һөйлә, эшләчто молчишь, вали скорей — нишләп өңдәшмәйһең, әйт (һөйлә) тиҙерәк
-
78 валять
1. несов.кого-чтоәүәләү, аунатыу2. несов. безл.о сильной качкебәүелдереү, сайҡалдырыу, тирбәлдереү3. несов. чтоскатыватьтәгәрәтеү, тумалаҡлау4. несов. чтосбивать из шерсти, пуха и т.д.баҫыу5. несов.повел. прост. валяй(те)әйҙә (йүгер, әйт, һөйлә, эшлә)валять дурака: — 1) (бездельничать) бушты-бушҡа ауҙарыу, бер ни ҙә эшләмәү, йөн тибеү
2) (дурачиться) ахмаҡ булып ҡыланыу, ахмаҡҡа һалышыу -
79 занять
Iсов. чтобурысҡа (үтескә) алыу, алып тороуII1. сов. чтоалыу, биләү, алып тороу, тултырыу2. сов.алыу, биләү, урынлашыу3. сов. чтокакую-л. должностьбулып эшләү4. сов.продлитьсяваҡыт(ты) алыу, барыу, дауам итеү5. сов.кого-чтоҡыҙыҡһындырыу, мауыҡтырыу6. сов. чтоалыу, яулап алыу -
80 и
I1. союзсоед.соединяет однородные членов предложения и предложения, представляющие собой однородные сообщенияһәм, ла/лә, менән2. союзсоед.соединяет противопоставляемые высказывания; иногда в сочетании со словами `тем не менее`, `всё же`, `однако`ләкин, әммә, мәгәр, шулай ҙавсадники скрылись, и никто этого не заметил — һыбайлылар күҙҙән юғалды, әммә быны берәү ҙә һиҙмәне
3. союзсоед.соединяет предложения, связанные причинно-следственными отношениямида/дә, һәмвремя истекло, и он прекратил работу — ваҡыт бөттө, һәм ул эшен туҡтатты
4. союзперечисл.объединяет отдельные члены в перечислениида/дә, һәми я, и он, и все мы вместе — мин дә, ул да һәм беҙ бөтәбеҙ ҙә бергә
5. союз усил.употребляется для усиления выразительности в начале предложенийда/дә, хаттаи работал же он так, что забывал всё на свете — хатта бөтә донъяһын онотоп эшләй торғайны
6. союзуступ.употребляется в знач., близком к союзу `хотя`да/дәя и работал, да денег не хватало — эшләһәм дә, аҡса етешмәне
IIчастица усил.употребляется для усиления значения слова, перед которым стоитда/дә, хаттамежд.э-э-эй, ҡуй, йәи-и-и, когда это будет — э-э-эй, ҡасан була әле ул
См. также в других словарях:
эшләү — 1. Нин. б. эш белән шөгыльләнү, эшчәнлек күрсәтү, үз көчең белән эш башкару. Кайда да булса хезмәт итү, эш белән дәвамлы шөгыльләнү заводта э. . Берәр хезмәт урынында булу, нин. б. вазифа үтәү, кем. б. хезмәтен башкару артист булып эшли 2. Берәр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эшләпә — 1. Гадәттә читкә чыгып торган кырыйлы баш киеме 2. Озынча көпшәсе, үзәге һ. б. булган берәр нәрсәнең өске, киңәеп килә торган өлеше кадак эшләпәсе … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дөбер-шатыр — 1. Каты дөбердәү тавышларын белдерә 2. рәв. Дөбер шатыр сыман тавышлар чыгарып, каты дөбердәп. күч. Берәр нәрсә эшләү тур. : бик җитез, актив һәм җанлы рәвештә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
үкенеч — Берәр югалган, эшләнми калган, кире кайтмый торган һ. б. ш. нәрсәләр турында тирән кайгыру, борчылу, кызгану хисе. ҮКЕНЕЧКӘ КАРШЫ – Берәр күңелсез хәлгә дучар булу уңае белән үкенү, борчылу белдергәндә кулл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ниятләнү — Берәр эш эшләргә, үтәргә дип уйлау, исәп итү, план кору 2. Намазны багышлау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ниятләү — Берәр эш эшләргә, үтәргә дип уйлау, исәп итү, план кору 2. Намазны багышлау … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эш — 1. Шөгыль, гамәл, хезмәт. Гадәт, вазифа, бурыч, хак йорт эшләре. Эшкәртелә торган, хәзерләнү процессында булган нәрсә 2. Нәр. б. җитештерү, ясау, эшкәртүгә һ. б. юнәлтелгән эшчәнлек. Гомумән берәр өлкәдәге эшчәнлек. Фикерләргә, сүзләргә капма… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кул — I. 1. Кеше гәүдәсенең ике яныннан чыгып торган пар әгъза. Шул әгъзаның беләзектән түбәнге өлеше, чугы 2. күч. Берәр эшне, шөгыльне башкарган көч, корал, чара, бер эштә, шөгыльдә катнашлык дошман кулы сизелә. Берәр эшнең уйланылган, гөман ителгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тукталу — 1. Йөрешне, хәрәкәтне вакытлыча өзү; хәрәкәтсез калу 2. Эшләүдән туктау, эшләми башлау. Үз эшен, шөгылен вакытлыча өзү, бүлү 3. Чыкмый башлау, ябылу (вакытлы матбугат тур.) 4. Берәр эш эшләүдән тыелу, үз үзен тотып калу 5. Өзелү, тыну, тәмамлану … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
идарә — 1. Хакимлек, җитәкчелек, власть 2. Берәр оешма эшләре белән җитәкчелек итүче административ орган. Шундый органда эшләүче кешеләр, администрация. Шундый орган урнашкан бина яки бүлмә. Шул органның җыелышы 3. Машиналарны, приборларны һ. б. ш.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тынлану — 1. Сөйләшүдән, җырлаудан, кычкырудан, атудан һ. б. ш. тавыш чыгарудан туктау, тын калу. Берәр төрле тавыш ишетелми, яңгырамый башлау; туктау 2. Берәр нәрсә эшләргә уйлаудан, фикер йөртүдән яки берәр эш эшләүдән туктау тик ул тынмый, һаман уйлый.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге