Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

þórir

  • 41 LESA

    * * *
    (les; las, lásum; lesinn), v.
    1) to pick up, gather (l. hnetr, ber, aldin); l. saman, to gather, glean (l. saman axhelmur); l. upp, to pick up;
    2) to grasp, catch (eldrinn las skjótt tróðviðinn); l. sik upp, to haul oneself up (hann las sik skjótt upp eptir øxarskaptinu);
    3) to knit, embroider;
    4) to read (l. á bók); l. fram, l. upp, to read aloud; l. um (of) e-n, to speak (evil) of one (l. fár um e-n).
    * * *
    pres. les; pret. las, last, las, pl. lásu; subj. læsi; imperat. les, lestu; part. lesinn: [Ulf. lisan = συλλέγειν, συνάγειν; A. S. lesan; provincial Engl. to lease; O. H. G. lesan; Germ. lesen; cp. Gr. λέγειν, Lat. legere]:—prop. to glean, gather, pick, Stj. 615; lesa hnetr, aldin, Gísl. (in a verse), Dropl. 5; lesa ber, to gather berries, K. Þ. K. 82; hafði hón lesit sér mikil ber til fæðslu, Bs. i. 204; lesa blóm, Art. 66:—lesa saman; verða nokkut vínber saman lesin af þyrnum? Matth. vii. 16; þvíat eigi lesa menn saman fíkjur af þyrnum ok eigi heldr vínber af þistlum, Luke vi. 44; lesit fyrst íllgresit saman, Matth. xiii. 30; þeir lásu saman manna um morguninn … þá hafði sá eigi meira er mikit hafði saman lesit, Stj. 292; þessir smáir articuli sem hér eru saman lesnir, Fb. iii. 237; saman lesa líf e-s, to compile, H. E. i. 584: þeir lásu upp ( picked up) hálm þann allan, Mart. 123; tóku þeir silfrið ok lásu upp, Fms. viii. 143.
    2. to grasp, catch; eldrinn las skjótt tróð-viðinn, Eg. 238: of a ship, þat má rétt heita Stígandi er svá less hafit, Fs. 28; bróðirinn less um herðar sér þann kaðals-hlutinn sem þeir höfðu haldit, grasped it, wound it round his shoulders, Mar.; hann greip sviðuna, ok las af höndum honum, he gripped the weapon and snatched it out of his hands, Sturl. i. 64: lesa sik upp, to haul oneself up; þá las hann sik skjótt upp eptir öxar-skaptinu, Fær. 111; Þórir gékk at skíðgarðinum, ok krækði upp á öxinni, las sik upp eptir, Ó. H. 135.
    3. to knit, embroider; hón sat við einn gullligan borða ok las ( embroidered) þar á mín liðin ok framkomin verk, Fas. i. 176; typt klæði ok veigoð ok lesin (better lesni, q. v.), Js. 78.
    II. metaph. to gather words and syllables, to read, [cp. Lat. legere]; sem lesit er, Stj. 40; hann lét lesa upp ( to read aloud) hverir skráðir vóru á konungs-skipit, Fms, vii. 287; statuta skulu … geymask ok lesask, H. E. i. 509; sat konungr ok hirðin úti fyrir kirkju ok lásu aptan-sönginu, Fms. vii. 152, Bs. i. 155; meðan biskup las öttu-söng, Fms. xi. 390: in endless instances, mod., lesa or lesa húslestr, q. v. This sense of course never occurs in poems of the heathen age, but the following references seem to form a starting-point, in which lesa means
    2. to talk, gossip; lesa um e-n, to talk, speak of; hittki hann fiðr þótt þeir um hann fár lesi, ef hann með snotrum sitr, Hm. 23; kann enn vera at maðr vensk á at lesa of aðra, ok hafa uppi löstu manna, Hom. (St.): part. lesandi, able to read; vel lesandi: lesinn, well read; víð-lesinn, who has read many things.

    Íslensk-ensk orðabók > LESA

  • 42 LUNDR

    (gen. -ar), m.
    1) clump of trees, grove;
    2) tree (rare).
    * * *
    m., gen. lundar, dat. lundi, lund, Fagrsk. 11; [Dan. and Swed. lund]:—a grove, Skm. 39, 41; hvera-lundr, Vsp.; ok í lundi óxum, Am. 68; allr lundrinn umhverfis, Stj. 391; Þórir bjó at Lundi, hann blótaði lundinn, Landn. 224; reyni-lundr, Sturl. i. 5; einn fagr lundr, Vígl. 17; ráða einum steini ok litlum lund, Fagrsk. 11: of a hedge (?), taka vígfleka ok bera hann at lundi þeim er stóð sunnan á garðinum, Sturl. ii. 54.
    II. very freq. in Dan. and Swed. local names, Lundr, the archbishop’s seat in Denmark (Sweden): in Iceland, Lundr, Lundar, Lunda-reykir, Lundareykja-dalr, whence Lundar-menn, Lundar-manna-goðorð, Landn., Sturl.: these places were connected with the worship of groves, cp. Landn. l. c.: Lund also occurs in local names in Northern England (the ancient Denelagu), as Gilsland, and is a mark of Norse or Danish colonisation.

    Íslensk-ensk orðabók > LUNDR

  • 43 lýsa

    * * *
    I)
    (-ta, -tr), v.
    1) to light up, illuminate (sól skal l. allan heim ok verma); impers., ok lýsir allt lopt af faxi hans, and from his mane is lighted up all the sky; lýsir af e-u, it shines, glitters (lýsti ok af hjálminum, er sólin skein á); lýsir, it gets light, it dawns (um morguninn, er lýsa tók);
    2) to manifest, show, exhibit (Heinir lýstu mikinn drengskap);
    3) to proclaim, publish, give notice of, as a law term; with acc., l. frumhlaup, sár, víg á hendr e-m, to charge one with, indict one for, an assault, wound, manslaughter; with dat., l. vígi á hendr sér, to declare oneself to be the cause of a death;
    4) to publish, proclaim, with dat. (lýsir hann þingreið sinni); l. yfir e-u, to make known (S. lýsir erindi sínu fyrir jarli);
    5) impers., nú lýsir hér yfir því, at hún, now it became clear, that she;
    6) to illuminate (a book).
    f. gleam, shimmering light (ek sé lýsu nökkura til hafsins).
    * * *
    u, f. a gleam, shimmering light; brá yfir blám loga, Þórir spurði hvat lýsu þat væri, Gullþ. 5; ek sé lýsu (lýsa Ed.) langt norðr í haf, Fas. ii. 30 (in a verse); ek sé lýsu nokkura til hafsins, Finnb. 230; Sturlu sýndisk sem lýsu nokkurri brygði fyrir hamarinn, Sturl. ii. 86. lýsu-knappr, m. a nickname, Sturl. iii.
    II. a fish, gadus merluccius, Norse lysing, Edda (Gl.), Fms. vi. 376 (in a verse).

    Íslensk-ensk orðabók > lýsa

  • 44 manna

    * * *
    from maðr, man.
    * * *
    að, prop. to make a ‘man.’
    2. mod. to man a boat, manna skip.
    II. reflex, to become a man, to be brought up to manhood; Þórir var maðr ætt-smár ok hafði mannask vel, Fms. iv. 255; ætt-smár ok mannaðr vel, well bred, Ó. H. 113; var móðir mín vel mönnuð, of good family, Brandkr. 62; ef mér reynisk Þórólfr jamvel mannaðr (if I find Th. as accomplished a man) sem hann er sýnum full-drengiligr, Eg. 29; vil ek biðja dóttur þinnar til handa Glúmi bróður mínum, skaltú þat vita, at hann er vel mannaðr, Nj. 23; synir þeirra vóru Kálfr ok Grímr, mannaðir at hófi, K. and G. were rather fine well-bred men, Fms. vi. 102; son þinn svá vel mannaðan, ii. 193; engar eru þat yfirbætr at hann nái at eiga dóttur þína, þvíat ekki er hann verr mannaðr en hón, Fb. i. 196; hann á sjau sonu ok alla vel mannaða, Ísl. ii. 215; maðr af góðri ætt er lítt er mannaðr, Skálda 176.
    2. manned, of a ship; vel (ílla) mannað, well ( badly) manned, of the crew; var þar vel mannað, there was a good gathering of people, Grett. 78.

    Íslensk-ensk orðabók > manna

  • 45 mann-raun

    f. a trial; í hverri m. ok þraut, Clem. 45; Dróttinn tók á sik allar mannraunir, all human trials, 623. 19:—trial, danger, jafn hinum fremstu í öllum mannraunum, perils, dangerous tasks, Eg. 21, Bs. i. 638; koma í mannraunir, perils, Al. 61; þú þorir lítt í nánd at koma þegar er nokkur er m. í, Fær. 30; röskr í öllum mannraunum, Fs. 3, 120:—experience, lítillar skynsemdar ætli þér mik ok enga mannraun kunna, Fms. vi. 53:—trial, adversity, þá, or hann misti Ljóts sonar síns, var þat þó mannraun en þetta engi, Þorst. Síðu H. 174.

    Íslensk-ensk orðabók > mann-raun

  • 46 MÖN

    (gen. manar, pl. manar), f. mane of a horse; skera mön, to cut the mane; mörum sínum m. jafnaði, he trimmed the manes of his horses.
    * * *
    f., gen. manar, pl. manar, Akv. 37; [Engl. mane]:—the mane of a horse; æ lýsir mön af mari, Vþm. 12; mörum sínum mön jafnaði, Þkv. 6; manar meita = to cut the manes, Akv. 37; hann vildi taka hesta sína ok skera mön á, Rd. 268; hann sagði at hann mundi fara á Hvítings-hjalla ok skera mön á hestum Þorsteins, Bjarn. 62; hann sker mön á hestinum, Finnb. 282; Þórir fór at skera mön á hrossum sínum ok Guðmundr son hans með honum, Gullþ. 22. The cutting of horse’s manes was a favourite amusement in olden times, cp. man-skæri, mane-scissors, mön-skurðr, m. a mane-cutting, Gullþ. 22.

    Íslensk-ensk orðabók > MÖN

  • 47 NEMA

    * * *
    I)
    conj.
    1) except, save, but;
    þoriga ek segja nema þér einum, I dare not tell any one save thee alone;
    engi … nema, no … but, no (not any) other than (Grani vildi undir øngum manni ganga nema Sigurði);
    2) with subj. unless;
    engir þóttu lögligir dómar dœmdir, nema hann væri við, unless he had a hand in them;
    nema ek hálsaða herjans stilli einu sinni, save that I once fell on the king’s neck;
    4) veit ek eigi nema, hverr veit nema, I don’t know, (who knows) but that;
    may be, perhaps (hverr veit nema ek verða víða frægr um síðir);
    5) því at eins, nema, only in the case, if;
    ráðit þér því at eins á þá nema þér séð allir sem øruggastir, do not attack them unless you are all most steadfast and dauntless;
    6) nema heldr, but rather (eigi má þat menn kalla, nema heldr hunda);
    7) nor, = né, hvárki sverð nema øxi, neither sword nor axe.
    (nem; nam, námum; numinn), v.
    1) to take, take in use, take possession of (ef þú nemr þér jörð á Íslandi);
    nema land, to take possession of land, as a settler (hann nam Eyjafjörð allan);
    nema konu, to carry off, abduct a woman;
    nema stað or staðar, stop, halt (hér munum vér stað or staðar nema);
    nema yndi, to find rest in a place (hvárki nam hann yndi á Íslandi né í Noregi);
    2) nema e-n e-u, to bereave one of a thing (nema e-n höfði, aldri, fjörvi);
    3) to reach, touch (pilzit var svá sítt, at nam hæl);
    hvárt nam þik eða eigi, did it touch thee or not? þótt þik nótt um nemi, though the night overtake thee;
    4) to amount to, be equivalent to (honum þótti landauðn nema);
    5) as an auxiliary verb, with infin.;
    hann nam at vaxa ok vel dafna, he grew apace and throve well;
    inn nam at ganga, he stepped in;
    6) to percieve, catch, hear, of sound;
    varð þá svá mikit úhljóð, at engi nam annars mál, that no one could hear the other’s voice;
    eigi skulu vér þat mál svá nema, we shall not understand it so;
    7) to learn (nema lög, fjölkyngi);
    to learn by heart (vísur þessar námu margir);
    nema e-t at (or af) e-m, to learn, get information, about a thing from one (Glúmr hafði numit þenna atburð at þeim manni, er hét Arnór);
    8) with preps. and advs.:
    nema e-t af, to abolish (var sú heiðni af numin sem önnur);
    nema brott konu, to carry off a woman;
    nema eptir e-u, to imitate;
    nema e-t frá, to except (nema konur eða þeir menn, er hann næmi frá);
    nema e-t upp, to pick up (nam ek upp rúnar);
    nema við, to resist, make a stand (hann vill enn við nema, þótt liðsmunr væri mikill);
    to stop, halt (þar námu þeir Hrafn við í nesinu);
    nema við e-u, to touch (gaddhjaltit nam við borðinu);
    to be a hindrance to (ef þat nemr við förinni, at þú þykkist hafa fé of lítit);
    impers., nemr við e-u, there is an obstacle, or stop (en er þeir kómu at kirkjudurum, þá nam þar við);
    9) refl., nemast e-t, to refuse, withhold from doing;
    nemast förina, to refuse to go;
    nemast orðsendingar hans, to disregard his messages;
    also with infin. (hann bað hann eigi nemast með öllu at gøra sem bœndr vildu).
    * * *
    1.
    conj. [compounded of the negative particle ne, and the adverb if or ef (q. v.) in an older dissyllabic form ifa; for the change of f into m see the introduction; cp. Ulf. nibai; A. S. nemne, nimne; O. H. G. nibu, nibi, nubi; Hel. nebu; early Swed. num; cp. Lat. ni-si, see Grimm’s Gramm. iii. 724.]
    B. Except, save, but; manngi, nema einn Agnarr, Gm. 2; nema þér einum, Vkv. 24; allra nema einna, 26, Ls. 11; nema við þat lík at lifa, Hm. 96; nema sá einn Áss, Ls. 11; hvar kómu feðr várir þess, … hvar nema alls hvergi? Ísl. ii. 236; öngu nema lífinu, Nj. 7; öllu gózi nema búinu, Fms. ix. 470; engi nema þú einn, Barl. 207; engi nema Bergþórr, Fms. vii. 141; kom viðrinn á kirkju-sand, nema tvau tré kómu á Raufarnes, save that two trees came to R., Landn. 51, v. l.; Ólafr hafði mörg sár ok flest smá, nema tvau vóru nökkvi mest, Fb. i. 501; nema ek hélt, Óg. 23; þeir blandask eyvitar við aðra ísa nema sér einum heldr hann, Sks. 176 B; vætki of sýti’k nema hræðumk helvíti, Hallfred; lét Koðran skíra sik ok hjú hans öll, nema Ormr vildi eigi við trú taka, Bs. i. 5.
    II. with subj. unless; aldrei, nema okkr væri báðum borit, Ls 9; nema þú hánum vísir … eða mey nemir, Hkv. 1. 19; nema ek dauðr sjá’k, 20; nema geðs viti, Hm. 19; nema hann mæli til mart, 26; nema haldendr eigi, 28; nema til kynnis komi, 32; nema reisi niðr at nið, 71; nema einir viti, 97; nema ek þik hafa, Hkv. Hjörv. 7; nema sjálfr ali, Stor. 16; nema þeir felldi hann, Edda 36; öngir þóttu lögligir dómar nema hann væri í, Nj. 1; nema maðr verði sjúkr eða sárr, Grág. i. 141; nema lands-fólkit kristnaðisk, Hkr. i. 248; nema mér banni hel, Fb. ii. 59; hann heyrði eigi nema æpt væri at honum, Fms. iv. 204, and in countless instances in old and mod. usage.
    2. in phrases such as ‘veit ek eigi nema …,’ like Lat. nescio an, implying an affirmation; þú veizt eigi nema sá verði fégjarn, Sks. 28; nú veit ek eigi nema nökkurr verði virðing af at hafa þessu máli, Band. 34 new Ed.; hverr veit nema ek verða víða frægr um síðir, who can tell but that I shall be a widely known man some day? Fms. vi. (in a verse); nú veit ek eigi nema yðr þykki minna vega mín reiði en Sigurðar konungs, now know I not if, vii. 141; eigi veit ek nema þetta væri ráðligt, en eigi má ek þat vita …, viii. 95:—with indic., kveðkat ek dul nema hún hefir, there is no doubt but that she has, Ýt. 7; hver sé if nema rögn stýra, who can doubt that? Vellekla.
    III. irreg. usages; ef nokkurr maðr ferr á jörðu, nema (in the case that, supposing that) sá vili á búa, sem fé á í jörðu, þá rænir sá hann, Gþl. 357: því at eins, nema, only in that case, if ( but not else); ráðit þér því at eins á þá nema pér sét allir sem öruggastir, only in the case if, i. e. do not attack them unless, Nj. 228; því at eins mun hann sættask vilja, nema hann gjaldi ekki, 254; skal hann því at eins í braut hafa þann hval, nema hann láti bera vitni, Jb. 326: þat man því at eins, nema ek nái ráða-hag við Melkorku, Ld. 70; því at eins ferjanda, nema fjörbaugr komi fram, Nj. 240; oss þykkir þú því at eins veita skylda þjónustu konungi, nema þú leggir af tignar-klæðin, Fms. ix. 432.
    2. nema heldr, but rather; eigi má þat menn kalla, nema heldr hunda, not men, but rather dogs, Bær. 9; sver ek eigi at eins fyrir mik, nema heldr fyrir allra þeirra sálir, Gþl. 69; hón hafði eigi hreinlífi at eins, nema heldr ok alla gæzku, Hom. 128; nema enn, but on the contrary; at glæpask eigi lengr í félags-skap við Philistim, nema enn skulu þér …, Stj. 412, 428, 442: eigi at eins óttaðisk hann um sjálfs síns líf, nema jamvel um alla aðra sína frændr, but also, Barl. 73: fyrr nema = fyrr enn, fyrr skal dólga dynr, nema ek dauðr sják (= fyrr en ek sé dauðr), Hkv. 1. 20:—hefi ek vist sét þat gull, at öngum mun er verra, nema betra sé, which is not worse, if it is not even better, Fb. i. 348.
    2.
    pres. nem; pret. nam, namt, nam, pl. námu; subj. næmi; part. numinn, older nominn, N. G. L. i. 200, Hom. 100; with neg., suff. nam-a, Hkv. 2. 15; a pret. numdi in mod. usage, formed from the part. numinn, as if from a verb nymja; örvaðist geð á allan hátt er eg numdi sjónum föður-landið heldr hátt hafít upp úr sjónum, Eggert: [Ulf. niman = λαμβάνειν; A. S. neman; Germ. nehmen; freq. in Early Engl.; in mod. Engl., where it is superseded by the Scandin. taka, it survives in nimble and numb = A. S. be-numen = lcel. numinn.]
    A. To take; the use of the word in this, its proper sense, is limited, for taka (q. v.) is the general word, whereas nema remains in special usages; nema upp, to pick up, Hm. 140; nema e-n ór nauðum, Fsm.; þar er gull numit upp í söndum, Rb. 350; at hann nemr hann ór kviðnum, ok kveða á hvert hann nemr hann ór sínu órnámi, eða annars manns, Grág. i. 51; reifa mál þeirra er ór dóminum eru numnir, 79; hann á kost at nema þá upp alla senn, 51:—nema af, to abolish; þessi heiðni var af numin á fára vetra fresti, Nj. 165, Íb. 4:—nema frá, to except; nema konur eða þeir menn er hann næmi frá, 5; á þeim tíðum er uú eru frá numnar, Grág. i. 325:—upp numinn, taken up into heaven; Enoch var upp numinn, Stj. 41.
    2. to take by force, seize upon; þá menn er konu hafa numit ( carried off), Grág. i. 354; hann nam sér konu af Grikklandi, Rb. 404; Jupiter þá er hann nam Europam, 732. 17; Björn nam Þóru á brott, Eg. 155; ek nam konu þessa er hér er hjá mér, Nj. 131; hann segir hann hafa numit sik í burt af Grænlandi undan Sólar-fjöllum, Bárð. 32 new Ed.: nema nes-nám, Danir ok Svíar herjuðu mjök í Vestr-víking ok kómu þá opt í Eyjarnar er þeir fóru vestr eða vestan, ok námu þar nesnám, Fms. iv. 229, (see nesnám, landnám):—in a lawful sense, nema land, to take possession of a land, as a settler (landnám II); hann nam Eyjafjörð allan.
    3. nema e-n e-u, to bereave one of a thing; nema e-n höfði, aldri, fjörvi, Gkv. 2. 31, 42; verða ek á fitjum þeim er mik Niðaðar námu rekkar, Vkv.; hví namtú hann sigri þá? Em. 6; sigri numnir, Fms. xi. 306 (in a verse); numinn máli, bereft of speech, Geisli 34; fjörvi numna, life-bereft, Eb. (in a verse); hann lá þar lami ok öllu megni numinn, Hom. 116; þar til er lands-menn námu þá ráðum, used force, coerced them, Bs. i. 24; ríkir menn verða þá ráðum nomnir, Hom. 100; ef hann vill eigi nema trúa því, if he will not believe it, N. G. L. i. 88.
    4. to reach, touch, hit; í hvítu pilzi, þat var svá sítt at þat nam hæl, Fas. ii. 343; nema hjöltin við neðra gómi, Edda 20; allir þeir sem oddrinn nam, Skíða R. 183; hvárt nam þik eðr eigi! Nj. 97; ok nema hann þar nauðsynjar, at hann má eigi lík færa, and if he is held back by necessity, N. G. L. i. 14, K. Á. 70; þótt þik nótt um nemi, if the night overtake thee, Sdm. 26: hence the saying, láta þar nótt sem nemr, to leave it to the night as it takes one = to take no care of the morrow:—nema stað, to take up one’s position, halt, Nj. 133, 197, Fms. i. 167, vii. 68, Eg. 237.
    5. spec. phrases; Kolskeggr nam þar eigi yndi, Nj. 121; ef hann vildi þar staðfestask ok nema yndi, Fms. i. 103:—nema staðar = nema stað, Nj. 54, 205, 265, Ld. 104, Stj. 486, Fms. i. 206: of a weapon, hefi ek þat sverð er hvergi nemr í höggi stað, I have so keen a sword that it never stops in its stroke, i. e. it cuts clean through anything, Fas. ii. 535; oddrinn nam í brynjunni staðar, Al. 76; svá at staðar nam (naf Cod. Reg.) höndin við sporðinn, Edda 40; nema hvíld, to take rest, Alm. 1; nema veiðar, to take the prey, to hunt, Hým. 1.
    6. to amount to, be equivalent to; ef eigi nemr kúgildi, Grág. ii. 233; honum þótti landauðn nema, Íb. 4; það nemr öngu, litlu, miklu, it is of no, of small, of great importance; bríkr þær er greyping hefir numit, Gþl. 345.
    7. nema við, to strike against so as to stop, come no further; nam þar við ok gékk eigi lengra, Fms. xi. 278; en gadd-hjaltið nam við borðinu, Eb. 36.
    8. metaph. to stop, halt; hér munu vér við nema, Finnb. 236; þar námu þeir Hrafn við í nesinu, Ísl. ii. 266; hann býsk við, ok vill enn við nema, þótt liðs-munr væri mikill, Bjarn. 54; konungr verðr glaðr við er hann skal fyrir hafa funnit þá menn er eigi spara viðr at nema, Al. 46; en ef þat nemr við förinni, at þú þykisk hafa fé oflítið, þá …, Ld. 70; er þat úvizka at bera eigi slíkt, ok mun þat eigi við nema, Glúm. 327; at konungr mundi fátt láta við nema, at sættir tækisk, i. e. that he would do anything for the sake of peace, Eg. 210.
    II. as an auxiliary verb, emphatic, like Engl. do, did, with infin.; Höðr nam skjóta (H. did shoot) … sá nam einnættr vega, Vsp. 37; þá nam at vaxa, Hkv. 1. 9; hann nam at vaxa (he ‘took to growing’) ok vel dafna, Rm. 19; inn nam at ganga, 2; lind nam at skelfa, 9, 35; nam hón sér Högna heita at rúnum, Skv. 3. 14; róa námu ríki, they did row mightily, Am. 35; nam hann vittugri valgaldr kveða, Vtkv. 4; nama Högna mær of hug mæla, Hkv. 2. 15; þat nam at mæla, Og. 9: seldom in prose, ek nam eigi trúa á þat er hann sagði, Post.; Falka hestr Þiðreks nemr þetta at sjá, Þiðr. 117.
    B. Metaph. to take in a mental sense or by the senses, to perceive, like Lat. apprehendere, comprehendere, freq. in old and mod. usage:
    I. to perceive, catch, hear, of sound; en svá mikill ákafi var at hvassleik veðrsins þá er konungr tók at mæla, at varla námu þeir er næstir vóru, Fms. viii. 55; sem þeir vóru langt brottu komnir, svá at þó mátti nema kail milli þeirra ok manna Saul, Stj. 486; þeir skulu svá nær sitjask, at hvárirtveggju nemi orð annarra, Grág. i. 69; engi nam mál annars, Nj. 164; mál nam í milli þeirra, Fms. v. 31; eigi skulu vér þat mál svá nema, we shall not understand it so, Hom. 156.
    II. to learn; klök nam fugla, Rm.; hann hafði numit svá lög, at hann var enn þriðr mestr laga-maðr á Íslandi, Nj. 164; inir hæstu turnar hafa numit honum at hníga, Al. 90; nú var Þórir þar ok nam þar fjölkyngi, Fb. iii. 245; Óðinn var göfgastr, ok at honum námu þeir allir íþróttirnar, Hkr. i; nema nám, to take in, acquire learning, Bs. i. 92, 127; see nám:—to ‘catch,’ learn by heart, þær kváðu vísur þessar en hann nam, Nj. 275; vísur þessar námu menn þegar, Ó. H. 207; en hinn nemi, er heyrir á, Darrl.; Þórdís nam þegar vísuna, Gísl. 33:—to learn from, þvar namtu þessi hnæfilegu orð? nam ek at mönnum …, Hbl.; nema ráð, Hm.; menn nemi mál mín ! Ó. H. (in a verse):—nema e-t at e-m, to learn something, derive information from one, ek hefi hér verit at nema kunnustu at Finnum, Fms. i. 8; hann nam lögspeki at Þorsteini, Ísl. ii. 205; hann nam kunnáttu at Geirríði, Eb. 44; Glúmr hafði numit þenna atburð at þeim manni er hét Arnórr, Fms. i. 266; en Oddr nam at Þorgeiri afráðs-koll …, Ari nam ok marga fræði at Þuríði Snorra dóttur Goða … hann hafði numit af gömlum mönnum ok vitrum, … eptir því sem vér höfum numit af fróðum mönnum, … þótt hverr maðr hafi síðan numit at öðrum, … ok hafa menn síðan at þeim numit, Ó. H. (pref.); nemi þér af mér, Fms. viii. 55.
    C. Reflex., prop. to take, seize for oneself:
    1. to take by force; ef maðr nemsk konu, ok samþykkjask þau síðan, þá …, H. E. i. 247.
    β. to stop; ok hafða ek þat sverð, sem aldri hefir í höggi stað numisk (= numit), Fas. ii. 208; friðr namsk, ceased.
    γ. to refuse, withhold from doing; hann bað hann eigi nemask með öllu at göra sem bændr vildu, Hkr. i. 142; hverr bóndi er þat nemsk ( who makes default), gjaldi …, K. Á. 40; þar var kominn fjöldi liðs ór Austr-löndum til móts við hann, ok námusk förina ( refused to go) ef hann kæmi eigi, Fb. ii. 71; en ef maðr nemsk leiðangrs-görð, eðr leiðangrs-ferð, þá hafi ármaðr sótt þat fyrr en skip komi á hlunn, … at hann hafi leiðangr görvan ok eigi fyrir nomisk, N. G. L. i. 200; en þó vil ek eigi fyrir minn dauða at nemask ( disregard) hans orðsendingar, O. H. L. 29.
    2. to learn; láttú nemask þat, learn, take heed that, Skv. 1, passim; eptir þetta nemask af aptrgöngur hans, Ld. 54.
    II. part. numinn, as adj. numb, seized, palsied; hann var allr numinn öðrum megin, ok mátti eigi mæla hálfum munni, Ann.; þá varð ek sem ek væra numinn, Mar.; vera frá sér numinn, to be beside oneself, from joy, astonishment, or the like, cp. the references above (A. 3).

    Íslensk-ensk orðabók > NEMA

  • 48 níðingr

    (-s, -ar), m. villain, scoundrel, vile wretch; apostate.
    * * *
    m. [A. S. or Early E. nidering = slander], a nithing, villain, legally the strongest term of abuse (like Germ. ehrloser), for a traitor, a truce-breaker, one who commits a deed of wanton cruelty, a coward, and the like; sækjask sér um líkir, saman níðingar skríða, a saying, Fms. ix. 389; minnsk þess at sá er einu sinni deyr níðingr verðr alldri öðru sinni drengr, N. G. L. ii. 420; þú ert miklu meiri n. en dugandi manni sæmi at eiga þik at mági, Ísl. ii. 377; heit hvers manns níðingr ella, Nj. 176; en þú ver hvers manns n. ef þú þorir eigi, Eg. 351; þeir búðu níðinginn þegja, sögðu hann nú sem fyrr útryggjan, Fms. ix. 52: an apostate (trú-n., Guð-n.), Julianus níðingr = Julian the Apostate, Ver. 48; grið-n. (q. v.) a truce-breaker:—a niggard, miser, mann-n., mat-n., q. v.
    COMPDS: níðingsherr, níðingsnafn, níðingsorð, níðingsráð, níðingsskapr, níðingssunr, níðingssök, níðingsverk, níðingsvíg.

    Íslensk-ensk orðabók > níðingr

  • 49 prettr

    (-s, -ar), m. trick, deceit, fraud (með flærð ok prettum).
    * * *
    m., pl. prettar, Barl. 197, but mod. prettir; acc. pl. prettu; [A. S. Dictionaries give a word præt, pl. prattas; but the age and the etymology of this word are uncertain]:—a trick; var þetta ekki nema prettr þeirra, Fms. i. 59, Fs. 73; konungr mælti, þetta er p. yðvarr, Fms. vii. 32; hafa þeir sýnt eigi góðan prett, Ld. 704; sviksamliga prettu, Stj. 144, Al. 68, Barl. 24; Þórir svarir at hann hirði ekki um prettu þeirra Erlings, Ó. H. 115; þetta vóru þínir prettar, Barl. 197; etja e-n við prettu, Ísl. ii. 224 (in a verse of the beginning of the 10th century, if the verse be genuine).
    COMPDS: prettafullr, prettalauss.

    Íslensk-ensk orðabók > prettr

  • 50 RAPTR

    (-s, -ar), v.
    1) log (Þórir þreif einn rapt ór eldinum);
    * * *
    m. [Engl. rafter], a rafter, Eb. 224, Gullþ. 17; þeir víggyrðn kirkju-garðinn með röptum, Sturl. i. 185; krók-r., birki-r.
    2. rafters, the roof, ceiling; hann stakk Gríðar-veli upp í raptana, Edda 61, Am. 62, Hom. 95; hann lá úti á herskipum, svá at hann kom eigi undir sótkan rapt, Orkn. 478, cp. Yngl. S. ch. 34; inn-raptar, q. v.:—a local name, Rapta-hlíð, Sturl.
    COMPDS: raptabulungr, raptskógr, raptviðr.

    Íslensk-ensk orðabók > RAPTR

  • 51 REIKA

    * * *
    (að), v.
    1) to stroll, walk (Þrándr reikaði eptir fjörunni);
    2) r. á fótum, á fótunum, to totter on one’s legs;
    3) to waver (ok reikaði hans hugr mjök).
    * * *
    að, to wander, take a walk; Þrándr reikaði eptir fjörunni, Fms. ii. 93; Björn reikaði framm með sjónum, Ld. 6; Gautr reikaði á gólfinu, Fær. 242; konungr reikar ofan til strandar, Fas. iii. 456; eptir máltíðina dagliga reikaði hann fyrst, Bs. i. 848.
    2. to swagger; rasa eðr reika, Lil. 92; ok reikaði hans hugr mjök, Fms. viii. 12: to totter on one’s legs, þá reikaði Þórir á fótunum, vii. 12; meir reikandi en gangandi, Mar.; reikar á fótum, Band. 8, Bs. i. 338, Lv. 81; reikendr, part. pl. the wanderers, i. e. the planets (πλάνητες), Rb. (1812) 4.

    Íslensk-ensk orðabók > REIKA

  • 52 segi

    m. slice, strip, shred (skera e-t í sega).
    * * *
    or sigi, a, m. a slice, bit, clot; hjarta mitt var runnit sundr í siga, my heart was molten into drops, ‘torn into shreds,’ Sól. 43; hann skar af tungu ormsins einn sega, Tristr.; hann skar hann sundr í siga, Bret. 170; hann (the dog) greip í kálfann ok þar ór siga, Fas. ii. 426; þórir kvaðsk úviljaðr at skera slærrum segjum, to cut larger slices, Sturl. i. 61; töngu segi, the tongs’ bit, poët. = the iron in the forge, Þd. 15; blóð-segi, a clot of blood; fjör-segi, the heart; tál-segi, a bait; kló-segi, kverk-segi, q. v.

    Íslensk-ensk orðabók > segi

  • 53 SITJA

    * * *
    (sit; sat, sátum; setinn), v.
    1) to sit, be seated;
    hann sat it næsta honum, he sat next him;
    sitja upp, to sit erect (þeir létu hann sitja upp í hauginum); to sit at table;
    2) to stay, sojourn;
    sitja heima, to stay at home (sitr Gunnarr nú heima nökkura hríð);
    sitja kyrr, to remain quiet, stay at home;
    sitja í festum, to sit as one’s betrothed (of the bride between the betrothal and wedding);
    to reside (Haraldr konungr sat optast á Rogalandi);
    to sit fishing (þeir vóru komnir á þær vastir, er hann var vanr at sitja);
    3) to tarry (gørði liðinu leitt at sitja);
    sitja veðrfastr, to lie weather-bound;
    4) with acc., sitja e-t ór hendi sér, to let it slip through idleness;
    sitja byr ór hendi sér, to miss a fair wind;
    5) sitja vel (illa) jörð, to keep one’s estate in good (bad) order;
    sitja launþing, to hold a secret meeting;
    6) sitja e-t, to put up with, endure (eigi mundu þeir þvílíka skömm eða hneisu setið hafa);
    sitja e-m e-t, to submit to, put up with at one’s hand (sitja mönnum skammir ok skapraunir);
    er slíkt engum manni sitjanda, it is not to be endured from any man;
    7) sitja e-m e-t, to cut one off from (hugðust þeir Sveinn at sitja honum vatn);
    8) with preps.:
    sitja at sumbli, to sit at a banquet;
    sitja at tafli, to sit at chess;
    sitja at fé, nautum, to tend sheep, cattle;
    sitja at málum, to sit over a case, debate it;
    sitja á sannindum, to withhold (conceal) the truth;
    sitja á sér, to control oneself, keep down one’s temper (Hallgerðr sat mjök á sér um vetrinn);
    sitja á svikrædum, svikum við e-n, to plot against one;
    sitja fyrir, to be on the spot (úvíst er at vita, hvar úvinir sitja á fleti fyrir);
    sitja fyrir e-u, to be a hindrance to (sitja fyrir sœmd e-s);
    to be exposed to, have to bear (sitja fyrir hvers manns ámæli);
    sitja fyrir ádrykkju e-s, to be one’s drinking-mate;
    sitja fyrir svörum, to stand questions, be the spokesman;
    sitja fyrir málum, to lead the discussion;
    sitja hjá e-u, to be present at (sitja hjá ráðagerðum e-s);
    to sit idly by (þú munt þó drepa vilja bróður minn, ok er þat skömm, ef ek sit hjá);
    sitja inni, to sit in prison;
    sitja til e-s, to wait;
    er þar til at sitja, we may wait till then;
    to plot against (hann sitr um ríki hans);
    sitja um líf e-s, to seek one’s life;
    sitja um e-n, to lie in wait for, waylay;
    sitja um e-u, to be busy with (sitja um nauðsynjamálum);
    sitja um borðum, to sit at table;
    sitja undir e-u, to be subject to;
    sitja yfir e-u, to sit over a thing, be busy with (ekki mun ek lengr yfir þessu sitja);
    sitja yfir drykkju, borðum, to sit drinking, at table;
    to attend to (sitja yfir málum manna);
    sitja yfir kvæðum, to listen to songs;
    sitja yfir e-u, to take possession of;
    to bear down (hann sat yfir virðland);
    sitja yfir skörðum hlut, to suffer a loss of right;
    sitja yfir sjúkum manni, to sit up with (nurse) a sick person, esp. a woman in labour;
    9) recipr., sitjast nær, to sit near one another.
    * * *
    pres. sit; pret. sat, sazt, sat, pl. sátu; subj. sæti; imperat. sit, sittú; part. setinn; with the neg. suff. sit-k-a, I sit not, Hkv. 2. 34: [Ulf. sitan = καθησθαι; A. S. sittan; Engl. sit; Germ. sitzen; Swed. sitta; Dan. sidde; Lat. sedere; Gr. ἔδος, ἔζεσθαι]:—to sit; s. á haugi. Vsp. 34, Þkv. 6, Skm. 11; þeir sátu á vellinum, Nj. 114; þar sem búarnir sitja, 110, Grág. i. 4; konungr sat á hesti, Fms. x. 255, 408; hann sat it næsta honum, Nj. 2; ganga til matar, ok sátu þeir um hríð, Eg. 483; svá vildi hverr maðr sitja ok standa sem hann bauð, … ok var rétt at segja at hann væri bæði konungr ok biskup yfir landinu, Bs. i. 67; s. fyrir, to be on the spot, Hm. 1: in greetings, sit heill! sitið heilir, ‘sit hale,’ be seated and welcome, Fms. x. 201, Ísl. ii. 438; nú sittú heill, Sighvat (Ó. H. in a verse); seggi biðr hann s. í frið, Skíða R. 28; s. at mat, to sit at meat, Fms. x. 378; s. at sumbli, Ls. 10; s. at tafli, to sit at chess, Ísl. ii. 359; s. at fé, s. at nautum, to tend sheep, neat-cattle, Boll. 336, Eg. 714, Sturl. i. 77; s. at málum, to sit over a case, debate it, Ld. 18; s. á stefnu, to be in the chair at a meeting, Ó. H. 85: s. upp, to sit up, sit erect; þeir létu hann s. upp í hauginum, Nj. 118: to sit at table, Jökull sat upp ok orti vísu, Ó. H. 191; gékk konungrinn at sjá þá er upp sátu, who sate at table, Greg. 43; Eyvindr hafði mest forráð at veizlunni, ok sat ekki upp, Orkn. 246; þeim sinnum er jarl sat upp (uppi Ed.) mataðisk sveinninn með honuni, Fms. ix. 245: s. úti, to sit outside (at night), of wizards (úti-seta), Vsp. 21, Orkn. 234, 246; þat er úbóta-verk at s. úti, N. G. L. i. 350; svá segja menn at Gunnhildr, fóstra Hákonar, léti s. úti til sigrs honum … en Þórdís skeggja er sú kona kölluð sem sagt er at úti sæti, Fms. vii. 275.
    2. with prepp.; sitja á svikræðum, svikum við e-n, to plot against, Fms. i. 263, ii. 34; sitja á sér, to control, constrain oneself; Hallgerðr sat mjök á sér um vetrinn, Nj. 25; hann gat ekki á sér setið, he could not keep quiet:—s. fyrir e-u, to be exposed to, to have to stand the brunt of; s. fyrir ámæli, hættu, afar-kostum, Nj. 71, Fms. v. 71, vii. 125; s. fyrir svörum, to stand questions, be the spokesman, iv. 274, vi. 13, Ölk. 36, Band. 12; s. fyrir málum, to lead a discussion, Fms. ix. 98; s. fyrir e-m, to sit in ambush (fyrir-sát), Nj. 94, 107. Ld. 218: ellipt., Nj. 94, Eg. 577, 743:—s. hjá, to sit by:—s. til e-s, to watch for; er þar til at sitja, Nj. 103:—s. um e-t, to watch for an opportunity; þeir sátu um at rengja, 242; er ætíð sátu um þat at spilla friðinum, Magn. 464: to plot against, s. um sæmd e-s, Fms. v. 273; hann sitr um ríki hans, 293; s. um líf e-s, to seek one’s life, Ld. 40, Fms. i. 223; s. um e-n, to waylay, Landn. 287, Nj. 131:—s. undir, to sit under one, keep him on one’s knees; s. undir barni, sittu undir mér! s. undir lestri, to ‘sit under’ a preaching; s. undir hlyðni, to be subject to, Sks. 476 B:—s. yfir e-u, to sit over a thing; s. yfir drykkju, Eg. 6; s. yfir sjúkum manni, to sit up with a sick person, Fms. vii. 166, x. 250; esp. with a woman in labour, iv. 32, viii. 8 (yfirsetu-kona = a midwife); also, sitja yfir málum manna, to attend to (as judge), Ó. H. 86, Fms. vii. 60, Nj. 189; ekki er nú tóm at s. yfir kvæðum, to listen to songs, Ísl. ii. 235; s. yfir varningi sínum, to sit over one’s wares, Sks. 28: to superintend, Fms. viii. 5 (Fb. ii. 533): sitja yfir e-u, to take possession of what belongs to another person; at úvinir mínir siti eigi yfir mínu, Ísl. ii. 146, 224; þeir menn hafa setið yfir eignum várum ok ættleifð, Fms. i. 223; sitr nú yfir fé því Atli inn skammi, Eg. 468; hann sat yfir virðingu allra höfðingja, Nj. 173; s. yfir hlut e-s, 89, Ld. 66, Eg. 512: s. yfir skörðum hlut, to suffer a loss of right, Ld. 266.
    II. to abide, stay, sojourn; sitja heima, to stay at home; sitr Gunnarr nú heima nokkuta hríð, Nj. 106; s. heima sem dóttir (heima-sæta); s. heima sem mær til kosta, Sams. S. 6; sat hann þar hálfan mánuð, Nj. 106; þat var engi siðr at s. lengr en þrjár nætr at kynni, Eg. 698; viku var at boðinu setið, Ld. 200; í slíkum fagnaði sem þeir sátu, Fms. x. 260; hann sat at Gufuskálum inn þriðja vetr, Eg. 592; setið hefir þú svá nær, at þú mættir hafa hefnt þessa, Nj. 178; sátu þingmenn Runólfs í hverju húsi, Bs. i. 20; s. kyrr, to remain quiet, stay at home, Grág. i. 163; s. í festum, of a betrothed woman between the espousals and the wedding, Nj. 4: to reside, Haraldr konungr sat optast á Rogalandi, Eg. 367, Nj. 268, Fms. i. 23, Ver. 60: s. at löndum, to reign, Hkr. ii. 3; s. at búum sínum, Fs. 12; sitja búðsetu, to live in a booth, Grág. i. 187, ii. 71; s. strandsetri, to live on the coast(fishing), i. 263, 290; s. slímu-setri, to hang on to a place, living upon other people, Gþl. 200, N. G. L. i. 70; þér munut þurrt hafa um setið allar vitundir, had no part nor knowledge of it, Sturl. iii. 261: to stay, answer not to a call, Grág. i. 447; nú sitr einn hverr lengr niðri, N. G. L. i. 40; s. um stefnu, 344; ef hann sitr svá þrjá vetr at hann geldr eigi tíund sína rétta, K. Á. 94; s. hjá e-u, to be neutral, take no part; hann hafði áðr setið hj;á málum þessum, Lv. 9, Ísl. ii. 267, Nj. 84, 97; þú lætr þá menn s. hjá kyrra, remain undisturbed, Ld. 258; s. hjá fé, to tend sheep.
    2. a fishing term, to sit fishing on a mið, q. v.; á þær vastir er hann var vanr at s. ok draga flata fiska … þeir váru komnir svá langt út, at hætt var at s. útarr fyrir Miðgarðs-ormi, Edda 35.
    3. to tarry; görði liðinu leitt at sitja, Fms. x. 344; s. veðr-fastr, to lie weather-bound, Eg. 482; s. í díblissu, to sit in a dungeon, Fms. ix. 219; s. kyrr, Grág. i. 163; s. fyrir, to remain sitting, Fms. v. 66; sitja til járns, to sit preparing for the ordeal, 308, 311; s. fyrir ádrykkju e-s, to be one’s cup-mate, Eg. 253.
    III. with acc.; sitju e-t ór hendi sér, to ‘sit a thing out of one’s hands,’ let it slip through idleness, Fms. v. 276: mod., s. e-t af sér, id.; skulut ér ekki sitja byri því heldr, miss a fair wind, vi. 358; þegjandi sitr þetta Þórir jarl á Mæri, Orkn. (in a verse); hafði annat bréf komit til Lopts á sama sumri, ok sat hann bæði (acc.), he ‘sate it off,’ i. e. did not answer to the call, Bs. i. 726; (so in mod. usage, s. e-n af stokki, to ‘sit him off,’ wait till he is gone;) sátu margir af sínum hestum, many ‘sate off’ dismounted from, their horses, Fms. vi. 211; sitja rétti sínum, to remain inactive until one’s right is prescribed, Grág. ii. 91, K. Þ. K. 26.
    2. sitja vel (ílla) jörð, to keep one’s estate in good (bad) order; sal hann þann bæ vel, Brandkr. 57; þessi jörð er vel setin; sátu þessir allir brullaup sitt í Gautavík, Vígl. 33; s. launþing, to hold a secret meeting, Fms. xi. 219.
    3. sitja e-t, to put up with an injury; eigi mundu þeir þvilíka skömm eðr hneisu setið hafa, Ísl. ii. 338; þykkisk hann þá lengr hafa setið Sveini þann hlut er hann mundi eigi öðrum þola, Fms. xi. 62; menn munu þat eigi s. þér, ef þú meiðir fé manna, Glúm. 342; s. mönnum slíkar hneisur, Ld. 278; s. mönnum skammir ok skapraunir, Fms. ii. 14; s. e-m frýju, Hkr. iii. 397; er slíkt engum manni sitjanda (gerund.), ‘tis not to be endured from any man, Korm. 162.
    4. to cut one off from; fyrr munu þér svelta í hel, enn þér sitið oss mat, Fms. vi. 152; hugðusk þeir Sveinn at s. honum vatn, x. 407; ok mundi svá ætla at s. þeim mat þar í Eyjunum, Orkn. 410.
    IV. reflex. in recipr. sense; þeir skulu svá nær sitjask ( sit so near one another) at hvárir-tveggi nemi orð annarra, Grág. i. 69; er mér lítið um at hætta til lengr at þit sitisk svá nær, Ld. 158.
    2. part., nú mun eigi mega sitjanda hlut í eiga, there is no time to rest, Nj. 110.

    Íslensk-ensk orðabók > SITJA

  • 54 SPÁ

    * * *
    I)
    (spá, spát, spáð), v. to prophesy, foretell (s. em e-t or e-s).
    (pl. spár), f. prophecy (sjaldan hafa spár mínar átt langan aldr).
    * * *
    ð, pres. spái; pret. spáð: [a contr. form; Scot. spae; cp. Germ. spähen; Lat. spec-, spicio]:—prop. to pry, look, but only in
    II. metaph. to spae (Scot.), prophesy, foretel, the person in dat., the thing in dat. or acc.; eigi vil ek þess spá, Sd. 160; spá mun ek þeim þess, at …, Fb. i. 548; spá ú-orðna hluti, 656 C. 6; spá fyrir ú-orðna hluti, Fms. i. 96; spá mér slíkar spár, Nj. 82; þat spáði mér Þórir félagi minn, 98; kemr nú í hug hvat konungrinn hafði spáð homun, Fms, xi. 83; spásaga er spáð var, viii. 240.

    Íslensk-ensk orðabók > SPÁ

  • 55 SVEIT

    * * *
    (pl. -ir), v.
    1) body of men, small detachment (liði var skipt í sveitir, tólf mönnum saman);
    2) company, train (ek var með hánum ok í hans s.); þeir héldu s. um jólin, they held revels at Yule;
    3) community, district, county (gekk pat hallæri um allar sveitir).
    * * *
    f., svít, Eg. 19, [A. S. sweot], a body, esp. as a milit. term, a squad, small detachment, company, each with its own officer (sveitar-höfðingi), sveit ef sex eru, Edda 108; vil ek at menn skipizk í sveitir, ok heimtisk saman frændmenn ok kunnmenn, Ó. H. 204; liði var skipt í sveitir, tólf mönnum saman, Eg. 229; þeir fengu til margar sveitir, at veita Varbelgjum bakslag, Fms. ix. 491; Þórir hundr með sína sveit, Ó. H. 214; gékk hann í sveit með þeim, 215; en eptir fall hans þá féll flest sú sveit er fram hafði gengit með honum, 219; Arnljótr gellini ok þeirra sveit öll, 217.
    2. a company, train; þeir höfðu samburðar-öl ok héldu sveit um Jólin, held revels at Yule, Fms. vii. 303; Grjótgarðr hélt þó sveit, i. 53; ek var með hánum ok í hans sveit, Eg. 65; þykki mér allfýsiligt at koma í þeirra sv(e)it, 19; þóttú komir í sveit með hirðmönnum Haralds, 21; þessi sveit ( troop) kom til Virfils bónda, Fms. iii. 212; ef lögsögu-maðr er í inni minni sveit, in the minority, Grág. i. 9; drógu Gyðingar sveit saman mikla, Hom. (St.); sum sveitin … sum sveitin, one part …, another …, Róm. 261; eigi skal þá draga sveitir saman þá er aðrir menn eru sofa farnir … þá skolu þeir vita er í sveit þeirri vóru hverr bani er, N. G. L. i. 163: poët., lýða sveit, seggja sveit, a company of men, Lex. Poët.; fljóða s., a bevy of women, Merl. 1. 49: of the crew of a ship, skírskota á önnur skip, at þeir hafa eigi meira mat en mánaðar-mat hvars í tvennum sveitum, N. G. L. i. 99.
    3. a party; þá görðusk þrætur miklar, ok gékk liðit sveitum mjök, Clem. 43; mannkyn var í tvenningu, í annarri sveit Gyðingar er á sannan Guð trúðu, en í annarri heiðnar þjóðir, 625. 170; öll góðra manna sveit, Hom. 142.
    II. geograph. a community, district, county; Rauðamels-lönd vóru betri en önnur suðr þar í sveit, Landn. 80; mikil kynslóð í þeirri sveit, Eg. 100; gékk þat hallæri um allar sveitir, Nj. 73; allar kirkjur þær er í þessum sveitum vóru, 623. 14; norðr um sveitir, Lv. 20; fara um sveitir ok boða Guðs eyrendi, Bs. i. 45.
    2. in mod. usage a district for relief of the poor, like hreppr; in such phrases as, fara á sveitina, to become a pauper; vera á sveit, liggja á sveit, þiggja af sveit, to receive parish relief; honum lá við sveit, he was on the verge of becoming a pauper; sveitar-kerling, an old female pauper; sveitar-ómagi, a pauper; sveitar-þyngsli, burdens of the sveit; sveitar-tillag, a poor-rate; sveit-lægr, q. v.
    3. the country, as opp. to town; búa í sveit, to live in the country; sveita-bóndi, a country farmer, husbandman; sveita-fólk, sveita-menn, country folk; sveita-bragr, country costumes, habits; sveita-búskapr, husbandry.
    B. COMPDS: sveitarbót, sveitardráttr, sveitardrykkja, sveitargengi, sveitarhöfðingi, sveitarmenn, sveitarrækr, sveitaskipan, sveitarskítr, sveitarvist.

    Íslensk-ensk orðabók > SVEIT

  • 56 tala

    * * *
    I)
    f.
    1) speech, discourse (þá hóf hann tölu sína upp ok sagði); láta ganga töluna, to go on with one’s tale (Þórir þagði, meðan Grettir lét ganga töluna);
    2) tale, number; hann hafði tölu á þessum mönnum, he took tale of, counted them; hafa e-n í þræla tölu, to reckon one among thralls, treat one as a thrall;
    3) number, in grammar;
    4) bead (glertala).
    (að), v.
    1) to talk, speak (tala hátt ok hvellt); with acc., síðan töluðu þeir leyniliga ráðagørð sína, after that they talked over their plans by themselves;
    2) to speak, make a speech (talaði konungr fyrir liðinu ok mælti svá);
    3) to record, tell; ok er ekki um hans ferðir at t. fyrr en hann kemr heim, there is nothing to tell about his journey till he comes home;
    4) with preps., t. til e-s, to talk (speak) to one (Rútr talaði þá til Marðar); to talk about, = t. um e-t; t. við e-n, to speak to one (nú talar Flosi við menn sína); recipr., þeir töluðust mart við, they talked about many things.
    * * *
    u, f. [tala, the verb], a talk, speech, oration; hafði konungr allt í einni tölu at hann sagði fyrir skipinu, ok setti grið manna í milli, Fms. ix. 480; né ek heyrða tölu greiðri, Sighvat; hann tók at lofa þessa tölu ( this speech), 656 A. ii. 16; láta ganga töluna, Grett.; telja tölu fyrir e-m, to make a speech, lecture, Hom. (St.); hann snéri þá tölunni á hendr þeim bræðrum, Fms. iv. 380; þá hóf hann tölu sína upp, ok sagði, Íb. 12.
    II. a tale, number, Edda 120; öll tala minni enn tíu, Hb. 544, 151; hann hafði tölu á þessum mönnum (took tale of, counted them), at þeir vóru tólf, Grett. 97; þar mátti eigi tölu á koma, not to be told, Barl. 26; margfalleg tala, Skálda 185; einn í tölu þeirra sjálfra, one of them, 623. 35; í kappa tölu, í þræla tölu, of the number of, Fms. i. 289; vinna eiða at tölum at réttar eru talðar, Grág. i. 327.
    2. an account; kost á kona at beiða talna búanda sinn um fjárfar á milli þeirra, Grág. i. 336; hans tala skal standa á fé sjálfs, K. Þ. K. 146: calculation, tölur eru tvennar, Rb. 2.
    3. a bead, of pearl or glass; gler-t., D. N., and in mod. usage, so called from the practice of telling beads while the Pater Noster was said; tölur með raf, iii. 260.
    COMPDS: talnaband, talnafræði, tölueyrir, tölumaðr, tolumark, tölusnjallr, tölusveinn, töluverðr.

    Íslensk-ensk orðabók > tala

  • 57 TALA

    * * *
    I)
    f.
    1) speech, discourse (þá hóf hann tölu sína upp ok sagði); láta ganga töluna, to go on with one’s tale (Þórir þagði, meðan Grettir lét ganga töluna);
    2) tale, number; hann hafði tölu á þessum mönnum, he took tale of, counted them; hafa e-n í þræla tölu, to reckon one among thralls, treat one as a thrall;
    3) number, in grammar;
    4) bead (glertala).
    (að), v.
    1) to talk, speak (tala hátt ok hvellt); with acc., síðan töluðu þeir leyniliga ráðagørð sína, after that they talked over their plans by themselves;
    2) to speak, make a speech (talaði konungr fyrir liðinu ok mælti svá);
    3) to record, tell; ok er ekki um hans ferðir at t. fyrr en hann kemr heim, there is nothing to tell about his journey till he comes home;
    4) with preps., t. til e-s, to talk (speak) to one (Rútr talaði þá til Marðar); to talk about, = t. um e-t; t. við e-n, to speak to one (nú talar Flosi við menn sína); recipr., þeir töluðust mart við, they talked about many things.
    * * *
    að, [Swed. tala; Dan. tale; A. S. tale, talian; cp. telja], to talk; tölum þetta eigi lengr, Ísl. ii. 237; mun ek þetta mál tala við föður minu, talk it over with him, Lv. 22; síðan töluðu þeir leyniliga ráða-görð sína, Nj. 5; tala hljótt, 140; tala hátt ok hvellt, Fms. i. 215; Njáll talar ( says), at mönnum væri mál at lýsa sökum sínum, Nj. 149; síðan töluðu þeir mart, 3; þeir bræðr töluðu, Glúmr ok Þórarinn, 22; töluðu þeir Ketill allan dag, 146.
    2. to speak, make a speech; talaði konungr fyrir liðinu ok mælti svá, Ó. H. 204; talaði sitt eyrendi hvárr þeirra, Nj. 188; tala langt örendi ok snjallt, Fms. x. 163; er hann hafði talat snjallt örendi … þóat bændr talaði snjallt, þá brásk þat þó jafnan yfir er konungr talaði, 322; þetta þarf eigi optarr at tala, to discuss; tala af hendi e-s, to speak in one’s behalf, i. 21.
    3. to record; ok er ekki um hans ferðir at tala fyrr enn hann kemr heim, Nj. 215: = telja, tala trú fyrir mönnum, Fms. x. 17; er þau mál vóru fram talað (i. e. töluð), Sks. 642, (rare.)
    II. with prepp.; tala um e-t, to talk about; hann talaði þar um mörgum fögrum orðum, Nj. 255; tala þeir um málit, ok þykkir þeim eigi einn veg báðum, 139; þeir töluðu mart um draum þenna, 280; þá skal Kári um tala. 139; leita um sættir ok varð saman talat, agreed, Bs. i. 547:—tala eptir við e-n, Dipl. v. 14; tala eptir víg, = mæla eptir víg, Dropl. 10:—tala til e-s, to talk to one, Nj. 3; of a thing, þeir bræðr töluðu til ( entreated) at Kári mundi fara til Grjótár, 139; finnsk honum fátt um, ok talar ekki til þessa gripar, makes no remarks. Fas. i. 317; þeir kváðusk mikit eiga at Þráni nær sem þeir talaði til ( laid claim to it), Nj. 139:—tala við e-n, to speak to, address, Nú talar Flósi við menn sína, 197; Njáll talaði við Höskuld, 139, 148; Hafr sat í miðri búðinni ok talaði við mann, 182; tala við e-n um e-t, Fms. x. 12; tala þeim orðum við konung, id.
    III. reflex., okkr hefir talask svá til, we have agreed.
    2. recipr., þeir töluðusk mart við, Nj. 222; töluðusk þeir við, sagði Ölvir at …, Eg. 62.
    3. part. talað, spoken; ú-talað, unspoken; van-talað, var-talað, of-talað.

    Íslensk-ensk orðabók > TALA

  • 58 tála

    * * *
    I)
    f.
    1) speech, discourse (þá hóf hann tölu sína upp ok sagði); láta ganga töluna, to go on with one’s tale (Þórir þagði, meðan Grettir lét ganga töluna);
    2) tale, number; hann hafði tölu á þessum mönnum, he took tale of, counted them; hafa e-n í þræla tölu, to reckon one among thralls, treat one as a thrall;
    3) number, in grammar;
    4) bead (glertala).
    (að), v.
    1) to talk, speak (tala hátt ok hvellt); with acc., síðan töluðu þeir leyniliga ráðagørð sína, after that they talked over their plans by themselves;
    2) to speak, make a speech (talaði konungr fyrir liðinu ok mælti svá);
    3) to record, tell; ok er ekki um hans ferðir at t. fyrr en hann kemr heim, there is nothing to tell about his journey till he comes home;
    4) with preps., t. til e-s, to talk (speak) to one (Rútr talaði þá til Marðar); to talk about, = t. um e-t; t. við e-n, to speak to one (nú talar Flosi við menn sína); recipr., þeir töluðust mart við, they talked about many things.
    * * *
    adv. deceivingly; in ú-tála, Lex. Poët.

    Íslensk-ensk orðabók > tála

  • 59 TÁR

    * * *
    n. tear (hrundu tárin á kinnr honum); fella tár, to shed tears.
    * * *
    n., pl. tár, old pl. t́r; [Goth. tagr; A. S. teâr; Engl. tear; O. H. G. zakar; Germ. zähre; Swed. tår; Dan. taare; Lat. lacryma; Gr. δάκρυ]:—a tear, tears; móðug tár, moody tears, Gh.; fella tár, to let fall tears, Stj.; tárin hrundu, Fms. vi. 235; hrutu ór augum honum tár þau sem því vóru lík sem hagl þat er stórt er, Glúm. 342 (cp. þá fann Páll at hann leit frá, ok stökk ór andlitiuu sem haglkorn væri, Sturl. iii. 193); hvat berr nú þat við, faðir minn, er þér hrynja tár, Ld. 132: the instances of this word in the Sagas are rare, bearing out the remarks of Tacitus—lamenta et lacrymas cito, dolorem et tristitiam tarde ponunt; feminis lugere honestum est, viris meminisse, Germ. ch. 27, words which call to mind the scene in Fær. S. ch. 7—sveinarnir sátu á klettimun ok sá upp á þessi tíðendi. ok grét Þórir, en Sigmundr mælti, grátum eigi, frændi, en munum lengr; víg-tár, ‘war-tears,’ tears boding revenge, Sighvat: in poets ‘tears’ are called the brá-regn, brú-dögg, skúrir, él kinna, brá, i. e. rain, dew, shower, hail of the cheeks, brows, see Edda: gold is called Freyju-tár, i. e. tears of Freyja; ‘tears of the wound’ = blood, ‘the tears of the sky’ = rain, etc., Lex. Poët.: the mod. Dan. and Swed. usage, calling a drop of wine or spirits ‘en taare,’ god tår, is curious.
    COMPDS: tárblandinn, tárdöggr, tárafall, tárfella, tárfelldr, tárfelling, tármelti, tármildr, társtokkinn.

    Íslensk-ensk orðabók > TÁR

  • 60 TEIGR

    (-s, -ar), m. strip of field or meadow-land (at slá teig þann, er heitir Gullteigr).
    * * *
    m., gen. teigar, Landn. 241; later teigs; acc. pl. teigu, Grág. ii. 227:— a strip of field or meadow-land, a close or paddock; á teigum úti, Best. 47; eng þat er þú kallar Græna-teig … selja mun ek þér teiginn, Fms. vi. 103; teigr lá ónuminn … þann lögðu þeir til hofs ok heitir sá nú Hofs-teigr, Landn. 241; þeir sá at Þórir reið út um teig fyrir vestan fjörð, Gullþ. 13; mæli hann sér jammikinn teig, Gþl. 355; slá teig þann er heitir Gull-teigr, Ísl. ii. 344; mundi sleginn verða Gull-teigr þann inn sama dag, ganga til teigs, gékk Gísli um teiginn ok sá á er þeir ætluðu at slá, … sem þeir væri staddir á Gullteig, 354, 355; sagði hann at jörðin ætti hálfs-mánaðar-teig í Auðbrekku- jörð, ok annan hálfs-mánaðar-teig á Möðruvalla-staðar-nesjum, Dipl. v. 28; skal landeigandi gjalda teigs-verð inn fimta dag viku er sjau vikur eru af sumri, Grág. ii. 228; harðslægr var Hrísa-teigr í dag, sveinar, Glúm.; beitu-t., úværu-t.
    2. metaph. a long draught of drink; drekka stóran teig.
    II. local names, Teigr, Teigar-á, Landn. 241; Hof-teigr, Landn.; Hrísa-teigr, Glúm.; Gullteigr, Ísl. ii. 344; Græni-teigr, Fms. vi. 103.
    COMPDS: teigskógr, teigyrki.

    Íslensk-ensk orðabók > TEIGR

Страницы

См. также в других словарях:

  • Þórir Jökull Steinfinnsson — was an Icelandic 13th century warrior and possibly a skald.OverviewLifeÞórir was captured following the Battle of Örlygsstaðir, fought on August 21, 1238. He was executed along with five others, whose names are recorded in the Íslendinga saga,… …   Wikipedia

  • Þórir Jökull Steinfinnsson — Þórir Jökull Steinfinnsson, fue un escaldo islandés del siglo XIII. Vida Þórir fue capturado tras la Batalla de Örlygsstaðir, del 21 de agosto de 1238. Lo ejecutaron junto a otros cinco prisioneros como cuenta la saga Íslendinga, dentro de la… …   Wikipedia Español

  • Þórir Bergsson — (eigentlich Þorsteinn Jónsson; * 23. August 1885 in Hvammur, Norðurárdalur; † 14. November 1970 in Reykjavík) war ein isländischer Schriftsteller. Þorir war der Sohn eines Pfarrers. Von 1907 bis 1914 war er bei der Post, danach bis 1943 bei einer …   Deutsch Wikipedia

  • Þórir Ólafsson — Þórir (Thorir) Ólafsson (* 28. November 1979 in Selfoss) ist ein isländischer Handballspieler. Der 1,85 Meter große und 78 Kilogramm schwere, rechte Außenspieler steht seit der Saison 2011/12 bei Vive Targi Kielce unter Vertrag.[1] Zuvor spielte… …   Deutsch Wikipedia

  • Þórir Hergeirsson — (* 27. April 1964 in Selfoss[1], Island) ist ein isländischer Handballtrainer, der momentan die norwegische Frauen Nationalmannschaft trainiert. Hergeirsson kam im Jahr 1986 nach Norwegen, um dort an der NIH (Norges idrettshøgskole) zu… …   Deutsch Wikipedia

  • My Summer As A Salvation Soldier (þórir) — My Summer As A Salvation Soldier is a pseudonym for the Icelandic singer song writer Þórir Georg Jónsson. His first album I Believe In This (sic) was released in 2004 (as Þórir), it was recorded in just over two days. This was followed up by… …   Wikipedia

  • Thorir Bergsson — Þórir Bergsson (eigentlich Þorsteinn Jónsson; * 23. August 1885 in Hvammur, Norðurárdalur; † 14. November 1970 in Reykjavík) war ein isländischer Schriftsteller. Þorir war der Sohn eines Pfarrers. Von 1907 bis 1914 war er bei der Post, danach bis …   Deutsch Wikipedia

  • Hróa þáttr heimska — or the Tale of Roi the Fool is an amusing short story from Iceland about a Dane called Hrói the Fool who is helped in a legal dispute by the wise old Swede Þorgnýr the Lawspeaker, and which takes place in the late 10th century. It is preserved in …   Wikipedia

  • Ascomanni — Das Gokstad Schiff, ausgestellt im Wikinger Schiff Museum in Oslo, Norwegen. Der Begriff Wikinger bezeichnet Angehörige von kriegerischen, zur See fahrenden meist germanischen Völkern des Nord und Ostseeraumes in der so genannten Wikingerzeit.… …   Deutsch Wikipedia

  • Wikinger — Das Gokstad Schiff, ausgestellt im Wikinger Schiff Museum in Oslo, Norwegen. Der Begriff Wikinger bezeichnet Angehörige von kriegerischen, zur See fahrenden Personengruppen der meist germanischen Völker (es gab darunter auch Balten[1]) des Nord… …   Deutsch Wikipedia

  • Wikingerzeit — Chronik (kleine Auswahl) 793 Wikingerüberfall auf das Kloster von Lindisfarne 795 Beginn der Überfälle auf Irland (Inishmurray) 799 Beginn der Überfälle auf das Reich der Franken 830 erneute Wikingerüberfälle auf England 840 erst …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»