Перевод: с исландского на английский

с английского на исландский

ætlan

  • 1 ætlan

    f.
    1) thought, meaning, opinion (hverja ætlan hafið þér um úfrið þenna);
    2) plan, design (brást sú ætlan, sem áðr var gör um atlöguna);
    3) reason, meaning; þat er engi ætlan, there is no use thinking of that;
    4) estimate (mevi fjöldi en hœgt væri at telja eða ætlan á koma).
    * * *
    or ætlun, f. thought; eptir ætlan, deliberately, Sks. 119 new Ed.; er þat mikil ætlan ( a great instinct) skynlaussar skepnu at sjá, 12 new Ed.; hogson ok ætlan, thought and reason, Mar.
    2. design, plan; sú ætlan sem áðr var sett, Fms. ix. 507; tvískiptask í ætlaninni, x. 270; hafa ætlan á um ferðina, xi. 115; þessar ætlanir, iv. 79; þat er engi ætlan, it is no plan, impossible, Nj. 41; fyrir-ætlan, intention; á-ætlan, a calculation. ætlanar-verk, n. a task.

    Íslensk-ensk orðabók > ætlan

  • 2 á-ætlan

    f. a calculation, (mod.)

    Íslensk-ensk orðabók > á-ætlan

  • 3 fyrir-ætlan

    f. a design, Nj. 9, Eg. 467, Bs. i. 404, Ísl. ii. 355, Skálda 170.

    Íslensk-ensk orðabók > fyrir-ætlan

  • 4 of-ætlan

    f. an ‘over-task,’ too great a task.

    Íslensk-ensk orðabók > of-ætlan

  • 5 ráða-ætlan

    f. a project, design, Hkr. i. 252, Fms. iii. 48.

    Íslensk-ensk orðabók > ráða-ætlan

  • 6 til-ætlan

    f. an intention, purpose, Fms. x. 336, Fs. 109.

    Íslensk-ensk orðabók > til-ætlan

  • 7 fyrirætlan

    f. design, purpose.

    Íslensk-ensk orðabók > fyrirætlan

  • 8 ráðaætlan

    f. plan, project, design.

    Íslensk-ensk orðabók > ráðaætlan

  • 9 tilætlan

    f. intention, purpose.

    Íslensk-ensk orðabók > tilætlan

  • 10 hús-þing

    n. [cp. Engl. hustings], a council or meeting, to which a king, earl, or captain summoned his people or guardsmen; skaut konungr á húsþingi ok segir fyrirætlan sína, Eg. 357; Ásbjörn jarl skaut þá á húsþingi, Fms. xi. 267; þá lætr Pálnatóki kveðja húsþings, 67; Sigurðr konungr … ok áttu þar húsþing; talaði Sigurðr konungr, vii. 151, Ó. H. 45, 155; Þá átti Ólafr konungr h. í garðinum ok stóð upp á stein þann inn mikla er þar stóð, Hkr. i. 252; Eysteinn konungr hafði þá h., Fms. vii. 249; keisarinn hafði h. við ráðgjafa sína ok aðra höfðingja, hann sagði svá, i. 126; þá átti Arinbjörn húsþing við lið sitt, ok sagði mönnum fyrirætlan sína, Eg. 533; hann kvaddi þá húsþings (rendering of Sallust’s ‘concionem populi advocavit’), Róm. 146.

    Íslensk-ensk orðabók > hús-þing

  • 11 stofna

    * * *
    (að), v. to establish, found (s. mustari); s. heit, to make a vow; s. hestaping, to arrange (get up) a public horse-fight; s. ráð, ráðagerð, ætlan, to form a plan; s. kaup, kaupmála, to strike a bargain; S. kvað hann víst verr launa vistina en stofnat var, worse than was intended.
    * * *
    að, to establish, lay the foundation of; s. musteri, Ld. 316; stofnuð með góðum efnum, Bs. i. 146; úvænt stofnat, Rd. 270; landkaup sem þér hafit stofnat, Ld. 212; þessi kaupmáli sem þit hafit stofnat, Nj. 24; stofna heit, Fms. ii. 16; stofna ráð, 655 iii. 3; stofna ráða-görð, Ld. 64; stofna hesta-þing, Glúm. 366; þessi ætlan sem nú er stofnuð, Fms. vii. 258; þó hefi ek í einum stað á stofnat, I have decided on one place, Nj. 3.

    Íslensk-ensk orðabók > stofna

  • 12 afl-raun

    f. trial ( proof) of strength; in plur. bodily exercises; Skallagrímr hendi mikit gaman at aflraunum ok leikum, Eg. 187; er þat flestra manna ætlan, at Grettir hafi verit sterkastr hérlandsmanna, síðan þeir Ormr ok þórálfr lögðu af aflraunir, Grett. 133; þótti þetta mikil a., Fms. iii. 210, Finnb. 274: cp. aflsraun.

    Íslensk-ensk orðabók > afl-raun

  • 13 BRATTR

    a.
    1) steep; brött brekka, a steep slope; brattar bárur, high waves; bera bratt halann, to carry the tail high; reynt hefi ek fyrr brattara, I have been in a worse plight;
    * * *
    adj. [A. S. brant, bront; Swed. brant; North. E. brant and brent], steep, of hills, etc.; brött brekka, a ‘brent’ hill, Hrafn. 20; bárur, high waves, Sks. 40: metaph., bera bratt halann, metaphor from cattle, to carry the tail high (in mod. usage vera brattr), opp. to lægja halann, to droop the tail, Ísl. ii. 330, cp. Hkv. Hjörv. 20; reynt hefi ek fyr brattara, cp. Lat. graviora passus, I have been in a worse plight, Ann. 56; einatt hefi ek brattara átt, Grett. 133: mér hefir opt boðizt brattara, id., etc.,—a metaphor from mountaineers.

    Íslensk-ensk orðabók > BRATTR

  • 14 BRESTA

    * * *
    (brest; brast, brustum; brostinn), v.
    1) to burst, to be rent (steinninn brast);
    þá brast í sundr jörðin (the earth burst) undir hesti hans;
    2) to break, snap, with a noise (brast í sundr boginn);
    3) to crash, of the sound alone;
    þá brast strengr, they twanged the bowstring;
    4) to burst forth (skriða brast);
    eldr brestr upp, fire breaks out;
    blóð brestr út, blood bursts out;
    5) to rise, begin; flótti brestr, the ranks break in flight;
    bardagi brestr, the battle breaks out, begins;
    6) impers., e-n brestr e-t, one lacks, falls short of (eigi brestr mik áræði);
    ef oss brestr á borði, if we fall short, get the worst of it;
    þat mun aldri bresta (it will never fail), at.
    * * *
    pret. brast, pl. brustu; part. brostinn; pres. brest, [A. S. berstan, per metath.; Engl. to burst; Germ. bersten; Swed. brista; Dan. briste]:—to burst, be rent; jörðin brast ( the earth burst) undir hesti hans, Nj. 158; steinninn brast, the rock was rent, Bs. i. 5.
    β. to break with a crash; brast þú boginn í tvá hluti, Hkr. i. 342, Gísl. 81; brestr röng, the rib of a barrel creaks, Jb. 398: the hoops of a vessel bresta ( burst), Fs. 132; skulfu lönd, en brustu bönd (of a tub), Jón Þorl.
    2. to crash, of the sound alone; hófarnir brustu í veggjunum, the hoofs dashed against the wall, Grett. 25 new Ed.; hvat brast þar svá hátt, Hkr. i. 342; þá brast strengr á skipi, then twanged the bowstring on the ship, Fms. i. 182; brestandi bogi, the twanging bow, Hm. 84.
    β. to burst forth, of a stream, avalanche, or the like; brestr flóð, of an avalanche, Gísl. 33; skriða brast, id., Fms. v. 250; blóð brestr út, the blood bursts out, from a blow, N. G. L. i. 342.
    γ. a milit. term, flótti brestr, the ranks break in flight, when the host is seized by panic; þá brast flótti í liði Flosa, Nj. 246; er meginflóttinn brast, Fms. viii. 229; brast þá flótti á Vindum, xi. 233; bardagi brestr, the battle bursts out, begins, (rare and as it seems απ. λεγ.), Fas. i. 34.
    δ. b. or b. á, to burst or break out, a storm, gale, cp. Bs. i. 78 (vide however s. v. bera C. IV): b. or b. út, to ebb, but only of the first turning of the tide, Bb. 2. 15; augu b., the eyes break in death, v. auga; hence helbrostið auga.
    II. impers., e-n (acc.) brestr e-t (acc.), one lacks, falls short of; brast Sigríði (acc.) fimm tigi hundraða, Dipl. v. 3; ef oss brestr á borði, if we fall short, get the worst of it, Fms. ix. 507; eigi brestr mik árædi, Fs. 62; á mið þau er aldri mun fisk (Ed. wrongly fiskr) b., Bárð. 169; ef eitt orð (acc.) brysti, Fms. iv. 71; hann vissi þessa sína ætlan brostna ( frustrated), Bs. i. 289; þat mun aldri b., that will never fail, Grett. 24 new Ed.: hamingjuna brestr, Fms. vi. 155 (Ed. hamingjan).

    Íslensk-ensk orðabók > BRESTA

  • 15 DREPA

    * * *
    (drep; drap, drápum; drepinn), v.
    I. with acc. or absol.;
    1) to stike, beat, knock;
    drepa e-n vendi, to strike one with a rod;
    hann tók hörpu sína ok drap strengi (struck the strings) til sláttar; drepa járn, to hammer iron;
    drepa or drepa högg á dyrr, to knock at the door;
    drepa botn úr keraldi, to knock the bottom out of a tub;
    at eigi drepir þú mik í dúp, that you knock me not into the deep;
    drepa í hel, í dauða, til heljar, to smite to death;
    2) to kill, slay (skulu vér nú fara at honum ok drepa hann);
    3) in a game of chess, to take a piece (þá drap jarl af honum riddara);
    drepa eld, to strike, fire (= drepa upp eld);
    drepa slóð, to make a trail (drápu kyrtlarnir döggslóðina);
    5) with prep., drepa af, to kill, slaughter (cattle);
    drepa niðr, to kill off (þótt hirðmenn þínir sé drepnir niðr sem svn);
    drepa sik ór dróma, to get rid of (throw off) a fetter;
    drepa til e-s, to strike, hit, at one;
    drepa e-t undir sik, to knock or drag down (skaltu standa hiá, er fjándi sá drepr mik undir sik);
    drepa upp eld = drepa eld;
    drepa e-t út, to divulge a thing;
    drepa yfir e-t, to hide, suppress;
    drap hann brátt yfir (he soon mastered) harm sinn;
    6) refl., drepast, to perish, die, esp. of cattle (fé hans drapst aldri af drephríðum);
    recipr. to put one another to death (þá diepast menn fyrir ágirni sakir);
    drepa menn fyrir, to kill one another’s men;
    7) impers., drepr honuin aldregi ský (acc.) í augu, his eyes never get clouded;
    ofrkappit (acc.) drepr fyrir þeim (their high spirits break down), þegar haminjan brestr; drap þó heldr í fyrir honum, he rather grew worse, his eyes grew weaker;
    nú drepr ór hljóð (acc.) fyrst ór konunginum, the king became silent at once;
    þá drap stall ór hjarta hans, his heart failed;
    ofan drap flaugina, the vane was knocked down;
    regn (acc.) drepr í gegnum et, the rain beats through (the thatch);
    II. with dat.;
    1) to put, thrust;
    hendi drap á kampa, he put his hand to his beard;
    drepa fœti (fótum) í eð, to strike (knock) one’s foot against, stumble over (drap fótunum í þrøskuldinn ok lá fallinn);
    drepa höfði, to droop (with) the head (Egill drap höfðin niðr í feld sinn);
    drepa fingri í munn sér, to put the finger into the mouth;
    drepa hendi til es, við em, to give one a slap with the hand;
    drepa hendi við e-u, to wave away with the hand to refuse a kind offer (drepa hendi við boðnu gulli);
    2) to tuck up the sleeves or skirts of a garment (hann hafði drepit upp skautunum);
    drepa hári undir belti sér, to tuck the hair under the belt (of a lady);
    3) to dip, immerse;
    drepa skeggi (the beard) í Breiðafjörð, to be drowned in B. drepa barni I vatn, to baptize a child;
    4) drepa orði, dómi á et, to talk, judge of;
    drepa huldu á et, to hide, keep secret;
    drepa e-u á dreif, see dreif; fig., drepa í egg e-u, to turn a deaf ear to;
    5) spoil (drepa gleði, teiti es);
    drepa kosti es, to destroy one’s happiness;
    impers. drap þá skjótt kosti, the cheer was soon gone;
    6) drepa niðr e-u, to suppress (drepa niðr konungs rétti, illu orði);
    drepa niðr sœmd es, to drag down one’s reputation, to disparage one;
    drepa niðr máli, to quash a lawsuit.
    * * *
    pret. drap, 2nd pers. drapt, mod. drapst, pl. drápu; pret. subj. dræpi; part. drepit; pres. drep; with the suff. neg. pret. drap-a. Orkn.: [A. S. drepan; Dan. dræbe; Swed. drapa; O. H. G. trefan; mod. Germ. treffen, whence the mod. Dan. treffe, in the sense to hit; Ulf. uses slahan and stautjan, but never dripan; in Engl. the word is lost.]
    A. WITH ACC., OR ABSOL. högg ( a blow) or the like being understood, to strike, beat:
    I. act. of music, to strike the chords, (cp. phrases such as, slá danz, to strike up for a dance; slagr is battle and poem, Trolla-slagr and Gýgjar-slagr are names of poems); hann tók hörpu sína ok drap strengi ( struck the strings) til slags, Stj. 458 (hence drápa, a song); d. e-n vendi, to strike with a rod, Skm. 26: to knock, d. á dyrr, or d. högg á dyrr, to knock at a door, Nj. 150; síðan gengu þau heim bæði ok drápu á dyrr, 153; drápu þar á dyrr, Sturl. iii. 154: metaph., d. á e-t, to touch slightly on a matter; d. botn ór keraldi, to knock the bottom out of a jar, Fms. xi. 34; d. járn, to beat iron (a blacksmith’s term) with a sledge-hammer, Grett. 129, cp. drep-sleggja.
    2. esp. with the sense of violence, to knock, strike; áfallit hafði drepit hann inn í bátinn, Bs. i. 422; at eigi drepir þú mik í djúp, that thou knockest me not into the deep, Post. 656 B. 9; herða klett drep ek þér hálsi af, Ls. 57.
    β. as a law term, to smite, strike; ef maðr drepr ( smites) mann, ok varðar þat skóggang, Grág. ii. 116; eigu menn eigi at standa fyrir þeim manni er drepit hefir annan, id.; ef maðr drepr mann svá at bein brotna, 14; nú vænisk sá maðr því er drap, at…, 15; þat er drep ef bein brotna, ok verðr sá úæll till dóms er drepit hefir, 16; nú vænisk hinn því, at hann hafi drepit hann, 19.
    γ. the phrases, d. e-n til heljar, Grág. ii. 161, or d. til dauðs, to smite to death; Josúa drap til dauða alla þjóð Anakim, Stj. 456; d. í hel, id., Hbl. 27; hence
    3. metaph. or ellipt. to kill, put to death, cp. Lat. caedere, Engl. smite; eigi er manni skylt at d. skógarmann, þótt…, Grág. ii. 162; skulu vér nú fara at honum ok d. hann, Nj. 205; þar varð illa með þeim því at Ásgrímr drap Gaut, 39; til þess at d. Grim, Eg. 114; tóku þeir af eignum jarla konungs en drápu suma, Fms. i. 6; er drepit hafði fóstra hans …, eigi hæfir at d. svá fríðan svein …, d. skyldi hvern mann er mann údæmðan vá, 80; konung drápum fyrstan, Am. 97; drap hann ( smote with the hammer) hina öldnu jötna systur, Þkv. 32; d. mátti Freyr hann með hendi sinni, Edda 23.
    β. in a game (of chess), to take a piece; þá drap jarl af honum riddara, Fms. iv. 366; taflsins er hann hafði drepit, vi. 29; Hvítserkr hélt töfl einni er hann hafði drepit, Fas. i. 285.
    γ. adding prepp. af, niðr, to slaughter, kill off; þótt hirðmenn þínir sé drepnir niðr sem svín, Fms. vii. 243: d. af, to slaughter (cattle); yxni fimm, ok d. af, Ísl. ii. 330; láttu mik d. af þenna lýð, Post. 656 B. 9.
    4. metaph. phrases; d. e-m skúta, to taunt, charge one with; áfelli þat er konungr drap oss skúta um, Fms. iv. 310; hjarta drepr stall, the heart knocks as it were against a block of stone from fear, Hkr. ii. 360, Orkn., Fbr. 36 (hence stall-dræpt hjarta, a ‘block-beating’ faint heart): d. upp eld, to strike fire, Fms. iv. 338: d. sik ór dróma, to throw off the fetter, Edda 19: d. e-t undir sik, to knock or drag down, skaltú standa hjá er fjandi sá drepr mik undir sik, Grett. 126, 101 A: d. slóð, to make a slot or sleuth (trail); d. kyrtlarnir slóðina, the cloaks trailed along the ground so as to leave a track, Gísl. 154: to trail or make a track of droves or deer, Lex. Poët.: d. e-t út, to divulge a thing (in a bad sense), Fms. vi. 208; d. yfir e-t, to hide, suppress, drap hann brátt yfir ( he soon mastered) harm sinn, Bs. i. 140 (hence yfir-drep, hypocrisy, i. e. cloaking).
    II. reflex., drepask, to perish, die, esp. of beasts; fé hans drapsk aldrei af megrð ok drephríðum, Eb. 150; drapsk allt hans fólk, Fms. v. 250.
    2. recipr. to put one another to death; þá drepask bræðr fyrir ágirni sakar, Edda 40; nú drepask menn (smite one another), eðr særask eðr vegask, Grág. ii. 92; ef menn d. um nætr, Fms. vii. 296; er sjálfir bárusk vápn á ok drápusk, viii. 53; en er bændr fundu at þeir drápusk sjálfir, 68; drepask niðr á leið fram, Ld. 238; drepask menn fyrir, to kill one another’s men, Fms. vii. 177; görðisk af því fjandskapr með þeim Steinólfi svá at þeir drápusk þar (menn?) fyrir, Gullþ. 14.
    III. impers., drepr honum aldregi ský (acc.) í augu, his eyes never get clouded, of the eagle flying in the face of the sun, Hom. 47; ofrkappit (acc.) drepr fyrir þeim ( their high spirits break down) þegar hamingjan brestr, Fms. vi. 155; drap þó heldr í fyrir honum, he rather grew worse, i. e. his eyes grew weaker, Bjarn. 59; nú drepr ór hljóð (acc.) fyrst ór konunginum, the king became silent at once, Fms. xi. 115; stall drepr ór hjarta e-s, Fbr. 36 (vide above, I. 4); ofan drap flaugina (acc.), the flaug was knocked down, Bs. 1. 422; regn drepr í gögnum e-t, the rain beats through the thatch or cover, Fagrsk. 123 (in a verse).
    β. in mod. usage, drepa is even used in the sense to drip (= drjupa), e. g. þak, hús drepr, the thatch, house lets water through.
    B. WITH DAT.:
    I. denoting gentle movement; in many cases the dat. seems to be only instrumental:
    1. of the limbs; hendi drap á kampa, be put his hand to his beard, Hom. 21; d. fæti (fótum), to stumble, prop. to strike with the foot, Nj. 112, Fas. ii. 558, Bs. i. 742, Hom. 110, Grett. 120; d. fæti í e-t, to stumble against, 103; d. fæti við e-t, id., Fas. ii. 558; d. höfði, to droop, nod with the head; drap í gras höfði, (the horse) drooped with the head, let it fall, Gkv. 2. 5; d. niðr höfði, id., Nj. 32; Egill sat svá opt, at hann drap höfðinu niðr í feld sinn (from sorrow), Eg. 322, O. H. L. 45 (for shame); d. fingri í munn sér, to put the finger into the mouth, Edda 74; fingri drap í munninn sinn (of a child), the words of a ditty; d. hendi til e-s, or við e-m, to give one a slap with the hand (inst. dat.), Nj. 27; hence metaph., d. hendi við e-u, to wave away with the hand, to refuse a kind offer, Bs. i. 636; d. hendi við boðnu gulli, Al. 75: the phrase, d. hendi við sóma sínum, cp. Al. 162.
    2. to tuck up the sleeves or skirts of a garment; d. skautum (upp), Fms. vii. 297; hann hafði drepit upp skautunum, Lv. 85; hann hafði drepit upp fyrir blöðunum undir beltið, Eb. 226: Sigurðr drap blöðunum undir belti sér, Orkn. 474; d. hári undir belti sér, to tuck the hair under the belt (of a lady), hárit tók ofan á bringuna ok drap hón (viz. því) undir belti sér, Nj. 24; hafði hár svá mikit, at hann drap undir belti sér, 272.
    II. to dip; d. skeggi í Breiðafjörð niðr, to dip the beard in the Breidafiord, i. e. to be drowned, Ld. 316; d. hendi, or fingri í vatn, to dip the hand, finger into water (vide above); d. barni í vatn, to dip a baby into water, i. e. to baptize, K. Þ. K. 10: the phrase, d. fleski í kál, to dip bacon into kale broth, Fas. iii. 381; nú taka þeir hafrstökur tvær, ok d. þeim í sýrukerin, Gísl. 7.
    β. the phrase, d. e-u, of wax, lime, butter, or the like, to daub, plaster, fill up with; þú skalt taka vax ok d. því í eyru förunauta þinna, Od. xii. 77; síðan drap eg því í eyru á öllum skipverjum, 177; vaxið er eg hafði drepið í eyru þeim, 200; d. smjöri í ílát, to fill a box with butter.
    γ. metaph. phrases; d. dul á e-t, to throw a veil over, Hkr. ii. 140, in mod. usage, draga dulur á e-t: the phrase, d. í skörðin (the tongue understood), to talk indistinctly, from loss of teeth; d. orði, dómi á e-t, to talk, reason, judge of a thing, Fms. ix. 500; d. huldu á, to hide, cloak, keep secret, xi. 106: d. e-u á dreif, prop. tothrow adrift,’ throw aside, i. e. think little of a thing, þessu var á dreif drepit, it was hushed up, Orkn. 248; áðr hafði mjök verit á dreif drepit um mál Bjarnar ( there had been much mystery about Björn), hvárt hann var lífs eðr eigi, sagði annarr þat logit, en annarr sagði satt, i. e. no one knew anything for certain, Bjarn. 20; en eigi varð vísan á dreif drepin ( the song was not thrown aside or kept secret) ok kom til eyrna Birni, 32; drápu öllu á dreif um þessa fyrirætlan, hushed it all up, Eg. 49: d. í egg e-u, prop. to bate the edge of a thing, to turn a deaf ear to, Orkn. 188, metaphor from blunting the edge of a weapon.
    δ. d. e-u niðr, to suppress a thing (unjustly); d. niðr konungs rétti, N. G. L. i. 7 5; d. niðr sæmd e-s, to pull down a person’s reputation, Boll. 346; d. niðr illu orði, to keep down a bad report, suppress it, Nj. 21; d. niðr máli, to quash a lawsuit, 33; drepit svá niðr herörinni, Fms. iv. 207.
    ε. d. glaumi, gleði, teiti e-s, to spoil one’s joy, Lex. Poët.; d. kosti e-s, to destroy one’s happiness, Am. 69: impers., drap þú brátt kosti, the cheer was soon gone, Rm. 98.

    Íslensk-ensk orðabók > DREPA

  • 16 GETA

    * * *
    I)
    (get; gat, gátum; getinn), v.
    I. with acc.
    1) to get;
    geta orðstír, to get fame;
    geta sér e-t, to get for oneself (góðs um œðis ef sér geta mætti);
    geta gott af e-m, to get good of one;
    with dat. of the person, geta váluðum vel, to be kind to the poor;
    geta e-m illa, to do harm to one;
    impers., getr e-t, there is (got);
    eigi getr slíkan (there is none such) í konungs herbergjum;
    2) with pp. of another verb, geta veiddan fisk, to be able to catch fish;
    ek get eigi fylgt yðr, I cannot follow you;
    3) almost like an auxil. verb with infin.;
    ek Gunnari gat at unna, I loved G.;
    geta at lita, sjá (to get) to see;
    without ‘at’, er slíkt getr fœða jóð, that shall rear such a child;
    4) to learn (lengi man þat er ungr getr);
    5) to beget, engender (fótr gat son við fœti);
    6) refl., getast at e-u, to like;
    því at mér gezt vel at þér, because I like thee well;
    láta sér getit at e-u, to be pleased with;
    eigi læt ek mér at einu getit, I am not pleased to have always the same, I want some change;
    II. with gen.
    geta gatu, to guess a riddle;
    geta rétt, to guess right;
    geta e-s til, to guess, suppose;
    geta í hug e-m, to guess one’s thoughts;
    2) to speak of, mention, in speech or writing (þess er getit, sem gört er);
    geta um e-t, to speak about (hann gat ekki um þetta fyrir sínum mönnum);
    þess er við getit, at, it is told that.
    f. guess, conjecture (er þat geta mín, at);
    spá er spaks geta, a wiseman’s guess is a prophecy;
    ætla ek eigi þat til getu, at hann sé þar, it is not likely that he is there;
    leiða getum um e-t, to make a guess at.
    * * *
    pret. gat, 2nd pers. gazt, pl. gátu; pres. get; pret. subj. gætí; sup. getið, but getað in the mod. sense of could; part. getinn; reflex. pres. and pret. getsk or gezk, gatsk or gazk, mod. gezst and gazst; with the neg. suff. gátu-ð, Korm. 224, Sighvat; gat-at, Lex. Poët.
    WITH ACC.
    A. [Ulf. begitan = ευρίσκειν; A. S. getan; Engl. get; O. H. G. gezan]:—to get; this use of the word, which is so common in Engl., is dying out in Icel.; it is found in the old poems, esp. in the old Hm.; it is used in law phrases, but is rare in common prose, even in the oldest Sagas; geta þögn, to get silence, a hearing, Höfuðl. 3, Hm. 8; geta orðstír, to get fame; en orðstír deyr aldrigi hveim sér góðan getr, 75; orðstír of gat, Eirekr at þat, Höfuðl.; ey getr kvikr kú, Hm. 69; sjaldan liggjandi úlfr lær um getr, né sofandi maðr sigr, 57; ef hann sylg um getr, 17; né þat máttu … geta hvergi, they could nowhere get it, Hým. 4; gambantein at geta, gambantein ek gat, Skm. 34; hvar gaztú vára aura, Vkv. 12; geta gjaforð, to marry, Alm. 6: geta sér, to get for oneself; hættr er heimis-kviðr nema sér góðan geti, Sdm. 25; sá er sæll er sér um getr lof ok líknstafi, Hm. 8; er sér getr slíkan sefa, Hkm. 19; góðs um æðis, ef sér geta mætti, if he could get it, Hm. 4; geta gjöld, laun e-s, 64, 124, Gm. 3; geta gott af e-m, to get good of one, Hm. 43, 44:—in law, nema hann getí þann kvið, at …, unless he can get that verdict, that …, Grág. i. 17; goðinn seksk ef hann getr engi (acc.) til at nefna féránsdóm, 95; ella skal hverr þeirra geta mann fyrir sik, 26:—in common prose, biðja konu þeirrar er honum væri sómi í, ef hann gæti, Fms. xi. 47; veit ek eigi hvar sú kona sitr er mér sé mikit happ í at geta, Ld. 88: to get, earn, svá at hann megi sér mat geta af sínu fé eðr verkum, Grág. i. 293:—to get, learn, fátt gat ek þegjandi þar, Hm. 104; lengi man þat er ungr getr, an old saying, Ísl. ii. 248; þá skal hann eiga stefnu við fimm lögmenn, þá er hann má helzt geta af (five lawyers of whom he can best learn, i. e. five of the wisest men of law) áðr hann segi hvern þátt upp, Grág. i. 3.
    2. with dat. of the person added, mostly in reference to feeding or entertaining; get þér vel at borði þínu, keep a good table, Sks. 20; get þú váluðum vel, entertain well the poor, Hm. 136; nú er honum vel getið ( he has good cheer) af gnógum mat ok góðum drykk, Str. 7; geta e-m sumbl, to give a feast to one, Ls. 8; geta e-m fótlaug, to get him a foot-bath, Hkv. 2. 37; geta e-m drápu, to entertain one with a poem, Sighvat: the phrase, geta sér (e-m) vel, ílla, to do, cause good or evil to one; ofrmælgi hygg ek at ílla geti hveim er …, a loose tongue will bring evil to any one that …, Vþm. 10; en ef hann forðask minn fund þá mun hann sér ílla geta í því, if he shuns me he will do worse to himself, Orkn. 252 (in a verse).
    II. joined to an infinitive, a participle, or a supine, to get to do (fá, q. v., is used in a similar sense),—hence to be able:
    1. almost like an auxil. verb,
    α. with infin. but without ‘at;’ ek gat’k unna Gunnari, I got to love G., Óg. 21; en sá gat taka við syndum, Sl. 6; ek gat líta, I got to see, beheld, Korm. 14 (in a verse); ek gat blóta, Hallfred (Fs. 94); getum hræra, we do rear, Edda; geta sjá, to get to see, Hkr. i. 205 (in a verse); hann gat teygja at sér, he did draw to himself, Edda 65 (in a verse); geta fæða, to give birth to, Am. 103; ef hann eignask getr, Hm. 78; hveim er eiga getr, Hkv. Hjörv. 9:—with ‘at,’ esp. in the phrase, geta at sjá, líta; þá geta þeir Hákon jarl at líta, earl H. got to see, behold, Fms. xi. 131; þá gátu menn at sjá land fyrir stafu fram, 656 C. 22; Sölvi gat at líta hvar þeir flýðu, Nj. 247; Enok gat at eiga þann son, Stj. 45; gat at heita, Rm. 42.
    β. with part. acc., with a notion of being able, Lat. posse; Gyðingar gátu enga sök sannaða, the Jews could not prove any of their charges, 656 C. 19; því mér lízt svá, sem vér munim þá aldri sótta geta, Nj. 197; ef vér getum Harald Gráfeld af lífi tekinn, Fms. xi. 21; ok geta rétta fylking sína, 131; mikinn fisk ok fagran ok gátu eigi veiddan, iv. 89.
    γ. so also with sup.; gátu þeir ekki at gört, Nj. 115; ok hætta á hvárt ek geta keypt (kaup, v. l.) fyrir yðr. if I can get a bargain for you, 157; Björn gat séð ( beheld) manna-reiðina, 260; ef ek gæta vel fyrir mér séð, 22; sem mest gat hann flutt eptir sér, Ó. H. 85; eigi at heldr gat hann veitt þann íkorna, id.; ef ek get eigi fylgt yðr, Fms. vi. 211.
    2. absol. in old writers geta seems never to occur in the sense of to be able, but only periphrastically as above; but in mod. usage geta has almost displaced the old verb kunna in this sense, e. g. eg get það ekki, I cannot; getr-ðú komið, canst thou come? ef hann hefði getað, if he could have; ekki þurfti, eg gat, I could, and endless other instances.
    III. impers. there is got, there is, cp. Germ. es giebt; eigi getr slíkan ( there is none such) í konungs herbergjum, Fms. vii. 148; þar getr stein (acc.) er asbestos heitir, there is got the stone asbestos, xi. 415; eigi getr vitrara mann, no wiser man is to be got; slíka menn getr varla til vitrleiks, Lv. 54; þar getr reykelsi, Hb, 8.
    IV. reflex., in the phrase, e-m getsk at e-u, one is pleased at a thing, one likes it; því at mér gezk vel at þér, because I like thee well, Fms. i. 66; ok mun mér ekki at getask, nema hann sé sæmilega af höndum leystr, and I shall not be pleased, unless …, Ld. 298; at þú fengir mér konu þá er mér gætisk at, Fms. i. 289; honum gatsk ílla at þessu, Ld. 104; eru þeir nokkurir hér at þér getisk eigi at, Fms. vii. 104; konungr sagði at honum gatsk eigi at þeirri sætt svá búit, ix. 486; haf þökk fyrir, ok getsk mér nú vel at, vi. 372; segir, at henni getsk eigi at þessi ætlan, Finnb. 312; Þorgrímr bað hann til hætta hve honum gætisk at, 336; svá hefir þeim at getisk vápnum Franceisa, so they have tasted thus far the weapons of the French, Karl. 184: with sup., láta sér getið at e-u, to take interest in, be pleased with; eigi læt ek mér at einu getið, ‘tis not my taste to have always the same, I want some change, something new, Grett. 149 new Ed.; lát þér at góðu getið, rejoice in the good, Hm. 129.
    B. To get, beget, engender, used alike of both parents, severally or jointly; fótr gat son við fæti, Vþm. 33: hve sá börn gat, 32; þá ek mög gat, Ls. 35; við systur þinni gaztu slíkan mög, 36; hann gat son er Guðröðr hét, Fms. i. 11; þat barn er þau geta, Grág. i. 178; ef austmaðr getr barn með konu, ef skógarmaðr getr launbarn með konu, 352; svein þann sem hón hafði getið með Abram, Stj. 114; dróttning gat son við Ívari, Fms. vii. 230; sonu marga Öndurdís við Óðni gat, Ht.; þau gátu sér son er Mörðr hét, Nj. 38; fíllinn getr eigi optarr en um sinn, Stj. 70; þegar sem þeir geta burð saman, 97; hann var getinn ( born) austr, Landn. 148; throughout Matth. i. the Icel. text renders begat by gat, cp. Mar. S. 19, Luke i. 35:—to conceive, þú munt verða getandi í kviði, Stj. 409. Judges xiii. 5; fyrir sinn erfingja getinn ok ógetinn, Grág. ii. 170; þú munt son geta ok fæða, Mar. 18; gefr hann son at geta þann er hon fæðir síðan, Mar.: reflex. to be engendered, þaðan getsk löngunin, 656 B. 7: to be born, Mar. 19.
    WITH GEN., of the same form throughout, though different in construction and sense.
    A. [Engl. guess (from the Scandin.?); Swed. gissa; Dan. gjætte; not in Germ. nor Saxon]:—to guess; geta gátu, to guess a riddle, Fas. i. 465; in the saying, opt verðr villr sá er geta skal, Fb. iii. 384; hvárt getr þú þessa, eðr veiztú með sannindum, Fms. ii. 260; ef þik hefði svá dreymt sem áðr gat ek, xi. 7; ok gat þess til, at þú mundir, Nj. 90; þess munda ek geta, at …, Lv. 104; þá fór sem hann gat, at …, Fms. xi. 22; ek get verit munu hafa Gunnar á Hlíðarenda, Nj. 35; sendimenn sögðu at hann gat rétt, Eg. 541; ef ek skal geta til, þá ætla ek …, Nj. 134; eptir því sem Halldórr gat til, Ld. 324; sem Ólafr konungr gat til, Fms. vii. 104, x. 354; get þú til (guess!) segir Stúfr, rétt getr þú ( thou guessest right) segir Stúfr, vi. 390; gat síns hverr til hvat skipum vera mundi, viii. 213; nú geta menn þess til at Gísli muni druknaðr vera, Gísl. 46, (tilgáta); þá get ek at á sína hönd mér setisk hvárr þeirra, Ld. 324: so in the phrase, geta til launanna í knefa e-m, to guess for the reward into another’s nieve ( closed hand), Sturl. iii. 151; geta í kollinn, to guess, guess right, passim.
    2. to think, mean, almost like the American I guess; ekki get ek at hón sálug sé mjök djarftæk, I guess that she, poor thing, will …, Stj. 422; ek get hann eigi þessa eina hjálp okkr veita, 423, passim: recipr. getask, proncd. getrast.
    B. [Found neither in Engl., Saxon, nor Germ.; lost in mod. Swed. and Dan.]:—to speak of, mention; þess er getið sem gört er, Grett.; gettu eigi vafurleysu þeirrar, Band. 28; öngra manna gat Kári jafnopt sem Njáls, Nj. 211; konungr þagnar hvert sinn er Þórólfs er getið, Eg. 54; þá þarf þess eigi at geta ef sættask skal, Fms. iv. 130; so also, geta um e-t, to speak about; Guanarr reið heim ok gat fyrir öngum manni um, Nj. 82; ok gátu fyrir henni um bónorðit, Fms. xi. 22; ok er ekki getið um ferð þeirra fyrr en þeir kómu til hirðar Rögnvalds jarls, iv. 130.
    2. to tell of (in records etc.); þess getr Glúmr Geirason í Gráfeldar drápu, Fms. i. 25, 30, 38, 50, 55, 65, 91, iv. 62, 63, passim; en í annarri sögu er þess getið, at …, xi. 14; enn getr Einarr hversu Hákon jarl hefndi föður síns, i. 56; sem síðarr mun getið verða, as will be told later (i. e. below), 230; sem fyrr var getið, as is told above, v. 24: impers., e-s getr, it is told, recorded (in books, poems); þess getr í Hrunhendu, at …, opt skal góðs geta, a saying, the good shall be often spoken of, Hm. 102.

    Íslensk-ensk orðabók > GETA

  • 17 HINN

    * * *
    I)
    (hin, hitt), dem. pron.
    1) the other; á hinn fótinn, on the other leg; pl. the others, the rest (Kimbi bar sár sín engan mun betr en hinir);
    2) emphatically, that; hitt ek hugða, that was what I thought; hitt vil ek vita, that I want to know.
    (hin, hit), def. art., before an adjective standing alone or followed by a substantive, the, = inn, enn( eptir hinni eystri kvísl).
    * * *
    1.
    HIN, HIT, the article, an enclitic, which therefore can never serve as an accentuated syllable in a verse, either as rhyme or in alliteration. In good old MSS. (e. g. Cod. Reg. of Sæm.) it is hardly ever spelt with the aspirate, but is written inn, in, it or ið, or enn, en, et or eð, and thus distinguished from the demonstr. pron. hinn; but in the Editions the prob. spurious aspirate has been generally prefixed: an indecl. inu or hinu occurs often in later MSS. of the 14th century, e. g. the Fb.; but as it has not been heard of since and is unknown in the modern language, it simply seems to be a Norwegianism, thus, inu sömu orð, Th. 2; hinnu fyrri biskupa (gen. pl.), H. E. ii. 79; enu instu luti ( res intimas), Hom. 57 (Norse MS.); hinu ágæztu menn (nom. pl.), id.; innu óargu dýra, 657 A. ii. 12: [cp. Goth. jains = ἐκεινος; A. S. geond; Engl. yon; Germ. jener.]
    A. The:
    I. preceding the noun:
    1. before an adjective standing alone or followed by a substantive; inn mæri, inn ríki, inn dimmi dreki, inn mikli mögr, Vsp.; in aldna, id.; inn góða mjöð, the good mead, Gm. 13; inn mæra mjöð, Skm. 16; inn helga mjöð, Sdm. 18; in forna fold, Hým. 24; in fríða frilla, 30; inn fróði jötum, Vþm. 20; inn gamli þulr, 9; inn hára þul, Fm. 34; inn fráni ormr, 19; opt inn betri bilar þá er inn verri vegr, Hm. 127; in alsnotra ambátt, in arma, Þkv.; enn fróði afi, Skm. 2; in ílla mæra, 32; enn fráni ormr, 27; eð manunga man, Hm. 163; enn aldna jötun, 104; en horska mær, 95; it betra, Stor. 22; ena þriðju, the third, Vsp. 20; inn móður-lausi mögr, Fm. 2; it gjalla gull, ok it glóðrauða fé, 9; ið fyrsta orð, Sdm. 14; enu skírleita goði, Gm. 39; in glýstömu græti, Hðm. 1; in svásu goð, Vþm. 17; enum frægja syni, Hm. 141; at ins tryggva vinar, 66; ennar góðu konu, 100; ins svinna mans, 162; ens dýra mjaðar, 141; ens hindra dags, 109; ens unga mans, Skm. 11; ens deykkva hrafns, Skv. 2. 20; æ til ins eina dags, Fm. 10; ena níundu hverja nótt, Skm. 21: with the ordinals, inn fyrsti, þriði …, Gm. 6 sqq., Sdm. 21 sqq.
    2. so also before an adverb; it sama, likewise, Hm. 75, Fm. 4, Vþm. 22, 23, Gm. 15, Hdl. 26.
    3. as an indecl. particle ‘in’ or ‘en’ before a comparative; in heldr, the more, Hm. 60, Sdm. 36, Hkv. 1. 12, Skv. 1. 21, Gh. 3, Nj. 219; in lengr, the longer, Am. 58, 61; this has been already mentioned s. v. en (p. 127, B. at bottom, and p. 128), but it is almost exclusively poetical.
    II. placed between a pronoun and an adjective in the definite form:
    1. after a demonstr.; sá inn fráni ormr, Fm. 26; sá inn harði hallr, Gs. 10; sá inn aldni jötun, Skm. 25; sá inn ámáttki jötunn, 10; þat ið mikla men, Þkv. 13; þat ið litla, ‘that the little,’ i. e. the little thing, Ls. 44: þann inn alsvinna jötun, Vþm. 1; þann inn aldna jötun, Fm. 29; þann inn hrímkalda jötun, 38; þess ins alsvinna jötuns, Vþm. 5; þat it unga man, Alm. 6; þann inn aldna jötun, Gm. 50; þau in harðmóðgu ský, 41; sá inn máttki munr, 93; mönnum þeim enum aldrœnum, Hbl. 44; börn þau in blíðu, Og. 9; hrís þat ið mæra, Akv. 5: in prose, fjölmenni þat it mikla, Eg. 46; þetta it mikla skip, Fms. x. 347, passim: with ordinals, segðu þat ið eina, say that the first, Vþm. 20; þat ið þriðja, fjórða …, 20 sqq.
    2. after a possessive; síns ins heila hugar, síns ins svára sefa, Hm. 105; þíns ins hvassa hjörs, Fm. 29; minn inn hvassi hjörr, 6; míns ins hvassa hjörs, 28; bækr þínar inar bláhvítu, Hðm.
    3. after a pers. pron.: þú hinn armi, thou wretch! Ld. 326; gakk þú hingat hinn mikli maðr! Eg. 488.
    III. placed between two nouns in apposition:
    1. between a proper name and a title or epithet in the definite form; Sigurðr inn Suðræni, Sigurd the Southerner, Skv. 3. 4; Atli inn Ríki, Akv. 29; Högna ins frækna, Hjalla ins blauða, 23; Guðröðr inn Göfugláti, Ýt.; Hamðir inn hugumstóri, Hðm. 25; Kjötva’nn (= Kjötva enn) Auðga, Hornklofi; Svan enum Rauða, Álfr enn Gamli, Hdl.; as also in prose, Ívarr inn Víðfaðmi, Haraldr enn Hárfagri, Ólafr inn Digri, Knútr inn Fundni, Auðr in Djúpauðga, Þorbjörg in Digra, Hildr in Mjófa, Steinólfr inn Lági, Þorkell inn Hávi, Kjarlakr inn Gamli, Björn inn Austræni, Ólafr inn Hvíti, Hálfdan inn Svarti, Sighvatr inn Rauði, Kyjólfr inn Grá, Gestr inn Spaki; Ari inn Fróði (Aren Froðe contr. = Are enn Froðe, Ó. T. 23, line 1), Ketill inn Heimski, Knútr inn Ríki, Eadvarðr inn Góði, Hálfdan inn Mildi, Ingjaldr inn Illráði, Helgi inn Magri, Úlfr inn Skjálgi, Landn., Fb. iii; cp. Gr. Νέστωρ ὁ γέρων, Σωκράτης ὁ φιλόσοφος, Germ. Nathan der Weise, Engl. Alfred the Great, etc.: of ships, Ormr inn Langi, Ormr inn Skammi.
    2. between an appellative and an adjective; sveinn inn hvíti, Ls. 20; hendi inni hægri, 61; þengill inn meins-vani, Gm. 16; seggr inn ungi, Skm. 2; skati inn ungi, Hdl. 9; brúðr in kappsvinna, Am. 75; hest inn hraðfæra, Gh. 18; varr inn vígfrækni, gumi inn gunnhelgi, Hðm. 30; auð inn fagra, Skv. 1. 13; orm inn frána, 1, 11; fjánda inn fólkská, Fm. 37; konungr inn Húnski, Skv. 3. 8, 18, 63, 64; orð ið fyrra, Og. 9; mál ið efsta, 16; seggr inn suðræni, Akv. 3; seggr inn æri, 6; mar’inum mélgreypa, 3, 13; borg inni há, 14; sól inni suðrhöllu, 30; veðrs ens mikla, Hkv. 1. 12; handar ennar hægri, Ls. 38, 61; vífs ins vegliga, Am. 54; konung inn kostsama, Hkm.; gramr inn glaðværi, id.; hlut inn mjóvara, Ýt. 13; konungr inn kynstóri, fylkir inn framlyndi, hilmi’nom hálsdigra, konu’na Dönsku, hverr’ enni Heinversku, Hornklofi, Sæm. (Möb.) 228–231; við arm inn vestra, Sighvat; so also in prose passim.
    B. When there was no adjective the article became a suffix to the noun (see Gramm. pp. xix, xx), a usage common even in early prose, but extremely rare in poetry; the reason is, not that the poems were composed before the suffixed article had come into use, but that the metres themselves in which all the old poems were composed are older than that usage, and are not well adapted to it, so that the absence of the article became traditional. The old poem Harbarðsljóð makes an exception, no doubt not from being later than all other poems, but from being composed in a peculiar metre, half verse and half prose; thus in that single poem alone there are nearly twenty instances, or about twice or thrice as many as in all the other poems together:—váginn, Hbl. 2, 13, 15; sundit, 1, 3, 8, 13; verðinum, 4; eikjunni, 7; skipit, id.; stöðna, landit, id.; leiðina, 55; höfuðit, 15; bátinum, 53; veggsins, stokksins, steinsins, 56; matrinn, 3: other solitary instances are, goðin öll, Vsp. 27 (prob. somewhat corrupt); eiki-köstinn, Gh. 20; vömmin vár, Ls. 52.
    II. in prose, old and modern, the suffixed article occurs at every step; only one or two instances are worth noticing as peculiar to the Icelandic:
    1. as vocative in addressing; konan, O woman! mjöðnannan, id., Sighvat (in a verse of A. D. 1018, and so in mod. usage); elskan! hjartað! heillin! ástin, my love! dear! heart! þursinn! Fas. i. 385; hundarnir! = ω κύνες, Od. xxii. 35: also with another word, barnið gott, good child! Þrúðnaþussinn, thou monster giant! Miðgarðs-ormrinn! Fas. i. 373.
    2. esp. if with a possessive adjective following, as in Gr. οὑμός, τοὐμόν, τἀμά, etc.; elskan mín, ástin mín, hjartað mitt, góðrinn minn! hér er nú ástin mín, here is my darling! Sturl. ii. 78, of a father presenting a darling child to a friend; and so in mod. usage: as abuse, hundrinn þinn, thou dog! Ísl. ii. 176; þjófrinn þinn! Fms. vii. 127; dyðrillinn þinn! ii. 279; hundinum þínum! vi. 323: this use is not confined to the vocative, e. g. konan mín biðr að heilsa, my wife (kona mín is never used); maðrinn minn, my husband; biddu foreldrana þína ( ask thy parents) að lofa þér að fara; augun hans, his eyes, Pass. 24. 4; hugrinn vor og hjartað sé, our mind and heart (cp. Gr. τω ἐμω θυμω), 43. 5; svo hjartað bæði og málið mitt | mikli samhuga nafnið þitt, 10. 7; gef þú að móður-málið mitt, 35. 9; bókin mín, my favourite book, my own book; as also, fáðu mér hattinn minn, vetlingana mína, skóna mína, give me my hat, gloves, shoes; tungan í þér, augun í þér, thy tongue, thy eyes; höfuðið á mér, fætrnir á mér, my head, my feet; hendrnar á þér (‘á mér, á þér’ are here equivalent to a possessive, see p. 37, C. IV), thy hands, cp. Homer, τα σα γούνατα; hestana þína, Gr. ϊππους τους σούς: similar is the instance, vömmin vár, the sins of ours, Ls. 52; this may be a remnant of a time when the article was used separately, even with an indefinite adjective.
    3. a double article, one suffixed to the noun and the other prefixed to the word in apposition; hirðin sú in Danska, Fms. vi. 323; þau in stóru skipin, viii. 384 and passim: again, when a noun is put in the genitive after another noun the former has no article; as the Engl. phrase ‘the fish of the sea and the fowl of the air’ is in Icel. ‘fiskar sjávarins og fuglar loptsins:’ but this belongs to the syntax; see also Grimm’s D. G. iv. 432.
    C. SPECIAL CHANGES, in mod. usage:
    I. the demonstr. pron. sá, sú, það has in speech generally taken the place of inn, in, it; thus, sá gamli maðr, sú gamla kona, það gamla skáld; sometimes the article is dropped altogether, e. g. á fimta degi, on the fifth day (= á enum fimta degi); á sömn stundu, in the same hour; even in old writers this is found, með sömu ætlan, Bs. i. 289; á níundu tíð dags, Stj. 41, (but rarely); yet the old form is often retained in writing.
    II. in case A. II. the article may be dropped; þann gamla maim, þá gömlu konu, það gamla skáld, þú armi, etc.; sá ráða-góði, sú goðum-líki, sá ágæti Odysseifr, sú vitra Penelopa, sá Jarðkringjandi Pósídon, Od. passim (in Dr. Egilsson’s translation).
    III. in case A. III. 1. the article is also dropped, Knútr Ríki, Haraldr Hárfagri; even old writers (esp. in later vellums) omitted it now and then, Hálfdan Svarta, Fms. i. 1; Haraldr Grænski, 90; Haraldr Hárfagri, 192; Óttarr ungi, Hdl.: even in the Sæm. Cod. Reg., Völsungr ungi, Skv. 3. 1, 3.
    IV. in case A. III. 2. the pronouns sá, sú, það, and hinn, hin, hit may be used indiscriminately, although the former is more usual.
    V. lastly, in case B. the suffixed article has gained ground, and is in modern prose used more freq. than in ancient.
    ☞ CONCLUSION.—The old poetical language, with the sole exception of a single poem, had no article in the modern and proper sense; in every instance the ‘inn, in, it’ bears the character of a demonstrative pronoun, preceding an adjective and enhancing and emphasising its sense, like the pers. pron. hann, q. v.; but it is never attached to a single substantive; when the adjective was placed in apposition after a noun, the pronoun came to stand as an enclitic just after the noun, and was sounded as if suffixed thereto; at last it was tacked as an actual suffix to single nouns standing without apposition, and thus the true suffixed article gradually arose, first in speech, then in writing; whereas at the same time the old pronominal enclitic (A. I-III) gradually went out of use, and was either dropped or replaced by the stronger demonstrative pronoun ‘sá, sú.’
    2.
    HIN, HITT, demonstr. pron., prob. identical in etymology with the preceding word, from which it is however distinguished,
    1. by the neut. hitt, Dan. hint;
    2. by the initial aspirate, which is never dropped;
    3. by being a fully accentuated pronoun, so that the h can stand as an alliterative letter, e. g. handar ennar hægri | mun ek hinnar geta, Ls.; veitkat ek hitt hvart Heita | hungr …, Hallfred; Hitt kvað þá Hamðir, etc., Hom. 23, 25, Korm. 40; Raun er hins at Heinir | hræ …; Skáld biðr hins at haldi | hjálm …, Sighvat, Hkv. Hjörv. 26: [Ulf. jains = ἐκεινος; A. S. geond; Engl. yon; Germ. jener.]
    A. This pronoun is used,
    I. in a demonstr. sense, emphatically and without being opp. to a preceding demonstr.; raun er hins at …, it is proved that …; skáld biðr hins, at …, Sighvat; veitkat ek hitt hvat (hvárt) …, Hallfred; hitt ek hugða, emphatically, that was what I thought, I thought forsooth, Hm. 98; hitt kvað pá Hróðrglóð, Hðm. 13; hitt kvað þá Hamðir, 25; hitt vil ek vita, that I want to know, Vþm. 3, 6; þó ek hins get, ef …, yet I guess, that if …, Skm. 24; vita skal hitt, ef …, Korm. 40 (in a verse), Ísl. ii. 225 (in a verse); hitt var fyrr = in former times, formerly, Ýt., Fs. 94 (in a verse); hinn er sæll, er …, he is happy, that …, Hm. 8; maðr hinn er …, ‘man he that’ = the man who, 26; hinn er Surts ór Sökkdölum, Edda 51 (in a verse); veitat hinn er tin tannar, hinn er um eyki annask, Kormak (in a verse); handar innar hægri mun ek hinnar geta, er …, the right hand, that hand namely, which …, Ls. 38; this usage scarcely occurs except in old poetry.
    II. demonstr. referring to another pronoun, denoting the former, farther, the other, = Dan. hiin, hint, Germ. jener, cp. Gr. ἐκεινος, Lat. ille; freq. in prose, old and mod.; fóru þeir með þau skip er þeim þóttu bezt en brenndu hin, Fms. v. 8; Kimbi bar sár sitt engan mun betr en hinir, er hann hafði áðr á fært, 92; en hitt er meira, at hann lætr sér annarra manna fé jafnheimilt, Eg. 47; kemr örvar-oddrinn í strenglag hinnar örvarinnar, Fb. iii. 405; er þú hefir mik fyrir lagt á hinu áðr, 407; hinir frændr þínir, ii. 425; á hinn fótinn, on that, the other leg, Nj. 97; þat er válítið, … hitt er undr …, Ls. 33; hinir hlaða seglunum ok bíða, Fms. x. 347; ef hinn ( the other part) er eigi þar við staddr, Grág. i. 52; hvárt hinn ( the other one) hefir jafnmikit fé hins ( of the other one) er austr er, 220; rétt er at kveðja frá hennar heimili ef hann veit hvártki hinna (gen. pl.), 339; ok vill annarr hluta en annarr eigi … ok verðr sem hinn mæli ekki um er eigi vill hluta, 393; ef maðr sendir annan mann til eindaga, ok erat hinn skyldr við at taka, id.; þess á milli er hón fór at sofa á kveldit, ok hins er hón var klædd, Ld. 14; ærit fögr er mær sjá, … en hitt veit ek eigi hvaðan þjófs-augu eru komin í ættir várar, forsooth she is a beautiful girl, but yet I know not, Nj. 2:—demonstr. in the sense of this (but rare), stjörnur þær er nær eru leiðar-stjöruu ganga aldri undir með oss, en í Blálandi eðr Arabia ganga hinar stjörnur, these very stars, Rb. 468: phrases, hitt ok annat, this and the other, Rd. 235; mod. hitt og þetta.
    B. COMPOUND FORMS, hinn-ug, hinn-og, or hins-ig, mod. hins-egin, also hizig, q. v. [from vegr], adv. the other way; þótt Gísl þykki hinsig (hinn veg, v. l.) eigi síðr til vísa, Fms. vii. 46; hinnig værir þú undir brún at líta sem …, Nj. 55: locally, there, in the other place, illic, ok láta bera vætti þat hinneg var nefnt, Grág. i. 90; heimta af erfingja ef hinnig er eigi til, K. Þ. K. 28; brenndi þar ok görði hervirki eigi minna enn hinneg, Fms. vi. 340; ef hinnig mundi kostr, K. Þ. K. 24; eigi er hægra undir þeim at búa fyrir kulda sakir, enn hinnog er fyrir ofrhita sakir, Sks. 196; því at hón er kaldari hér en hizug, 70: temp. the other day, formerly (rare), er ek hinnig mælta, Og. 11.
    2. denoting motion, hither, thither; hinnig deyja ór Helju halir, Vþm. 43; renna hinnig, Gh. 18; ríða hinig, Fm. 26: koma hinig, Gs. 18.

    Íslensk-ensk orðabók > HINN

  • 18 KAPP

    n. contest, zeal, eagerness, ardour; deila kappi við e-n, brjóta kapp (halda til kapps) við e-n, to contend, contest, with one; með kappi, with ardour; meirr af kappi en forsjá, with more obstinacy than prudence; berjast af miklu kappi, with great ardour; renna í köpp við e-n, to run a race with.
    * * *
    n. [a word common to all Teut. languages; A. S. camp; O. H. G. champh; Germ. kampf; Swed. and Dan. kamp; in the Icel. the m is assimilated; and in Danish also kap]:—contest, zeal, eagerness, energy, but throughout with the notion of contest, which is the old sense; even in early Germ. kamph is still duellum, whence it came to mean bellum: deila kappi við e-n, to contend, contest with one; megu vér eigi deila kappi við Hrafnkel, Hrafn. 10; þungt get ek at deila kappi við Hrafnkel um múla-ferli, 11; er hann deildi kappi við Þorgrím goða á Þórness-þingi ok við sonu hans, Ísl. ii. 215; deila kappi við konunga, Fagrsk. 10; mikit er upp tekit, ef þú vill kappi deila við Ólaf Svía-konung ok við Knút, Ó. H. 33; ok ætla þér aldri síðan at deila kappi við oss bræðr, Fs. 57, cp. deila I. 4: brjóta kapp við e-n, to wage war against; hæfir þat ekki konungdómi yðrum at brjóta kapp við kvennmenn, Fagrsk. 10, Fms. vii. 45 (in a verse): at halda til kapps ok jafns við þá höfðingjana, Fb. ii. 46; sögðu honum þat betr sama, at halda eigi til kapps við þá Hofs-menn, Fs. 35: kosta kapps um e-t, to strive.
    2. a race; in the phrase, bað hann renna í köpp við ( run a race with) Þjálfa, Edda 31; at vit at köppum kenndar vórum, we were noted for our matches, Gs. 14; ekki dýr er þat, at renna mætti í köpp við hann, Karl. 514, cp. Dan. löbe omkaps med en = to run a race.
    II. eagerness, vehemence; er konungi mikit kapp á því, Eg. 16; eigi veit ek hvar kapp þitt er nú komit, Ld. 166; hann lætr engi mann þora at mæla við sik nema þat eitt er hann vill vera láta, ok hefir hann þar við allt kapp, Ó. H. 68; mæltu þá sumir at honum hlypi kapp í kinn, Sturl. iii. 232; at þat væri konungi vegsemd en eigi fyrir kapps sakir við hann, Eg. 44; honum görðisk svá mikit kapp á þessi veiði, at hann skreið þar eptir allan dag, Ó. H. 85; kapps lystr, eager, Hornklofi; lögðu þeir á þat it mesta kapp hverr betr reið eðr betri hesta átti, Hkr. i. 27; Önundr konungr lagði á þat kapp mikit ok kostnað, at ryðja markir ok byggja eptir ruðin, 44; með kappi ok ágirnd, D. N. i. 3; berjask af miklu kappi, Þiðr. 326; gangask þær tvennar fylkingar at móti með miklu kappi, 328; verja með kappi, Eg. 720; þessi ætlan er meir af kappi en forsjá, Ó. H. 32; var sú veizla gör með enu mesta kappi, 31; hón gékk at með öllu kappi at veita Ólafi konungi, 51; meir sækir þú þetta með fjár-ágirnd ok kappi ( obstinacy) heldr en við góðvild ok drengskap, Nj. 15.
    III. gen. kapps, intens. kapps-vel, mighty well, Bjarn. (in a verse), Fms. vii. 45 (in a verse); kapps-auðigr, mighty wealthy, Merl. 1. 9; kapps-hár, mighty high (cp. Dan. kjephöj), Lex. Poët.; kona kapps gálig, a very gentle woman, Akv. 6; or even singly.
    COMPDS: kappsfullr, kappsmaðr.

    Íslensk-ensk orðabók > KAPP

  • 19 KNÝJA

    * * *
    (kný, knýða or knúða, knúinn), v.
    1) to knock; hann knúði hurðina, he knocked at the door;
    2) to press, drive onward (þeir knúðu fast árar með stórum bakföllum); to push, urge on (hann gat varla fylgt henni, svá knúði hón fast reiðina);
    3) refl. to struggle on, press on; því harðara er Þórr knúðist at fanginu, því fastara stóð hón, the more Thor exerted himself, the firmer she stood.
    * * *
    pres. knýr, pl. knýjum; pret. knýði and knúði; part. pass. knúinn: [Scot. know, knusc, = to press down with the fists and knees; Swed. knoga; Dan. knuge]:—to knock, press; tvær kistur fullar af gulli, svá at eigi máttu tveir menn meira k. (carry?), Fms. xi. 24; knýið á, ok mun fyrir yðr upp lokið verða, Matth. vii. 7; hann knúði hurðina, he knocked at the door, Fms. vi. 122; knýr hausmagi hurð, bróðir, ok knýr heldr fast, Grett. 154; eptir þat knýja þeir þar á ofan stórt grjót, Fas. ii. 508:—to press, knýr hann þá þar til er þeir segja, Bs. ii. 227; páfinn knýr hann at eiðstafnum, 52; þeir knúðu fast árar með stórum bakföllum, Fas. i. 214; hann staðfestisk fyrir hellis-dyrum, knýði fast ok kallaði, Barl. 199; kný hann fast ok mæl þetta, … ok í því er Einarr var knúinn, Fms. vi. 280.
    2. esp. in poetry, to press on, urge onwards; hann gat varia fylgt henni, svá knúði hón fast reiðina, Ld. 138; knyja merki, vexilla proferre, Fms. vi. 87 (in a verse); knýja vé, id., Orkn.; skúr knýði snekkju brand frá landi, Fms. vi. 134; sverðálfr knýði lagar stóð sunnan, Ht.; þeir knýðu blá borð, Sighvat; ormr knýr unnir, Vsp. 50; Ólafr knýr Vísund (the ship) norðan, Ó. H. (in a verse); knýja bardaga = bellum gerere, Lex. Poët.; kappar knúðu hildi, Fas. ii. 276 (in a verse); knýja flótta, to press on the flying, Fms. x. 424 (, in a verse); haus knýr hjarðar vísi, Eb. (in a verse).
    II. reflex. to struggle on, press on; því harðara er Þórr knúðisk at fanginu, Edda 33; knýjask þeir at víginu, Bret.; hann laust fjötrinum í jörðina ok knúðisk fast at, spyrnir við, braut fjöturinn, Edda i. 108; knýjask þeir fast, ok verðr brak mikit um þá, Grett. 107; knúðusk Baglar þá á eptir, Fb. ii. 659; ok með þessari ætlan knúðisk fram alþýðan, Fms. xi. 269; lendir menn eggjuðu lið sitt, ok knúðusk til framgöngu, Ó. H. 216.
    2. part. knúinn, hard driven, hard pressed; til knúinn af þessi nauðsyn, Stj. 450; til knúinn af Guðs hálfu, Bs. ii. 38, freq. in prose.

    Íslensk-ensk orðabók > KNÝJA

  • 20 mis-jafn

    adj. ‘mis-even,’ uneven, unequal, of various sizes or qualities, now this, now that, Fb. i. 559, Nj. 12 2; í misjöfn efni, Skálda 175; misjöfn skotvápn, i. e. both heavy and light, long and short, Sks. 386; misjafnir eru blinds manns bitar, a blind man’s mouthfuls are uneven, either too small or too large: metaph. not good, samfarir þeirra vóru misjafnar, Sturl. i. 115; þessi ætlan þótti mönnum misjöfn, Fms. ix. 17; sá verðr at mæta misjöfnu ( hardships) er víða ferr, Fas. ii. 74; á misjöfnu þrífask börnin bezt, a saying; misjafnt hægr, not very easy, Band. 13.

    Íslensk-ensk orðabók > mis-jafn

См. также в других словарях:

  • TLAN — TPOCC Local Area Network (Governmental » NASA) …   Abbreviations dictionary

  • Mic|tlan|chi|hua|tl — «mihk TLAN chee WAH tuhl», noun. the Aztec goddess of the underworld …   Useful english dictionary

  • Mic|tlan|te|cuh|tli — «mihk TLAN tuh KOO tlee», noun. the Aztec god of the underworld …   Useful english dictionary

  • Mic|tlan — «mihk TLAHN», noun. Aztec Mythology. the underworld; abode of the dead …   Useful english dictionary

  • Na|hua|tlan — «NAH wah tluhn», adjective, noun. = Nahuatl. (Cf. ↑Nahuatl) …   Useful english dictionary

  • Anexo:Municipios del estado de México — Escudo del estado de México. El estado de México es una de las 32 entidades federativas de los Estados Unidos Mexicanos, y se encue …   Wikipedia Español

  • Wikiproyecto:Estado de México —             Portal         Wikiproyecto         Destacados     & …   Wikipedia Español

  • Tepoztlán — Escudo …   Wikipedia Español

  • Derivación en el húngaro — Saltar a navegación, búsqueda Siendo el húngaro una lengua aglutinante su derivación (lingüística) léxica se reduce a apilar sufijo tras sufijo, siendo la palabra original en la mayoría de los casos fácilmente reconocible. Los sufijos suelen… …   Wikipedia Español

  • Toponimia de México — La toponimia de México procede principalmente de dos fuentes: topónimos de origen náhuatl, tanto de origen prehispánico como más tardíos, y topónimos de origen hispánico. Además, en ciertas regiones de México existe gran abundancia de topónimos… …   Wikipedia Español

  • Nochistlán de Mejía (municipio) — Para ver ciudad de Nochistlan , véase Nochistlán (Ciudad). Nochistlán de Mejía Municipio de México …   Wikipedia Español

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»