-
1 аргы
-
2 аргы як
см. аръяк -
3 аргы
öteki, oradaki -
4 аргы
прдальний -
5 аргы
мест. тот, та, тоarğı yaqta ― на той стороне
arğı yaqtan ― с той стороны
-
6 arğı
-
7 ары
1. нареч.1) да́льше, пода́льше, да́лее (пойти, расположиться, находиться)бездән йөз адымнар ары — от нас шаго́в на сто да́льше (пода́льше)
туктап тормайча, ары киттек — не остана́вливаясь, пошли́ да́льше (да́лее)
2) да́льше, бо́льшешуннан арыга көч җитмәү — сде́лать бо́льше не в си́лах
3) бо́льше, бо́лее; до́льше; да́лее; вы́ше; длинне́е; сильне́е; тяжеле́е; глу́бже; ста́ршеаңа кырыктан ары юк — ему́ не бо́льше сорока́; он не ста́рше сорока́
өч көннән ары түзеп булмый — бо́лее трёх дней не вы́терпеть
2. прил.; разг.; см. аргы 1) - ары да биресәгать әле уннардан ары түгел — вре́мя ещё не бо́льше десяти́ часо́в
- ары таба
- ары табан
- ары як••ары китмәгән — недалеко́ ушёл (от кого, чего), не лу́чше (кого, чего)
арысын ары, биресен бире китерү — см. ары-бире китерү 1)-3)
-
8 оч
I 1. сущ.1) коне́ц, ко́нчикборын очы — ко́нчик но́са
бармак очлары белән капшау — ощу́пывать ко́нчиками па́льцев
тел очында — на ко́нчике языка́
бүрәнәнең юан очы — то́лстый коне́ц бревна́; ко́мель бревна́
2) шпильманара очы — шпиль ба́шни (минаре́та)
3) верши́на, верху́шка, ма́ковка, маку́шка ( дерева) || верху́шечныйманараның оч өлеше — верху́шечная часть минаре́та
оч бөресе — верху́шечная по́чка
очтан үсү — верху́шечный рост
4) остриё, ко́нчик, носо́к; заострённый коне́ц чего-л.энә очы белән — остриём иго́лки
чалгы очы — носо́к косы́
урак очы — ко́нчик се́рпа
5) см. очлыкчаңгы таякларының тимер очы — желе́зные наконе́чники лы́жных па́лок
сөңге очы — наконе́чник пи́ки
6) край, оконе́чность, окра́ина; коне́ц ( села)шәһәрнең югары очы — ве́рхняя окра́ина го́рода
авыл очында — на краю́ села́
түбән очка юнәлү — напра́виться на ни́жний коне́ц ( деревни)
аргы очтан икенче йорт — второ́й дом с да́льнего кра́я
авылның бер очыннан икенче очына чабу — бежа́ть из одного́ конца́ дере́вни в друго́й коне́ц
7) носо́китек очлары — носки́ сапо́г
аяк очларында йөрү — ходи́ть на носка́х ( на цыпочках)
8) голо́вкакискеч очы — голо́вка резца́
9) перен. нача́ло, осно́вамилли культурабызның очы — нача́ло (осно́ва) на́шей национа́льной культу́ры
10) перен. коне́ц, преде́л (какого-л. дела)2. прил.эшнең очы күренми әле — пока́ не ви́дно конца́ рабо́ты
концево́й- очка жигә торганоч тамырлар — концевы́е сосу́ды
- очка җигү
- очтан очка
- очы бетү
- очын бетерү
- очын кисү••очны очка ялгау — своди́ть концы́ с конца́ми
очны өзү — испо́ртить взаимоотноше́ния; порыва́ть/порва́ть, связь (с кем-л.)
очы очка бәйләнмәү (ялганмау) — концы́ с конца́ми не вя́жутся (не схо́дятся)
очы (килеп) чыгу — проясни́ться; станови́ться/стать изве́стным
очын табарлык булмасын — чтоб бы́ло ши́то-кры́то; чтоб концы́ в во́ду
очын (суга) яшерү — пря́тать концы́ в во́ду; хорони́ть концы́
очына алып барып чыгу — довести́ до конца́
- очына чыгарлык түгелочына чыга алмаслык хәл — заколдо́ванный круг
- очына чыгу II сущ.кусо́к, тюк, шту́ка ( о рулоне ткани)ике оч комач — два тю́ка кумача́
бер очтан тегелгән күлмәкләр — платья́, сши́тые из одного́ куска́ ( ткани)
-
9 туй
сущ.1) сва́дьба; сва́дебные торжества́ || сва́дебныйолы туй — больша́я сва́дьба ( в доме жениха)
кече туй — ма́лая сва́дьба ( в доме невесты)
туй уздыру (үткәрү) — устра́ивать сва́дебные торжества́
туй чыгымнары — сва́дебные расхо́ды
аргы очта туй бар диеп, бирге очта биемиләр — (посл.) е́сли сва́дьба на том конце́ дере́вни, в этом конце́ не пля́шут
гөл тикәнсез булмас, туй үпкәсез булмас — (посл.) ро́за не быва́ет без шипо́в, сва́дьба не быва́ет без оби́д (т.е. их надо уметь прощать)
туйда тукмак та бии — (посл.) на сва́дьбе и толку́шка пля́шет
2) этногр. торже́ственный пир, пи́ршества, пра́зднества ( по поводу радостного события)бәби туе — торжества́ по слу́чаю рожде́ния ребёнка
хезмәт туе — пра́здник труда́ ( отдельного коллектива)
3) сва́дебный по́ездкапка төбендә туй җиткән, каба-орчыгым кайда икән — (посл.) сва́дебный по́езд у воро́т, где моя́ пря́слица, где моё веретено́ (о людях, не умеющих своевременно подготовиться)
4) перен.; неодобр. гру́ппа, отря́д, толпа́ ( сомнительного вида)бу ниткән туй? — э́то что за толпа́ (что за сбо́рище)?
5) перен. гру́ппа, сво́ра, сбор живо́тныхкәҗәләр туе белән йөри — ко́зы хо́дят це́лой гру́ппой
эт туе — сво́ра соба́к ( без хозяина)
•- туй ашы- туй әтәче
- туй башы
- туй бүләге
- туй итү
- туй киеме
- туй күчтәнәче
- туй рәеше
- туй каурыйлары
- туй уйнау
- туйга очу••туе узган (туны тузган) — всё в про́шлом, всё уже́ позади́; всё уже́ сде́лано, про́шлое не вернёшь
туйдан качкан кыз кебек — о челове́ке, отсу́тствующем там, где он явля́ется са́мым ну́жным, центра́льным лицо́м
- туйдан соң дөберәтуеңа кадәр төзәлер — до сва́дьбы заживёт (говорится в утешение при небольшом ранении и т. п.)
- туй узгач дөмбергә
- туйдан соң дөмбергә -
10 урманчык
сущ.небольшо́й лес; ро́щицааргы якта кечерәк урманчык күренә — на друго́й стороне́ видне́ется ро́щица
См. также в других словарях:
аргы — Теге, каршыдагы; киресе: бирге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
түр — 1. Өйнең, бүлмәнең ишеккә каршы ягы. Өйнең эчкәреге ягы, хөрмәтле урын (анда гадәттә кунакларны утырталар) 2. Өйнең пөхтәрәк итеп җыештырылган эчке зур бүлмәсе (кухняга, йокы бүлмәсенә каршы куела) 3. с. Түрдәге, ишеккә каршы яктагы, алдагы,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аргиш — аргыш олений обоз , также арьюш, рьюш, арханг., сев. сиб. (Даль), впервые в 1536 г.; Калима (РФВ 65, 176), Вихман – Уотила (4) сравнивают с коми argyš олений обоз , но это слово в свою очередь могло быть заимств. из тюрк.; ср. уйг. arɣyš караван … Этимологический словарь русского языка Макса Фасмера
арча — I арча Juniperus daurica, можжевельник, степной вереск , сиб. (Даль), также арца, арса. Заимств. из тат., чагат. arča можжевельник , см. Радлов 1, 323 и сл. Город Арск называется у казанских татар тоже Arča; см. Радлов, там же. II арча плата за… … Этимологический словарь русского языка Макса Фасмера
ар — I. иск. Удмурт. II. АР – Аргы ар урамда мылтык шартлады. III. АР – СУТЫЙ – 100 кв. м. га тигез җир үлчәү берәмлеге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
аръяк — Каршы як, аргы як … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ары — рәв. 1. Нин. б. урыннан читкәрәк, ераграк 2. Күбрәк, артык уннан ары бирмәсләр 3. с. Каршы, теге, аргы, аръяк ары яктан бире якка 4. бәйл. боларны җибәр, аннан ары бүлешербез … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бирге — с. 1. Нәр. б. сөйләүчегә якынрак ягы; киресе: аргы 2. Якындагы, сөйләүчегә иң якын урнашкан бирге бүлмәдә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
икенче — 1. (Ике) 2. с. Моннан соңгы, киләсе (вакыт тур.) 3. рәв. Тагын, яңадан, кабат и. алай итмә 4. кер. Нәр. б. санап киткәндә беренчедән соң килгән пунктны билгели ... бу бер. Икенче –... 5. с. Беренчене, чынын алмаштырган икенче әнием. Кемгә дә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
теге — а. 1. Кемнең, нәрсәнең дә булса сүз барган урыннан бераз читтәрәк торганлыгын аңлата; киресе: бу. Аргы, икенче, ераграктагы (ике яклы, ике очлы нәрсәләр тур.) 2. Монысы түгел, башка, икенче бер 3. Әйтеп үтелгән, искә алынган, әлеге, мәзкүр. Инде… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тоту — 1. Берәр нәрсәне бармаклар яки корал һ. б. белән эләктерү. Берәр нәрсәгә кул тидерү 2. Нәр. б. хәрәкәтенә комачаулык итү, аларны туктату, тоткарлау. Кем. б. эләктереп алып җибәрми тору 3. Нәр. б. хәрәкәтен вакытлыча туктату, тоткарлау, кичектерү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
