-
1 акылсыз
1. прил.1)а) неу́мный, глу́пый́ (человек, голова); не в себе́ (своём уме́) (кто-л.); безголо́вый, тупоголо́в || тупи́ца, тугоду́макылсыздыр ул — он, наве́рное, безу́мец
б) неу́мный, неразу́мный, неблагоразу́мный, нерассуди́тельный, безду́мный (человек, его намерения, решения, высказывания, поступки); неле́пый ( шаг)2) безрассу́дный, сумасбро́дный; чудакова́тый, взба́лмошный, ненорма́льный, одуре́лый, с при́дурью || сумасбро́д, сумасбро́дка, чуда́к, чуда́чка; чудачо́к; чудачи́на2.1) неразу́мно, неблагоразу́мно, нерассуди́тельно, глу́по, несура́зно, неле́по (поступать, говорить)2) безрассу́дно, безу́мно•••акылсыз баш — безу́мная (дурна́я, безрассу́дная) голова́ || безу́мец
-
2 акылсыз
akılsız -
3 акылсыз
пр1. неумный, неразумный, нерассудительный, глупый // глупец2. безрассудный, сумасбродный, чокнутый // безрассудно, безумно -
4 акылсыз
dumm // Dummkopf m. -
5 акылсыз
1. сущ. в знач.глупецaqılsız belän bäxäsläşmä ― не спорь с глупцом
2. прил. глупый, неумныйaqılsız keşe ― неумный человек
-
6 акылсыз түгел
неглу́пый, не без ума́ (головы́, соображе́ния, рассу́дка) -
7 aqılsız
-
8 акыл
сущ.1)а) ум, ра́зум; интелле́кт || у́мственный (труд), интеллектуа́льныйакыл яшьтә түгел - башта — (посл.) ум не в во́зрасте, а в голове́
акыл зәгыйфьлеге — у́мственная сла́бость
б) ум, рассу́док, рассуди́тельность || у́мственный, рассу́дочный ( анализ)в) благоразу́мие, рассуди́тельность; созна́ние, созна́тельностьакылың кайда иде соң синең? — где́ же была́ твоя́ рассуди́тельность (благоразу́мие)?
г) ум, разу́мность, (как сле́дствие о́пыта) ум-ра́зум, му́дрость; умудрённостьпрактик акыл — практи́ческий ум (му́дрость, умудрённость)
мәкальдә чагылган тирән акыл — глубо́кая му́дрость, отражённая в посло́вице
2) разг.а) мысль, иде́якаян килде әле сиңа бу акыл ? — отку́да у тебя́ э́та мысль?
б) сове́т, наставле́ниеаның акылы белән йөрсәң... — бу́дешь его́ слу́шаться... (ещё и не то бу́дет)
ата-ана акылын тоту — приде́рживаться (слу́шаться) роди́тельского наставле́ния
3) в знач. нареч. акылга у́мственно, интеллектуа́льно, в у́мственном (интеллектуа́льном) отноше́нии (созреть, подняться); по уму́ (уму́-ра́зуму), умо́м ( быть выше или ниже кого)акылга бер чамарак алар — у́мственно они́ почти́ одина́ковы
акылга үсү — вы́расти (созре́ть) у́мственно
4) в функ. сказ. акылында вменя́емый спец. (преступник, подсудимый)•- акыл теше
- акылы сау
- акылга сау••акыл алдан йөрү — быть сообрази́тельным (сметли́вым, предусмотри́тельным, дальнови́дным, дога́дливым), быть спосо́бным предви́деть (предусмотре́ть)
акыл арттан йөри — ≈≈ за́дним умо́м кре́пок
акыл башка килү — см. акылга килү 1)-3)
акыл баштан китү — см. акыл китү 1), 2)
акыл белән эш итүчән — рассуди́тельный; толко́вый
акыл бизмәненә салу (салып үлчәп карау) — в голове́ (уме́) взве́шивать (взве́сить, прики́дывать/прики́нуть); см. тж. акыл белән уйлап карау
акыл булсын — пусть (э́то) бу́дет (послу́жит) уро́ком; э́то кому́ нау́ка (на бу́дущее); что́бы (впредь) непова́дно бы́ло ( кому)
акыл җиңеләю — см. акылга җиңеләю
акыл җитү — сообрази́ть ( что), догада́ться ( о чём), доду́маться ( до чего), умудри́ться, ухитри́ться
акыл ирешми — см. акыл җитми
акыл кергән — умо́м (у́мственно) вы́рос; умудрён ( жизненным опытом); в (при) своём (здра́вом) уме́; со свои́м умо́м
акыл кертү — см. акылга утырту 1)
акыл кушканча — по веле́нию ума́ (делать что, поступать как), по веле́нию (тре́бованию) рассу́дка
акыл өләшкәндә йоклап калган (йоклап биләмдә, урманда, мич башында калган) — см. акылсыз 1) а); акылга сай 1)>
акыл өләшү — см. акыл өйрәтү 2)
акыл сата башлау — ирон. зау́мничать, зау́мничаться
акыл сыеклану — прост.; см. акылга җиңеләю
акыл сыйдырмау — см. акылга сыймау
акыл утырту — см. акыл керү
акыл утыру — см. акыл керү
акылга зәгыйфь — см. акылга җиңел 1)
акылга муафыйк — см. акылга ятышлы 1)
акылга (акылы) үсмәгән — умо́м не вы́шел
акылга туймаган — см. акылсыз 1) а), 2)
акылга утыру — см. акыл керү
акылга яту — каза́ться (показа́ться, представля́ться) разу́мным (благоразу́мным, рациона́льным, логи́чным)
акылга өйрәтү — см. акыл өйрәтү
акылдан шашкан — см. акылдан язган
акылдан шашу — см. акылдан язу
акылдан ычкыну — прост.; см. акылдан язу
акылны алу — см. акылдан яздыру
акылны башка җыю — см. акылны җыю
акылны эчү — прост. ра́зум (ум) пропива́ть (пропи́ть)
акылны югалту — см. акылдан язу 3)
акылы бармакка урарлык (чорнарлык) та юк — ума́ ни на грош у него́
акылы кыска — ум ко́роток ( у кого)
акылы (акылга) сау — в себе́, в здра́вом уме́, в по́лном (здра́вом) рассу́дке
акылы эшли — голова́ ( чья) рабо́тает (ва́рит, сообража́ет)
акылың алтын икән — ирон.; шутл. ишь како́й, у́мный (у́мник, у́мница) (вы́искался, нашёлся), губа́ не ду́ра; ишь чего́ захоте́л (... куда́ махну́л)
акылы үзе белән — семь пя́тниц на неде́ле
- акыл алу- акыл белән уйлап карау
- акыл бирү
- акыл җитмәслек
- акыл җитми
- акыл иясе
- акыл йөртеп карау
- акыл йөртү
- акыл керү
- акыл сату
- акыл китү
- акыл өйрәтү
- акылга өйрәтү
- акыл сайлыгы
- акылга җиңел
- акыллы җиңел
- акылга җиңеллелек
- акылга җиңеләю
- акылга килү
- акылга сай
- акылы сай
- акылга сайлык
- акылга сыймау
- акылга таман
- акылы таман
- акылга таманча
- акылы таманча
- акылга утырту
- акылга ятышлы
- акылдан язган
- акылдан яздыру
- акылдан язу
- акылдан язып
- акылдан язар дәрәҗәдә
- акылны җыю
- акылы башында
- акылында
- акылы камил
- акылы төштән соң
- акылы үзе белән
- акылы үзендә
- үз акылы үзендә -
9 акылга җиңел
= акыллы җиңел1) полоу́мный, дура́шливый, ненорма́льный, придуркова́тый, дуракова́тый, полупоме́шанный, слабоу́мный2) см. акылсыз 1)-2) -
10 акылга сай
-
11 акылга таман
= акылы таман; акылга таманча; акылы таманча1) см. акылга җиңел 1)2) см. акылга сай 1)3) см. акылсыз 1) а), 2) -
12 акылдан язган
-
13 акыллы
1. прил.1)а) у́мный, разу́мный, благоразу́мный, рассуди́тельный (человек, руководитель, совет, чин, поступок); смышлёный, сообрази́тельный; смека́листый, сметли́вый; толко́вый || разу́мник, разу́мница; у́мник, у́мница••акыллы әйтер юл куйдым дип, юләр әйтер мин җиңдем дип — (посл.) у́мный ска́жет, что уступи́л, глу́пый ска́жет, что победи́л; у́мный смиря́ется, глу́пый надува́ется
акыллы уйлап торганчы, акылсыз сугып егар — (посл.) реши́тельное де́йствие, хотя́ и безогля́дное, лу́чше изли́шней медли́тельности
б) у́мный, сообрази́тельный, поня́тливый ( о животных)2) в субстантивн. употр. как обращение акыллым у́мница (у́мненький) мой, у́мница (у́мненькая) моя́2. нареч.у́мно́, разу́мно, благоразу́мно, с умо́м (голово́й), рассуди́тельно, толко́во (говорить, действовать, мыслить); здра́во (судить о чём-л.), по-у́мному; му́дро ( поступать)••акыллы башлану — ирон. у́мничать || у́мничанье
акыллы башлы — см. акыллы баш 1)
-
14 акылы төштән соң
-
15 акылы үзе белән
см. акылсыз 1), 2) -
16 әй
межд.1) при обращении, подзывании, оклике эйәй, тыңла! — эй! послу́шай!
әй, иптәш! — эй, прия́тель!
әй, картлач! — эй, стари́к!
2) выраж. восхищение, удивление, негодование эх! о! ох! ах!әй, акылсыз малай! — ах, глу́пый ребёнок!
әй Аллам, нинди гүзәллек! — о Алла́х, что за красота́!
әй бу яшь чаклар! — ах э́та пора́ мо́лодости!
3) выраж. сожаление, упрёк, озабоченность (чем-л.) эхәй син, ачык авыз! — э́х ты, рази́ня
4) выраж. чувство равнодушия, презрения, отвращения а, нуәй, миңа барыбер! — а! мне всё равно́!
әй, монысы инде артык! — ну, э́то уж сли́шком!
5) разг. гей (возглас, которым погоняют лошадей)әй малкай! — гей скоти́на!
-
17 гакылсыз
прил.; см. акылсыз -
18 телсез
прил.; в разн. знач.1) без языка́, язычка́ (без стре́лки, ма́ятника и т. п. см. тел); лишённый языка́ (язычка́); безъязы́кийбөҗәкләр - телсез хайваннар — насеко́мые - живо́тные без языка́
телсез сәгать — часы́ без ма́ятника
2) прям.; перен. немо́й; бесслове́сный, безмо́лвныйтелсез атка кулсыз бул — (посл.) в отноше́нии бесслове́сной ло́шади будь безру́ким ( не бей)
гайбәт теле озын була, дөреслек телсез булгач — (посл.) злы́е языки́ быва́ют дли́нными, е́сли пра́вда нема́
3) перен. безъязы́кий, безъязы́чный, кро́ткийгаиләдә ире күзсез, хатыны телсез булсын — (посл.) в семье́ муж до́лжен быть безгла́зым (т. е. не замечать лишнего, мелочей), жена́ - без языка́
4) в знач. сущ. немо́йтелсезләр мәктәбе — шко́ла немы́х
акыллы телсез акылсыз телледән яхшы — (посл.) у́мный немо́й лу́чше говоря́щего дурака́
• -
19 һәй
межд.; см. һайһәй, акылсыз баш! — эх ты, глу́-пый!
һәй, килегез әле бире! — эй, ну́-ка, подойди́те сюда́!
См. также в других словарях:
акылсыз — с. 1. Юләр, ахмак, уйламыйча эш итүчән 2. Тәрбиясез, холыксыз … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
алйот — диал. Ахмак, акылсыз … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ахмак — с. Акылсыз, юләр, аңгыра и. Шундый кеше … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
габи — иск. кит. Аңгыра, аңсыз, акылсыз … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дуамаллык — Дуамал кешегә хас сыйфатлар; акылсыз тәвәккәллек, башсызлык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җиңел — 1. Авырлыгы зур булмаган, авыр түгел, аз үлчәүле. Юка, нәфис (тукыма тур.) 2. Тиз, җитез хәрәкәт итә торган; киресе: авыр, салмак. Бернинди тоткарлыксыз, көчәнүсез булган, җитез җ. адымнар белән 3. Күп көч сорамый торган, ансат җиңелрәк эш табу.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
иләс-миләс — с. 1. Җилкенүчән, шашкын (күңел тур.) 2. Акылга утырып җитмәгән, җиңел акыллы. Акылсыз, тилемсә. Ярым тиле, юләр сыман кыяфәттә 3. Аңгы миңге, ярым исерек. Ярым исерек кебек, үз үзен белештермичә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
исәрән — диал. I. Юләр, дивана, акылсыз, ахмак. II. ИСӘР ҖИЛ – Шигъри образ … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
килде-китте — Мәгънәсез, ятышсыз, акылсыз, эзлексез 2. Начар, сыйфатсыз, әһәмиятсез, аннан моннан эшләнгән 3. Гади, дәрәҗәсез, ихтирамга лаексыз … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
килделе-киттеле — Мәгънәсез, ятышсыз, акылсыз, эзлексез 2. Начар, сыйфатсыз, әһәмиятсез, аннан моннан эшләнгән 3. Гади, дәрәҗәсез, ихтирамга лаексыз … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мәгънәсез — (МӘГЪНӘСЕЗЛЕК) (МӘГЪНӘСЕЗЛӘНҮ) – 1. Килешмәгән, килешсез; урынсыз 2. Буш, эчтәлексез. Файдасыз 3. Буталчык, аңлаешсыз 4. Акылсыз, аңгыра. Мәнсез, мән белми торган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
