þjónosta

1) service (vera í e-s þjónostu);

2) divine service (guðs þjónosta);

3) the eucharist.

(að), v. to serve, esp. to administer the sacrament to one.

f. act of indulgence.

1) service, = þjónosta 1; veita e-m e., to serve one; bindast í e-s e., to enter one’s service; guðligt e., holy service; hefi ek mörg vandræði þolat í þinu e., in your service;

2) the sacrament, eucharist, = þjónosta 3;

3) office (biskupligt e.); bjóða e-m af e., to depose one from office.

* * *

(embuð, Anecd. 38), n. [Germ. amt; Dan. embede; as to the root vide ambátt, p. 19], service, office; bjóða e-m af e., to depose one from office, Bs. i. 550; Guðs e., Hom. 121, 160, Stj. 613. 2 Kings iv. 13; mikit e., hard work, a great task, Hom. 153; veita e-m e., to serve one, Fms. viii. 332, 406; bindask í e-s e., to enter one’s service, Sks. 357; fremja e., to perform a service, Bs. i. 426; Guðligt e., holy service, Fms, ii. 198; heilagt skírnar e., holy baptism, i. 148: officiating at mass, D. N.

2. in mod. use,

α. divine service, answering to ‘mass’ in the Roman church; fyrir, eptir e., before, after service.

β. in a secular sense, [Germ. amt, Dan. embede], a public office.

COMPDS: embættisfærr, embættisgörð, embættislauss, embættismaðr.

adj. earnest looking, devoted; a. þjónosta, Fms. i. 261.

a. faithful, honest (dyggilig þjónosta).

* * *

adj. faithful, Stj. 198.

(hníg; hné and hneig, hnigum; hniginn), v.

1) to fall gently, sink down (hné Guðrún höll við bólstri); h. at armi e-m, to sink into one’s arms;

2) to flow (hnigu heilög vötn af himinfjöllum);

3) to sink down, fall dead (= h. at velli); h. at grasi, í gras, to bite the grass;

4) to incline, turn; eigi mátti sjá hvernig h. mundi, which way the scale would turn (in a battle);

5) h. til e-s, to turn towards (var jafnan þeirra hlutr betri, er til hans hnigu); h. til liðs, hjálpar við e-n, to side with one pp., hniginn, advanced (stricken) in years, = h. á aldr, h. at aldri; of a door, shut; var hurð hnigin, the door was down; hurð hnigin á hálfa gátt, á miðjan klofa, half shut, half down.

* * *

pres. hníg; pret. hné, hnétt, hné, pl. hnigu; sing. hneig is very rare in old vellum, e. g. Sks. 112, Fms. vi. 280, viii. 21, Mork. 60, Fb. i. 106, Ó. H. 89, else always hné, as also in mod. poets—Jesú blóð hér til jarða hné | jörðin aptur svo blessuð sé, Pass. 3. 10; part. hniginn: with neg. suff., pret. hnék-at, Og. 11; pres. hnígr-a, Hm. 159, Eg. (in a verse); [Ulf. hneivan = κλίνειν, Luke ix. 12; A. S. hnîgan, pret. hnâh; O. H. G. hnîgan; cp. hneig-ja]:—to bow down, sink, fall gently; of a stream, the sun, a felled tree, a dying man, etc., heilög vötn hnigu af fjöllum, Hkv. 1. 1; fóru þar til er vötn hnigu til vestr-ættar af fjöllum, Orkn. 4; tré tekr at hníga ef höggr tág undan, Am. 56: to sink, fall dead, h. at velli, Hkv. 2. 8; Baldr er hné við bana-þúfu, Hdl.; Hamðir hné at húsbaki, Hðm. 32; hnígra sá halr fyrir hjörum, Hm. 159, Skm. 25, Hkm., Nj. 191; hniginn fyrir oddum, Darr.; hniginn í hadd jarðar, Bm.; hné hans um dólgr til hluta tveggja, hendr ok höfuð hné á annan veg, Skv. 3. 23; ok kvað annan-hvárn verða at h. fyrir öðrum, Ísl. ii. 263; sinn veg hné hvárr þeirra af húsmæninum, 195; síðan hné hann aptr ok var þá dauðr, Ó. H. 223; þá hné (hneig Ed.) hann á bak aptr ok var þá andaðr, Lv. 70; Hjálmarr hnígr at (þúfunni) upp, Fas. ii. 216; þá hné hann aptr ok sprakk af harmi, i. 357 (Fb. i. 106); hné margr maðr fyrir honum ok lét sitt líf, Fb. i. 193: the phrase, hníga at velli, h. í gras, h. at grasi, to sink to the ground, bite the grass, Hkv. 2. 8; áðr en ek hníga í gras, Ísl. ii. 366; mann mun ek hafa fyrir mik áðr ek hníg at grasi, Njarð. 378; mannfólkit greipsk í bráða-sótt, svá at innan fárra nátta hnigu ( died) sjau menn, Bs. ii. 35; Einarr sat svá at hann hneig upp at dýnunum, ok var þá sofnaðr, Fms. vi. 280, (hneg, Mork. 60, l. c.); hann hné niðr höfði sínu, he drooped with his head, Karl. 489; þá hné Guðrún höll við bólstri, G. sank back in the bed, Gkv. 1. 15.

2. poët.,

α. of ships, to rise and fall, toss on the waves; skip hnigu um lög, Lex. Poët., Fms. vi. (in a verse).

β. hníga at rúnum, Gkv. 3. 4; h. at armi e-m, to sink into his arms, Hkv. 2. 23.

3. with prepp.; h. til e-s, to swerve towards; þeim er hníga vilja til hans vináttu, Fms. viii. 239; sá er yður þjónosta hneig til, whom you served, 21; var jafnan þeirra hlutr betri er til hans hnigu, 47, vi. 414; ok því á hann heldr til vár at hníga en yðar, Stj. 540; allir konungar þeirra landa hnigu undir hans vald, 560: to bow down, pay homage to another, allir menn er þar vóru hnigu þeim manni, Eb. 330; Emundr gekk fyrir hann ok hneig honum ok kvaddi hann, Ó. H. 85; hinir hæstu turnar hafa nú numit honum at hníga, Al. 90; hann hnígr ( yields) eigi fyrir blíðu né stríðu, 625. 95.

II. metaph., h. til liðs, hjálpar við e-n, to side with one; þessir hnigu allir til liðs við Karl inn Rauða, Lv. 137; hnékat ek af því til hjálpar þér, Og. 11; hneig mikill fjölði engla til hans, Sks. 112 new Ed.: to incline, turn, of a scale in the balance, þá hnígr mannfallit í þeirra lið, of a battle, Al. 134; ok var þat lengi at eigi mátti sjá hvernig hníga myndi, which way the scale would turn (in a battle), Orkn. 70, 148; hnígr nú sýnt á Frankismenn, the day turns visibly against the F., Karl. 193.

III. part. act., at hníganda degi, at the fall of day, Sks. 40; vera hnígandi, to be failing, on the decline, Karl. 162; með hníganda yfirbragði, with a falling, drooping face, 542.

2. pass. hniginn, stricken in years; Þorsteinn var þá hniginn, Ld. 24; mjök h., well stricken in years, Fms. ix. 501; hann görðisk þá heldr hniginn at aldri, Eg. 187; hniginn á aldr, id., Orkn. 216, 346; h. í efra aldr, Fb. i. 346.

β. of a door, shut; the word hnigin shews that in olden times the door was shut up and down, as windows at the present time, and not moved on hinges; var hurð hnigin, Rm. 23; hnigin á gátt, sunk in the groove, Gísl. 16; h. á hálfa gátt, half shut, half down the groove; hurð h. á miðjan klofa, id., Fms. iii. 74; h. eigi allt í klofa, 125; hnigin er helgrind, Fas. i. (in a verse).

f. habits; þá s. sem þeir hefði um vápna-burð. Fms. xi. 162; með hvílíkum hætti eðr s., Stj. 298.

2. moral conduct, good manners, courtesy, decency; hafna ósiðum en taka siðsemd í staðinn, N. G. L. ii. 419; um siðsemdir ( courtesy) ok hæversku, 416; siðsemdar búnaðr, Mar.; siðsemdar þjónosta, id.

* * *

f. baptism, christening; halda barni undir s., to stand godfather; taka s., to be baptized.

* * *

f. [as a translation of the A. S. fulluht, which prop. means cleansing, cp. Engl fuller = bleacher]:—eccl. baptism, christening; skírn görir alla hreina ok skíra, 655 i. 1, K. Þ. K., Bs., in countless instances, old and mod.; heima-s., christening at home; skurðar-s., circumcision; halda barni undir skírn, to stand godfather, Fb. ii. 264; skírnar-hald, the standing godfather, Str. 17; skírnar embætti, -þjónosta, Fms. i. 148, H. E. i. 473, Karl. 204, Stj. 377; skírnar-dagr, 677. 15; skírnar-brunnr (-bruðr), the fount of baptism, Fms. iii. 168, MS. 656 A. ii. 2; skírnar-dropi, Hom. 56; skírnar-ketill, skírnar-munnlaug, a font, Vm. 17, 109; skírnar-Sár, a baptismal font, H. E. i. 473, Vm. 1; skírnar-klæði, baptismal clothing = hvíta-váðir (q. v.), a white garment, Fms. x. 244, Stj. 49, Ó. T. 25, 29; skírnar-nafn, a baptismal name, Bær. 6, Stj. 139; skírnar-steinn, a font, Vm. 38; skírnar-vatn, baptismal water, 655 vii. 2.

f. = þjónosta, þjónusta.