Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

sapientia

  • 41 obsum

    ob-sum, fuī, esse, entgegen-, hinderlich sein, schaden (Ggstz. prosum), α) m. Dat.: Ty. Nunc falsa prosunt. He. At tibi oberunt, Plaut.: non modo igitur nihil prodest, sed obest etiam Clodii mors Miloni, Cic.: subicimus id, quod aut nobis adiumento futurum est, aut offuturum illis e contrario, Cornif. rhet.: sapientia sine eloquentia parum prodest civitatibus, eloquentia vero sine sapientia nimium obest plerumque, prodest numquam, Cic.: nec hodie, ut prosit mihi gratia Romanorum, postulo; ne obsit, tantum precor, Liv.: obsunt auctoribus artes, Ov. – β) non od. nihil obest m. folg. Infin.: nec, dum degrandinat, obsit agresti fano supposuisse pecus, Ov. fast. 4, 755 sq.: nihil obest dicere, Cic. ep. 9, 13, 4. – γ) absol.: et omnino non modo id, quod obest, sed etiam id, quod neque obest neque adiuvat, satius est praeterire, Cornif. rhet.: quod obesse plurimum et prodesse poterat (v. Alcibiades), Nep.: an in eo auctoritas nihil obest? Cic. – / Archaist. Fut. obescet, Paul. ex Fest. 188, 9. – Konj. obsiet, Ter. Hecyr. 735.

    lateinisch-deutsches > obsum

  • 42 quantus

    quantus, a, um ( aus quam u. der Adjektivendung tus), relat. und fragendes Adjektivpronomen, von welcher (relativen) Größe, wie groß, I) relat. = ὅσος, A) im allg., von räumlicher Größe, wie groß u. (ohne korresp. tantus) so groß wie, von numerischer Größe u. von numer. Werte, wie groß, wieviel, wie beträchtlich u. dgl., so groß, so beträchtlich wie usw., v. der Zeitgröße, -dauer, wie lange, so lange wie usw., von intensiver Größe (Stärke, Bedeutung, Bedeutenheit), wie groß, wie stark, wie bedeutend, so groß wie, so stark-, so sehr usw. wie usw., 1) adi.: α) in der Korrelation m. tantus oder tam, s. tantus, tam. – β) m. ausgelassener Korrelat. (s. Weißenb. Liv. 9, 37, 2): (crocodilus) parit ova, quanta anseres, ebenso große Eier wie die G. (legen), Plin.: qualis quantusque Polyphemus... alii (poet = tales tantique sunt alii), Verg. – ut ab eo acciperent... exercitum et pecuniam, quantam vellent, Cic.: quantus non umquam antea exercitus ad Sutrium venit, ein so großes Heer wie noch nie, Liv. – nox acta, quanta fuit, so lange sie dauerte, die ganze lange Nacht, Ov. her. 12, 58. – clavum adactum, quantā libeat vi, arbori statim exsilire, cum etc., Plin. – quanto opere, s. quantopere. – quantus bei posse statt quam zur Verstärkung des Superl. des Adi. u. Adv. = so sehr wie möglich, so sehr wie nur immer, möglichst, αα) in der Korrelat, mit tantus, s. tantus. – ββ) ohne Korrelat.: quantā maximā potui celeritate, so schnell, wie ich nur immer konnte, Liv.: quanto maximo cursu posset, Curt. Vgl. Drak. Liv. 7, 9, 8; 9, 10, 10; 42, 15, 1. Mützell Curt. 3, 8 (21), 16. – u. quantā maxime poterat vi, Liv.: quanto maxime posset moto pulvere, Liv. – quantus quantus, so groß od, so viel auch immer, tu quantus quantus, nihil nisi sapientia es, du lauter Weisheit, jeder Zoll, vom Kopf bis zum Fuß, Ter. adelph. 394: quanta quanta haec mea paupertas est, tamen etc., Ter. Phorm. 904: quantum quantum ad eum erit delatum, Plaut. Poen. 738: quanti quanti, Corp. inscr. Lat. 4, 3061. – 2) neutr. quantum subst., a) Nom. u. Acc. quantum, wieviel, so viel (wie), α) in der Korrel. m. tantum, s. tantum unter tantus. – β) außer der Korrel. m. Genet. od. absol., hoc, quantum est ex Sicilia frumenti hornotini, exaraverunt, Cic.: illis, quantum importunitatis habent, parum est, impune male fecisse, bei ihrer so großen Frechheit, Sall.: quantum est hominum optime optimorum, so viel es ihrer gibt, Plaut.: vgl. ut te quidem omnes di deaeque, quantum est, perduint, Plaut. – u. in den parenthet. Ausdrücken quantum audio, qu. intellego, qu. ego intellegere possum, Ter., quantum conicio, Sall. fr., qu. ego sentio, Cic., qu. ego opinione auguror, Cic. u. dgl.: ferner quantum in me (te) est, soviel an mir (dir) liegt, soviel mich betrifft, Cic.: quantum ad Pirithoum, Phaedra pudica fuit, soviel od. was den P. anlangt, Ov.: quantum ad Iudaeos, so viel die J. betraf, Tac.: notum ignotumque, qu. ad ius hospitis, nemo discernit, Tac.: nihil, quantum ad ipsas virtutes, plurimum inter illa, in quibus virtus utraque ostenditur, Sen. – in quantum (ες ὅσον), inwieweit, insoweit, so weit wie, inwiefern, sofern, αα) in Korrel. m. in tantum, s. tantus. – ββ) außer der Korrel., pedum digitos in quantum quaeque secuta est, traxit, Ov.: in qu. posset, Sen. rhet., potuerit, Plin. ep.: in qu. maxime potest, Quint.: in qu. satis erat, Tac.: in qu. opus est, Tac. Vgl. die Auslgg. zu Tac. dial. 2. Spalding Quint. 2, 10, 4 not. cr. – b) Genet. pretii quanti, um wieviel, wie teuer, wie hoch, um so viel, so teuer, so hoch wie, in der Korrel. m. tanti, s. tantus unter tantus. – u. m. tantus, quanti locaverint, tantam pecuniam redemptori solvendam, Cic. – quanti quanti, so hoch, wie es auch sei, sed quanti quanti, bene emitur, quod necesse est, Cic. ad Att. 12, 23, 3. – c) Abl. quanto, um wieviel, bei Komparativen u. Komparativbegriffen, in der Korrel. mit tanto, je... desto, s. tantō unter tantus. – u. mit eo, je... desto, qu. longius discederent, eo etc., Liv.: quanto magis... eo celerius, Pompeius in Cic. ep. – u. bei anderen Komparativbegriffen, quanto ante, Cic.: qu. secus, Cato fr.: qu. aliud, Quint. – und quanto magis (um so mehr) philosophi delectabunt, si etc., Cic. Acad. 1, 10. – 3) neutr. quantum adverb., a) wieviel, so viel, wie weit, so weit, in der Korrelat, mit tantum u. tanto, s. tantumu. tanto unter tantus. – u. bei Komparat. (statt quanto) in der Korrel. m. eo, je... desto, qu, longius procederet, eo etc., Liv. – u. quantum = quanto magis, je mehr, in der Korrel. mit tanto magis, s. Liv. 32, 5, 2, u. ohne Korrel., quantum... et minus, s. Liv. 44, 36, 5. – b) in wie oder so weit, in wie od. so fern, nisi qu. usus necessario cogeret, Liv.: qu. per commodum rei publicae fieri posset, Liv.; vgl. Fabri Liv. 22, 12, 8. – c) = quam bei posse zur Verstärkung des Superl., zB, qu. plurimum potest, so sehr wie möglich, Sen.: qu. maxime accelerare poterat, so schnell er konnte, Liv.: qu. plenissime potest, so voll wie möglich, Cels. – u. bei posse elliptisch, α) = quam primum, so bald (schnell) wie, quantum potes (so bald od. so schnell wie möglich) abi, Ter. adelph. 350: u. so quo animo consules ferant hunc σκυλμόν, scribas ad me, qu. pote, Cic. ad Att. 4, 13, 1: so auch oft quantum potest, so viel, so sehr, so bald (so schnell) wie möglich, Komik., Auct. b. Afr. u.a. (s. Ussing Plaut. Amph. 964. Spengel Ter. Andr. 863. Bünem. Lact. 1, 1, 6 u. 6, 11, 13): u. quantum pote, Komik. u. Fronto: quantum potis, Plaut. Bacch. 348 Fl. (Ussing quantum potest). – β) parenthet., ea, quantum potui (sc. facere), feci, das habe ich nach Kräften getan, Cic. Acad. 1, 8 u.a.: so auch et is mihi suadet nuptias quantum queam (so sehr wie möglich) ut maturem, Ter. Andr. 577 (u. so quantum queat, Ter. eun. 844).

    B) emphat., so klein od. gering wie, so wenig wie, nequaquam cum quantis copiis ante tenuerat ad Pachynum classem, Liv.: quanta mea sapientia est, nach meiner geringen Einsicht, Plaut.

    II) interrog. = πόσος, wie groß? wieviel? A) im allg.: 1) adi.: α) in direkter Frage, bes. im Ausruf, qualis oratoris et quanti hominis in dicendo putas esse, historiam scribere? Cic.: quot, quantas, quam incredibiles hausit calamitates! Cic.: qui sermo! quae praecepta! quanta notitia antiquitatis! Cic.: at tibi curarum milia quanta (wieviel tausend S.) dabit! Prop. 1, 5, 10: quanta milia hominum credamus fuisse, qui etc., Lact. 3, 19, 23; u. so Ps. Apul. Ascl. 37 u.a. Spät., bes. Eccl. – Plur. quanti, ae, a, für quot, s. Broukh. u. Burm. Prop. 1, 5, 10. Bünem. Lact. 1, 3, 21 u. 4, 15, 16. Hildebr. Apul. met. 7, 9. p. 552. – β) in indirekter Rede: sed quid ego haec pluribus disputo, cum ipsa pecunia numero et summā suā, quanta fuerit, ostendat, Cic. – 2) neutr. subst.: a) Nom. quantum, wie wichtig, quantum est, quod fata tenentur! Lucan. 3, 392. – b) Genet. quanti? wie hoch? wie teuer? u. zwar: α) in direkter Frage: quanti emit? Ter.: quanti est sapere! wie schätzbar ist es usw., Ter. – β in indirekter Rede: quanti veheret, interrogavi, Quint.: tenta, Chrysogonus quanti doceat, Iuven.: cum scias, quanti Tulliam faciam, Cic. – 3) neutr. quantum adv., wie sehr! wie heftig! hei mihi, qualis erat! qu. mutatus ab illo Hectore! Verg.: qu. in sinu filiae flevit! Sen.

    B) emphat., wie wenig! wie gering! 1) adi., in indirekter Rede, quae qualiacunque in me sunt (me enim ipsum paenitet, quanta sint) etc., Cic. or. 130. – 2) subst.: a) quantum: α) in direkter Frage: quantum est, quod desit in istis ad plenum facinus? Ov. met. 15, 468. – β) in indirekter Rede: enim quantum hic operis fiat paenitet, Ter. heaut. 72: in quibus quantum tu ipse speres facile perspicio, Cic. ad Att. 3, 9, 2 (dazu Boot mehr Stellen aus Cic.): neque īam, quid existimetis de illo, sed quantum audeatis vereor, Sall. hist. fr. 1, 41. § 20 (1, 45. § 20): discite, quam parvo liceat producere vitam, et quantum natura petat, Lucan. 4, 378. – b) Genet. quanti, α) in direkter Frage: quanti tandem est ista hominum gloria, quae etc., Cic. de rep. 6, 25 (= Cic. somn. Scip. 7. § 18): quanti vero ista civitas aestimanda est, ex qua boni sapientesque pelluntur? Cic. Tusc. 5, 109. – β) in indirekter Rede: legatorum verba quanti fecerit, pericula mea declarant, Sall. Iug. 24, 7. – / Archaist. quamtus, a, um, Corp. inscr. Lat. 1, 206. lin. 39 u. 43.

    lateinisch-deutsches > quantus

  • 43 weise [2]

    weise, sapiens; sapientiā praeditus. – sehr w., persapiens; sapientissimus. – w. Mäßigung, s. Mäßigung: mit w. Rate, consilio ac sapientiā. – w. sein, sapere; sapientem esse: w. werden, sapere coepisse. Adv. sapienter. – sehr w., persapienter; sapientissime.

    deutsch-lateinisches > weise [2]

  • 44 additamentum

    addĭtāmentum, i, n. addition, augmentation, supplément, surcroît.    - additamentum aedium, Dig.: dépendances d'une maison.    - sapientia vitae additamentum, Sen.: la sagesse, le complément de la vie.
    * * *
    addĭtāmentum, i, n. addition, augmentation, supplément, surcroît.    - additamentum aedium, Dig.: dépendances d'une maison.    - sapientia vitae additamentum, Sen.: la sagesse, le complément de la vie.
    * * *
        Additamentum, additamenti, Verbale. Cic. Accroissement, Augmentation, Surcroist.

    Dictionarium latinogallicum > additamentum

  • 45 adipiscor

    adipiscor, adipisci, adeptus sum - tr. - [st2]1 [-] atteindre (en marchant). [st2]2 [-] parvenir à, acquérir, obtenir.    - adipisci fugientes, Liv.: atteindre les fuyards.    - adipisci senectutem, Cic.: arriver à la vieillesse.    - adipisci laudem, Cic.: parvenir à la gloire.    - adipisci triumphalia, Vell.: obtenir les honneurs du triomphe.    - adipisci nomen ab aliqua re, Ov.: tirer son nom de qqch.    - adipisci ut + subj.: obtenir que.    - adipisci ne + subj.: obtenir de ne pas.    - adipisci (qqf. sens passif): être obtenu, être acquis.    - non aetate adipiscitur sapientia, Plaut. Trin. 2.2.88: ce n'est pas l'âge qui donne la sagesse.    - adipisci rerum, Tac. (tournure analogue à rerum potiri).    - arma, quîs Galba rerum adeptus est, Tac. A. 3, 55: les armes avec lequelles Galba s'empara du pouvoir.
    * * *
    adipiscor, adipisci, adeptus sum - tr. - [st2]1 [-] atteindre (en marchant). [st2]2 [-] parvenir à, acquérir, obtenir.    - adipisci fugientes, Liv.: atteindre les fuyards.    - adipisci senectutem, Cic.: arriver à la vieillesse.    - adipisci laudem, Cic.: parvenir à la gloire.    - adipisci triumphalia, Vell.: obtenir les honneurs du triomphe.    - adipisci nomen ab aliqua re, Ov.: tirer son nom de qqch.    - adipisci ut + subj.: obtenir que.    - adipisci ne + subj.: obtenir de ne pas.    - adipisci (qqf. sens passif): être obtenu, être acquis.    - non aetate adipiscitur sapientia, Plaut. Trin. 2.2.88: ce n'est pas l'âge qui donne la sagesse.    - adipisci rerum, Tac. (tournure analogue à rerum potiri).    - arma, quîs Galba rerum adeptus est, Tac. A. 3, 55: les armes avec lequelles Galba s'empara du pouvoir.
    * * *
        Adipiscor, adipisceris, pen. corr. adeptus sum, adipisci, Ex ad et verbo antiquo apiscor: vt Adipisci diuitias, gloriam, laudem, sapientiam. Plaut. Acquerir richesse, gloire, etc.
    \
        Adipisci honores. Cic. Acquerir honneurs.
    \
        Adipisci palmam. Plin. Emporter le pris et la victoire.
    \
        Adipisci senectutem. Cic. Parvenir à l'aage de vieillesse.
    \
        Adipisci ordinem senatorium. Ci. Parvenir à l'estat de senateur.
    \
        Adipisci iudicium. Terent. Obtenir jugement.
    \
        De eadem causa bis iudicium adipiscier. Terent. Avoir doubles commissaires, ou double jugement.
    \
        Ius nostrum adipisci. Liuius. Obtenir ce qui nous appartient, et avoir nostre droict.
    \
        Adipisci nuptias. Terent. Recouvrer une femme en mariage.
    \
        Adipisci quempiam, pro Assequi: de itinere dictum. Plautus. Cice. Atteindre, ou Ratteindre et gaigner quelcun en chemin.
    \
        Adipisci aliquid ad dicendum. Cic. Acquerir quelque chose servant à, etc.

    Dictionarium latinogallicum > adipiscor

  • 46 dormito

    dormīto, āre, āvi - intr. - [st1]1 [-] avoir envie de dormir, commencer à dormir, s’endormir.    - Plaut. Am. 2, 2, 175; id. Trin. 1, 2, 133; Cic. Att. 2, 16; id. Div. 1, 28, 59; Hor. A. P. 105.    - dormitans lucerna, Ov. H. 19, 195: lampe en train de s'éteindre. [st1]2 [-] être inactif, somnoler.    - dormitans sapientia, Cic. de Or. 2, 33, 144: sagesse assoupie.    - quandoque bonus dormitat Homerus, Hor. A. P. 359: quand le bon Homère quelquefois somnole.
    * * *
    dormīto, āre, āvi - intr. - [st1]1 [-] avoir envie de dormir, commencer à dormir, s’endormir.    - Plaut. Am. 2, 2, 175; id. Trin. 1, 2, 133; Cic. Att. 2, 16; id. Div. 1, 28, 59; Hor. A. P. 105.    - dormitans lucerna, Ov. H. 19, 195: lampe en train de s'éteindre. [st1]2 [-] être inactif, somnoler.    - dormitans sapientia, Cic. de Or. 2, 33, 144: sagesse assoupie.    - quandoque bonus dormitat Homerus, Hor. A. P. 359: quand le bon Homère quelquefois somnole.
    * * *
        Dormito, dormitas, pen. prod. dormitare, Frequentatiuum. Plaut. Sommeiller, Dormiller.
    \
        Dormitandum tibi non est. Plaut. Il ne fault point que tu dormes, et que tu sois negligent.

    Dictionarium latinogallicum > dormito

  • 47 fruor

    frŭor, frŭi, frŭĭtus sum (fructus sum)    - intr. et qqf. tr. -    - parf.: fruitus sum, Cil. 10, 4728; Sen. Ep. 93, 7 ; fructus sum, Cil. 9, 1837; Lucr. 3, 940; Vell. 2, 104, 3 9 part. fut. fruiturus, Cic. Tusc. 3, 38 -- impér. FRVIMINO, Inscr. Orell. 3121. [st1]1 [-] user de, faire usage de.    - avec abl. aliqua re uti et frui Cic. Nat. 1, 103: user et jouir des biens.    - aliqua re frui et uti, Cic. Nat. 2, 152; Fam. 7, 30, 2: user et jouir des biens.    - avec acc. pabulum frui occipito, Cato, R. R. 149, 1: commence à consommer le fourrage. [st1]2 [-] jouir de, profiter de.    - aliquo frui: jouir de la présence de qqn, fréquenter qqn, voir qqn.    - minus saepe, quam voluit, Attico fruebatur, Nep.: il voyait Atticus moins souvent qu'il l'aurait voulu.    - aliqua re frui: jouir de qqch.    - omnibus commodis frui, Caes. BG. 3, 22, 2: jouir de tous les avantages.    - tu voluptate frueris, ego utor, Sen. Vit. Beat. 10: tu as la jouissance du plaisir, et moi les avantages.    - votis frui, Ov.: voir ses voeux comblés, posséder l'objet de ses voeux.    - ad fruendas voluptates, Cic.: pour vivre voluptueusement.    - fruenda sapientia est, Cic. Fin. 1, 3, il faut jouir de la sagesse.    - meo modo ingenium frui, Ter. Heaut. 2, 4, 21: me conduire à ma fantaisie. [st1]3 [-] avoir l'usufruit, avoir en usufruit.    - usurā frui, Quint.: avoir l'usufruit, avoir la jouissance de.    - agrum Campanum fruendum locare, Liv. 27, 11, 8: mettre en location les terres de Capoue.
    * * *
    frŭor, frŭi, frŭĭtus sum (fructus sum)    - intr. et qqf. tr. -    - parf.: fruitus sum, Cil. 10, 4728; Sen. Ep. 93, 7 ; fructus sum, Cil. 9, 1837; Lucr. 3, 940; Vell. 2, 104, 3 9 part. fut. fruiturus, Cic. Tusc. 3, 38 -- impér. FRVIMINO, Inscr. Orell. 3121. [st1]1 [-] user de, faire usage de.    - avec abl. aliqua re uti et frui Cic. Nat. 1, 103: user et jouir des biens.    - aliqua re frui et uti, Cic. Nat. 2, 152; Fam. 7, 30, 2: user et jouir des biens.    - avec acc. pabulum frui occipito, Cato, R. R. 149, 1: commence à consommer le fourrage. [st1]2 [-] jouir de, profiter de.    - aliquo frui: jouir de la présence de qqn, fréquenter qqn, voir qqn.    - minus saepe, quam voluit, Attico fruebatur, Nep.: il voyait Atticus moins souvent qu'il l'aurait voulu.    - aliqua re frui: jouir de qqch.    - omnibus commodis frui, Caes. BG. 3, 22, 2: jouir de tous les avantages.    - tu voluptate frueris, ego utor, Sen. Vit. Beat. 10: tu as la jouissance du plaisir, et moi les avantages.    - votis frui, Ov.: voir ses voeux comblés, posséder l'objet de ses voeux.    - ad fruendas voluptates, Cic.: pour vivre voluptueusement.    - fruenda sapientia est, Cic. Fin. 1, 3, il faut jouir de la sagesse.    - meo modo ingenium frui, Ter. Heaut. 2, 4, 21: me conduire à ma fantaisie. [st1]3 [-] avoir l'usufruit, avoir en usufruit.    - usurā frui, Quint.: avoir l'usufruit, avoir la jouissance de.    - agrum Campanum fruendum locare, Liv. 27, 11, 8: mettre en location les terres de Capoue.
    * * *
        Fruor, frueris, penult. corr. fretus sum vel fui, frui. Terent. Vivre, Prendre nourriture.
    \
        Frui. Donatus. Jouir de quelque chose, Fruir, Avoir fruition et jouissance.
    \
        Frui liceat quod amo. Terent. Jouir de ce que j'aime, En avoir fruition.
    \
        Ingenio suo. Terent. Faire à sa fantasie, Vivre à son plaisir.
    \
        Otio. Plin. iunior. Estre de loisir, N'avoir point d'empeschements.
    \
        Recordatione nostrae amicitiae fruor. Cic. Je pren grand plaisir, et suis fort joyeux, quand il me souvient de nostre amitié.
    \
        Frui sermone alicuius. Cic. Prendre grand plaisir à ouir parler aucun.
    \
        Vita. Cic. Vivre.

    Dictionarium latinogallicum > fruor

  • 48 hic

    [st1]1 [-] hic (hīc ou hĭc), haec, hōc: ce, cet, cette; celui-ci, celle-ci., voilà, tel est.    - hoc tempore: en ce temps-ci, à notre époque actuelle.    - haec vox: cette voix-ci, ma voix.    - abesse hanc aetatem longe a sepulchro negant oportere, Cic. Att. 16, 7: on dit que ceux de mon âge ne doivent pas s'éloigner de leur tombeau.    - hoc muneris tibi dabo: voici le présent que je te ferai.    - haec est sententia mea: voilà mon opinion. (hic peut indiquer ce que l'on vient de dire ou ce que l'on va dire).    - hic ait, ille negat: ce dernier affirme, l'autre nie.    - hic et hic: tel et tel.    - hoc et hoc: telle et telle chose.    - hic aut hic: tel ou tel.    - hoc est (locution): c'est-à-dire.    - haec est copia verborum, quod omnes uno verbo malum appellamus, id tot modis posse dicere, Cic. Tusc. 2, 30: voilà l'abondance des mots: [à savoir que... ] = nous pouvons dire de bien des façons ce que nous appelons d'un seul mot le mal.    - haec est illa praestans et divina sapientia.., nihil admirari, Cic. Tusc. 3, 30: c'est bien là la sagesse éminente et divine, à savoir, ne s'étonner de rien.    - hoc + gén. = [ceci en fait de].    - hoc solacii, Liv. 30, 13, 13: cette consolation.    - quid hoc hominist? Plaut. Am. 2.1.26: quelle est cette sorte d'homme?    - quid hoc morbi est? Ter. Eun. 2, 1, 19: quelle est cette maladie?    - hoc noctis, Plaut.: à cette heure de la nuit.    - hoc primum videamus, quid sit id ipsum quod quaerimus, Cic. Rep. 1, 38: voyons d'abord ceci: en quoi consiste ce que nous cherchons.    - hoc commodi est quod... Cic. Amer. 91: il y a cet avantage que...    - hoc a te omnes petunt, ut venias: ce que tout le monde te demande, c'est que tu viennes. Remarque: une subordonnée infinitive, interrogative ou conjonctive introduite par quod, ut, si peut être annoncée par un démonstratif, dont elle est une apposition. [st1]2 [-] hic (arch. heic), adv.: - [abcl][b]a - ici, en cet endroit (question ubi), près de moi, près de nous. - [abcl]b - ici (dans un discours), sur ce point. - [abcl]c - alors, en ce moment-ci, maintenant. - [abcl]d - qqf. là.[/b]    - hic... illic...: ici... là...    - hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit, Caes. B. G. 6: on put se rendre compte alors de l'importance de la fortune à la guerre.
    * * *
    [st1]1 [-] hic (hīc ou hĭc), haec, hōc: ce, cet, cette; celui-ci, celle-ci., voilà, tel est.    - hoc tempore: en ce temps-ci, à notre époque actuelle.    - haec vox: cette voix-ci, ma voix.    - abesse hanc aetatem longe a sepulchro negant oportere, Cic. Att. 16, 7: on dit que ceux de mon âge ne doivent pas s'éloigner de leur tombeau.    - hoc muneris tibi dabo: voici le présent que je te ferai.    - haec est sententia mea: voilà mon opinion. (hic peut indiquer ce que l'on vient de dire ou ce que l'on va dire).    - hic ait, ille negat: ce dernier affirme, l'autre nie.    - hic et hic: tel et tel.    - hoc et hoc: telle et telle chose.    - hic aut hic: tel ou tel.    - hoc est (locution): c'est-à-dire.    - haec est copia verborum, quod omnes uno verbo malum appellamus, id tot modis posse dicere, Cic. Tusc. 2, 30: voilà l'abondance des mots: [à savoir que... ] = nous pouvons dire de bien des façons ce que nous appelons d'un seul mot le mal.    - haec est illa praestans et divina sapientia.., nihil admirari, Cic. Tusc. 3, 30: c'est bien là la sagesse éminente et divine, à savoir, ne s'étonner de rien.    - hoc + gén. = [ceci en fait de].    - hoc solacii, Liv. 30, 13, 13: cette consolation.    - quid hoc hominist? Plaut. Am. 2.1.26: quelle est cette sorte d'homme?    - quid hoc morbi est? Ter. Eun. 2, 1, 19: quelle est cette maladie?    - hoc noctis, Plaut.: à cette heure de la nuit.    - hoc primum videamus, quid sit id ipsum quod quaerimus, Cic. Rep. 1, 38: voyons d'abord ceci: en quoi consiste ce que nous cherchons.    - hoc commodi est quod... Cic. Amer. 91: il y a cet avantage que...    - hoc a te omnes petunt, ut venias: ce que tout le monde te demande, c'est que tu viennes. Remarque: une subordonnée infinitive, interrogative ou conjonctive introduite par quod, ut, si peut être annoncée par un démonstratif, dont elle est une apposition. [st1]2 [-] hic (arch. heic), adv.: - [abcl][b]a - ici, en cet endroit (question ubi), près de moi, près de nous. - [abcl]b - ici (dans un discours), sur ce point. - [abcl]c - alors, en ce moment-ci, maintenant. - [abcl]d - qqf. là.[/b]    - hic... illic...: ici... là...    - hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit, Caes. B. G. 6: on put se rendre compte alors de l'importance de la fortune à la guerre.
    * * *
    I.
        Hic. Terent. Cestuy ci qui est aupres de moy, ou de qui je parle.
    \
        Hic, pro Ego ipse. Terent. Tu si hic sis, aliter sentias. Si tu estois moy (en se monstrant) tu dirois bien autrement, Si tu estois en mon lieu.
    \
        Ne comparandus hic quidem ad illum est. Terent. Il n'y a point de comparaison entre cestuy ci et cestuy là, Cestuy ci certes n'est point digne d'estre comparé à cestuy là.
    \
        Haec dies aliam vitam affert, alios mores postulat. Terent. Ce jourd'hui, Ce temps ici.
    \
        Mensis hic. Terent. Ce mois ici où nous sommes.
    \
        Puer hic vnde est? Terent. Cest enfant dont est il?
    \
        Hic quis est? Terent. Qui est cestuy ci?
    \
        Hic ipsus est de quo agebam. Terent. C'est cestuy ci mesme.
    \
        Prorsus a me opinionem hanc tuam ego esse amotam volo. Terent. Ceste opinion que tu as.
    \
        Huic illi legato. Cic. A cestuy là.
    \
        Hic somnus est mihi. Plaut. C'est ma coustume de dormir.
    \
        Haec illa est misericordia. Terent. Voila la pitié.
    \
        Haec ea est quam miles a me vi nunc eruptum venit. Terent. C'est celle là mesmes.
    \
        Vna haec spes est, vbi est, diu celari non potest. Terent. Voici tout mon reconfort, la chose, etc.
    \
        Hac re et omni te turba euolues, et illi gratum feceris. Terent. Par ainsi, En ce poinct, Par ce moyen.
    \
        - agedum, hoc mihi expedi. Terent. Ceci.
    \
        Hoc, Ablatiuus, pro Propter hoc. Plin. iun. Tamen hoc quod sedent, quasi debilitantur. Par ce qu'ils sont assiz.
    \
        Hoc pro Tanto, sequente Quo. Cic. D'autant plus que, etc.
    \
        Hoc, sequente Quod. Cic. Consilio vestro vtar libenter, et hoc libentius quod, etc. D'autant plus voluntiers que, etc.
    \
        - tum hoc alterum Id vero est, quod mihi puto palmarium. Terent. Cest autre.
    \
        Iam hoc aliud est quod gaudeamus, miles pellitur foras. Teren. Voici maintenant une autre chose.
    \
        Quid est quod tibi mea ars efficere hoc possit amplius? Terent. Plus que ceci, D'advantage.
    \
        Hoc aetatis. Plaut. Ne nauigarem tandem hoc aetatis senex. En cest aage ci.
    \
        Ad hoc aeui nunquam produntur. Plin. Jusques à cest aage ci.
    \
        Hoc biduum. Terent. Ces deux jours ci.
    \
        - crede hoc meae fidei, Dabit hic aliquam pugnam denuo. Terent. Croy moy de ceci, cestuy ci, etc.
    \
        Hoc est patrem esse, aut hoc est filium esse? Terent. Est ce ci le faict d'un pere, ou le faict d'un filz.
    \
        Hoc est signi, vbi primum poterit, se illinc subducet, scio. Terent. Ce signifie que, etc. Ceci nous monstre bien que si, etc.
    \
        In exilium, hoc est, in aliam ciuitatem. Cic. C'est à dire.
    \
        Idem hoc tu ais? Terent. Ce mesme.
    \
        - quid hoc hominis? Terent. Quelle sorte d'homme est ce là?
    \
        Hoc honoris mei causa suspice. Cic. Pour l'honneur de moy.
    \
        Hoc literularum exaraui. Cic. Ce peu de lettres.
    \
        Si hoc mentis habuissent. Quintil. S'ils eussent eu ce peu d'entendement.
    \
        Di boni, quid hoc morbi est? Terent. Quelle sorte de maladie est ce ci?
    \
        Qui hoc noctis a portu ingratis excitauit. Plau. Ceste nuict.
    \
        Edormiscam hoc villi. Terent. Ce vin que j'ay beu.
    \
        Hoc nisi fit, puerum vt tu videas, nihil mouentur nuptiae. Terent. Si ceci ne se faict.
    \
        P. Iam hoc opus est. Terent. Nous avons à faire de ceci tout à ceste heure.
    \
        Vigilabis lassus, hoc plus facies. Teren. Tu feras cela d'advantage.
    \
        - hoc primum in hac re praedico tibi, Quas credis esse has, non sunt verae nuptiae. Terent. Tout premierement, En premier lieu.
    \
        Hoc ecastor est, quod ille it ad coenam quotidie. Plautus. C'est la cause pourquoy, etc.
    \
        Hoc est quamobrem vitam amet. Plaut. Voici pourquoy, etc.
    \
        Hoc quid sit. Terent. Je ne scay que tu veulx dire par cela.
    \
        Hoc quid sit vereor. Terent. Je crains fort que ce peult estre.
    \
        Profecto hoc vere dicunt, si absis vspiam, aut Vbi si, etc. Terent. On dit bien vray, Il est bien vray ce qu'on dit.
    \
        Huius non faciam. Terent. Il ne m'en chault pas de ceci.
    \
        His legibus quum tu dare vis, cedo, nuptias adorna. Plaut. Par tel si et condition.
    \
        Vxorem his moribus dabit nemo. Terent. A homme qui soit de telles meurs.
    II.
        Hic, Aduerbium in loco. Terent. Ici où je suis.
    \
        Hic, pro Tum, Aduerbium temporis. Cic. Hic illi flentes rogare atque orare coeperunt. Lors, Alors.
    \
        Ita me di ament, Lycurgus posset hic ad nequitiam adducier. Plaut. En telle affaire.

    Dictionarium latinogallicum > hic

  • 49 lactesco

    lactesco, ĕre - intr. - [st2]1 [-] se convertir en lait, se changer en lait. [st2]2 [-] commencer à avoir du lait.    - au fig. - ut infantiae nostrae lactesceret sapientia tua, Aug. Conf. 7: afin que ta sagesse devînt le lait de notre enfance.
    * * *
    lactesco, ĕre - intr. - [st2]1 [-] se convertir en lait, se changer en lait. [st2]2 [-] commencer à avoir du lait.    - au fig. - ut infantiae nostrae lactesceret sapientia tua, Aug. Conf. 7: afin que ta sagesse devînt le lait de notre enfance.
    * * *
        Lactesco, lactescis, lactescere. Cic. Se convertir en laict.
    \
        Asinae praegnantes continuo lactescunt. Plin. Ont du laict.

    Dictionarium latinogallicum > lactesco

  • 50 mater

    mātĕr, tris, f. [st2]1 [-] mère. [st2]2 [-] mère (en parl. des animaux), femelle. [st2]3 [-] mère patrie, métropole. [st2]4 [-] souche mère, tronc de l'arbre. [st2]5 [-] nourrice. [st2]6 [-] déesse (mère: titre d’honneur donné à certaines déesses). [st2]7 [-] au plur. femmes, dames. [st2]8 [-] bonne mère, petite mère (appellation familière adressée à une femme âgée). [st2]9 [-] mère (celle qui produit), cause, source, origine.    - [gr]gr. μήτηρ, μητρός - dor. μάτηρ -- angl. mother.    - arch. dat. sing. arch. matre, CIL 1, 177; dat. plur. matris, Inscr. Grut. 90; matrabus, Inscr. Orell. 2089.    - soror ex matre, Caes. BG. 1, 18: soeur du côté maternel.    - quae matre Asteria est, Cic. Nat. 3, 46: qui a pour mère Astéria.    - matrem esse de aliquo, Ov. H. 9, 48: être rendue mère par qqn.    - simul matrem labare sensit, Ov.: dès qu'elle sentit son coeur maternel chanceler.    - jubemus te salvere, mater, Plaut.: nous te saluons, bonne mère.    - Flora mater, Lucr.: la déesse Flore.    - Vesta mater, Virg. G. 1, 498: auguste Vesta.    - Mater Magna, Cic. Sest. 56: la grande déesse, Cybèle.    - Mater, Virg. G. 4, 64: la grande déesse, Cybèle.    - apes mellis matres, Varr.: les abeilles qui produisent le miel.    - mater omnium bonarum artium sapientia est, Cic. Leg. 1, 58: la sagesse est la mère de tout ce qui est bon.    - voluptas, malorum mater omnium, Cic. Leg. 1, 47: la volupté, mère de tous les maux.    - similitudo est satietatis mater, Cic. Inv. 1, 76: la monotonie engendre la satiété.
    * * *
    mātĕr, tris, f. [st2]1 [-] mère. [st2]2 [-] mère (en parl. des animaux), femelle. [st2]3 [-] mère patrie, métropole. [st2]4 [-] souche mère, tronc de l'arbre. [st2]5 [-] nourrice. [st2]6 [-] déesse (mère: titre d’honneur donné à certaines déesses). [st2]7 [-] au plur. femmes, dames. [st2]8 [-] bonne mère, petite mère (appellation familière adressée à une femme âgée). [st2]9 [-] mère (celle qui produit), cause, source, origine.    - [gr]gr. μήτηρ, μητρός - dor. μάτηρ -- angl. mother.    - arch. dat. sing. arch. matre, CIL 1, 177; dat. plur. matris, Inscr. Grut. 90; matrabus, Inscr. Orell. 2089.    - soror ex matre, Caes. BG. 1, 18: soeur du côté maternel.    - quae matre Asteria est, Cic. Nat. 3, 46: qui a pour mère Astéria.    - matrem esse de aliquo, Ov. H. 9, 48: être rendue mère par qqn.    - simul matrem labare sensit, Ov.: dès qu'elle sentit son coeur maternel chanceler.    - jubemus te salvere, mater, Plaut.: nous te saluons, bonne mère.    - Flora mater, Lucr.: la déesse Flore.    - Vesta mater, Virg. G. 1, 498: auguste Vesta.    - Mater Magna, Cic. Sest. 56: la grande déesse, Cybèle.    - Mater, Virg. G. 4, 64: la grande déesse, Cybèle.    - apes mellis matres, Varr.: les abeilles qui produisent le miel.    - mater omnium bonarum artium sapientia est, Cic. Leg. 1, 58: la sagesse est la mère de tout ce qui est bon.    - voluptas, malorum mater omnium, Cic. Leg. 1, 47: la volupté, mère de tous les maux.    - similitudo est satietatis mater, Cic. Inv. 1, 76: la monotonie engendre la satiété.
    * * *
        Mater, matris, f. g. Cic. Mere.
    \
        Mater, nutricem aliquando significat. Plaut. Virgil. Nourrice, Mere nourrice.

    Dictionarium latinogallicum > mater

  • 51 oscitans

    oscĭtans, antis [st2]1 [-] part. présent de oscito. [st2]2 [-] indolent, négligent.    - Cic. Nat. 1, 72; Mil. 56.    - oscitans sapientia, Cic. de Or. 2, 144: sagesse paresseuse.
    * * *
    oscĭtans, antis [st2]1 [-] part. présent de oscito. [st2]2 [-] indolent, négligent.    - Cic. Nat. 1, 72; Mil. 56.    - oscitans sapientia, Cic. de Or. 2, 144: sagesse paresseuse.
    * * *
        Oscitans, pen. corr. oscitantis, Participium. Cicero. Baaillant de sommeil.
    \
        Oscitans. Terent. Qui ne pense, et ne se soulcie de rien, Negligent.
    \
        Oscitans Epicurus. Cic. Negligent, Nonchalant.

    Dictionarium latinogallicum > oscitans

  • 52 perhibeo

    perhĭbĕo, ēre, bŭi, bĭtum [per + habeo] - tr. - [st1]1 [-] présenter, fournir.    - sine eo, quem Caecilius suo nomine perhiberet, Cic. Att. 1, 1, 4: sans celui que Cécilius devait présenter comme son mandataire.    - perhibere exemplum, Plin. 7, 93: fournir un exemple.    - perhibere testimonium Varr. R. 2, 5, 1: fournir un témoignage. [st1]2 [-] attribuer.    - alicui rei palmam perhibere, Plin. 31, 80: donner la préférence à une chose. --- cf. 29, 138, etc.    - perhibere vim herbae, Plin.: attribuer une propriété à une herbe. [st1]3 [-] rapporter, raconter.    - ut Graii perhibent, Virg. En. 8, 135: comme le rapportent les Grecs. --- cf. Plaut. Cist. 66.    - perhibent + prop. inf. Catul. 64, 76: on rapporte que. --- cf. Pacuv. Tr. 104.    - passif pers. (Romulus) perhibetur tantum ceteris praestitisse, ut... Cic. Rep 2, 4: (Romulus), à ce qu'on rapporte, surpassa tous les autres à tel point que...    - cf. Cic. Tusc. 1, 28 ; Plaut. St. 2, 5; Trin. 692. [st1]4 [-] mettre en avant, citer, nommer.    - nec minus est Spartiates Agesilaus ille perhibendus, Cic. Fam. 5, 12, 7: et il ne faut pas moins citer cet illustre Spartiate Agésilas.    - avec deux accus. vatem hunc perhibebo optimum, Cic. poet. Div. 2, 12: je l'appellerai un excellent devin. --- cf. Enn. An. 23 ; 149.    - passif pers. sophiam sapientia quae perhibetur, Enn An. 227: la sagesse qu'on appelle sapience. --- cf. Plaut. d. Gell 7, 7. 3.
    * * *
    perhĭbĕo, ēre, bŭi, bĭtum [per + habeo] - tr. - [st1]1 [-] présenter, fournir.    - sine eo, quem Caecilius suo nomine perhiberet, Cic. Att. 1, 1, 4: sans celui que Cécilius devait présenter comme son mandataire.    - perhibere exemplum, Plin. 7, 93: fournir un exemple.    - perhibere testimonium Varr. R. 2, 5, 1: fournir un témoignage. [st1]2 [-] attribuer.    - alicui rei palmam perhibere, Plin. 31, 80: donner la préférence à une chose. --- cf. 29, 138, etc.    - perhibere vim herbae, Plin.: attribuer une propriété à une herbe. [st1]3 [-] rapporter, raconter.    - ut Graii perhibent, Virg. En. 8, 135: comme le rapportent les Grecs. --- cf. Plaut. Cist. 66.    - perhibent + prop. inf. Catul. 64, 76: on rapporte que. --- cf. Pacuv. Tr. 104.    - passif pers. (Romulus) perhibetur tantum ceteris praestitisse, ut... Cic. Rep 2, 4: (Romulus), à ce qu'on rapporte, surpassa tous les autres à tel point que...    - cf. Cic. Tusc. 1, 28 ; Plaut. St. 2, 5; Trin. 692. [st1]4 [-] mettre en avant, citer, nommer.    - nec minus est Spartiates Agesilaus ille perhibendus, Cic. Fam. 5, 12, 7: et il ne faut pas moins citer cet illustre Spartiate Agésilas.    - avec deux accus. vatem hunc perhibebo optimum, Cic. poet. Div. 2, 12: je l'appellerai un excellent devin. --- cf. Enn. An. 23 ; 149.    - passif pers. sophiam sapientia quae perhibetur, Enn An. 227: la sagesse qu'on appelle sapience. --- cf. Plaut. d. Gell 7, 7. 3.
    * * *
        Perhibeo, perhibes, pen. cor. perhibui, perhibere. Colum. Dire et affermer.
    \
        - pulmo enim (Quod perhibent) prius venisset, quam tu aduenisti mihi. Plaut. Comme on dict.
    \
        Nusquam perhibentur blandiores gentium. Plaut. On ne dict point, ou Il n'est point mention qu'il y en ait nulle part de plus courtoises.
    \
        Persarum montes qui esse aurei perhibentur. Plaut. Qu'on dict estre tout d'or.
    \
        Si vos vultis perhiberi probos. Terent. Si vous voulez estre dicts gents de bien.
    \
        Cum quibus (vt perhibent) ausa est contendere. Cic. Comme on dict.
    \
        Bene qui coniiciet, vatem hunc perhibebo optimum. Cic. Je diray qu'il est, etc.
    \
        Perhibere, Donner. Plautus, - cur ego vestem, Aurum, atque ea quibus est vobis vsui, perhibeo?
    \
        Testimonium perhibere. Plin. iunior. Donner ou Porter tesmoignage.
    \
        Vt verba perhibes, me periisse praedicas. Plautus. A t'ouir parler, c'est faict de moy, Selon les parolles que tu dis, Selon ton dire.
    \
        Honorem perhibere. Plin. Porter honneur.

    Dictionarium latinogallicum > perhibeo

  • 53 praeceptrix

    praeceptrix, icis, f. celle qui enseigne, maîtresse.    - sapientiâ praeceptrice, Cic.: à l'école de la sagesse.
    * * *
    praeceptrix, icis, f. celle qui enseigne, maîtresse.    - sapientiâ praeceptrice, Cic.: à l'école de la sagesse.
    * * *
        Praeceptrix, Verbale, foe. gen. Cic. Celle qui enseigne et instruit.

    Dictionarium latinogallicum > praeceptrix

  • 54 sanitas

    sānĭtās, ātis, f. [sanus] [st1]1 [-] santé [du corps et de l'esprit].    - sapientia sanitas est animi, Cic.: la sagesse est la santé de l'âme.    - Cic. Tusc. 3, 9 ; 4, 30. [st1]2 [-] raison, bon sens.    - ad officium sanitatemque reducere, Cic. Verr. 2, 98: ramener au devoir et au bon sens.    - dubiae sanitatis esse, Plin. Ep. 6, 15, 3: n'avoir pas tout son bon sens.    - ad sanitatem se convertere, Cic. Sull. 17: revenir à la raison, s'amender.    - ad sanitatem revocare, Hirt.: ramener au bon sens, ramener au devoir.    - de sanitate ac mente deturbare, Cic. Pis. 20, 46: faire perdre le bon sens.    - ad sanitatem redire (reverti): revenir à de meilleurs sentiments, revenir à la raison, s'amender. [st1]3 [-] rhét. santé du style = pureté, correction, bon goût.    - Cic. Br. 51; 278 ; 284 ; Opt. 8; Quint. 12, 10, 15; cf. Tac. Or. 23; 25. [st1]4 [-] bon état (des choses), solidité; exactitude.    - sanitas victoriae, Tac. H. 2, 28: victoire solide, solidité de la victoire.    - sanitas metri, Macr.: exactitude de la mesure. [st1]5 [-] (c. sanatio) guérison.    - nihil aeque sanitatem impedit quam remediorum crebra mutatio, Sen. Ep. 1, 2, 3: rien n'entrave autant la guérison que le changement fréquent de remèdes.    - in medio plateae ejus lignum vitae per menses singulos reddens fructum suum, et folia ligni ad sanitatem gentium, Hier. Ep. 120, 9: au milieu de la place, il y avait un arbre de vie, donnant des fruits chaque mois et dont les feuilles servaient à la guérison des nations.
    * * *
    sānĭtās, ātis, f. [sanus] [st1]1 [-] santé [du corps et de l'esprit].    - sapientia sanitas est animi, Cic.: la sagesse est la santé de l'âme.    - Cic. Tusc. 3, 9 ; 4, 30. [st1]2 [-] raison, bon sens.    - ad officium sanitatemque reducere, Cic. Verr. 2, 98: ramener au devoir et au bon sens.    - dubiae sanitatis esse, Plin. Ep. 6, 15, 3: n'avoir pas tout son bon sens.    - ad sanitatem se convertere, Cic. Sull. 17: revenir à la raison, s'amender.    - ad sanitatem revocare, Hirt.: ramener au bon sens, ramener au devoir.    - de sanitate ac mente deturbare, Cic. Pis. 20, 46: faire perdre le bon sens.    - ad sanitatem redire (reverti): revenir à de meilleurs sentiments, revenir à la raison, s'amender. [st1]3 [-] rhét. santé du style = pureté, correction, bon goût.    - Cic. Br. 51; 278 ; 284 ; Opt. 8; Quint. 12, 10, 15; cf. Tac. Or. 23; 25. [st1]4 [-] bon état (des choses), solidité; exactitude.    - sanitas victoriae, Tac. H. 2, 28: victoire solide, solidité de la victoire.    - sanitas metri, Macr.: exactitude de la mesure. [st1]5 [-] (c. sanatio) guérison.    - nihil aeque sanitatem impedit quam remediorum crebra mutatio, Sen. Ep. 1, 2, 3: rien n'entrave autant la guérison que le changement fréquent de remèdes.    - in medio plateae ejus lignum vitae per menses singulos reddens fructum suum, et folia ligni ad sanitatem gentium, Hier. Ep. 120, 9: au milieu de la place, il y avait un arbre de vie, donnant des fruits chaque mois et dont les feuilles servaient à la guérison des nations.
    * * *
        Sanitas, pen. corr. sanitatis. Quintil. Santé.
    \
        Ad sanitatem redire. Cic. Retourner à son bon sens.

    Dictionarium latinogallicum > sanitas

  • 55 sordidus

    sordĭdus, a, um [sordes] [st1]1 [-] sale, malpropre, crasseux, sordide, d'un aspect repoussant, d'un aspect terne; mal vêtu, négligé (en signe de deuil).    - sordidus amictus, Virg.: manteau sale.    - sordida rura, Virg.: champs incultes.    - sordido in loco sedere, V.-Max. 9: être à la selle.    - sordidus fumus, Hor.: noire fumée.    - puer lippus, sordidissimis dentibus, Petr. 64: c'était un garçon chassieux, aux dents dégoûtantes.    - nunc in squalore et sordibus, confectus morbo, Cic.: maintenant en habit de deuil, épuisé par la maladie.    - saepe est etiam sub palliolo sordido sapientia, Caecil. ap. Cic. Tusc. 3: souvent on trouve la sagesse sous un manteau sordide. [st1]2 [-] de basse condition, bas, humble.    - ut quisque sordidissimus videbitur, ita libentissime severitate judicandi sordes suas eluet, Cic.: plus [on] = un juge paraîtra de basse condition, plus volontiers [on] = il lavera cette infériorité par la sévérité de son jugement. [st1]3 [-] grossier, commun, sans valeur, bas, insignifiant, misérable, vil (de caractère), ignoble, honteux.    - familiae sordidissima pars, Petr. 132: la lie de ses esclaves.    - pecuniam praeferre amicitiae sordidum existimare, Cic. Lael.: penser que c'est chose vile de mettre l'argent au-dessus de l'amitié.    - sordidum perjurium, Phaedr. 4: parjure honteux.    - Virtus, repulsae nescia sordidae, Hor.: la vertu ne connaît pas la honte de l'échec.    - cum quibus comparari sordidum sit, Cic.: auxquels ce serait un affront d'être comparé.    - sordida verba, Quint.: expressions triviales. [st1]4 [-] avare, chiche, sordide.
    * * *
    sordĭdus, a, um [sordes] [st1]1 [-] sale, malpropre, crasseux, sordide, d'un aspect repoussant, d'un aspect terne; mal vêtu, négligé (en signe de deuil).    - sordidus amictus, Virg.: manteau sale.    - sordida rura, Virg.: champs incultes.    - sordido in loco sedere, V.-Max. 9: être à la selle.    - sordidus fumus, Hor.: noire fumée.    - puer lippus, sordidissimis dentibus, Petr. 64: c'était un garçon chassieux, aux dents dégoûtantes.    - nunc in squalore et sordibus, confectus morbo, Cic.: maintenant en habit de deuil, épuisé par la maladie.    - saepe est etiam sub palliolo sordido sapientia, Caecil. ap. Cic. Tusc. 3: souvent on trouve la sagesse sous un manteau sordide. [st1]2 [-] de basse condition, bas, humble.    - ut quisque sordidissimus videbitur, ita libentissime severitate judicandi sordes suas eluet, Cic.: plus [on] = un juge paraîtra de basse condition, plus volontiers [on] = il lavera cette infériorité par la sévérité de son jugement. [st1]3 [-] grossier, commun, sans valeur, bas, insignifiant, misérable, vil (de caractère), ignoble, honteux.    - familiae sordidissima pars, Petr. 132: la lie de ses esclaves.    - pecuniam praeferre amicitiae sordidum existimare, Cic. Lael.: penser que c'est chose vile de mettre l'argent au-dessus de l'amitié.    - sordidum perjurium, Phaedr. 4: parjure honteux.    - Virtus, repulsae nescia sordidae, Hor.: la vertu ne connaît pas la honte de l'échec.    - cum quibus comparari sordidum sit, Cic.: auxquels ce serait un affront d'être comparé.    - sordida verba, Quint.: expressions triviales. [st1]4 [-] avare, chiche, sordide.
    * * *
        Sordidus, pen. corr. Adiectiuum. Cic. Ord et sale.
    \
        Color sordidus. Colum. Vilaine, et qui ne se trouve pas belle.
    \
        Sordidus homo. Cic. Un pincemaille qui n'ha esgard qu'à amasser argent, Qui fait toutes choses viles pour argent.
    \
        Sordido loco natus. Liuius. D'un pere qui est d'ord et vilain mestier.
    \
        Cupido sordidus. Horat. Avarice, Convoitise.
    \
        Lingua sordida. Tibul. Menteuse, Parjure.
    \
        Sordidum consilium. Cic. Corrompu.

    Dictionarium latinogallicum > sordidus

  • 56 truncus

    [st1]1 [-] truncus, a, um: - [abcl][b]a - tronqué, mutilé, rogné, dont il ne reste qu'un tronc, privé d'une de ses parties; écourté, défectueux, incomplet, imparfait. - [abcl]b - détaché, retranché, coupé, dépouillé.[/b]    - trunca nemora, Stat. Th. 4, 455: bois dépouillés de leurs feilles.    - vultus naribus auribusque, Mart. 2, 83, 3: tête amputée des oreilles.    - cornu trunca a fronte revellit, Ov. M. 9: il arracha la corne de mon front désormais mutilé.    - trunca quaedam ex Menandro, Gell.: quelques fragments de Ménandre. [st1]2 [-] truncus, i, m.: - [abcl][b]a - tronc (d'arbre ébranché). - [abcl]b - buste, tronc (d'un homme); corps mutilé. - [abcl]c - fût (d'une colonne). - [abcl]d - dé (d'un piédestal). - [abcl]e - morceau, fragment. - [abcl]f - homme stupide, bûche.[/b]    - trunci arborum, Liv.: troncs d'arbres.    - quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia? Cic. Nat. 1, 30, 84: comment pourrait-il y avoir de la sagesse dans un lourdaud de ce genre?
    * * *
    [st1]1 [-] truncus, a, um: - [abcl][b]a - tronqué, mutilé, rogné, dont il ne reste qu'un tronc, privé d'une de ses parties; écourté, défectueux, incomplet, imparfait. - [abcl]b - détaché, retranché, coupé, dépouillé.[/b]    - trunca nemora, Stat. Th. 4, 455: bois dépouillés de leurs feilles.    - vultus naribus auribusque, Mart. 2, 83, 3: tête amputée des oreilles.    - cornu trunca a fronte revellit, Ov. M. 9: il arracha la corne de mon front désormais mutilé.    - trunca quaedam ex Menandro, Gell.: quelques fragments de Ménandre. [st1]2 [-] truncus, i, m.: - [abcl][b]a - tronc (d'arbre ébranché). - [abcl]b - buste, tronc (d'un homme); corps mutilé. - [abcl]c - fût (d'une colonne). - [abcl]d - dé (d'un piédestal). - [abcl]e - morceau, fragment. - [abcl]f - homme stupide, bûche.[/b]    - trunci arborum, Liv.: troncs d'arbres.    - quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia? Cic. Nat. 1, 30, 84: comment pourrait-il y avoir de la sagesse dans un lourdaud de ce genre?
    * * *
    I.
        Truncus, trunci, m. g. Columel. Le tronc ou la fleche ou la tige d'un arbre, ou autre chose, Une tronche.
    \
        Syncerus truncus. Ouid. Entier.
    II.
        Truncus, Adiectiuum. Colu. Qui est tronqué et coupé, Trenché.
    \
        Animalia trunca pedum. Virgil. Qui n'ont point de pieds.
    \
        Corpus truncum. Seneca. A qui on a arraché ou crevé les yeuls.
    \
        Nares truncae inhonesto vulnere. Virgil. Quand quelqu'un est enasé.
    \
        Sermo truncus. Stat. Imparfaict.
    \
        Tempora trunca. Ouid. Teste à qui on a arraché les cornes.
    \
        Vultus truncus. Stat. Une teste d'homme coupee.

    Dictionarium latinogallicum > truncus

  • 57 antecello

    ante-cello, ere, eig. hervorragen; dah. übtr., jmd. od. etw. überragen, vor jmd. od. etw. sich auszeichnen, jmd. od. etw. übertreffen, m. Dat. pers. u. Ang. worin? durch in m. Abl. od. wodurch? durch bl. Abl., a) v. leb. Wesen, qui quā re homines bestiis praestent, ea in re hominibus ipsis antecellat, Cic.: ceteris eloquentiā, Cic. fr.: omnibus ingenii gloriā, Cic.: sanctitate vitae omnibus principibus, Capitol. – m. Acc. pers. u. Ang. wodurch? durch Abl., longe omnes mortales sapientiā, Sen.: omnes fortunā, Tac.: constantiā victoriae gloriam, Val. Max. – m. bl. Acc. pers., omnes, Plin. 8, 174. – m. bl. Ang. wodurch? durch Abl., militari laude, Cic.: humanitate, sapientiā, integritate, Cic. – im Passiv, qui omnibus his rebus antecelluntur, Cornif. rhet. 2, 48. – v. Lebl., m. Dat., duae aedes sacrae, quae longe ceteris antecellant, Cic. Verr. 4, 118: omnis sensus hominum multo antecellit sensibus bestiarum, Cic. de nat. deor. 2, 145: dicendi consuetudo longe et multum isti vestrae exercitationi ad honorem antecellit, Cic. Muren. 29 (wo die Hdschrn. antecellet). – zugl. m. bl. Abl. wodurch? quae (causa) magnitudine iniuriae et re fere criminibus ceteris antecellet, Cic. Verr. 3, 10.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > antecello

  • 58 colloco

    col-loco, āvī, ātum, āre (con u. loco), einem Ggstde. seinen Platz geben, seinen Platz anweisen, I) im allg., wo Platz nehmen lassen, wo ausstellen, niederstellen, niedersetzen, niederlegen, wo hinstellen, hinsetzen, hinlegen, im Zshg. auch bl. stellen, jetzen, legen, 1) eig.: a) übh.: α) lebl. Objj.: saxa atque materiam disponere collocareque, Quint. 7. praef. § 1: armamenta, an den Mastbaum hängen, Liv. 33, 48, 8: sidera (am Himmel), Cic. Tim. 30: lecticas, Cic. Phil. 5, 18. – m. dopp. Acc., eam materiam conversam ad hostem collocabat, Caes. b. G. 3, 29, 1. – m. Advv. wie? columnas neque recte neque e regione, Cic. ad Q. fr. 3, 1, 1. § 2: tabulas et signa propalam, Cic. de or. 1, 160: sellam curulem perverse, Suet. Galb. 18, 3. – m. Advv. wo? ubi tigna collocentur, Caes. b. c. 2, 10, 3. – m. in u. Akk.: in tabernam vasa et servos, Plaut. Men. 986. – m. in u. Abl., suo quidque in loco, Cic. de or. 1, 162: magni ponderis saxa et praeacutas trabes in muro, Caes. b. G. 2, 29, 3: trabes directas in solo, ibid. 7, 23, 1: tabulas bene pictas in bono lumine, Cic. Brut. 261: u. (im Bilde) benefacta in luce, nicht unter den Scheffel stellen, Cic. Tusc. 2, 64: alqd in conspectu quodam modo, Quint. 7, 1, 4. – m. a. Praepp., alqd ad ignem, Vitr. 1, 6, 2: onerarias naves ordine duplice ad ancoras, Suet. Cal. 19, 1: simulacrum Victoriae ante ipsam Minervam, Caes.
    ————
    b. c. 3, 105, 2: fasces stramentorum ac virgultorum ante aciem, Hirt. b. G. 8, 15, 5: epistulam inter tuniculam ac strofium, Turpil. com. 197: lecticam pro tribunali, Suet. Aug. 33, 1: alqd iuxta sedentem hominem, Cels. 6, 9: super genua sua coxas alcis, Cels. 7, 26. no. 2: totas tunicas extra scrotum, Cels. 7, 21. no. 2: testiculum super ventrem cum duabus suis tunicis, Cels. 7, 19. – m. bl. Abl., oculos pennis, auf das Gefieder fetzen, Ov. met. 1, 723: similes notas quinto quoque loco, Cornif. rhet. 3, 31. – β) leb. Objj., sowohl aufstellen, eos (sie = ihre Statuen) in illo loco atque in rostris, Cic. Sest. 83. – als setzen, stellen, legen, sich setzen (legen, lagern) lassen, sitzen (liegen) lassen, puellulam, Catull. 61, 188: iubeo hominem tolli et conlocari et confoveri, Afran. com. 143 sq. – m. dopp. Acc., alqm aut pronum aut supinum, Cels. 8, 20. § 20. – m. in u. Akk. od. Abl., se in arborem, Plaut. aul. 706: alqm in ventrem, in latus, Cels. 7, 27; 8, 20: se in locum celsum, Acc. tr. 437: se in sedes regias, Liv. Andr. tr. 10: alqm in lectum, Ter. eun. 593 (gegen cod. B mit den übrigen Hdschrn.): alqm in lecto, Cels. 5, 26. no. 25: alqm in lecto suo, Cic. de rep. 1, 17: alqm in medio lecto, in imo lecto, Sen. de const. sap. 10, 2: alqm in conclavi, Cels. 7, 29: alqm in cubili, Cic. Tusc. 2, 39: hominem od. corpus in sedili, Cels. 8, 12 u. 15: alqm in loco tepido, Cels. 8, 4: alqm suis manibus in curru, Cic. Rosc.
    ————
    Am. 98: cuius et parentis sui manibus in navi tuta ac fideli collocatus (gebracht), Cic. Planc. 97: corpus (Augusti) in vestibulo domus, niedersetzen (ausstellen), Suet. Aug. 100, 2: u. so reliquias eius in hortis Domitiae, Capit. Anton. Pius 5, 1. – m. a. Praepp., alqm super se, Suet. Aug. 43, 4: alqm super pulpitum, Suet. Cal. 54, 2: alqm infra se, Suet. Cal. 24, 1: alqm iuxta se latere dextro, Suet. Ner. 13, 2: alqm iuxta se in sella, Eutr. 4, 7: alqos circa se, Suet. Tit. 9, 2: u. (zugl. m. dopp. Acc.) alqm resupinum super subsellium aut lectum, Cels. 7, 26: alqm super id scamnum aut pronum aut supinum aut in latus, Cels. 8, 20. – m. bl. Abl. wo? hominem loco calido, Cels. 5, 27. no. 3: homo collocatur alto sedili, medicus autem humiliore adversus, Cels. 8, 10, 2. – m. Abl. wie? corpus alio quo modo collocatum est, Cels. 7, 18: tum is super duorum genua eodem modo collocatur, Cels. 7, 26. no. 2: collocari quoque membrum quod ictum est ratione certā debet, Cels. 5, 26. no. 28. – b) als milit. t. t., aufstellen, α) lebl. Objj.: impedimenta, Liv. 44, 37, 1: currus ita, ut etc., Caes. b. G. 4, 33, 2: impedimenta in tumulo quodam, Caes. b. G. 6, 8, 3: post eas (legiones) totius exercitus impedimenta, Caes. b. G. 2, 19, 3: naves Rhodias in dextro cornu, Auct. b. Alex. 14, 1: tormenta quibusdam locis contra facillimos descensus, aufpflanzen, Hirt. b. G. 8, 40, 4: u. so ballistas scorpionesque ante frontem
    ————
    castrorum contra oppidum, Auct. b. Afr. 56, 2. – β) leb. Objj.: certa subsidia, Caes. b. G. 2, 22, 1: praesidia, Sall. Cat. 45, 2: aciem triplicem, Auct. b. Afr. 81, 1. – m. in u. Abl., praesidia in litore, Nep. Hann. 11, 4, od. in angustiis, Caes. b. c. 1, 65, 4: duas legiones et omnia auxilia in summo iugo, Caes. b. G. 1, 24, 2: equitem in utroque cornu, Frontin. 2, 3, 20: milites in muro custodiae causā, Caes. b. c. 1, 28, 3: insidias bipertito in silvis, Caes. b. G. 5, 32, 1: pedestres copias in convalle in insidiis, Caes. b. G. 3, 20, 4: in cella Concordiae armatos, latrones, sicarios, Cic. Phil. 5, 18. – m. a. Praepp., equitatum omnem ab lateribus extra fossam, Auct. b. Alex. 38, 3: alci insidias ante fundum suum, Cic. Mil. 27: in prima acie ante signa elephantos, Liv. 27, 48, 5: certos apud latera, Sall. hist. fr. inc. 53 (19): legionem in occulto citra flumen, Frontin. 1, 6, 2: copias in statione pro castris, Caes. b. G. 5, 15, 3: pro vallo legiones instructas, Hirt. b. G. 8, 15, 3: post terga peditum equitatum, Frontin. 2, 5, 37: legiones propius Armeniam, Tac. ann. 13, 7. – m. bl. Abl., eos eodem loco in acie (in Schl.), Caes. b. c. 2, 33, 4: armatos in praesidiis (auf milit. Posten) multis locis (an v. O.), Cic. Phil. 1, 25: certis locis cum ferro homines, Cic. Caecin. 41: quod quo loco collocati fuerant, non potuissent videre, Cic. Cael. 65. – m. Ang. gegen wen? cohortes legionarias quattuor advorsum pedites hostium, Sall.
    ————
    Iug. 51, 3. – m. Ang. wozu? alqm ad hanc rem, Cic. Cael. 64: alqm ad Cn. Pompeium interimendum, Cic. Pis. 28; vgl. Cic. Mil. 18.
    2) übtr.: a) übh. wohin stellen, setzen, legen, multa in pectore suo conlocare oportet, er muß viele Dinge im Kopfe haben, Plaut. Pers. 8: vide, causam illorum superiore collocarit ne loco, Lucil. sat. 16, 97: res eae, quae agentur aut dicentur, suo loco collocandae, Cic. de off. 1, 142: in animis ego vestris omnes triumphos meos, omnia ornamenta honoris condi et collocari volo, wünsche ich treu bewahrt zu wissen, Cic. Cat. 3, 26: omnium longitudinum et brevitatum in sonis sicut acutarum graviumque vocum iudicium ipsa natura in auribus nostris collocavit, Cic. or. 173. – b) in einen Zustand, Verhältnis, in eine Lage bringen, versetzen, se in opus, Plaut. Vid. fr. 2, 20 St.: in otium, Plaut. merc. 553: alqm in soporem (in den Todesschlaf), Plaut. Amph. 304: rem alcis in tuto, sicher stellen, Ter. heaut. 689 u. 695: famam in tuto, Quint. 12, 11, 7: alqm in tuto, Cic. har. resp. 53. – c) etw. in etw. od. jmd. setzen, auf etw. od. jmd. bauen, beruhen lassen, non modo in causa, verum in aliquo honesto praesidio aut in alicuius eloquentia aut gratia spem aliquam, Cic. I. Verr. 9: in alqo magnam spem dignitatis suae, Cic. de or. 1, 25: spem salutis in fuga, Auct. b. Alex. 29, 5: omnes bene vivendi rationes in virtute, Cornif. rhet. 4, 24: omnia sunt colloca-
    ————
    ta in usu cotidiano, in congressione hominum atque in foro, alles beruht auf usw., Cic. de or. 1, 192. – d) eine Zeit od. eine Tätigkeit auf etwas verwenden, gerichtet sein lassen, adulescentiam suam in amore atque in voluptatibus, Cic. Cael. 39: omne suum studium in doctrina et sapientia, Cic. ad Q. fr. 1, 1, 10. § 29. – refl. se coll. in alqa re, sich auf etw. legen, einer Sache sich hingeben, totum se coll. in alqa re, sich in etw. vertiefen, palam sese in meretricia vita, Cic. Cael. 49: totum se in cognitione et scientia, Cic. de off. 1, 158: totum se in optimo vitae statu exquirendo, Cic. Tusc. 5, 2. – e) schriftl. anbringen, beibringen, de cuius moderatione atque sapientia in prioribus libris satis collocavi, Tac. ann. 6, 27.
    II) insbes.: 1) eig.: a) lebl. Objj.: α) in einer gewissen Ordnung aufstellen, aufrichten, errichten, anlegen, aufschlagen, statuam, Quint. 7. pr. § 2: signum (lovis), Cic. Cat. 3, 21: tu (Libertam deam) domi meae conlocasti, Cic. de domo 102: aedificia, Hermog. dig. 1, 1, 5: moenia, Vitr. 1, 5, 1: sedes ac domicilium, Cic. Verr. 2, 6. – m. Adv. (wo?), illa pars litoris, ubi iste castra luxuriae collocarat, Cic. Verr. 5, 96. – m. in u. Abl., tabernaculum sibi in campo Martio, Cic. Pis. 61: in ipso aditu atque ore portus tabernacula carbaseis velis intenta, Cic. Verr. 5, 30 u. (im Bilde) in una philosophia quasi tabernaculum vitae suae, Cic. de or. 3, 77. – m. a. Praepp.,
    ————
    oppidum ad eius regionem et partem castrorum collocatum (gelegen), Auct. b. Afr. 68, 1: tribunal suum iuxta C. Trebonii, praetoris urbani, sellam, Caes. b. c. 3, 20, 1. – m. bl. Abl., castella locis idoneis, Auct. b. Alex. 61, 5. – β) eine Kleidung zurechtlegen, ordnen, chlamydem, ut pendeat apte, Ov. met. 2, 734. – γ) ein Glied einrichten, coxam parum apte, Plin. ep. 2, 1, 5: maxillam in sedem suam, Cels. 8, 7. – b) leb. Wesen: α) eine Pers. irgendwo einsetzen, einlegen, unterbringen, einquartieren, ihren Sitz (Wohnsitz) nehmen lassen od. anweisen, ansiedeln, wohin verlegen, versetzen, stationieren, comites eius apud ceteros hospites, Cic. II. Verr. 1, 63: se Athenis, sich niederlassen, Cic. de fin. 5, 2, 4: regem Ptolemaide aut aliquo propinquo loco, Cic. ep. 1, 7, 4: in eius tetrarchia unum ex Graecis comitibus suis, Cic. Phil. 2, 94: Herculem in concilio caelestium, Cic. de off. 3, 5, 25: alqm inter astra, Schol. Bern. ad Verg. georg. 1, 33. p. 848: inter sidera, Hyg. astr. 2, 4 u. 2, 13. Serv. Verg. Aen. 1, 28: inter astra caprae figurā memoriae causā, Hyg. astr. 2, 13: scherzh., strumae ab ore improbo demigrarunt et aliis iam se locis collocarunt (haben sich einlogiert, festgesetzt), Cic. Vat. 39. – Boios ibi, Caes. b. G. 7, 9, 6: Boios in finibus suis, Caes. b. G. 1, 28, 5: gentem Allobrogum in vestigiis huius urbis atque in cinere deflagrati imperii, Cic. Cat. 4, 12: Suebos in proximis Rheno agris, Suet.
    ————
    Aug. 21: colonias idoneis in locis, Cic. agr. 2, 73: multitudinem in agris, Nep. Milt. 2, 1: Ubios super ipsam Rheni ripam, Tac. Germ. 28 extr.: quo bello XL captivorum milia ex Germania transtulit et supra Rhenum in Gallia collocavit, Eutr. 7, 9: veteranos municipalibus agris, Suet. Aug. 13, 3: im Bilde, Socrates philosophiam devocavit e caelo et in urbibus collocavit, Cic. Tusc. 5, 10. – als milit. t. t., wo stationieren, hinlegen, einquartieren, Quartier nehmen lassen, ibi praesidium, Caes. b. G. 1, 38, 7: ibi legiones XIV et VI, Hirt. b. G. 8, 4, 3: exercitum in provinciam, quae proxima est Numidiae hiemandi causā, Sall. Iug. 61, 2: quattuor legiones in Belgio, Hirt. b. G. 8, 46, 4: exercitum in hibernis, Caes. b. G. 5, 24, 1: exercitum in (bei) Aulercis Lexoviisque in hibernis, Caes. b. G. 3, 29, 3: legionem non longe a finibus Aeduorum in finibus Biturigum, Hirt. b. G. 8, 2, 1: Gaium Fabium legatum et L. Minucium Basilum cum legionibus duabus in Remis, Caes. b. G. 7, 70, 5: singulas cohortes Puteolis et Ostiae, Suet. Claud. 25, 2: classem Miseni, Suet. Aug. 49, 1. – β) jmd. in ein Besitztum einsetzen, einweisen, alqm in aedibus suis, Cic. de dom. 100: alqm in patrimonio suo, Cic. Phil. 13, 12: familiam suam in possessione praediorum eius, seine F. von ihren Gütern Besitz ergreifen lassen, Cic. Flacc. 72: alqm in maiorum suorum regno, Cic. de or. 3, 126. – 2) übtr.: a) in irgend eine
    ————
    Stellung einsetzen, setzen, unter eine Klasse u. dgl. versetzen, alqm in amplissimo statu, Cornif. rhet. 4, 23: alqm hoc in gradu (dignitatis), Cic. Acad. 2, 16: alqm in amplissimo consilio et in altissimo gradu dignitatis, Cic. post red. in sen. 2: alqm in sede ac domo atque in re publica, jmdm. Haus u. Hof u. eine Stellung im Staate geben, Cic. parad. 3, 25: in quibus tuas virtutes consecratas et in deorum numero collocatas vides, in denen du deine Verdienste ganz vergöttert siehst, Cic. ad Q. fr. 1, 1, 10. § 31: m. dopp. Acc., quos centuriones pugnaces et lacer tosos (als streitsüchtige u. handfeste Z.) inter militorum et mimarum greges collocavit, Cic. Phil. 8, 26. – b) ein Mädchen als Frau, in den Ehestand einsetzen, anbringen, verheiraten, alqam in matrimonium, Cic. de div. 1, 104. Marc. dig. 23, 2, 19: alqam alci in matrimonium, Gaius inst. 2. § 235 u. 238: alqam in matrimonio, Scaevol. dig. 26, 1, 77 (79). § 1: alqam in matrimonio stabili et certo, Cic. Phil. 2, 44: virgines in amplissimarum familiarum matrimoniis, Cic. de rep. 1, 12: alqam nuptui, Hyg. fab. 257: alqam in dignam se condicionem, Plaut. trin. 159: alqam sine dote nuptum, Plaut. trin. 735: alqam nuptum intra legitimum tempus, Ulp. dig. 3, 2, 11. § 1: alqam alci nuptum, Paul. dig. 23, 2, 59: sororem ex matre et propinquas suas nuptum in alias civitates, Caes. b. G. 1, 18, 7: filiam minorem nuptum (al. nuptui) in dimidia parte re-
    ————
    liqui agri, Col. 4, 3, 6: u. bl. coll. alcis filio filiam suam, Cic. Brut. 98: alci virginem filiam, Nep. Att. 19, 4: alci filiam, Tac. Agr. 9: alci uxorem suam, Suet. Caes. 21: matrem in Biturigibus homini nobilissimo, Caes. b. G. 1, 18, 6: u. bl. coll. filiam, Tac. ann. 4, 39. Iustin. 9, 6, 2; u. im Passiv, cum virgo amici nubilis propter paupertatem collocari non posset, Nep. Epam. 3, 5: ut filiae eius de communi aerario dotibus datis collocarentur, Nep. Arist. 3, 3. – c) lebl. Objj.: α) ( als t. t., der Geschäftsspr.) Geld usw. auf etw. (bes. auf Ländereien) anlegen, anbringen, unterbringen, in etw. stecken, dotem in eo fundo, Cic. Caecin. 11: duas patrimonii partes in solo, Suet. Tib. 48, 1: duas fenoris partes in agris per Italiam, Tac. ann. 6, 17: pecuniam in praediis c., Cic. Caecin. 16: pecunias levioribus usuris mutuatum graviore fenore c., Suet. Aug. 39: pecunias suas in emptiones praediorum, Gaius dig. 17, 1, 2. § 6: pecuniam idoneis nominibus, Marc. dig. 35, 2, 89: pecunias magnas collocatas habere in ea provincia (in dieser Pr.), Cic. de imp. Pomp. 18: nusquam posse eam (pecuniam) melius collocari, Cic. Caecin. 5, 15: u. bl. coll. pecuniam, Cic. de off. 2, 87: pecunias, Cic. de off. 2, 12, 42: pecunias publicas, Trai. in Plin. ep. 10, 55 (63). – dah. im weitern Sinne übh. auf etw. anlegen, verwenden, für etw. verbrauchen, miliens sestertium in munificentia (zu freigebigen Zwecken), Tac. ann. 6,
    ————
    45: patrimonium in rei publicae salute, Cic. Phil. 3, 2, 3: bene apud alqm tam multa pretia ac munera, Cic. Verr. 5, 56: melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto, Cic. de off. 2, 70: male c. bonas horas, Mart. 1, 113, 3: in me recipio, te ea, quae fecisti Mescinii causā quaeque feceris, ita bene collocaturum, ut ipse iudices etc., Cic. ep. 13, 28, 3: aedilitas recte collocata, an den rechten Mann gebracht, Cic. Verr. 5, 37. – β) in die gehörige Stellung, Verbindung bringen, so u. so stellen, zusammenstellen, verbinden, anordnen, αα) als rhet. t. t. Worte, verba apte, Quint. 8. prooem. § 26: verba opportune proprieque aut secus, Quint. 10, 2, 13: fortius vero quî incompositum potest esse quam vinctum et bene collocatum? Quint. 9, 4, 6: male collocatum κακοσύνθετον vocant, Quint. 8, 3, 59: propria verba et ordine collocata, Quint. 9, 1, 7: verba diligenter collocata, Cic. or. 227: non modo ut sint ordine collocati (census), sed ut inter se iuncti etc., Quint. 7, 10, 16: est et in nominibus ex diverso collocatis sua gratia, Quint. 9, 3, 86: verba et eligendi et collocandi ratio, Quint. 10, 1, 4: ratio collocandi, Cic. part. or. 11: varii sunt ordines collocandi, Cic. part. or. 12: C. F. Quid sequitur igitur? CP. Cum inveneris, collocare, Cic. part. or. 9: verba collocata, die Worte in ihrer Verbindung zu Sätzen (Ggstz. verba singula), Cic. or. 81 u. 134. – ββ) bürgerl. u. polit. Zustände einrich-
    ————
    ten, anordnen, Anordnungen treffen für usw., nuptias, Poëta com. bei Cic. de or. 3, 319: res, Caes. b. G. 3, 4, 1. Auct. b. Alex. 33, 6: rem militarem, Cic. ep. 2, 13, 3: civitatis statum, Cic. ep. ad Brut. 1, 15, 12.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > colloco

  • 59 obsum

    ob-sum, fuī, esse, entgegen-, hinderlich sein, schaden (Ggstz. prosum), α) m. Dat.: Ty. Nunc falsa prosunt. He. At tibi oberunt, Plaut.: non modo igitur nihil prodest, sed obest etiam Clodii mors Miloni, Cic.: subicimus id, quod aut nobis adiumento futurum est, aut offuturum illis e contrario, Cornif. rhet.: sapientia sine eloquentia parum prodest civitatibus, eloquentia vero sine sapientia nimium obest plerumque, prodest numquam, Cic.: nec hodie, ut prosit mihi gratia Romanorum, postulo; ne obsit, tantum precor, Liv.: obsunt auctoribus artes, Ov. – β) non od. nihil obest m. folg. Infin.: nec, dum degrandinat, obsit agresti fano supposuisse pecus, Ov. fast. 4, 755 sq.: nihil obest dicere, Cic. ep. 9, 13, 4. – γ) absol.: et omnino non modo id, quod obest, sed etiam id, quod neque obest neque adiuvat, satius est praeterire, Cornif. rhet.: quod obesse plurimum et prodesse poterat (v. Alcibiades), Nep.: an in eo auctoritas nihil obest? Cic. – Archaist. Fut. obescet, Paul. ex Fest. 188, 9. – Konj. obsiet, Ter. Hecyr. 735.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > obsum

  • 60 quantus

    quantus, a, um ( aus quam u. der Adjektivendung tus), relat. und fragendes Adjektivpronomen, von welcher (relativen) Größe, wie groß, I) relat. = ὅσος, A) im allg., von räumlicher Größe, wie groß u. (ohne korresp. tantus) so groß wie, von numerischer Größe u. von numer. Werte, wie groß, wieviel, wie beträchtlich u. dgl., so groß, so beträchtlich wie usw., v. der Zeitgröße, -dauer, wie lange, so lange wie usw., von intensiver Größe (Stärke, Bedeutung, Bedeutenheit), wie groß, wie stark, wie bedeutend, so groß wie, so stark-, so sehr usw. wie usw., 1) adi.: α) in der Korrelation m. tantus oder tam, s. tantus, tam. – β) m. ausgelassener Korrelat. (s. Weißenb. Liv. 9, 37, 2): (crocodilus) parit ova, quanta anseres, ebenso große Eier wie die G. (legen), Plin.: qualis quantusque Polyphemus... alii (poet = tales tantique sunt alii), Verg. – ut ab eo acciperent... exercitum et pecuniam, quantam vellent, Cic.: quantus non umquam antea exercitus ad Sutrium venit, ein so großes Heer wie noch nie, Liv. – nox acta, quanta fuit, so lange sie dauerte, die ganze lange Nacht, Ov. her. 12, 58. – clavum adactum, quantā libeat vi, arbori statim exsilire, cum etc., Plin. – quanto opere, s. quantopere. – quantus bei posse statt quam zur Verstärkung des Superl. des Adi. u. Adv. = so sehr wie möglich, so sehr wie nur immer, möglichst, αα)
    ————
    in der Korrelat, mit tantus, s. tantus. – ββ) ohne Korrelat.: quantā maximā potui celeritate, so schnell, wie ich nur immer konnte, Liv.: quanto maximo cursu posset, Curt. Vgl. Drak. Liv. 7, 9, 8; 9, 10, 10; 42, 15, 1. Mützell Curt. 3, 8 (21), 16. – u. quantā maxime poterat vi, Liv.: quanto maxime posset moto pulvere, Liv. – quantus quantus, so groß od, so viel auch immer, tu quantus quantus, nihil nisi sapientia es, du lauter Weisheit, jeder Zoll, vom Kopf bis zum Fuß, Ter. adelph. 394: quanta quanta haec mea paupertas est, tamen etc., Ter. Phorm. 904: quantum quantum ad eum erit delatum, Plaut. Poen. 738: quanti quanti, Corp. inscr. Lat. 4, 3061. – 2) neutr. quantum subst., a) Nom. u. Acc. quantum, wieviel, so viel (wie), α) in der Korrel. m. tantum, s. tantum unter tantus. – β) außer der Korrel. m. Genet. od. absol., hoc, quantum est ex Sicilia frumenti hornotini, exaraverunt, Cic.: illis, quantum importunitatis habent, parum est, impune male fecisse, bei ihrer so großen Frechheit, Sall.: quantum est hominum optime optimorum, so viel es ihrer gibt, Plaut.: vgl. ut te quidem omnes di deaeque, quantum est, perduint, Plaut. – u. in den parenthet. Ausdrücken quantum audio, qu. intellego, qu. ego intellegere possum, Ter., quantum conicio, Sall. fr., qu. ego sentio, Cic., qu. ego opinione auguror, Cic. u. dgl.: ferner quantum in me (te) est, soviel an mir (dir) liegt, soviel mich betrifft, Cic.:
    ————
    quantum ad Pirithoum, Phaedra pudica fuit, soviel od. was den P. anlangt, Ov.: quantum ad Iudaeos, so viel die J. betraf, Tac.: notum ignotumque, qu. ad ius hospitis, nemo discernit, Tac.: nihil, quantum ad ipsas virtutes, plurimum inter illa, in quibus virtus utraque ostenditur, Sen. – in quantum (ες ὅσον), inwieweit, insoweit, so weit wie, inwiefern, sofern, αα) in Korrel. m. in tantum, s. tantus. – ββ) außer der Korrel., pedum digitos in quantum quaeque secuta est, traxit, Ov.: in qu. posset, Sen. rhet., potuerit, Plin. ep.: in qu. maxime potest, Quint.: in qu. satis erat, Tac.: in qu. opus est, Tac. Vgl. die Auslgg. zu Tac. dial. 2. Spalding Quint. 2, 10, 4 not. cr. – b) Genet. pretii quanti, um wieviel, wie teuer, wie hoch, um so viel, so teuer, so hoch wie, in der Korrel. m. tanti, s. tanti unter tantus. – u. m. tantus, quanti locaverint, tantam pecuniam redemptori solvendam, Cic. – quanti quanti, so hoch, wie es auch sei, sed quanti quanti, bene emitur, quod necesse est, Cic. ad Att. 12, 23, 3. – c) Abl. quanto, um wieviel, bei Komparativen u. Komparativbegriffen, in der Korrel. mit tanto, je... desto, s. tanto unter tantus. – u. mit eo, je... desto, qu. longius discederent, eo etc., Liv.: quanto magis... eo celerius, Pompeius in Cic. ep. – u. bei anderen Komparativbegriffen, quanto ante, Cic.: qu. secus, Cato fr.: qu. aliud, Quint. – und quanto magis (um so mehr) philosophi delectabunt, si etc., Cic. Acad. 1, 10. – 3)
    ————
    neutr. quantum adverb., a) wieviel, so viel, wie weit, so weit, in der Korrelat, mit tantum u. tanto, s. tantum u. tanto unter tantus. – u. bei Komparat. (statt quanto) in der Korrel. m. eo, je... desto, qu, longius procederet, eo etc., Liv. – u. quantum = quanto magis, je mehr, in der Korrel. mit tanto magis, s. Liv. 32, 5, 2, u. ohne Korrel., quantum... et minus, s. Liv. 44, 36, 5. – b) in wie oder so weit, in wie od. so fern, nisi qu. usus necessario cogeret, Liv.: qu. per commodum rei publicae fieri posset, Liv.; vgl. Fabri Liv. 22, 12, 8. – c) = quam bei posse zur Verstärkung des Superl., zB, qu. plurimum potest, so sehr wie möglich, Sen.: qu. maxime accelerare poterat, so schnell er konnte, Liv.: qu. plenissime potest, so voll wie möglich, Cels. – u. bei posse elliptisch, α) = quam primum, so bald (schnell) wie, quantum potes (so bald od. so schnell wie möglich) abi, Ter. adelph. 350: u. so quo animo consules ferant hunc σκυλμόν, scribas ad me, qu. pote, Cic. ad Att. 4, 13, 1: so auch oft quantum potest, so viel, so sehr, so bald (so schnell) wie möglich, Komik., Auct. b. Afr. u.a. (s. Ussing Plaut. Amph. 964. Spengel Ter. Andr. 863. Bünem. Lact. 1, 1, 6 u. 6, 11, 13): u. quantum pote, Komik. u. Fronto: quantum potis, Plaut. Bacch. 348 Fl. (Ussing quantum potest). – β) parenthet., ea, quantum potui (sc. facere), feci, das habe ich nach Kräften getan, Cic. Acad. 1, 8 u.a.: so auch et is mihi suadet nuptias
    ————
    quantum queam (so sehr wie möglich) ut maturem, Ter. Andr. 577 (u. so quantum queat, Ter. eun. 844).
    B) emphat., so klein od. gering wie, so wenig wie, nequaquam cum quantis copiis ante tenuerat ad Pachynum classem, Liv.: quanta mea sapientia est, nach meiner geringen Einsicht, Plaut.
    II) interrog. = πόσος, wie groß? wieviel? A) im allg.: 1) adi.: α) in direkter Frage, bes. im Ausruf, qualis oratoris et quanti hominis in dicendo putas esse, historiam scribere? Cic.: quot, quantas, quam incredibiles hausit calamitates! Cic.: qui sermo! quae praecepta! quanta notitia antiquitatis! Cic.: at tibi curarum milia quanta (wieviel tausend S.) dabit! Prop. 1, 5, 10: quanta milia hominum credamus fuisse, qui etc., Lact. 3, 19, 23; u. so Ps. Apul. Ascl. 37 u.a. Spät., bes. Eccl. – Plur. quanti, ae, a, für quot, s. Broukh. u. Burm. Prop. 1, 5, 10. Bünem. Lact. 1, 3, 21 u. 4, 15, 16. Hildebr. Apul. met. 7, 9. p. 552. – β) in indirekter Rede: sed quid ego haec pluribus disputo, cum ipsa pecunia numero et summā suā, quanta fuerit, ostendat, Cic. – 2) neutr. subst.: a) Nom. quantum, wie wichtig, quantum est, quod fata tenentur! Lucan. 3, 392. – b) Genet. quanti? wie hoch? wie teuer? u. zwar: α) in direkter Frage: quanti emit? Ter.: quanti est sapere! wie schätzbar ist es usw., Ter. – β in indirekter Rede: quanti veheret, interrogavi, Quint.: tenta, Chrysogonus quanti doceat, Iuven.:
    ————
    cum scias, quanti Tulliam faciam, Cic. – 3) neutr. quantum adv., wie sehr! wie heftig! hei mihi, qualis erat! qu. mutatus ab illo Hectore! Verg.: qu. in sinu filiae flevit! Sen.
    B) emphat., wie wenig! wie gering! 1) adi., in indirekter Rede, quae qualiacunque in me sunt (me enim ipsum paenitet, quanta sint) etc., Cic. or. 130. – 2) subst.: a) quantum: α) in direkter Frage: quantum est, quod desit in istis ad plenum facinus? Ov. met. 15, 468. – β) in indirekter Rede: enim quantum hic operis fiat paenitet, Ter. heaut. 72: in quibus quantum tu ipse speres facile perspicio, Cic. ad Att. 3, 9, 2 (dazu Boot mehr Stellen aus Cic.): neque īam, quid existimetis de illo, sed quantum audeatis vereor, Sall. hist. fr. 1, 41. § 20 (1, 45. § 20): discite, quam parvo liceat producere vitam, et quantum natura petat, Lucan. 4, 378. – b) Genet. quanti, α) in direkter Frage: quanti tandem est ista hominum gloria, quae etc., Cic. de rep. 6, 25 (= Cic. somn. Scip. 7. § 18): quanti vero ista civitas aestimanda est, ex qua boni sapientesque pelluntur? Cic. Tusc. 5, 109. – β) in indirekter Rede: legatorum verba quanti fecerit, pericula mea declarant, Sall. Iug. 24, 7. – Archaist. quamtus, a, um, Corp. inscr. Lat. 1, 206. lin. 39 u. 43.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > quantus

См. также в других словарях:

  • Sapientia — (lateinisch: Weisheit) steht für Sapientia Salomonis: Buch der Weisheit (275) Sapientia, Asteroid Hauptgürtels Arcanum divinae sapientia, Enzyklika, 1880 Aeterna Dei sapientia Enzyklika, 1961 Sapientia Christiana, Apostolische Konstitution, 1979… …   Deutsch Wikipedia

  • SAPIENTIA — vulgo SAPIENTIA SALOMONIS, liber Apoctyphus, sic vocatus est, non quod Salomonis esset, quamvis Auctor Scripti eum se fuisse fingat, c. 9. v. 7. Tume elegisti Regem populi et Iudicem filiorum tuorum ac filiarum. v. 8. Iussisti aedificare Templum… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Sapientia, S. (1) — 1S. Sapientia (Sophia) (1. Aug. al. 10. Mai, 30. Sept.), welche zu Esthau im Elsaß verehrt wird, die Mutter der hl. Fides1. S. d. (I. 16.) …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

  • Sapientia, S. (2) — 2S. Sapientia (21. Oct.), Jungfrau und Martyrin, deren Reliquien zu Cöln verehrt werden, gilt als Gefährtin der heil. Ursula. S. d. und S. Helena.8 (I. 4.) …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

  • Sapientia University — The Sapientia – Hungarian University of Transylvania is an institution of Hungarian higher education in the historic region of Transylvania, Romania.At present the Sapientia Foundation finances the following 18 departments of the University: * In …   Wikipedia

  • Sapientia (Asteroid) — Asteroid (275) Sapientia Eigenschaften des Orbits (Simulation) Orbittyp Hauptgürtelasteroid Große Halbachse 2,7727  …   Deutsch Wikipedia

  • Sapientia Christiana — Die Apostolische Konstitution Sapientia Christiana (Abkürzung SC) wurde am 15. April 1979 durch Papst Johannes Paul II. veröffentlicht, er legt hiermit die Ordnung „Über die kirchlichen Universitäten und Fakultäten“ fest. Am 29. April 1979… …   Deutsch Wikipedia

  • Sapientia (3) — 3Sapientia (11. Dec., al. 1. Mai), eine fromme Cistercienserin zu la Ramée (Rameige, Remeja) in Belgien (Süd Brabant), welche öfter himmlische Erscheinungen gehabt haben soll. (Maji. I. 5.) …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

  • Sapientia — Sapiẹntia,   lateinische Bezeichnung und Personifikation der Weisheit …   Universal-Lexikon

  • Sapientia — Visdom …   Danske encyklopædi

  • SAPIENTIA — sapientiam …   Abbreviations in Latin Inscriptions

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»