Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

ég+ræð+engu+um+það

  • 81 EFNI

    * * *
    n.
    1) stuff, material (svá skildu þeir, at allir hlutir væri smíðaðir af nökkuru efni); ek em görr af ústyrku efni, I am made of frail stuff; cf. biskups-, brúðar-, fægðar-, konu-, konungs-, mágs-, manns-, mungáts-, smíðar-efni;
    2) matter of discourse, subject, theme (þryti mér fyrr stundin til frásagnar en efnit til umrœðu) eigi með sönnu e., with untrue statement, falsely; nú er úti mitt e., now my story is at an end;
    3) matter, affair (segir konungr frá öllu þessu e.); fátt er betr látit en e. eru tíl, few things are reported better than they really are;
    4) cause, reason; látast báðir af því e., both die from this cause; fyrir þat e. (for that reason) keypti hann landit
    5) state, condition, affair; sagði, hver e. í vóru, he told how matters stood; ek veit eigi görla e. Gunnlaugs, how G.’s affairs stand; kominn í úvænt e., into a critical condition; óttalauss í öllu e., in every respect; er þessi hlutr kom til efnis, when this came aboitt; berr þat til efnis, at, it happens that;
    6) pl., means; ok bjuggust um eptir þeim efnum, sem þeir höfðu til, according to their means; engi vóru e. annars, þar vóru engi e. önnur, there was no other chance or choice.
    * * *
    n. [Swed. ämne = stuff, materia, and Dan. ævne = achievement]:—a stuff, originally like Lat. materia, timber; and so the stuff or material out of which a thing is wrought; auðskæf mærðar e., Ad. 16; at allir hlutir væri smíðaðir af nokkru efni, that all things were wrought ( created) of some stuff, Edda 147 (pref.); skapa af engu efni, to create from nothing (of God), Fms. i. 304; efni ( materials) til garðbóta, Grág. ii. 263, Sks. 287 (of a cloth); ek em görr af ústyrku efni, I am made of frail stuff, 543, Barl. 140, Stj. 17, 67; smíðar-efni, materials; efni-tré, a block, tree; efni í ljá, orf, etc., or of any piece fitted as materials.
    β. in a personal sense; manns-efni, a promising young man: karls-efni, a thorough man, a nickname, Landn.: the proverb, engi veit hvar sæls manns efni sitr, of youths of whom no one can tell what may be hidden in them; þegns e. = manns-efni, Stor. 11: gott manns-e., gott bónda-e., promising to be an able man; and on the other hand, ónýtt, illt manns-e., in whom there is nothing.
    γ. merely in temp. sense, applied to persons designate or elect; konungs-e., a crown prince; biskups-e., a bishop-elect; brúðar-e., a bride-elect; konu-e., one’s future wife.
    δ. a subject, of a story, book, or the like, Lat. argumentum, plot; yrkis e., Íd. 11; e. kvæða, a plot, subject for poetry; sögu-e., a subject for tales or history; in old writers it rarely occurs exactly in this sense: the contents of a written thing, bréfs-e., efni í bók; hence efnis-laust, adj. void, empty writing; efnis-leysa, u, f. emptiness in writing; Björn hafði ort flim um Þórð, en þau vóru þar efni í, at …, but that was the subject of the poem, that …, Bjarn. 42; þótti mönnum þar mikit um, hversu mikil efni þar vóru til seld, i. e. people thought the tale interesting, Ld. 200; eigi með sönnu efni, falsely, with untrue statements, Sturl. iii. 305: hvárt efni þeir höfðu í um rógit, how they had made ( mixed) their lies up, Eg. 59; meir en efni sé til seld, i. e. ( related) more than what was true, the tale was overdone, Bs. i. 137; talar af sama efni ( subject) sem fyrrum, Fms. ix. 252.
    2. metaph. a matter, affair; til sanninda um sagt e., Dipl. i. 8; segir konungi frá öllu þessu e., Sturl. i. 3; er þat merkjanda í þessu e., Rb. 250; fátt er betr látið enn efni eru til (a proverb), few things are reported better than they really are, Band. 2; fyrir hvert efni, for this reason.
    β. a cause, reason; látask báðir af því e., both died from this cause, Ísl. ii. 197; með hverju e. Sturla hefði þessa för gört, what was the reason of S.’s doing so? Sturl. ii. 132; gleði e., sorgar e., matter of joy, sorrow, etc.: the proverb, en hvert mál, er maðr skal dæma, verðr at líta á tilgörð með efnum ( causes), Eg. 417; fyrir þat efni ( for that reason) keypti hann landit, Hrafn. 22, H. E. i. 471; en þetta efni ( cause) fundu þeir til, Sks. 311.
    γ. a state, condition, affair; Rútr sagði allt e. sitt, Nj. 4; í úvænt efni, a hopeless state, Band. (MS.) 13, Ísl. ii. 225; ek veit eigi görla efni Gunnlaugs, I know not how Gunlaug’s matters stand, 240; Helgi kvað eigi þat efni í, at láta lausan þjóf fjölkunnigan, H. said that it would never do, to let a thief and wizard go, Sturl. i. 62; ef þess eru efni, if that be so, Grág. i. 76; sér, hvers efni í eru, he saw how matters stood, Band. (MS.) 11; sagði hver efni í voru, said how matters stood, Nj. 99; mér þykir sem málum várum sé komið í únýtt efni, ef …, 150; munu ill efni í, some mischief may have happened, Fs. 144; gott, þungt e., Karl. 402, Bs. i. 815; e-t gengr, kemr svá til efnis, happens so and so, Mar. (Fr.); skipta sitt líf í betra e., to repent, id.; bera til efnis, to happen, Pr. 410.
    3. plur. means, ability; minni nytjamenn af meirum efnum en hann, Sturl. i. 126; eptir sínum efnum, to the best of their ability, Hom. 123; ok bjoggusk um eptir þeim efnum sem þeir höfðu til, Orkn. 360; sjái þér nökkuð ráð ( possibility) eðr efni vár ( means), 358; grunar mik, at Þórólfr muni eigi görr kunna at sjá efni sín, i. e. I fear that Th. will overrate his own means, power, Eg. 76; þá væri þat efni nú í vóru máli, it would be a chance for us, Fms. ix. 239; þar vóru engi efni önnur, there was no other chance, xi. 144; nú eru þess eigi efni, if that be impossible, Grág. ii. 140; hér eru engin efni til þess at ek muna svíkja hann, i. e. I will by no means deceive him, it is out of the question that I should do so, Eg. 60.
    β. in mod. usage, means, property, riches.
    COMPDS: efnafæð, efnalauss, efnaleysi, efnalítill, efnaskortr.

    Íslensk-ensk orðabók > EFNI

  • 82 engi

    * * *
    I)
    (neut. ekki), indef. pron.
    1) no, none, no one; hafa ekki e-s, to have nothing of it; lose it altogether (er búit við, at þú hafir þá ekki dýrsins); old dat. einugi = engu (fátt er svá illt, at einugi dugi);
    2) any, after a negative (aldri fyrr fekk hann þvílíkan sigr í engri herferð); after comparative (þessir dvergar kunnu betr smíða af járni en engir aðrir).
    n. meadow, meadow-land (tún ok eng; akr ok engi).
    * * *
    n. (= eng), meadow-land, a meadow, Grág. i. 123, ii. 264, Háv. 51.
    COMPDS: engishöfn, engislé, engismaðr.

    Íslensk-ensk orðabók > engi

  • 83 FAR

    * * *
    n.
    1) a means off passage, ship; bjarga fari á floti, to save a vessel qflaat; in compds., a trading vessel (Íslands-far, Englands-far);
    2) passage; taka (fá, ráða) sér fari or far, to take a passage in a ship; beiðast fars, to ask for a passage; synja e-m fars, to deny one a passage; banna e-m f., to forbid one to sail (cf. farbann);
    3) trace, print, track (Sveinki rak lömb sín til fjöru í förin); villast hundarnir farsins, the hounds lose the track; of et sama f., on the same subject;
    4) life, conduct, behaviour; í fari konungsins in the king’s character;
    5) state, condition (gefa þeir eigi gaum um hennar far) f. veðranna, the course of the winds; at fornu fari, of yore, of old.
    * * *
    n.
    I. motion, travel; rare in this sense, as the fem. för and ferð, q. v., are used instead.
    β. of the clouds, in the phrase, far á lopti, drift in the sky.
    II. a means of passage, a ship; far er skip, Edda 110, Skálda 163: the allit. phrase, hvert fljótanda far, every floating vessel, Fms. xi. 125, Fær. 260; at bjarga fari á floti, Hm. 155.
    2. in compds, a trading vessel; Íslands-far, an Iceland-trader, Fms. vi. 370, vii. 32; Englands-far, an English-trader, ix. 41; Dýrlinnar-far, a Dublin ship, Eb. 254; fjögra-, tveggja-, sex-manna-far, a four-, two-, six-oared boat.
    3. passage, in the phrases, taka sér (e-m) fari, fá sér fari, ráða sér fari, usually so in dat., but in mod. usage acc. (taka, ráða sér far), to take a passage in a ship, Gþl. 516, Grág. ii. 400, 406 (acc.), Ld. 50, Landn. 307, Eg. 288, Nj. 111, 112, Ísl. ii. 199, Eb. 194; beiðask fars, id., Grág. i. 90, Fms. vi. 239; banna e-m far, to forbid one a passage, stop one (far-bann), Landn. 307; synja e-m fars, to deny one a passage (far-synjan), Hbl. 54; at þeir hafi allir far, Jb. 393.
    III. a trace, track, print, Hom. 120; Sveinki rak lömb sín til fjöru í förin, at eigi mátti sjá tveggja manna för, Njarð. 376; nú villask hundarnir farsins, the hounds lost the track, Fms. v. 147, cp. O. H. L. 83: metaph., of et sama far, on the same subject, of a book, Íb. (pref.): in many compds, a print, mark of anv kind, fóta-för, footprints; skafla-för, the print of a sharp-shod horse; nálar-far, a stitch; fingra-för, a finger-print; tanna-för, a bite; nagla-för, the marks of nails, John xx. 25; knífs-far, a knife’s mark; eggjar-far, the mark of the edge, in a cut; járna-far, the print of the shackles; kjal-far, the keel’s track, wake of a ship; um-far, a turn, round; saum-far, a rim on a ship’s side.
    IV. metaph. life, conduct, behaviour; hugar-far, geðs-far, lundar-far, disposition, character; ættar-far, a family mark, peculiarity; dag-far, daily life, conduct of life; í góðra manna fari ok vándra, 677. 3; hvat þess mundi vera í fari konungsins, in the king’s character, Fms. v. 327; ek vissa þá marga hluti í fari Knúts konungs, at hann mætti heilagr vera, xi. 287; nokkut af fyrnsku eptir í fari hans, iii. 131.
    2. estate, condition; ok gefa þeir eigi gaum um hennar far, N. G. L. i. 226; sem hann hafði skírt far sitt, made known his state, how he fared, 34; aldar-far, Lat. genius seculi; dægra-far, q. v.: sára-far, the state of the wounds; víga-far, q. v.; heilindis-far, health, Mar. 124; far veðranna, the course of the winds, Eb. 218; þá skrifaða ek þessa (bók) of et sama far, on the same subject, Íb. (pref.)
    3. the phrase, at forni fari, of yore, of old, Gþl. 85, 86, Eg. 711; at fornu fari ok nýju, of yore and of late, D. N.; at réttu fari, justly.
    β. the phrase, göra sér far um e-t, to take pains about a thing.
    B. = fár, q. v., bale, ill-fate (rare); far er reiði, far er skip, Edda 110; at hann mundi fara þat far sem hans formaðr, that he would fare as ill as his predecessor, Bs. i. 758: cp. the dubious phrase, muna yðvart far allt í sundi þótt ek hafa öndu látið, your ill-fate will not all be afloat, i. e. cleared off, though I am dead, Skv. 3. 51; vera í illu fari, to fare ill, be in a strait, Orkn. 480; ok vóru í illu fari hér um, Stj. 394. Judges viii. 1, ‘and they did chide with him sharply,’ A. V.; at hann skyldi í engu fari móti þeim vera, that he should not be plotting ( brooding mischief) against them, Sturl. iii. 121 C.

    Íslensk-ensk orðabók > FAR

  • 84 FARA

    go
    * * *
    (fer; fór, fórum; farinn), v.
    1) to move, pass along, go;
    gekk hann hvargi sem hann fór, he walked wherever he went;
    fara heim (heiman), to go home (from home);
    fara á fund e-s to visit one;
    fjöld ek fór, I travelled much;
    hann sagði, hversu orð fóru með þeim, what words passed between them;
    absol., to go begging (ómagar, er þar eigu at fara í því þingi);
    2) with ‘ferð, leið’ or the like added in acc., gen., or dat.;
    fara leiðar sinnar, to go one’s way, proceed on one’s journey (= fara ferðar sinnar or ferða sinna, fara ferð sina, fara för sina, förum sínum);
    fara þessa ferð, to make this journey;
    fara fullum dagleiðum, to travel a full days journeys;
    fara stefnuför, to go a-summoning;
    fara bónorðsför, to go a-wooing;
    fara sigrför, to go on the path of victory, to triumph;
    fara góða för, to make a lucky journey;
    fig., fara ósigr, to be defeated;
    fara mikinn skaða, to suffer great damage;
    fara hneykju, skömm, to incur disgrace;
    fara erendleysu, to fail in one’s errand;
    with the road in acc. (fara fjöll ok dala);
    3) fara búðum, bygðum, vistum, to move, change one’s abode;
    fara eldi ok arni, to move one’s hearth and fire;
    4) fara einn saman, to go alone;
    fara eigi ein saman, to go with child (= fara með barni);
    5) with infin.;
    fara sofa, to go to sleep (allir menn vóru sofa farnir);
    fara vega, to go to fight;
    fara leita, to go seeking (var leita farit);
    6) with an a., etc.;
    fara villr, to go astray;
    fara haltr, to walk lame;
    fara vanstiltr, to go out of one’s mind;
    fara duldr e-s, to be unaware of;
    fara andvígr e-m, to give battle;
    fara leyniliga (leynt), to be kept secret;
    eigi má þetta svá fara, this cannot go on in that way;
    fjarri ferr þat, far from it, by no means;
    fór þat fjarri, at ek vilda, I was far from desiring it;
    7) to turn out, end;
    fór þat sem líkligt var, it turned out as was likely (viz. ended ill);
    svá fór, at, the end was, that;
    ef svá ferr sem ek get til, if it turns out as I guess;
    á sómu leið fór um aðra sendimenn, it went the same way with the other messengers;
    8) to fare well, ill;
    biðja e-n vel fara, to bid one farewell;
    9) to suit, fit, esp. of clothes, hair (ekki þykkir mér kyrtill þinn fara betr en stakkr minn; hárit fór vel);
    impers., fór illa á hestinum, it sat ill on the horse;
    10) impers., e-m ferr vel, illa, one behaves or acts well, ill;
    honum hafa öll málin verst farit, he has behaved worst in the whole matter;
    e-m ferr vinveittliga, one behaves in a friendly way;
    11) fara e-t höndum, to touch with the hands, esp. of a healing touch, = fara höndum um e-t (bið hann fara höndum meinit);
    fara land herskildi, brandi, to visit a land with ‘warshield’, with fire, to ravage or devastate it (gekk síðan á land upp með liði sínu ok fór alit herskildi);
    12) to overtake (Án hrísmagi var þeirra skjótastr ok gat farit sveininn);
    tunglit ferr sólina, the moon overtakes the sun;
    áðr hana Fenrir fari, before F. overtakes her;
    13) to ill-treat, treat cruelly;
    menn sá ek þá, er mjök höfðu hungri farit hörund, that had chastened their flesh with much fasting;
    14) to put an end to, destroy;
    fara sér (sjálfr), to kill oneself;
    fara lífi (fjörvi) e-s, to deprive one of life;
    þú hefir sigr vegit ok Fáfni (dat.) um farit, killed F.;
    15) to forfeit (fara löndum ok lausafé);
    16) refl., farast;
    17) with preps. and advs.:
    fara af klæðum, to take off one’s clothes;
    fara at e-m, to make an attack upon, to assault (eigi mundi í annat sinn vænna at fara at jarlinum);
    fara at e-u, to mind, pay heed to;
    ekki fer ek at, þótt þú hafir svelt þik til fjár (it does not matter to me, I do not care, though);
    to deal with a thing, proceed in a certain way;
    fara at lögum, úlögum, to proceed lawfully, unlawfully;
    fara mjúkliga at, to proceed gently;
    hér skulu við fara at með ráðum, act with, deliberation;
    impers. with dat., to do, behave;
    illa hefir mér at farit, I have done my business badly; to go in pusuit (search) of (víkingar nökkurir þeir sem fóru at féföngum);
    fara at fuglaveiðum, to go a-fowling;
    fara at fé, to tend sheep;
    fara á e-n, to come upon one;
    sigu saman augu, þá er dauðinn fór á, when death seized him;
    fara á hæl or hæli, to step back, retreat;
    fara eptir e-m, to follow one;
    fara eptir e-u, to go for, go to fetch (Snorri goði fór eptir líkinu; fara eptir vatni); to accommodate oneself to, conform to (engi vildi eptir öðrum fara);
    þau orð er eptir fara, the following words;
    fara fram, to go on, take place;
    ef eigi ferr gjald fram, if no payment takes place;
    veizlan ferr vel fram, the feast went on well;
    spyrr, hvat þar fœri fram, he asked, what was going on there;
    fara fram ráðum e-s, to follow one’s advice;
    allt mun þat sínu fram fara, it will take its own course;
    kváðu þat engu gegna ok fóru sínu fram, took their own way;
    segir honum, hversu þeir fóru fram, how they acted;
    fara e-t fram, to do., perform a thing;
    spyrr hann, hvat nú sé fram faranda, what is to be done;
    fara fyrir e-t, to pass for, be taken for (fari sá fyrir níðing, er);
    fara hjá sér, to be beside oneself;
    fara í e-t, to go into (fara í tunnu);
    fara í sæng, rekkju, to go to bed;
    fara í sess sinn, sæti sitt, to take one’s seat;
    fara í klæði, to put on clothes, dress;
    fara í vápn, brynju, to put on armour;
    fara í lag, to go right or straight again (þá fóru brýnn hans í lag);
    fara í vöxt, to increase;
    fara í þurð, to wane;
    fara í hernað, víking, to go a-freebooting;
    nú ferr í úvænt efni, now matters look hopeless;
    to happen, occur (alit þat, er í hafði farit um nóttina);
    fara með e-t, to wield handle, manage;
    fór Hroptr með Gungni, H. wielded (the spear) Gungnir;
    fara með goðorð, to hold a goðorð;
    fara með sök, to manage a lawsuit;
    to practice, deal in;
    fara með rán, to deal in robbery;
    fara með spott ok háð, to go scoffing and mocking;
    fara með galdra ok fjölkyngi, to practice sorcery;
    to deal with, treat, handle (þú munt bezt ok hógligast með hann fara);
    fara af hljóði með e-t, to keep matters secret;
    fara með e-m, to go with one, follow one (ek skal með yðr fara með allan minn styrk);
    fara með e-u, to do (so and so) with a thing, to deal with, manage;
    hvernig þeir skyldu fara með vápnum sínum, what they were to do with their weapons;
    sá maðr, er með arfinum ferr, who manages the inheritance;
    fara með málum sínum, to manage one’s case;
    fara vel með sínum háttum, to bear oneself well;
    undarliga fara munkar þessir með sér, these monks behave strangely;
    fara með barni, to go with child;
    impers., ferr með þeim heldr fáliga, they are on indifferent terms;
    fara ór landi, to leave the country;
    fara ór klæðum, fötum, to take off one’s clothes, undress;
    fara saman, to go together; to shake, shudder;
    fór en forna fold öll saman, shivered all through;
    to concur, agree (hversu má þat saman f);
    fara til svefns, to go to sleep (= fara at sofa);
    fara um e-t, to travel over (fara um fjall);
    fara höndum um e-n, to stroke or touch one with the hands (hann fór höndum um þá, er sjúkir vóru);
    fara mörgum orðum um e-t, to dilate upon a subject;
    fara myrkt um e-t, to keep a matter dark;
    fara undan, to excuse oneself (from doing a thing), to decline, refuse (hvat berr til, at þú ferr undan at gera mér veizluna);
    borð fara upp, the tables are removed;
    fara út, to go from Norway to Iceland; to come to a close, run out (fóru svá út þessir fimm vetr);
    fara útan, to go abroad (from Iceland);
    fara við e-n, to treat one, deal with one in a certain way;
    margs á, ek minnast, hve við mik fóruð, I have many things to remember of your dealings with me;
    fara yfir e-t, to go through;
    nú er yfir farit um landnám, now an account of the settlements has been given;
    skjótt yfir at fara, to be brief.
    * * *
    pret. fóra, 2nd pers. fórt, mod. fórst, pl. fóru; pres. ferr, 2nd pers. ferr, in mod. pronunciation ferð; pret. subj. færa; imperat. far and farðu (= far þú); sup. farit; part. farinn; with the suffixed neg. fór-a, Am. 45; farið-a ( depart not), Hkr. i. 115 MS. (in a verse). [In the Icel. scarcely any other verb is in so freq. use as fara, as it denotes any motion; not so in other Teut. idioms; in Ulf. faran is only used once, viz. Luke x. 7; Goth. farjan means to sail, and this seems to be the original sense of fara (vide far); A. S. faran; the Germ. fahren and Engl. fare are used in a limited sense; in the Engl. Bible this word never occurs (Cruden); Swed. fara; Dan. fare.]
    A. NEUT. to go, fare, travel, in the widest sense; gékk hann hvargi sem hann fór, he walked wherever he went, Hkr. i. 100; né ek flý þó ek ferr, I fly not though I fare, Edda (in a verse); létt er lauss at fara (a proverb), Sl. 37: the saying, verðr hverr með sjálfum sér lengst at fara, Gísl. 25; cp. ‘dass von sich selbst der Mensch nicht scheiden kann’ (Göthe’s Tasso), or the Lat. ‘patriae quis exul se quoque fugit?’ usually in the sense to go, to depart, heill þú farir, heill þú aptr komir, Vþm. 4; but also to come, far þú hingat til mín, come here, Nj. 2.
    2. to travel, go forth or through, pass, or the like; þú skalt fara í Kirkjubæ, Nj. 74; fara ór landi, to fare forth from one’s country, Fms. v. 24; kjóll ferr austan, Vsp. 51; Surtr ferr sunnan, 52; snjór var mikill, ok íllt at fara, and ill to pass, Fms. ix. 491; fóru þeir út eptir ánni, Eg. 81; siðan fór Egill fram með skóginum, 531; þeim sem hann vildi at færi … Njáll hét at fara, Nj. 49; fara munu vér, Eg. 579; Egill fór til þess er hann kom til Álfs. 577, Fms. xi. 122; fara þeir nú af melinum á sléttuna. Eg. 747; fara heiman, to fare forth from one’s home, K. Þ. K. 6; alls mik fara tíðir, Vþm. 1; fjölð ek fór, far I fared, i. e. travelled far, 3: the phrase, fara utan, to fare outwards, go abroad (from Iceland), passim; fara vestr um haf, to fare westward over the sea, i. e. to the British Isles, Hkr. i. 101; fara á fund e-s, to visit one, Ld. 62; fara at heimboði, to go to a feast, id.; fara fæti, to fare a-foot, go walking, Hkr.; absol. fara, to travel, beg, hence föru-maðr, a vagrant, beggar; in olden times the poor went their rounds from house to house within a certain district, cp. Grág. i. 85; ómagar er þar eigu at fara í því þingi eðr um þau þing, id.; ómagar skolu fara, 119; omegð þá er þar ferr, 296: in mod. usage, fara um and um-ferð, begging, going round.
    β. with prep.: fara at e-m, to make an inroad upon one, Nj. 93, 94, 102 (cp. at-för); fara á e-n, to mount, e. g. fara á bak, to mount on horseback; metaph., dauðinn fór á, death seized him, Fms. xi. 150; f. saman, to go together, Edda 121, Grág. ii. 256; f. saman also means to shudder. Germ. zusammenfahren, Hým. 24: metaph. to concur, agree, hversu má þat saman f., Nj. 192; þeim þótti þat mjök saman f., Fms. iv. 382; fara á hæl, or á hæli, to go a-heel, i. e. step back. retreat, xi. 278, Eg. 296; fara undan, metaph. to excuse oneself, refuse (v. undan), Nj. 23, Fms. x. 227; fara fyrir, to proceed; fara eptir, to follow.
    3. with ferð, leið or the like added, in acc. or gen. to go one’s way; fara leiðar sinnar, to proceed on one’s journey, Eg. 81, 477, Fms. i. 10, Grág. ii. 119; fara ferðar sinnar, or ferða sinna, id.. Eg. 180, Fms. iv. 125; fara derð sina, id.. Eg. 568; fara förum sínum, or för sinní, id., K. Þ. K. 80, 90; fara dagfari ok náttfari, to travel day and night, Fms. i. 203; fara fullum dagleiðum, to go full days-journeys, Grág. i. 91; or in a more special sense, fara þessa ferð, to make this journey, Fas. ii. 117; f. stefnu-för, to go a-summoning; f. bónorðs-för, to go a-courting, Nj. 148; f. sigr-för, to go on the way of victory, to triumph, Eg. 21; fara sendi-för, to go on a message, 540.
    β. in a metaph. sense; fara hneykju-för, to be shamefully beaten, Hrafn. 19 (MS.); fara ósigr, to be defeated, Eg. 287; fara mikinn skaða, to ‘fare’ (i. e. suffer) great damage, Karl. 43; fara því verrum förum, fara skömm, hneykju, erendleysu, úsæmð, to get the worst of it, Fms. viii. 125.
    4. with the road in acc.; hann fór Vánar-skarð, Landn. 226; f. sjó-veg, land-veg, K. Þ. K. 24; fór mörg lönd ok stórar merkr, Fas. ii. 540; fara sömu leið, Fms. i. 70; f. sama veg, Luke x. 31; f. fjöll ok dala, Barl. 104; fara út-leið, þjóð-leið, Fms. iv. 260; also, fara um veg, fara um fjall, to cross a fell, Hm. 3; fara liði, to march, Fms. i. 110.
    II. in a more indefinite sense, to go; fara búðum, bygðum, vistum, to move, change one’s abode, Ld. 56, Hkr. ii. 177, Nj. 151, Vigl. 30; fara búferla, to more one’s household, Grág. ii. 409; fara vöflunarförum, to go a-begging, i. 163, 294, ii. 482.
    2. the phrases, fara eldi ok arni, a law term, to move one’s hearth and fire. Grág. ii. 253; fara eldi um land, a heathen rite for taking possession of land, defined in Landn. 276. cp. Eb. 8, Landn. 189, 284.
    3. fara einn-saman, to be alone. Grág. ii. 9; the phrase, f. eigi einn-saman, to be not alone, i. e. with child, Fms. iii. 109; or, fór hón með svein þann, Bs. i. 437; cp. ganga með barni.
    4. adding an adj., to denote gait, pace, or the like; fara snúðigt, to stride haughtily, Nj. 100; fara mikinn, to rush on, 143; fara flatt, to fall flat, tumble, Bárð. 177; fara hægt, to walk slowly.
    β. fara til svefns, to go to sleep, Nj. 35; f. í sæti sitt, to go to one’s seat, 129; f. í sess, Vþm. 9; f. á bekk, 19; fara á sæng, to go to bed, N. G. L. i. 30; fara í rúmið, id. (mod.); fara í mannjöfnuð, Ísl. ii. 214; fara í lag, to be put straight, Eg. 306; fara í vöxt, to wax, increase, Fms. ix. 430, Al. 141; fara í þurð, to wane, Ld. 122, l. 1 (MS.); fara í úefni, to go to the wrong side, Sturl. iii. 210; fara at skakka, to be odd ( not even). Sturl. ii. 258; fara at sölum, to be put out for sale, Grág. ii. 204.
    5. fara at fuglum, to go a-fowling, Orkn. (in a verse); fara at fugla-veiðum, id., Bb. 3. 36; fara í hernað, í víking, to go a-freebooting, Fms. i. 33, Landn. 31; fara at fé, to watch sheep, Ld. 240; fara at fé-föngum, to go a-fetching booty, Fms. vii. 78.
    β. with infin., denoting one’s ‘doing’ or ‘being;’ fara sofa, to go to sleep, Eg. 377; fara vega, to go to fight, Vsp. 54, Gm. 23; fara at róa, Vígl. 22; fara leita, to go seeking, Fms. x. 240; fara að búa, to set up a household, Bb. 2. 6; fara að hátta, to go to bed.
    γ. akin to this is the mod. use of fara with an infin. following in the sense to begin, as in the East Angl. counties of Engl. it ‘fares’ to …, i. e. it begins, is likely to be or to do so and so; það fer að birta, það er farit að dimma, it ‘fares’ to grow dark; það fer að hvessa, it ‘fares’ to blow; fer að rigna, it ‘fares’ to rain. etc.:—no instance of this usage is recorded in old Icel., but the Engl. usage shews that it must be old.
    δ. with an adj. etc.; fara villr, to go astray, Sks. 565; fara haltr, to go lame, Fms. x. 420; fara vanstiltr, to go out of one’s mind, 264; fara hjá sér, to be beside oneself, Eb. 270; fara apr, to feel chilly, Fms. vi. 237 (in a verse); fara duldr e-s, to be unaware of, Skálda 187 (in a verse); fara andvígr e-m, to give battle, Stor. 8; fara leyniliga, to go secretly, be kept hidden, Nj. 49.
    6. to pass; fór sú skipan til Íslands, Fms. x. 23; fara þessi mál til þings, Nj. 100; hversu orð fóru með þeim, how words passed between them, 90; fóru þau orð um, the runner went abroad, Fms. i. 12; ferr orð er um munn líðr (a saying), iv. 279; þá fór ferligt úorðan, a bad report went abroad, Hom. 115.
    7. fara fram, to go on, take place; ferr þetta fram, Ld. 258; ef eigi ferr gjald fram, if no payment takes place, K. Þ. K. 64; ferr svá fram, and so things went on without a break, Nj. 11, Eg. 711; veizlan ferr vel fram, the feast went on well, Nj. 11, 51; spyrr hvat þar færi fram, he asked what there was going on. Band. 17; fór allt á sömu leið sem fyrr, it went on all the same as before, Fms. iv. 112; fara fram ráðum e-s, to follow one’s advice, Nj. 5, 66, Fms. vii. 318; allt mun þat sínu fram f., it will take its own course, Nj. 259; nú er því ferr fram um hríð, it went on so for a while, Fms. xi. 108; a law term, to be produced, gögn fara fram til varnar, Grág. i. 65; dómar fara út, the court is set (vide dómr), Grág., Nj., passim.
    8. borð fara upp brott, the tables are removed (vide borð), Eg. 247, 551; eigi má þetta svá f., this cannot go on in that way, Nj. 87; fjarri ferr þat, far from it, by no means, 134; fór þat fjarri at ek vilda, Ld. 12; fór þat ok svá til, and so if came to pass, Fms. x. 212.
    9. to turn out, end; hversu ætlar þú fara hesta-atið, Nj. 90; fór þat sem likligt var, it turned out as was likely (i. e. ended ill). Eg. 46; svá fór, at …, the end was, that …, Grett. 81 new Ed.; ef svá ferr sem ek get til, if it turns out as I guess, Dropl. 30, Vígl. 21; ef svá ferr sem mín orð horfa til, Fms. v. 24; ef svá ferr sem mik varir, if it comes to pass as it seems to me, vi. 350; svá fór um sjóferð þá, Bjarni 202; á sömu leið fór um aðra sendi-menn, Eg. 537; to depart, die, þar fór nýtr maðr, Fs. 39; fara danða-yrði, to pass the death-weird, to die, Ýt. 8.
    10. to fare well, ill, in addressing; fari þér vel, fare ye well, Nj. 7; biðja e-n vel fara, to bid one farewell, Eg. 22, Ld. 62; far heill ok sæll, Fms. vii. 197: in a bad sense, far þú nú þar, ill betide thee! Hbl. 60; far (impers.) manna armastr, Eg. 553; Jökull bað hann fara bræla armastan, Finnb. 306; fari þér í svá gramendr allir, Dropl. 23.
    11. fara í fat, í brynju (acc.), etc., to dress, undress; but fara ór fötum (dat.), to undress, Fms. x. 16, xi. 132, vii. 202, Nj. 143, Gh. 16, etc.
    III. metaph.,
    1. to suit, fit, esp. of clothes, hair, or the like; ekki þykkir mér kyrtill þinn fara betr en stakkr minn, Fas. ii. 343; hárið fór vel, Nj. 30; jarpr á hár ok fór vel hárit, Fms. ii. 7; gult hár sem silki ok fór fagrliga, vi. 438, Fs. 88; klæði sem bezt farandi, Eb. 256; var sú konan bezt f., the most graceful, lady-like, Ísl. ii. 438; fór ílla á hestinum, it sat ill on the horse, Bs. i. 712.
    2. impers. it goes so and so with one, i. e. one behaves so and so: e-m ferr vel, ílla, etc., one behaves well, ill, etc.; honum hafa öll málin verst farit, he has behaved worst in the whole matter, Nj. 210; bezta ferr þér, Fms. vii. 33; vel mun þér fara, Nj. 55; at honum fari vel, 64; þer hefir vel farit til mín, Finnb. 238; e-m ferr vinveittliga, one behaves in a friendly way, Nj. 217; ferr þér þá bezt jafnan ok höfðinglegast er mest liggr við, 228; mun honum nokkurn veg vel f., Hrafn. 10; údrengiliga hefir þér farit til vár, Ld. 48; ferr þér illa, Nj. 57; hversu Gunnari fór, how ( well) G. behaved, 119.
    3. fara at e-u, to deal with a thing (i. e. proceed) so and so; svá skal at sókn fara, thus is the pleading to be proceeded with, Grág. i. 323; svá skal at því f. at beiða …, 7; fara at lögum, or úlögum at e-u, to proceed lawfully or unlawfully, 126; hversu at skyldi f., how they were to proceed, Nj. 114; fara mjúklega at, to proceed gently, Fms. vii. 18; hér skulu vér f. at með ráðum, to act with deliberation, Eg. 582; Flosi fór at öngu óðara ( took matters calmly), en hann væri heima, Nj. 220.
    β. impers. with dat., to do, behave; ílla hefir mér at farit, I have done my business badly, Hrafn. 8; veit Guð hversu hverjum manni mun at f., Fms. x. 212: in mod. phrases, to become, ironically, þér ferr það, or þér ferst það, it becomes thee, i. e. ‘tis too bad of thee.
    γ. hví ferr konungrinn nú svá (viz. at), Fms. i. 35; er slíkt úsæmiliga farit, so shamefully done, Nj. 82; hér ferr vænt at, here things go merrily, 232; karlmannliga er farit, manfully done, 144.
    δ. to mind, care about; ekki ferr ek at, þótt þú hafir svelt þik til fjár, it does not matter to me, I do not care, though …, Nj. 18; ekki munu vit at því fara ( never mind that), segir Helgi, 133.
    ε. fara eptir, to be in proportion; hér eptir fór vöxtr ok afl, his strength and stature were in proportion, Clar.
    4. fara með e-t, to wield, handle, manage; fór Hroptr með Gungni, H. wielded Gungni ( the spear), Kormak; f. með Gríðar-völ, to wield the staff G., Þd. 9: as a law term, to wield, possess; fara með goðorð, to keep a goðorð, esp. during the session of parliament, Dropl. 8, Grág. and Nj. passim; fara með sök, to manage a lawsuit, Grág., Nj.; or, fara við sök, id., Nj. 86.
    β. metaph. to practise, deal in; fara með rán, to deal in robbing, Nj. 73; fara með spott ok háð, to go sporting and mocking, 66; f. með fals ok dár, Pass. 16. 5; fara með galdra ok fjölkyngi, K. Þ. K. 76; f. með hindr-vitni, Grett. 111; cp. the phrase, farðu ekki með það, don’t talk such nonsense.
    γ. to deal with, treat, handle; þú munt bezt ok hógligast með hann fara, thou wilt deal with him most kindly and most gently, Nj. 219; fara af hljóði með e-t, to keep matters secret, id.; Ingimundr fór vel með sögum (better than sögur, acc.), Ing. dealt well with stories, was a good historian. Sturl. i. 9.
    δ. with dat.; fara með e-u, to do so and so with a thing, manage it; hversu þeir skyldi fara með vápnum sínum, how they were to do with their weapons, Fms. ix. 509; sá maðr er með arfinum ferr, who manages the arfr, Grág. i. 217; ef þeir fara annan veg með því fé, 216; fara með málum sínum, to manage one’s case, 46; meðan hann ferr svá með sem mælt er, 93; Gunnarr fór með öllu ( acted in all) sem honum var ráð til kennt, Nj. 100; ef svá er með farit, Ld. 152; f. vel með sínum háttum, to bear oneself well, behave well, Eg. 65; Hrafn fór með sér vel, H. bore himself well, Fms. vi. 109; undarliga fara munkar þessir með sér, they behave strangely, 188; við förum kynlega með okkrum málum, Nj. 130; vant þyki mér með slíku at fara, difficult matters to have to do with, 75; f. málum á hendr e-m, to bring an action against one, Ld. 138; fara sókn ( to proceed) sem at þingadómi, Grág. i. 463; fara svá öllu máli um sem …, 40, ii. 348; fara með hlátri ok gapi, to go laughing and scoffing, Nj. 220; cp. β above.
    IV. fara um, yfir e-t, to pass over slightly; nú er yfir farit um landnám, shortly told, touched upon, Landn. 320; skjótt yfir at f., to be brief, 656 A. 12; fara myrkt um e-t, to mystify a thing, Ld. 322; fara mörgum orðum um e-t, to dilate upon a subject, Fbr. 124, Nj. 248, Fms. ix. 264.
    β. in the phrase, fara höndum um e-t, to go with the hands about a thing, to touch it, Germ. befühlen, esp. medic. of a healing touch; jafnan fengu menn heilsubót af handlögum hans, af því er hann fór höndum um þá er sjúkir vóru, Játv. 24; ok pá fór hann höndum um hann, Bs. i. 644; þá lét Arnoddr fara aðra höndina um hann, ok fann at hann var berfættr ok í línklæðum. Dropl. 30; cp. fóru hendr hvítar hennar um þessar görvar, Fas. i. 248 (in a verse): note the curious mod. phrase, það fer að fara um mig, I began to feel uneasy, as from a cold touch or the like.
    γ. impers. with dat.; eigi ferr þér nær Gunnari, en Merði mundi við þik, thou camest not nearer to G. than Mord would to thee, i. e. thou art just as far from being a match for G. as Mord is to thee, Nj. 37; þá ferr honum sem öðrum, it came to pass with him as with others, 172; þá mun mér first um fara, I shall fall much short of that, Fms. vi. 362; því betr er þeim ferr öllum verr at, the worse they fare the better I am pleased, Nj. 217.
    V. reflex., esp. of a journey, to fare well; fórsk þeim vel, they fared well, Eg. 392, Fms. xi. 22; honum fersk vel vegrinn, he proceeded well on his journey, ii. 81; hafði allt farizt vel at, all had fared well, they had had a prosperous journey, Íb. 10; fórsk þeim þá seint um daginn, they proceeded slowly, Eg. 544; mönnum fórsk eigi vel um fenit, Fms. vii. 149; hversu þeim hafði farizk, Nj. 90; at þeim færisk vel, Ísl. ii. 343, 208, v. l.: the phrase, hamri fórsk í hægri hönd, he grasped the hammer in his right hand, Bragi; farask lönd undir, to subdue lands, Hkr. i. 134, v. l. (in a verse).
    2. recipr., farask hjá, to go beside one another, miss one another, pass without meeting, Nj. 9; farask á mis, id., farask í móti, to march against one another, of two hosts; þat bar svá til at hvárigir vissu til annarra ok fórusk þó í móti, Fms. viii. 63, x. 46, Fas. ii. 515.
    VI. part.,
    1. act., koma farandi, to come of a sudden or by chance; þá kómu hjarðsveinar þar at farandi, some shepherds just came, Eg. 380; Moses kom farandi til fólksins, Sks. 574; koma inn farandi, 369, Fbr. 25.
    2. pass. farinn, in the phrase, á förnum vegi, on ‘wayfaring,’ i. e. in travelling, passing by; finna e-n á förnum vegi, Nj. 258, K. Þ. K. 6; kveðja fjárins á förnum vegi, Grág. i. 403; also, fara um farinn veg, to pass on one’s journey; of the sun. sól var skamt farin, the sun was little advanced, i. e. early in the morning, Fms. xi. 267, viii. 146; þá var dagr alljós ok sól farin, broad day and sun high in the sky, Eg. 219; also impers., sól (dat.) var skamt farit, Úlf. 4. 10: the phrase, aldri farinn, stricken in years, Sturl. i. 212; vel farinn í andliti, well-favoured, Ld. 274; vel at orði farinn, well spoken, eloquent, Fms. xi. 193; mod., vel orði, máli farinn, and so Ld. 122; gone, þar eru baugar farnir, Grág. ii. 172; þó fætrnir sé farnir, Fas. iii. 308.
    β. impers. in the phrase, e-m er þannig farit, one is so and so; veðri var þannig farit, at …, the winter was such, that …, Fms. xi. 34; veðri var svá farit at myrkt var um at litask, i. e. the weather was gloomy, Grett. 111; hversu landinu er farit, what is the condition of the country, Sks. 181; henni er þannig farit, at hón er mikil ey, löng …, ( the island) is so shapen, that it is large and long, Hkr. ii. 188; er eigi einn veg farit úgæfu okkari, our ill-luck is not of one piece, Nj. 183: metaph. of state, disposition, character, er hánum vel farit, he is a well-favoured man, 15; undarliga er yðr farit, ye are strange men, 154; honum var svá farit, at hann var vesal-menni, Boll. 352: adding the prepp. at, til, þeim var úlíkt farit at í mörgu, they were at variance in many respects, Hkr. iii. 97; nú er annan veg til farit, now matters are altered, Nj. 226; nú er svá til farit, at ek vil …, now the case is, that I wish …, Eg. 714; hér er þannig til farit, … at leiðin, 582; þar var þannig til farit, Fms. xi. 34. ☞ Hence comes the mod. form varið (v instead of f), which also occurs in MSS. of the 15th century—veðri var svá varit, Sd. 181; ér honum vel varið, Lv. 80, Ld. 266, v. l.; svá er til varið, Sks. 223, 224,—all of them paper MSS. The phrase, e-m er nær farit, one is pressed; svá var honum nær farit af öllu samt, vökum ok föstu, he was nearly overcome from want of sleep and fasting.
    B. TRANS.
    I. with acc.:
    1. to visit; fara land herskildi, brandi, etc., to visit a land with ‘war-shield,’ fire, etc., i. e. devastate it; gékk siðan á land upp með liði sínu, ok fór allt herskildi, Fms. i. 131; land þetta mundi herskildi farit, ok leggjask undir útlenda höfðingja, iv. 357; (hann) lét Halland farit brandi, vii. 4 (in a verse); hann fór lvist eldi, 41 (in a verse); hann hefir farit öll eylönd brandi, 46 (in a verse); fara hungri hörund, to emaciate the body, of an ascetic, Sl. 71.
    2. to overtake, with acc.; hann gat ekki farit hann, he could not overtake ( catch) him, 623. 17; tunglit ferr sólina, the moon overtakes the sun, Rb. 116; áðr hana Fenrir fari, before Fenrir overtakes her, Vþm. 46, 47; knegut oss fálur fara, ye witches cannot take us, Hkv. Hjörv. 13; hann gat farit fjóra menn af liði Steinólfs, ok drap þá alla, … hann gat farit þá hjá Steinólfsdal, Gullþ. 29; hann reið eptir þeim, ok gat farit þá út hjá Svelgsá, milli ok Hóla, Eb. 180; Án hrísmagi var þeirra skjótastr ok getr farit sveininn, Ld. 242; viku þeir þá enn undan sem skjótast svá at Danir gátu eigi farit þá, Fms. (Knytl. S.) xi. 377 (MS., in the Ed. wrongly altered to náð þeim); hérinn hljóp undan, ok gátu hundarnir ekki farit hann (Ed. fráit wrongly), Fas. iii. 374; ok renna allir eptir þeim manni er víg vakti, … ok verðr hann farinn, Gþl. 146: cp. the phrase, vera farinn, to dwell, live, to be found here and there; þótt hann sé firr um farinn, Hm. 33.
    II. with dat. to destroy, make to perish; f. sér, to make away with oneself; kona hans fór sér í dísar-sal, she killed herself, Fas. i. 527; hón varð stygg ok vildi fara sér, Landn. (Hb.) 55; ef þér gangit fyrir hamra ofan ok farit yðr sjálfir, Fms. viii. 53; hví ætla menn at hann mundi vilja f. sér sjálfr, iii. 59; fara lífi, fjörvi, öndu, id.; skal hann heldr eta, en fara öndu sinni, than starve oneself to death, K. Þ. K. 130; ok verðr þá þínu fjörvi um farit, Lv. 57, Ýt. 20, Fas. i. 426 (in a verse), cp. Hkv. Hjörv. 13; mínu fjörvi at fara, Fm. 5; þú hefir sigr vegit, ok Fáfni (dat.) um farit, 23; farit hafði hann allri ætt Geirmímis, Hkv. 1. 14; ok létu hans fjörvi farit, Sól. 22; hann hafði farit mörgum manni, O. H. L. 11.
    β. to forfeit; fara sýknu sinni, Grág. i. 98; fara löndum ok lausafé, ii. 167.
    2. reflex. to perish (but esp. freq. in the sense to be drowned, perish in the sea); farask af sulti, to die of hunger, Fms. ii. 226; fellr fjöldi manns í díkit ok farask þar, v. 281; fórusk sex hundruð Vinda skipa, xi. 369; alls fórusk níu menn, Ísl. ii. 385; mun heimr farask, Eluc. 43; þá er himin ok jörð hefir farisk, Edda 12; farask af hita, mæði, Fms. ix. 47; fórsk þar byrðingrinn, 307; hvar þess er menn farask, Grág. i. 219; heldr enn at fólk Guðs farisk af mínum völdum, Sks. 732: of cattle, ef fé hins hefir troðisk eðr farisk á þá lund sem nú var tínt, Grág. ii. 286.
    β. metaph., fersk nú vinátta ykkur, your friendship is done with, Band. 12.
    γ. the phrase, farask fyrir, to come to naught, Nj. 131; at síðr mun fyrir farask nokkut stórræði, Ísl. ii. 340; en fyrir fórusk málagjöldin af konungi, the payment never took place, Fms. v. 278; lét ek þetta verk fyrir farask, vii. 158; þá mun þat fyrir farask, Fs. 20; en fyrir fórsk þat þó þau misseri, Sd. 150: in mod. usage (N. T.), to perish.
    δ. in act. rarely, and perhaps only a misspelling: frá því er féit fór (fórsk better), K. Þ. K. 132; fóru (better fórusk, were drowned) margir Íslenzkir menn, Bs. i. 436.
    3. part. farinn, as adj. gone, undone; nú eru vér farnir, nema …, Lv. 83; hans tafl var mjök svá farit, his game was almost lost, Fas. i. 523; þá er farnir vóru forstöðumenn Tróju, when the defenders of Troy were dead and gone, Ver. 36; tungl farit, a ‘dead moon,’ i. e. new moon, Rb. 34; farinn af sulti ok mæði, Fms. viii. 53; farinn at e-u, ruined in a thing, having lost it; farnir at hamingju, luckless, iv. 73; f. at vistum, xi. 33; f. at lausa-fé;. iii. 117: in some cases uncertain whether the participle does not belong to A.

    Íslensk-ensk orðabók > FARA

  • 85 GRÁTA

    * * *
    (græt; grét, grétum; grátinn), v.
    1) to weep; g. hástöfum, to weep aloud;
    2) to bewail, weep for one (þú grætr góðan mann).
    * * *
    grét, grátið, pres. græt, with neg. suff. grátt-at-tu, weep not thou, Hkv. Hjörv. 41; [Ulf. grêtan; A. S. grætan; Hel. greotan; lost in mod. Engl., but used in North. E. and Scot. to greit or greet = weep; Swed. gråta; Dan. græde; Ivar Aasen graata]:—to greit, weep; grét Þórir, en Sigmundr mælti, grátum eigi, frændi, munum lengr, Fær. 33; Freyja grætr eptir, en tár hennar eru gull rautt, Edda 21; hón tók at gráta ok svaraði engu, Nj. 11; hvárt grætr þú nú Skarphéðinn, 202; hón greiddi hárit frá augum sér ok grét; Flosi mælti, skapþungt er þér nú, frændkona, er þú grætr, 176, cp. Edda 38, 39; fár er fagr ef grætr, Fb. i. 566; hversu bersk Auðr af um bróður-dauðann, grætr hón mjök? Gísl. 24, 62; gráta sáran, to ‘greit sore,’ Ísl. ii. 103; gráta hástöfum, to weep aloud; hón mátti eigi stilla sik ok grét hástöfum, Nj. 27; gráta beiskliga, to weep bitterly, N. T.; gráta fögrum tárum, to weep fair tears (cp. θαλερόν δάκρυ), to ‘greit sore;’ gráta fegins-tárum, to weep tears of joy.
    II. trans. to bewail, weep for one, 677. 1; þó er þat vel er þú grætr góðan mann, Nj. 176; gráta Baldr ór Helju, Edda 39; ef allir hlutir í heiminum kykvir ok dauðir gráta hann, 38: the saying, sé gret aldrei fyrir gull sem ekki átti það, he never wept for gold who had it not, Vídal. i. 286, ii. 84.
    III. part. grátinn, bathed in tears, Stj. 385, Am. 94; hón var löngum grátin, Bs. i. 193; hón var grátin mjök, Vígl. 28.

    Íslensk-ensk orðabók > GRÁTA

  • 86 GRÝLA

    f.
    2) bug-bear (ekki hirði ek um grýlur yðrar).
    * * *
    u, f. an ogre, answering to the Gr. μορμώ, Lat. lamia, used to frighten children with, represented as an old hag with a bag kidnapping and devouring naughty children—over the good she has no power: the songs Grýlu-kvæði, n. (vide Snót 286–298, 2nd Ed.), are great favourites in popular lore: in olden times grýla was sometimes described as a fox with many tails; the fox is in Edda (Gl.) called grýla; a giantess also in Edda (Gl.) is so called; cp. the rhymes in Sturl. ii. 59,—hér fer Grýla í garð ofan | ok hefir á sér hala fimtán; and the mod.,—Grýla reið fyrir ofan garð, hafði hala fimtán | en í hverjum hala hundrað belgi, en í hverjum belgi börn tuttugu, etc.
    II. a bugbear; ekki hirði ek um grýlur yðrar, Þórð. 26 new Ed.; þótti þeir hafa gört sér grýlur um sumarit, Sturl. iii. 244; hví mun ek eigi fara hina skemri leiðina ok hræðask ekki grýlur Bruna, Fas. ii. 118; kölluðu menn því enn fyrra hlut (of a book) grýlu, at margir töluðu at þá efnaðisk nokkurr ótti eðr hræðsla, … en mundi skjótt niðr falla ok at alls engu verða, Fb. ii. 534. For the mod. popular tales of Grýla see esp. Ísl. Þjóðs. i. 218–221.

    Íslensk-ensk orðabók > GRÝLA

  • 87 HEITA

    I)
    (heit; hét, hétum; heitinn), v.
    Grímni mik hétu, they called me G.;
    heitinn eptir e-m, called (named) after one;
    heita e-n á brott, to call on one to be gone, bid one go (heitit mik héðan);
    heita á e-n, to exhort one (in battle);
    to invoke (heita á hinn heilaga Ólaf);
    heita á e-n til e-s, to invoke (appeal to) one for a thing (hann hét á Þór til fulltings);
    3) intrans., the pres. ‘heiti’ (not ‘heit’), to be hight, be called;
    Óðinn ek, nú heiti, now I am called Odin;
    Ólafr heiti ek, my name is O.;
    Úlfr hét maðr, there was a man, whose name was U.;
    bœr heitir á Bakka (at búrfelli), there is a farm called B.;
    heita (to be reckoned) frjáls maðr, hvers manns níðingr;
    4) with dat. to promise (heita e-m e-u);
    mantu, hverju þú hézt mér, do you remember what you promised me?
    heita e-m hörðu, to threaten one;
    Bárði var heitit meyjunni, the maid was promised to B.;
    5) refl., heitast, to vow, plight one’s faith (þeir hétust reka Hákon ór landi);
    heitast e-m, to vow one’s person to one (heitast hinum heilaga Ólafi konungi);
    (heitta, heittr), v.
    1) to heat (heita spjót í eldi);
    2) to brew (heita mungát, heita öl).
    f. brewing (cf. ölheita).
    * * *
    pres. heit, heitr, and in A. II. heiti, heitir (bisyllabic), in mod. usage heiti through all significations; pret. hét, hétu, 2nd pers. hézt; part. heitinn.
    A. [Ulf. haitan = καλειν; A. S. hâtan; Old Engl. hight, pret. hot; O. H. G. haizan; Germ. heissen; Swed. heta; Dan. hede]:
    I. trans. with acc. to call, give name to; hve þik hétu hjú? Fsm. 47; Urð hétu eina, Vsp. 20; Heiði hana hétu, 25; Grímni mik hétu, Gm. 49; hve þik heitir halr, Hkv. Hjörv. 14; Hnikar hétu mik, Skv. 2. 18; hétu Þræl, Rm. 8; hétu Erna (Ernu?), 36: the naming of infants was in the heathen age accompanied by a kind of baptism (ausa vatni), vide ausa, p. 35.
    2. metaph. to call on one; in the phrase, heita e-n á brott, to turn one out, call on one to be gone; þá er maðr á brott heitinn ef honum er eigi deildr matr at málum, Grág. i. 149; Vermundr hét hann á brott ok kvað hann eigi þar lengr vera skyldu, Sturl. ii. 230; so also, ef bóndi heitr griðmann sinn af vist foráttalaust, Grág. i. 157; eða heitið mik héðan, Ls. 7; ek var heitinn út ( turned out) fjórum sinnum, Sighvat:—with prep., heita á e-n, to call upon one (for help); hón hét á konur at skilja þá, Landn. 49: to exhort one (in battle), hét á Hólmrygi, Hkm. 2; Úlfr hét á oss, Hkr. iii. (in a verse); Gísli spratt upp skjótt ok heitr á menn sína, at skýli, Gísl. 22: to invoke one (a god, saint), hann trúði á Krist, en hét á Þór til sjófara ok harðræða, Landn. 206; hann heitr nú á fulltrúa sína Þorgerði ok Irpu, Fb. i. 213; ef ek heit á guð minn, Mar.; á Guð skal heita til góðra hluta, Sól. 4.
    3. part. pass. hight, called; sú gjöf var heitin gulli betri, Ad. 9; löskr mun hann æ heitinn, Am. 57, Fms. vi. 39 (in a verse); sá maðr mun eigi ílla heitinn ( will not get a bad report) í atferð sinni, Sks. 55 new Ed.
    β. heitinn, the late, of one dead; eptir Odd heitinn föður sinn, Dipl. iv. 13; Salgerðr h., the late S., Vm. 37: very freq. in mod. usage, hann Jón heitinn, hún Guðrún heitin, etc.
    II. absol. or intrans., in which case pres. bisyllabic heiti (not heit), to be hight, be called, as in Goth. the pass. of haitan; Andvari ek heiti, A. am í hight, Skv. 2. 2; Ólafr heiti ek, Fms. x. 226; ek heiti Ari, Íb. (fine); Jósu vatni, Jarl létu heita, Rm. 31; Óðinn ek nú heiti, Yggr ek áðan hét, Gm. 54; Gangráðr ek heiti, Vþm. 8; Ask veit ek standa, heitir Yggdrasill, Vsp. 19: esp. freq. in an hist. style in introducing a person for the first time, Mörðr hét maðr, hann átti dóttur eina er Unnr hét, móðir hennar hét Þorgerðr, Rútr hét bróðir hans, Nj. 1, 2; þau áttu eptir dóttur er Þuríðr hét, hinn elzti son Bjarnar hét Grímkell, Ísl. ii. 4; Oddr hét maðr, son Önundar breiðskeggs, hann átti þá konu er Jórunn hét; annarr son þeirra hét Þóroddr en annarr Þorvaldr, Þuriðr hét dóttir Odds en önnur Jófriðr, 121, 122; Þorsteinn hét maðr, hann var Egilsson, en Ásgerðr hét móðir Þorsteins, 189; þau gátu son, ok var vatni ausinn ok hét Þórólfr, 146, etc.; and in endless instances answering to Engl. there was a man, and his name was ( he was hight) so and so. The ancients said, hve (or hversu) heitir þú, ‘how’ art thou named? Germ. wie heisst du? thus, hve þú heitir? hve þik kalla konir? answer, Atli ek heiti, and hve þú heitir, hála nágráðug? Hrímgerðr ek heiti, Hkv. Hjörv. 14–17; hve sú jörð heitir, hve sá himinn heitir, hversu máni heitir, hve sjá sól heitir, etc., Alm. 10, 12, 14, 16, 18, 20, 22, 24, 26, 28, 30, 32, 34, Vþm. 11, 13, 15, 17; the northern Icelanders still say, hvers’ (i. e. hversu) heitir maðrinn, sælir verið þér, hvörs’ heitir maðrinn? answer, Hrólfr heitir hann, Asgrímsson að norðan, Sig. Pétr. in Hrólfr (a play), p. 4: in mod. usage, hvat ( what) heitir þú? hvað heitir þú? Eg heiti Jón, Stef. Ól.: the same phrase occurs now and then in old writers, hvat heitir bær sjá? Ld. 234; hvat heitir hón? Helga heitir hón, Ísl. ii. 201 (Cod. Holm. hvart = hversu?): as also in the poem Fsm. (but only preserved in paper MSS.) 9, 11, 13, 19, 23, 31, 35, 37; but hve, 46, 47.
    β. of places, often with dat. and prep. of the place; á þeim bæ er á Brjámslæk heitir, Bs. i. 379; land pat er í Hvammi heitir, Gísl. 121; bær hans hét á Stokkum, Fb. iii. 324; á þeim bæ er at Hóli heitir, Hrafn. 5; ok því heitir þat síðan í Geitdal, 3; bær heitir á Bakka, á Meðalhúsum, at Búrfelli, á Auðúlfsstöðum, at Svínavatni, í Vestrhópi, í Sléttadal, Ísl. ii. 322–325.
    2. to be called, reckoned so and so; þá heitir hón sönn at sök, then she stands convicted, N. G. L. i. 351; þú skalt frá þessum degi frjáls maðr heita, Ld. 50; heit hvers manns níðingr ella, Nj. 176; heldr en h. kotkarl, eigi er þat nafn fyrir-lítanda, at heita húskarlar konungs, Sks. 270; sá er vill heitinn horskr, Hm. 61.
    3. reflex., hétomc, to name oneself or to be called; hétomc Grímnir, hétomc Gangleri, einu nafni hétomc aldregi, hétomc Þundr fyrir þat, Gm. 46, 48, 54.
    B. With dat., [cp. Goth. fauraga heitan; A. S. hâtan, pret. het; Germ. verheissen]:—to promise, with dat. both of the person and thing, or the thing in infin., or absol.; heita hörðu, to threaten, Am. 78; h. góðu, Sól.; h. bölvi, Hdl. 49; afarkostum, Fms. i. 75; hann heitr þeim þar í mót fornum lögum, Ó. H. 35; engu heit ek um þat, 167; mantú nokkut hverju þú hézt mér í fyrra, Anal. 190; at lítið mark sé at, hverju þú heitr, Fms. vii. 120; fyrir þau hin fögru fyrirheit er þú hézt þeim manni, er bana-maðr hans yrði—þat skal ek efna sem ek hét þar um, i. 217; kom Þorsteinn þar, sem hann hafði heitið, as he had promised, 72; þú munt göra okkr slíka sæmd sem þú hefir heitið, Nj. 5; Njáll hét at fara, 49.
    II. to make a vow, the vow in dat., the god or person invoked with prep. and acc. (h. á e-n), cp. A. above; þat sýndisk mönnum ráð á samkomunni, at h. til verðr-bata, en um þat urðu menn varla ásáttir hverju heita skyldi, vill Ljótr því láta h. at gefa til hofs, en bera út börn en drepa gamal-menni, Rd. 248; þá heitr Ingimundr prestr at bóka-kista hans skyldi á land koma ok bækr, Bs. i. 424; ok skyldu menn taka at heita, þeir hétu at gefa …, 483; hét Haraldr því til sigrs sér, at hann skyldi taka skírn, Fms. i. 107; eptir þat hét hón miklum fégjöfum á hinn helga Jón biskup, Bs. i. 201 and passim, esp. in the Miracle-books.
    III. reflex. and pass. to plight oneself, be betrothed; þá sá hón þat at ráði ok með henni vinir hennar at heitask Þórólfi, Eg. 36; þeim hétumk þá þjóðkonungi, Skv. 3. 36: to betroth, varkat ek heima þá er (hón) þér heitin var, when she (the bride) was given to thee, Alm. 4; kom svá, at Bárði var heitið meyjunni, that the maid was betrothed to B., Eg. 26.
    2. to vow, plight one’s faith; þeir hétusk reka Hákon ór landi, Jd.: to vow one’s person to one, at hann heitisk hinum heilaga Ólafi konungi, Hkr. iii. 288: to bind oneself, þá menn er honum höfðu heitisk til föruneytis, Fms. vii. 204.

    Íslensk-ensk orðabók > HEITA

  • 88 HLEYTI

    n.
    1) part = leyti;
    2) pl. affinity;
    gøra hleyti, bindast hleytum við e-n, to marry into another’s family.
    * * *
    n., hleti, or hlœti, in Norse MSS. spelt leyti, whence in mod. Icel. usage leiti
    I. plur. [for the root see hlaut, hlutr], kin, consanguinity; jöfra hleyti, royal blood, Fms. xi. (in a verse); görva hleyti við e-n, to marry into another’s family, Skv. 1. 34; hvárrgi þeirra Snorra né Arnkels þótti bera mega kviðinn fyrir hleyta sakir við sækjanda ok varnar-aðilja, Eb. 50, viz. Snorri being the brother-in-law to the plaintiff, Arnkell to the defendant; ef hann fengi hennar, heldr en þeim manni er ekki var við þá hleytum bundinn, Sks. 760; nauð-hleytamaðr (q. v.), a near kinsman; eiga hleyti við konu sína (= eiga hjúskap við), 689.
    2. a tribe, family; hann var af því kennimaðr at sínu hleyti, 625. 88, ‘in ordine vicis suae ante Deum’ of the Vulgate, Luke i. 8; þá kom at hleyti Zacharias at fremja biskups embætti, Hom. (St.); vil ek at þú gangir í mitt hleyti þó at ek sé nánari, Stj. 425, rendering of ‘tu meo utere privilegio’ of the Vulgate, Ruth iv. 6.
    II. sing. [hlutr], a share, usually spelt leiti; in the phrase, at nokkru, engu, öllu leiti, for some, none, every part; að mínu, þínu … leiti, for my, thy part, freq. in mod. usage, dropping the aspirate; at sumu leiti, Fas. iii. 159; at mínu leiti, Fb. ii. 204; at nokkuru leiti, iii. 575.
    2. of time, a season of the year, mod. leiti; um vetrnátta-leytið, D. N. i. 609; um Hallvarðsvöku-leytið, 392, iii. 206; um Jóla-leiti um Páska-leiti, um Jóns-messuleiti; annat leiti, another time; sögðu at honum þótti annat leiti ( sometimes) ekki úfært, en stundum ( sometimes) var hann svá hræddr, at …, Orkn. 418; um sama leiti, about the same time; um hvert leiti, at what time? when?
    COMPDS: hleytamenn, hleytismaðr.

    Íslensk-ensk orðabók > HLEYTI

  • 89 HLJÓÐ

    n.
    1) silence, hearing; biðja (kveðja sér) hljóðs, to beg (ask for) a hearing (Njáll kvaddi sér hljóðs); fá h., to get a hearing; þegja þunnu hljóði, to keep a watchful silence; af hljóði, í hljóði, in all stillness, silently;
    2) sound (Þorfinnr kom engu hljóði lúðrinn); koma á h. um e-t, to become aware of; drepr h. ór e-m, one is struck dumb;
    3) musical sound, tune;
    4) trumpet (h. Heimdallar = Gjallarhorn).
    * * *
    n. [Ulf. hliuþ = ἡσυχία, 1 Tim. ii. 11, in Uppström’s edition; cp. A. S. hleoðor = sound; mid. H. G. lût; cp. O. H. G. hliodar; Germ. laut; Dan. lyd; Swed. ljud; akin to it are several Gr. and Lat. words with an initial κλ, cl; the original meaning is hearing or the thing heard, like Gr. ἀκοή and hljóð, hljómr, hlust (q. v.) are kindred words; hence comes the double sense of this word in Icel., sound and silence.]
    A. Hearing, a hearing, listening, silence; biðja (kveðja) hljóðs, to beg a hearing, chiefly as a parliamentary term, of one about to speak, to recite a poem before a prince or the like; Njáll kvaddi sér hljóðs, Nj. 105; kvæði hefi ek ort um yðr, ok vilda ek hljóð fá, I wished to get a hearing, Ísl. ii. 229; Egill hóf upp kvæðit ok kvað hátt ok fékk þegar hljóð, Eg. 427, cp. Vsp. 1, Höfuðl. 2; vilja ek hljóð at Hárs liði, I ask a hearing for my song, Ht. 1; ek hefi ort kvæði um yðr ok vilda ek fá hljóð at flytja, Fms. ii. 15; gefa h., to give a hearing, Leiðarv. 5; hafit hljóð, be quiet! 625. 72; þá er bæði gott hljóð ok góðir siðir í konungs húsi, Sks. 367:—the ancient meetings were in the open air, amid the hum of voices, loud cries, and the clash of arms, þá var fyrst gnýr mikill af fjölmenni ok vápnum, en er hljóð fékksk, mælti Þorgnýr, Ó. H. 68; en er hljóð fékkst, þá stóð jarl upp ok mælti, 67, cp. Íb. ch. 4; varð at þessu mikit háreysti, en er hljóð fékksk, mælti Sigurðr jarl, Fms. i. 34.
    2. adverb, phrases; í heyranda hljóði, see heyra, Nj. 230, Grág. i. 19, passim; af hljóði and í hljóði, in all stillness, silently, Nj. 5, 103, Eg. 723, Ld. 162, Fms. iv. 79, Stj. 355; bera harm sinn í hljóði, to bear one’s grief in silence, a saying; ein kvinna læri í hljóði með allri undirgefni, 1 Tim. ii. 11, where the Gothic text has in hliuþa: þegja þunnu hljóði, to listen in breathless stillness, Hm. 7; í einu hljóði, unanimously, a parliamentary term.
    B. The thing heard, sound; allt er hljóð þat er kvikindis eyru má skilja, Skálda 173, 174; greina hljóð, id., 169, 170; í hljóði síns gráts, Mar. 28; Þorfinnr kom öngu hljóði í lúðrinn ok komsk eigi upp blástrinn, Fms. ix. 30; ganga á hljóðið, to walk (in the dark) after a distant sound; klukku-hljóð, the sound of a bell, v. 133; þrumu-h., a clap of thunder; brim-h., the roaring of surf.
    II. special usages:
    1. gramm. a sound, tone; með löngu hljóði eða skömmu, hörðu eða linu, Skálda 159, 160: a musical sound, tune, söng fagran, hljóð mikit ok dýrligt, Bs. i. 454; slá hljóð á hörpu, 155.
    2. phrases, koma á hljóð um e-t, to catch the sound of, become aware of, Bs. i. 165; vera í hindar hljóði, to be within a hind’s hearing, i. e. to be whispered about; vera ór hindar hljóði, to be out of a hind’s sound; drepr hljóð ór e-m, to become dumb, lose the wind, Fms. xi. 115; það er komit annað hljóð í strokkinn (metaphor from churning), there is another sound in the churn, of a sudden turn, e. g. from high to low spirits; the ancients also seem to have said, ‘there is another sound in the fells,’ of one who is crest-fallen; see verses in Nj. 249, Háv. 34 new Ed., Dropl. 31, nú kná þjóta annan veg í fjöllum, now the fells resound with another tale; nú þykir henni eigi batna hljóðið í sögunni, the tale began to sound dismal, Clar.: so in the phrase, það er gott (slæmt, dauft) hljóð í e-m, to be in a good (or moody) state of mind.
    III. plur. esp. in mod. usage:
    α. crying aloud, a cry, of a child or one in paroxysms of pain; Heyr mín hljóð, hear my cry! Hólabók 276; hljóðin heyrðusk út fyrir dyr (of a sick person); það linnir ekki af hljóðum (of a baby).
    β. howling, screaming; og þeirra hljóð (pl.) og höfuð-prestanna tóku yfir, Luke xxiii. 23; ó-hljóð, dissonance, i. e. screaming, howling.
    γ. music. voice; hafa fögr hljóð, a sweet voice; há, mikil, veyk, dimm, hvell hljóð, a high, strong, weak, deep, pealing voice; Syng þú ungr mest sem mátt | meðan hljóð þín fagrt gjalla, … eintóm hljóð úr forfeðranna gröfum, Bjarni 142: the same distinction is sometimes observed in old writers, syngja með fögrum hljóðum, Stj. 606, Bs. i. 155; þar gengr hæst í hljóðunum, there the tune reached the highest pitch, Mar.

    Íslensk-ensk orðabók > HLJÓÐ

  • 90 hæfr

    adj. fit, proper, Fms. xi. 94, Stj. 92: fit for use, Germ. brauchbar, bækr hæfar, opp. to fánýtar, Am. 73; vaðmál hæft til klæða, Grág. ii. 341 B; engu hæfr, useless, worthless, Fms. ii. 123; ú-hæfr, unfit, useless, Karl.

    Íslensk-ensk orðabók > hæfr

  • 91 KIPPA

    I)
    (-ta, -t), v. to pull, snatch, draw quickly (Egill kipti at sér sverð-inu); hann kippir mönnum at sér, he gets men together; kippa ofan seglinu, to pull the sail down; impers., e-m kippir í kyn (um e-t), one resembles his kinsmen (in something);
    refl., kippast um e-t, to struggle with one another about a thing; kippa við, to make a sudden motion (kippist hann svá hart við, at jörð öll skelfr).
    f. bundle, string (of).
    * * *
    t and ð, [Scot. to kip, see Jamies.]:—with dat. to pull or snatch; hann kipði honum upp at pallinum, Ó. H. 95; þá tók konungr í hár sveininum ok kipði, 63; k. bryggjum af landi. to pull in the gangways before weighing anchor, Fms. x. 286; kippa af (kippa út) þeirri bryggjunni, er þar var í meðal skipanna, i. 158; kippa ofan seglinu, to pull the sail down, Bs. i. 422; k. skóm á fætr sér, to slip on shoes, Nj. 28; Egill kipti at sér sverðinu, E. drew the sword in, Eg. 379; hann kippir mönnum at sér, he gets men together, Ld. 64; Guð kipti honum frá riki …, Sks. 714; k. aptr orðum sínum, to retract one’s words, 680; má því engu upp kippa, it cannot be retracted, 655 xx. 6.
    II. impers., in the phrase, e-m kippir í kyn um e-t, ‘to turn into one’s kin’ (= bregða í kyn), to be ‘a chip of the old block,’ resemble one’s kinsman; er þat eigi örvænt at honum kippi í kyn, Glúm. 346; at honum mundi í kyn kippa um údælleik, Sturl. i. 15; vera má at oss Íslendingum kippi í kyn, þó at vér gangim heldr fyrir blíðu en stríðu, Fms. ii, 34.
    III. reflex., kippask, to pull, tug; kippask um e-t, to ‘pull caps,’ struggle with one another about a thing; kippask þeir um lengi, Sturl. i. 15; þau öll kiptusk þá enn um Noreg, Fms. x. 390; nú er eigi allhóglegt at kippask um við hann, vi. 274; þar til kippask þau um kertið at þat stökk sundr í miðju, Mar.
    2. kippask við, to make a sudden motion, quiver convulsively; en meðan drýpr eitrið í andlit honum, þá kippisk hann svá hart við at jörð öll skelfr, Edda 40; þá at eins sá menn at Gísli kiptisk við ok þó litt, Fms. vii. 35.
    3. recipr., Eindriði segir, at þeir hefði sannlega kippsk ( struggled) nokkut svá, er hann vildi eigi at þeir hefði ferju-skipit, Bs. i. 709.

    Íslensk-ensk orðabók > KIPPA

  • 92 KLENGJASK

    dep. [perh. akin to A. S. clingan, Engl. cling = to cleave to]:—to pick up a quarrel; ok varð Áskatli ílla við, ok þótti hann mjök klengst (MS. kleins) hafa til þessa máls, Rd. 272; ok á þat með engu móti í erfð at ganga. þóat sumir hafi ranglega við klengzt, N. G. L. ii. 402.

    Íslensk-ensk orðabók > KLENGJASK

  • 93 KNÁ

    (pl. knegum; knátta), a defective verb, I can (could); knákat ek segja, I cannot say (poet.).
    * * *
    a defect. verb, for the conjugation of which see Gramm. p. xxxiii; the pres. infin. knegu nowhere occurs, whereas a pret. infin. knáttu occurs in Sighvat (Fms. vi. 40); a subj. pres. knega, knegi, knegim, Hkv. 2. 34, Fsm. 22, 25, 41, Stor. 15, N. G. L. i. 89; pret. knáði for knátti, Fms. xi. 296 (in a verse), Rekst.; with a suff. neg. kná-at, non potest, Gm. 25; knák-a, non possum, Hým. 32, Am. 52; knegu-t, plur. non possunt, Hkv. Hjörv. 13: [A. S. cnáwan; Engl. know]:—I know how to do a thing, I can, or quite paraphrastically like Engl. do; ek kná sja, I can see, i. e. I do see, freq. in poetry, always followed by an infinitive, but very rare in prose:
    I. in poetry; öllu gulli kná hann einn ráða, Fm. 34; hver er þær kná hafa óviltar, Sdm. 19; knáttu sjá mey und hjálmi, Fm. 44; melta knáttu, Akv. 36; er vörðr né verr vinna knátti, Gkv. 33; ef ek sjá knætti, 22; ef hann eiga knætti, Skv. 3. 3; ok knætta ek þér í faðmi felask, Hkv. 2. 27; knættim hefna, Gh. 5; kneguð oss fara, ye cannot confound us, Hkv. Hjörv. 13; knega ek grami fagna, Hkv. 2. 34: knegi hníga, Fsm. 25; knegi sofa, 41, 42; sá er trúa knegim, Stor. 15; skjöldu knegut þar velja, Akv. 4; knákat ek segja, I can never say, Hým. 32; knáka ek þess njóta, Am. 52; ek hykk þá knáttu (pret. infin.) kjósa, Sighvat; ginnunga-vé knáttu brinna, did burn, Haustl.; knáttu drúpa, they did droop, Eg. (in a verse); knátti svelgja, Ýt. 4; unnir knegu glymja, Gm. 7; bjöllur knegu hringjask, Ó. H. (in a verse); hann kná kjósa, he does choose, Vsp. 62; knáttu sporna, they did spur, 28, Og. 9; hann knáði velja, Rekst.; knáði lenda, Fms. xi. 296 (in a verse); hann knátti vakna, did awake, Bragi; ér knáttuð skipta, ye did share, Edda (in a verse); ek kná stýra, Landn. (in a verse); kná-at sú veig vanask, Gm. 25; kná snúa, Vsp. (Hb.)
    II. in prose; þá kná þat grafa í kirkju-garði, then it can be buried in a churchyard, N. G. L. i. 12:—I shall, in law phrases, várr kná engi blandask við búfé, N. G. L. i. 18:—I can, I do, þá skulu þingmenn veita honum vápnatak til þess at hann knegi verja jörð sína lögum at dómi, N. G. L. i. 89; hann knátti engu bergja ( he did not taste) af himneskum sætleik, Eluc. 59; þeir báðu at þeir knætti sjá líkama Clement pafa, Clem. 47.

    Íslensk-ensk orðabók > KNÁ

  • 94 KOSTA

    * * *
    (að), v.
    1) to try, with gen.;
    kosta afls, magns, to try (put forth) one’s strength;
    kosta mans, to fall in love;
    B. þurfti alls at kosta, B. had to exert all his strength;
    kosta kapps, to strive hard;
    2) to exert oneself, strive, with infin. (í því, er hann kostar upp at rísa);
    kostit svá keppa, at Guðrún kløkkvi, do your best to draw tears from G.;
    3) to injure, hurt (bæði var kostat hold hans ok bein);
    impers., þat fall var svá mikit, at kostaði lærlegg hans, that his thigh-bone was hurt;
    4) kosta e-n mikit, lítit, to cost one much, little;
    impers., kostar e-n e-t, it costs one so and so much, with the price in gen. (kostar þik þat nökkurs), or acc. (einn riddara kostar átta merkr gulls sinn búnað);
    5) to defray the expenses of (þat boð kostaði Unnr);
    þú hefir kostat oss, thou hast entertained us.
    * * *
    að, [akin to kjósa; A. S. costjan; Germ. kosten = to taste; Lat. gusto; Gr. γεύομαι]:—to try, tempt, strive: with gen., kosta afls, to try one’s strength, Vsp. 7; k. magns, id., Rm. 9; k. megins, Gs. 22; k. sunds, Fms. vii. 351 (in a verse); k. rásar, Þorf. Karl. (in a verse); (til) rásar kostar þú nú, Fs. 45; k. vígs, to fight, Ó. H. (in a verse); kosta mans, to fall in love, Hbl. 15; Bárðr þurfti alls at kosta, B. had to exert all his strength, Bard. 166; kosta kapps, to strive hard, Grett. 202 new Ed.: to risk, vil ek þar til kosta fjár föður míns, Fms. ii. 63; hvárt þeir færi til þings, ok kostim at því allra vina várra, Eb. 98; verja fé yðvart ok frelsi, ok kosta þar til allra þeirra manna er yðr er liðs at ván, Eg. 8; ætla ek at sækja oddi ok eggju frændleifð mína, ok kosta þar at allra frænda minna ok vina ok allra þeirra er …, Ó. H. 32.
    2. to tempt; at vér fyrir-farimk eigi í kostan þeirri er djöfullinn kostar vár, Hom. 158; í því er hann kostar ( tries) upp at rísa, Al. 144; þeir sögðu hann fullu kostað hafa, he had taken pains enough, Odd. 18; skal hann kosta at koma, N. G. L. i. 348.
    3. as imperat. giving emphasis to the verb, like Lat. age, come! kostið svá keppa, fight so hard! Am. 54; kostum flærð at forðask, Leiðarv. 39; kostum (not köstum) at æsta, 40; kostaðu at vinna vel margar íþróttir, Hsm. 29; kostaðu hug þinn herða, Sturl. iii. (in a verse); kostaðu hins, at haldir fast hesti ok skjaldi, Korm., Líkn. 11; en hinn er fallinn er, kosti hann ok rísi upp sem fljótast, Blanda (MS.); nú kostit, bræðr, ok verit hraustir, come, brethren, be of good cheer! 656 C. 22; en þér kostið ok görit svá vel, at þér leggit ráð á með mér, Karl. 484; við þat er kostanda ( exert thyself), at yfir verði stigit af þér með andans afli, MS. 677. 5; því kosti hverr sem æ staðfastlegast at göra gott, Hom. 24.
    II. impers. with acc. it strains a thing, i. e. it is strained, damaged; þó at kjöl kosti, though the keel is sorely strained, Fms. vii. 59 (in a verse); hvárki var þeim at meini hungr né kuldi, heitt né kalt, hvárki kostaði þau, neither of them was hurt, suffered from it, Blanda (MS.); þat fall var svá mikit, at kostaði lærlegg hans, Fms. ix. 219.
    2. reflex., kostast, to suffer a bodily or inward injury; þat var mál manna, at Þorfinnr mundi eigi lifað hafa, svá mjök var hann kostaðr af eldinum, Sturl. i. 162; mjök kostaðr af hita, 161; bæði var kostað hold hans ok bein, Greg. 80; kostaðr hestr, a broken-winded horse; sakir fyrnsku vóru bararnar mjök kostaðar, dilapidated, Bs. ii. 146.
    III. [Engl. cost; Germ. kosten], to cost, with acc. of the person and price; mik (acc.) kostaði fimm merkr (acc.) gulls, it cost me five gold marks, El.; þat kostar líf (acc.) hans, it cost his life, Fas. i. 532; líkneski sem til kostaði tíu aura, Vm. 101: get ek at þér þykki mikit (acc.) k. at kaupa hann, Fms. i. 79; sem búar virða at dómi, at mik hafi kostað fyrir þau, Grág. i. 368; slíkt sem þá (acc.) hefir kostað, K. Þ. K. 54; spurði hvat (acc.) kostat hafði Þórarin (acc.), Fms. v. 315: with acc. of the thing and price, keisarann kostaði eigi minna fé leikinn (acc.), the play cost the emperor not less, vii. 97; þá kerru (acc.) kostaði sex hundruð (acc.) skillinga, the car cost …, Stj. 573; einn riddara (acc.) kostar átta merkr, Fms. xi. 331.
    2. to defray the expences of, with acc.; þat boð kostaði Unnr, Ld. 10; þau hin sömu klæði sem þeir höfðu kostað ( purchased) með kirkjunnar gózi, Mar.:—to spend, lay out, with acc., hvat viltú til kosta; at hann skyldi þessa nafnbót engum peningum kosta, that he should be at no expence for it, Fms. x. 93, v. l.; þat fríða líkneski hafði prestrinn kostað á sína peninga, Mar.; þú hefir kostað oss ( entertained us), bóndi, Fs. 150; allt þat er hann leggr til ok kostar, lays out, N. G. L. ii. 354; er svá mikit lét sik kosta oss til lausnar, who let it cost himself so much, Barl. 114; hafði hann setu á Grund ok kostaði einn allt fyrir, and defrayed all the costs, Sturl. i. 155:—in mod. usage with dat., k. miklu til eins, hann hefir engu til þess kostað, he has invested no money in it, done nothing for it; k. miklu upp á e-ð, to spend much money on a thing.

    Íslensk-ensk orðabók > KOSTA

  • 95 krapti

    a, m. [akin to kraptr], a bar, one of a ship’s timbers, a rib or knee, Edda (Gl.); eyri skal bæta fyrir krapta hvern, N. G. L. i. 100; krapta-valr, ‘timber-hawk,’ poët. a ship, Ó. H. (in a verse); the bar across the inside of a shield, cp. Gr. κανών, krapti geirbrúar, Vellekla: metaph., krapti skóla, the main pillar of a school, epithet of a bishop, Gd. 13.
    II. = kraptr; hafa nokkurn krapta (acc.) aldrsins, Fms. xi. 14; hafa engu minna krapta, x. 318.

    Íslensk-ensk orðabók > krapti

  • 96 KVÍÐA

    f. narrative poem, ballad.
    * * *
    pret. kvíddi, but in mod. usage a strong pret. kveið, kviðu, kviðit; but in pres. weak kvíði:—to feel apprehension for, with dat.; kvíað e-u, hann kvíddi ok engu vilgi mjök, Bs. i. 393; hann kviddi dauða, MS. 623. 1; kaupmaðrinn ok búandinn kvíðir sér ok sínu fé, Fms. viii. 234; ekki kvíði ek mér, Bret. 36; menn kvíddu fjár-forráðum mínum, Bs. i. 479; ok kvíða ekki hótum hans, Fær. 21; harms þess er hann kvíddi, Skálda 186:—with prep., kvíða við e-u, id.; kvíddu allir við kvámu hans, Gísl. 78; snemmt er þér at k. við hánum, Lv. 26; k. við harmi, Skálda 186; hann kvíddi viðr frostinu, Stj. 122; hann kvíddi mjök við ánauð, Hom. 118; ok kvíddu menn mjök við þeim, Fs. 76; svo kvíði eg sízt við dauða, Pass. 37. 14:—k. fyrir e-u. id. (mod.)

    Íslensk-ensk orðabók > KVÍÐA

  • 97 launa

    * * *
    (að), v. to reward.
    * * *
    að, to reward, with dat. of the person, acc. of the thing for which the reward is given, but dat. of the gift itself; þeir hafa yðr (dat.) þat (acc.) engu launat nema íllu, Fms. i. 84; íllum huga launaðir þú þá góðar gjafir, Hbl. 21; hví mundi hann oss (dat.) þat eigi góðu launa, Fb. ii. 38; íllu mun þér launat verða, Nj. 38; ok skal ek þat vel launa þér, Edda 23; þat þarf eigi at launa sem eigi er gört, a saying, Grett.; ú-launaðr, unrewarded; var-launaðr, scantily rewarded; eiga e-m varlaunat, to be indebted, be under an obligation to one, Karl. 198: to pay, fyrir penning hvern er smiðar skolu launa, N. G. L. i. 101; launa e-t af sér, to work out, pay in work done, Fr.

    Íslensk-ensk orðabók > launa

  • 98 LÁTA

    * * *
    (að), v. impers., e-m latar, one becomes slow, slackens; élinu latar, the snow-storm abates.
    * * *
    pres. læt, læt’k, Edda (in a verse), pl. látum; pret. lét, 2nd pers. lézt (rhyming with h ristir in Edda in a verse); subj. léti; imperat. lát, láttú; part. látinn: middle forms, pres. látumk, Am. 89; pret. létumk, Hm. 106, Eb. (in a verse), Eg. 103 (in a verse): with neg. suff., pres. lækk-að ek, I let not, Ó. H. 171 (in a verse); pret. lét-a, Skv. 3. 42; imperat. lát-attu or lát-aþu, Sdm. 28, Líkn. 6: [Ulf. lêtan = ἀφιέναι; A. S. lætan; Old Engl. laten; Engl. let; O. H. G. lazan; Germ. lassen; Swed. låta; Dan. lade.]
    A. To let, put, place; bauð hann at láta þá í myrkva-stofu, MS. 623. 30; var Haraldr þar inn látinn ( shut in), Hkr. iii. 69; láta naut inn, to let ‘neat’ in a stall, let them in, Gísl. 20; láta út, to let out, Fms. vi. 215.
    II. to let, suffer, grant; vil ek þess biðja yðr, herra, at þér létið oss mörk yðra, Ld. 112; konungr let margar tóptir til garða þar á árbakkanum, Fms. ii. 27; láta laust, to let go, let loose, Nj. 70, Fms. i. 168; hann vildi eigi láta þenna hest, viii. 123; láta hlut sinn, to let go one’s share, be worsted, i. 74.
    2. to leave, forsake; biðr hann at þeir láti blótin, Fms. x. 274; láta fyrir róða, to throw to the winds, see róði, and láta fur lið; hann lét ok fur lið allan farangr sinn, Ísl. ii. 362; láta einan, to forfake a person; láttu mig, Drottinn, einan ekki, Pass.; hann ætlaði at láta eina ( to divorce) drottningina, Fms. vii. 171.
    3. to lose; ok létir þú hrossin eigi at síðr, Ld. 146; en ef þeir verða forflótta, þá munu þeir láta lið sitt, Eg. 284; fénu því sem hann hafði látið, Magn. 528; láta skal hann ok féit allt, Fms. vii. 24; at ek hafa fyrir því látið manndóm eða sannindi, ix. 333; láta leikinn, to lose the game, Edda 31; láta lífit, to lose one’s life, Eg. 14, Nj. 15, Fms. xi. 3.
    4. with dat. to suffer loss in or of a thing; lætr Álfr þar lífinu, suffered loss of his life, perished, Finnb. 256; hét ek því at láta heldr lífi mínu (líf mitt, v. l.), en ganga á þenna eiðstaf, Fms. viii. 155; gengu á jökla upp ok létu lífi er dagleið var til bygða, Bs. i. 408; fyrr skal ek mínu fjörvi láta, Skv. 3. 15; þú skalt láta mínu landi, 10: and in mod. usage, láta kálfi, to drop the calf; and láta fóstri, to miscarry.
    5. to let do or let be done; hann lét sveininum ekki í mein, he let nothing be done to the boy, indulged him in everything, Nj. 147; Dofri unni honum svá mikit at hann mátti ekki í móti honum láta, Fb. i. 566, cp. láta eptir, undan e-m, etc.
    6. vóru þá látnir fjötrar af Hallfreði, Fms. ii. 12; þá láta þeir þegar af sér tjöldin, Eg. 261; vil ek at þú látir lokur frá hurðum, Gísl. 28; láta barn af brjósti, to wean a child, N. G. L. i. 340; láta hest á stall, Karl. 5: láta í ljós, to make known, Sks. 195: láta blóð, to let blood (blóð-lát).
    III. with prepp.; láta af e-u, to leave off, desist from; sumir létu af blótum, Fms. i. 32; þú vill seint láta af mann-drápum, 274; Þorgeirr mun eigi fyrr af láta enn hann ræðr þér bana, Nj. 109; á enum næstum hálfum mánaði er fallsótt lætr af ( ceases), Grág. i. 458; láta af hendi, to let out of one’s hands, deliver up, Eg. 66, Nj. 186, Fms. vii. 173; láta fé af, to kill, slaughter (cattle), Grág. i. 429, K. Þ. K. 80, 92, Rb. 344:—láta aptr, to shut; kómu Austmenn í virkit, því at Austmenn höfðu eigi aptr látið, Landn. 162; láttu aptr dyrnar, shut the door:—láta at, to yield, comply; mun ek láta at yðr, I will comply with you, MS. 623. 24; alla þá er at mínum orðum láta, Eg. 18; hann (the ship) fór jafnan hallr ok lét eigi at stjórn, she heeled over and obeyed not the helm, Fms. iii. 13:—láta eptir e-m, to indulge; Þórðr lét þat eptir honum, Eg. 188; þær (the scales) sýndusk honum svá vægar, at ef eitt lítið hár væri lagt i, at þó mundu þær eptir láta, Sks. 643: absol., láta eptir, with acc. to leave behind, MS. 623. 36, Eg. 87, 220:—láta fram, láti mik fram at Kolskeggi, Nj. 97:—láta fyrir, to let go, give way, yield; ok sagt, at fyrir lét annarr fylkingar-armrinn, Fms. vi. 317; þeir munu verða fyrir at láta ef vér leggjum sköruliga at, vii. 257; hann lætr ekki fyrir járni né eldi, Kb. 544. 39, Gþl. 285:—láta í, to let go into; láta í ker, to pour into a vessel, fill it (í-lát), Konr.:—láta til, to yield; Einarr vildi með engu móti láta til við Harald konung, Fms. iii. 62; þar kemr enn þófinu at konungr lætr til, ok mælti svá, xi. 429; var þá Gunnarr við hana lengi fár, þar til er hón lét til við hann, Nj. 59:—láta undan, to yield to, give way; ek skal hvergi undan þér láta, 27:—láta upp, to open (opp. to láta aptr), Eg. 409, 602, Fms. ix. 26, 476; lætr Kjartan þenna upp, K. let him get up, Ld. 168: láta uppi, to lay out; ok lætr hann rétt skírn uppi, at hann láti at lögheimili sinu, K. Þ. K. 6; ok ertú saklauss, ef þú lætr uppi ( grants) vistina, Glúm. 327; ef féit er eigi uppi látið, Grág. i. 384; en ef hinn lætr honum eigi uppi mat þann, 47; látum nú þat uppi ( let us make a clean breast) er vér höfum jafnan mælt, Fms. ix. 333:—láta út, to let out, of a thing shut in; at hann mundi brjóta upp hurðina, ef hann væri eigi út látinn, vi. 215: naut. to let go, put to sea, síðan létu þeir út ok sigldu til Noregs, Nj. 128.
    IV. with infin. to let, cause, make; látið mik vita, let me know, Nj. 231; er ek lét drepa Þóri, Fms. v. 191; faðir Bjarnar, er Snorri Goði lét drepa, Landn. 93; Gunnarr mun af því láta vaxa úþokka við þik, Nj. 107; lét hón þar fjándskap í móti koma, Ld. 50; hann sá engan annan kost, en láta allt svá vera sem Björgólfr vildi, Eg. 24; ef bóndinn lætr hann á brott fara, Grág. i. 157; þá létu þeir stefna þing fjölmennt, Fms. i. 20; konungr lét græða menn sína, … en veita umbúð, Eg. 34; ok lét leiða hann á land upp ok festa þar upp, Nj. 9; þá skal hann stefna honum, ok láta honum varða útlegð, Grág. i. 47, 385; þá lét Þorbjörn vera kyrt ok fór leið sína, Háv. 46; láttú búnar þessar þegar er ek læt eptir koma, let them be ready when I call for them, id.; lát þér þat í hug koma! … láttú þér því þykkja minstan skaða um fjártjón, ok þú skalt láta þér í hug koma, at …, Sks. 446, and in numberless instances.
    2. with a reflex. infin. to let a thing be done or become, or referring to a person himself, to let oneself do, etc.; láttú nemask þat, learn that! mark that! Skv. 1. 23; er hón lét sveltask, Og. 17, Skv. 3. 27; skulu þér þá ekki eptir ganga, ok láta þá sjálfa á sjásk, Nj. 147; Egill mun ekki letjask láta nema þú sér eptir, Eg. 257; at frændr yðrir ok vinir láti mjök hallask eptir þínum fortölum, Fms. ii. 32; ef sá maðr lætr í dóm nefnask er nú var frá skiliðr, Grág. i. 16; ok hafi hinn fellda hana, ok látið á fallask, and let himself fall upon her, ii. 60; ok láti kaupask verk at, if he lets work be bought of him, i. e. works for wages, i. 468; hann lét fallask þvers undan laginu, Nj. 246; ef hón vill vígjask láta til nunnu, Grág. i. 307; láta sér fátt um e-t finnast, to disapprove, Fas. i. 51; áðr hann láti af berask, Fms. ii. 12.
    3. with part. pass., in circumlocutory phrases; hann lét verða farit, he went, Fagrsk. 120; létu þeir víða verða farit, they rowed much about, 185; liðit skal láta verða leitað bæjarins, Fms. viii. 374; lét konungr þá verða sagt, v. 201; hann lét hana verða tekna, he seized her, ‘let her be taken,’ Fas. ii. 153: ellipt., omitting the infin., láta um mælt, to let be said, to declare, Vígl. 76 new Ed.: rare in prose, but freq. in old poetry, ek lét harðan Hunding veginn, I sent H. to death, Hkv. 1. 10; láta soðinn, Gm. 18; gulli keypta léztú Gýmis dóttur, Ls. 42; láta trú boðna, Od. 9; lét of sóttan, Haustl.
    V. naut. to stand; lata út, lata í haf, to let go, put out to sea, Eg. 370; síðan létu þeir út ok sigldu til Noregs, Nj. 128; var honum sagt at þeir höfðu út látið, 134; hann bar á skip ok lét í haf, 282, Ld. 50; láta til lands, to stand towards land, to put in, Fms. i. 294; láta at landi, id., 228; vil ek ráða yðr, at þér látið í brott héðan, Eb. 330.
    B. Metaph. usages:
    1. to behave, comport oneself, by gestures, manners, or by the voice, answering to lát (III); forvitni er mér á hversu þeir láta, Glúm. 327; láta sem vitstoli, Stj. 475; hann bað menn eigi syrgja né láta öðrum herfiligum látum, Nj. 197; hann sofnaði fast, ok lét ílla í svefni, to be unruly in sleep, 94, 211; fámk vér eigi við skrafkarl þenna er svá lætr leiðinliga, Háv. 52; björn ferr at henni, ok lætr allblítt við hana, fondles her, Fas. i. 51; bæði er, at þú ert görfiligr maðr, enda lætr þú allstórliga, makest thyself big, Ld. 168; jarl lét sér fátt til hans, the earl treated him coldly, Fms. i. 58; lét hann sér fátt um finnask, vii. 29; láta hljótt yfir e-u, to keep silence about a thing, Nj. 232, Al. 15; láta kyrt um e-t, id.; láta mikit um sik, to pride oneself, puff oneself up, Grett. 108; Björgólfr kallaði annat sinn ok þriðja—þá svarar maðr, lát eigi svá ! lát eigi svá, maðr! segir hann, Fms. ix. 50.
    2. láta vel, ílla yfir e-u, to express approval, disapproval of a thing; mun ek segja þeim tíðendin ok láta ílla yfir verkinu, Nj. 170; Brynjólfr lét ílla yfir þessi ráða-görð, Eg. 24; Kveldúlfr lét vel yfir því, 115, Nj. 46; hann lætr vel yfir því, he expressed himself favourably about it, Ld. 50; ok létu menn hans vel yfir þessu, 168; lét hann vel yfir þeirra eyrendi, Fms. i. 16.
    3. to make as if; hann gengr leið sína, ok lætr sem hann sjái ekki sveinana, Háv. 52; mun ek nú taka í hönd þér ok láta sem ek festa mér Helgu dóttur þína, Ísl. ii. 206; Þjóstólfr gékk með öxi reidda ok lét þat engi sem vissi, Nj. 25; láttú sem hinn átti dagr Jóla sé á Drottins-degi, Rb. 128; ok mun ek láta sem ek taka af þeim, Nj. 170; en fólk þetta lét sem ekki væri jafnskylt sem Jóla-drykkjan þessi, Fms. vii. 274: the phrase, honum er ekki svo leitt sem hann lætr.
    4. to estimate, value; manngjöld skyldi jöfn látin ok spora-höggit, Nj. 88; hann vildi eigi heyra at nokkurr konungr væri honum jafn látinn á Norðrlöndum, Fms. v. 191; því at þeir þoldu þat eigi, at Finnbogi var framar látinn, Finnb. 290; fátt er betr látið en efni eru til, a saying, Band. 6 new Ed.; er nú er heilagr látinn, Clem. 49.
    5. to express, say; í fylki þat eða hérað, er sá lét sik ór vera, Gþl. 155; lætr þat ( he intimates) at sú gjöf var gör með ráði konungs, Eg. 35; Þorfinnr bóndi lét heimilt skyldu þat, 564; létu þeir ( they declared) nú sem fyrr, at hón festi sik sjálf, Nj. 49: to run so and so, of writs, books, skrá er svá lét, Dipl. ii. 19; máldaga svá látanda, Vm. 47.
    6. to emit a sound, scream, howl; hátt kveði þér, en þó lét hærra atgeirinn er Gunnarr gékk út, Nj. 83; sem kykvendi léti, Fms. vi. 202; óttask ekki hversu sem sjór lét, vii. 67; at veðrátta léti ílla um haustið, Ld. 50; hann heyrir ok þat er gras vex á jörðu ok allt þat er hærra lætr, Edda 17; ok einn tíma er prestr lýtr at honum, þá lætr í vörrunum—tvö hundruð í gili, tvau hundruð í gili, Band. 14; ok lét hátt í holsárum, sem náttúra er til sáranna, Fbr. 111 new Ed.
    C. Reflex.:
    I. to be lost, to die, perish; betra þykki mér at látask í þínu húsi, en skipta um lánar-drottna, Nj. 57; létusk ( fell) fjórtán menn, 98; kómusk fimm á skóginn en þrír létusk, Eg. 585; ok létzk hón þeirra síðast, Ld. 58; hversu mart hefir hér fyrir-manna látisk—Hér hefir látisk Njáll ok Bergþóra ok synir þeirra allir, Nj. 203.
    2. to declare of oneself, feign, etc.; lézk þar vilja sína kosti til leggja, Fms. i. 22; en allir létusk honum fylgja vilja, ix. 316; ek býð þangat þeim mönnum, er fé látask at honum hafa átt, Grág. i. 409.
    II. part. látinn, dead, deceased, Eg. 300, Nj. 112, Ld. 8, Fms. vii. 274.
    2. vel látinn, highly esteemed, in good repute, Ísl. ii. 122, Sks. 441; við látinn, on the alert, ready, Fms. viii. 371, ix. 459; það er svá við látið, it so happens, Fb. i. 204; vel fyrir látinn, well prepared, Grett. 110 A.

    Íslensk-ensk orðabók > LÁTA

  • 99 LÍTILL

    * * *
    (lítil, lítit), a.
    1) little, small in size (lét hann læsa þá í lítilli stofu); at ek var ekki l. maðr vexti, that I was not small of stature;
    2) small in amount, degree, etc. (lítil var gleði manna at boðinu); sumar þetta var l. grasvöxtr, a small (bad) crop; landit er skarpt ok lítit matland, bad for foraging; hann er l. blótmaðr, no great worshipper; þat er lítit mál, that is a small matter; var hans móðerni lítit, of low rank; jarl hafði hann lengi lítinn mann gört, treated him shabbily; l. fyrir sér, of little account (þér munut kalla mik lítinn mann fyrir mér);
    3) of time, short, brief; litla stund, for a short while; litlu siðarr, a little while after.
    * * *
    lítil, lítið, adj., and lítt adverb.; gen. lítils, lítillar, lítils; dat. litlum, lítilli, litlu; acc. lítinn, litla, lítið: plur. litlir, litlar, lítil; gen. lítilla; dat. litlum; acc. litla, litlar, lítil; compar. minni; superl. minnstr (q. v.): [Ulf. leitils = μικρός, ὀλίγος; A. S. lytel; Engl. little; O. H. G. luzil; Swed. liten; Dan. liden and lille: in Germ. the word was replaced by klein, prop. = bright = Engl. clean, but luzel remains in local names such as Lützel-stein = La Petite Pierre in Alsace]:—little, of stature; litlir menn ok smáir, Landn. 145; lítið barn, a little bairn, Ísl. ii. 326; ok sér hvar lá maðr … ok var sá eigi lítill, Edda 29; ekki lítill maðr vexti, 30; Þórr er lágr ok lítill, 33; svá lítinn sem þér kallit mik, þá …, id.; hvat er þat it litla ( the little puny thing) er ek þat löggra sé’k, Ls. 44; inn Litli, a freq. nickname, Landn.:—small, of things, litla breiðöxi, Hkr. iii. 16; fjórar litlar munnlaugar, Dipl. iii. 47; opt veltir lítil þúfa miklu hlassi, a saying, a little mound may often upset a big wagon load, Al. 32; lítilla (gen. pl.) sanda, lítilla sæva, Hm. 52; opt kaupir sér í litlu lof, 51; Eiríkr konungr hafði lönd lítil, Fms. i. 23; en þótt einnhverr bæri litla byrði, þá varð þat skjótt mikill eldr, vi. 153.
    II. metaph. usages; sumar þetta var lítill grasvöxtr, ok varð alllítil heybjörg manna, a small, bad crop, Ísl. ii. 130; landit er skarpt ok lítið matland, bad for foraging, Fms. vii. 78; ef atfærsla þeirra væri svá lítil, at …, K. Þ. K. 94:— small in degree, lítil var gleði manna at boðinu, small cheer, Ísl. ii. 251; hann er lítill blótmaðr, no great worshipper, 398; þat er lítið mál, that is a small matter, 206; lítil tíðindi, Fms. xi. 118:—small, of value, ok verðit þér lítlir drengir af, ef þér launit engu, Nj. 68; töldu fyrir honum hversu jarl hafði hann lengi gört lítinn mann ( treated him shabbily), Fms. i. 54; nú munt þú, segir hón, lengi lítill konungr, ef þú villt ekki atfærask, vii. 243; ok vara ( was not) sá af litlu skapi, Al. 2; meta lítils, to value lightly, Ld. 174; lítill karl, mean churl! Fbr. 39 new Ed.; var hans móðerni lítið, of low rank, Fms. vii. 63; þér munut kalla mik lítinn mann ( a puny man) fyrir mér ok uni ek því ílla, Edda 33; hann var skald ok eigi lítill fyrir sér, Ísl. ii. 323.
    2. neut. as subst.; hafa lítið af ríki, a small portion, Fms. i. 52; svá at litlu loddi við, Nj. 28, Fms. xi. 102, Fs. 87.
    3. temp. small, brief; á lítilli stundu, Al. 32; litlu síðarr, a little while after, Nj. 4, Fms. vi. 60; bíða um lítla stund, vii. 141.
    COMPDS: litlastofa, lítilsháttar, lítilsverðr, lítilsvægi.
    B. COMPDS: lítilfjörligr, lítilgæft, lítilhugaðr, lítilhæfr, lítillátask, lítillátliga, lítillátligr, lítillátr, lítilleikr, lítilleitr, lítilliga, lítilligr, lítillækka, lítillæta, lítillæti, lítilmagni, lítilmannliga, lítilmannligr, lítilmenni, lítilmennska, lítilmótliga, lítilmótligr, lítilræði, lítilsigldr, lítilskeyta, lítiltrúaðr, lítilvægligr, lítilvægr, litilyrkr, lítilþægr.

    Íslensk-ensk orðabók > LÍTILL

  • 100 lof-orð

    n. leave, permission; at engu loforði biskups-efnis, Bs. i. 475; leggja loforð til e-s, Fas. ii. 328.
    II. in mod. usage, a promise; halda, efna loforð sitt.

    Íslensk-ensk orðabók > lof-orð

Страницы

См. также в других словарях:

  • engu — engu2 f ( e/ a) narrowness, confinement, a narrow place …   Old to modern English dictionary

  • Idioma mapuche — Mapudungun, mapudungún, mapuche, araucano Mapudungun, mapundungun, mapuchedungun, chedungun Hablado en  Chile   …   Wikipedia Español

  • Calcutta News — Infobox Film name = Calcutta News writer = Blessy starring = Dileep, Meera Jasmine, Indrajith and Vimala Raman director = Blessy producer = Thampi Antony banner = Kayal Films cinematography = S. Kumar distributor = Century pictures release… …   Wikipedia

  • Araucanensprache — Araucanensprache, Sprache der Araucanos in Chili. Sie hat folgende Buchstaben: a, b, c, ç, ch, d, e, f, g, ng, h, i, j, k, l, ll, m, n, ñ, o, p, q, r, s, t, u, v, ù, û, x, y, z; sie werden nach spanischer Weise ausgesprochen, mit Ausnahme des ù,… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Husaren-Regiment „Graf von Hadik“ Nr. 3 — Der Namensgeber, Graf von Hadik Der Verband war 1702 als Forgách Husaren für die kaiserlich habsburgische Armee errichtet worden. Aus diesem entwickelte sich im Laufe der Zeit bis hin zur Gemeinsamen Armee innerhalb der Österreichisch Ungarischen …   Deutsch Wikipedia

  • Enguidanos — Enguídanos Enguídanos Données générales Pays …   Wikipédia en Français

  • Grammaire islandaise — La grammaire islandaise désigne l ensemble des règles permettant l expression d un sens en islandais. L’islandais est une langue flexionnelle qui a quatre cas : nominatif, accusatif, datif et génitif. Les noms peuvent être un de trois genres …   Wikipédia en Français

  • Shamash — Culte de Shamash, sceau cylindre et son impression, musée du Louvre …   Wikipédia en Français

  • Šamaš — Shamash Culte de Shamash, sceau cylindre et son impression, musée du Louvre …   Wikipédia en Français

  • Enguídanos — Saltar a navegación, búsqueda Enguídanos Bandera …   Wikipedia Español

  • Gramática del islandés — Este artículo concierne a la gramática de la lengua islandesa. El islandés es un idioma flexivo en el que los sintagmas nominales constan de cuatro casos: nominativo, acusativo, dativo y genitivo. Los sustantivos pueden tener uno de los tres… …   Wikipedia Español

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
… Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»