Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

sacramentum

  • 1 sacramentum

    săcrāmentum, i, n. [sacro] [st1]1 [-] somme consignée, enjeu, dépôt d'argent; revendication, prétention en justice.    - la somme était consignée entre les mains des pontifes et placée dans un lieu sacré pour subvenir aux frais d'un procès; le dépôt de celui qui perdait était employé au service des dieux ou acquis au trésor public.    - sacramentum justum judicare, Cic. Caec. 97; injustum Cic. Dom. 78, juger la revendication (la prétention) juste, injuste.    - justo sacramento contendere, Cic. de Or. 1, 42: soutenir légitimement, avec raison.    - sacramentum mulctae, Cic.: consignation d'une amende.    - Pythagorei, quibuscum tibi justo sacramento contendere non liceret, Cic.: les Pythagoriciens contre qui tu ne pourrais émettre aucune revendication légitime.    - sacramentis alienos fundos petebat, Cic. Mil. 27, 74: il intentait des procès pour réclamer des terres appartenant aux autres. [st1]2 [-] serment militaire.    - sacramentum apud aliquem dicere, Caes. BC. 1, 23, 5: prononcer le serment devant qqn.    - sacramentum alicui dicere, Tac. An. 1, 28: prêter le serment à qqn.    - consulis sacramento rogare, Caes. BG. 6, 1, 2: enrôler au moyen du serment prêté au consul. --- cf. Liv. 40, 26, 7.    - adigere sacramento Othonis, Tac. H. 1, 76: faire prêter serment de fidélité à Othon. --- cf. Tac. H. 2, 55, etc.    - sacramento dicere, Liv. 25, 5, 8: s'engager par serment [parler suivant la formule du serment].    - sacramento dicere consulibus, Liv. 24, 8, 19: prêter serment aux consuls.    - aliquem militiae sacramento obligare, Cic.: faire prêter à qqn le serment militaire, enrôler qqn.    - paenitentia mutati sacramenti, Suet. Galb. 10: le regret d'avoir viollé le serment.    - sacramentum nondum exuerat, Tac. H. 3, 42: il n'avait pas encore abjuré son serment. [st1]3 [-] en gén. serment.    - se sacramento obstringere, ne + subj. Plin. Ep. 10, 96: se lier par la foi du serment à ne pas...    - Hor. O. 2, 17, 10 ; Petr. 117, 5. [st1]4 [-] secret, mystère.    - Vulg. Tob. 12, 7. [st1]5 [-] Eccl. sacrement.
    * * *
    săcrāmentum, i, n. [sacro] [st1]1 [-] somme consignée, enjeu, dépôt d'argent; revendication, prétention en justice.    - la somme était consignée entre les mains des pontifes et placée dans un lieu sacré pour subvenir aux frais d'un procès; le dépôt de celui qui perdait était employé au service des dieux ou acquis au trésor public.    - sacramentum justum judicare, Cic. Caec. 97; injustum Cic. Dom. 78, juger la revendication (la prétention) juste, injuste.    - justo sacramento contendere, Cic. de Or. 1, 42: soutenir légitimement, avec raison.    - sacramentum mulctae, Cic.: consignation d'une amende.    - Pythagorei, quibuscum tibi justo sacramento contendere non liceret, Cic.: les Pythagoriciens contre qui tu ne pourrais émettre aucune revendication légitime.    - sacramentis alienos fundos petebat, Cic. Mil. 27, 74: il intentait des procès pour réclamer des terres appartenant aux autres. [st1]2 [-] serment militaire.    - sacramentum apud aliquem dicere, Caes. BC. 1, 23, 5: prononcer le serment devant qqn.    - sacramentum alicui dicere, Tac. An. 1, 28: prêter le serment à qqn.    - consulis sacramento rogare, Caes. BG. 6, 1, 2: enrôler au moyen du serment prêté au consul. --- cf. Liv. 40, 26, 7.    - adigere sacramento Othonis, Tac. H. 1, 76: faire prêter serment de fidélité à Othon. --- cf. Tac. H. 2, 55, etc.    - sacramento dicere, Liv. 25, 5, 8: s'engager par serment [parler suivant la formule du serment].    - sacramento dicere consulibus, Liv. 24, 8, 19: prêter serment aux consuls.    - aliquem militiae sacramento obligare, Cic.: faire prêter à qqn le serment militaire, enrôler qqn.    - paenitentia mutati sacramenti, Suet. Galb. 10: le regret d'avoir viollé le serment.    - sacramentum nondum exuerat, Tac. H. 3, 42: il n'avait pas encore abjuré son serment. [st1]3 [-] en gén. serment.    - se sacramento obstringere, ne + subj. Plin. Ep. 10, 96: se lier par la foi du serment à ne pas...    - Hor. O. 2, 17, 10 ; Petr. 117, 5. [st1]4 [-] secret, mystère.    - Vulg. Tob. 12, 7. [st1]5 [-] Eccl. sacrement.
    * * *
        Sacramentum, sacramenti. Serment.
    \
        Sacramentum militare. Plin. iunior. Le serment que les souldars font de bien servir à la guerre.
    \
        Contendere sacramento. Cic. Faire gageure judiciaire à l'encontre d'aucun par consignation d'argent.
    \
        Iusto sacramento contendere. Cic. Mouvoir à aucun procez portant gageure et consignation d'amende d'une part et d'autre que les anciens appeloyent Sacramentum, pource que les deniers de celuy qui perdoit, estoyent confisquez et employez au faict des sacrifices, et autres choses appartenantes à la religion.
    \
        Perfidum sacramentum dicere. Horat. Se parjurer.
    \
        Miles longo Caesarum sacramento imbutus, etc. Tacit. Qui long temps avoit milité pour les Cesars.
    \
        Renouare sacramentum in nomen alicuius. Tacit. Renouveler le serment de guerre, Refaire, ou faire de rechef le serment au Roy.
    \
        Rogare aliquem sacramento. Quintil. Astraindre et lier par serment.
    \
        Teneri sacramento. Sueton. Estre soubz la charge d'aucun capitaine.
    \
        Sacramenta. Iuuenal. Les gents de guerre ausquels on a faict faire le serment.
    \
        Sacramentum. Varro. Certaine somme d'argent que chascun des parties souloyent anciennement consigner en certaines causes: mais le vainqueur retiroit ses deniers, et ceulx du vaincu estoyent confisquez: comme à present en cas de proposition d'erreur le demandeur consigne la somme de six vingtz livres Parisis, laquelle somme est adjugee au Roy si ledict demandeur pert sa cause.

    Dictionarium latinogallicum > sacramentum

  • 2 sacramentum

    sacrāmentum, ī, n. (sacro), I) das, wodurch man sich od. einen anderen zu etw. verbindlich macht, die Weihe, dah. A) als jurist. t. t. = die Summe Geldes, die man im Zivilprozeß niederlegte u. die die den Prozeß verlierende Partei zugleich mit einbüßte, das Haftgeld, die Strafsumme, Varro LL. 5, 180. Gaius inst. 4, 12 sqq. Ps. Ascon. Cic. Verr. 1, 9, 26. p. 164 B: multae sacramentum, Cic. de rep. 2, 60. – meton., die gegenseitige Provokation auf eine Strafsumme, eine Art Wette, die der Kläger und Beklagte um die Wahrheit u. Unwahrheit ihrer Behauptung eingingen, worüber dann die Zentumvirn u. der Iudex zu entscheiden hatten (vgl. Prob. de litt. sing. § 4. p. 273 K. si negas, te sacramento quingenario provoco), sacramento contendere cum alqo, mit jmd. unter Pr. auf eine Str. prozessieren, Val. Max.: iusto sacramento contendere cum alqo, Cic.: sacramentum alcis iustum iudicare, den Prozeß zu jmds. Gunsten entscheiden, Cic.; vgl. sacramenta pronuntiare non iusta, Arnob.: übtr. v. Wetten, ut sacramento contendas mea non esse, eine Wette eingehst, wettest, Cic. ep. 7, 32, 2. – Vgl. Pflüger die legis actio sacramento. 1898. Sohm Institutionen13 S. 272. – B) milit. t. t. = die Verpflichtung zum Kriegsdienste u. bes. der damit verbundene Diensteid, Eid der Treue (vollst. sacr. militare od. militiae, s. im folg.), 1) eig. u. meton.: a) eig.: alqm militiae sacramento obligare, vereidigen, zur Fahne schwören lassen, Cic.: so auch milites sacramento rogare, Caes. u. Liv., od. adigere, Liv., schwören lassen, in Eid nehmen: dicere sacramentum, Caes., od. sacramento, Liv., schwören, zur Fahne schwören, den Fahneneid leisten: vollst. dicere sacramento militari, Plin. ep.: alci sacramento od. sacramentum dicere, einem schwören, Liv. u. Tac.: sacramentum neglegere, Caes. – b) meton., der Kriegsdienst, longo Caesarum sacramento imbutus, Tac.: qui sacramento non tenerentur, die zum Kriegsdienste nicht verpflichtet wären, Suet.: praemia sacramentorum, Iuven. – 2) übtr.: a) die Verpflichtung, amicitiae, Petron.: si quod inesset mutis animalibus tacitum... sacramentum, Apul. – b) der Eid, sacramento quodam nexi, Iustin.: perfidum sacramentum dicere, Hor.: sacramento se obstringere, Plin. ep.: contra religionem sacramenti occīdi, Eutr. – II) im Kirchenlatein = das religiöse Geheimnis, Lact. u.a.

    lateinisch-deutsches > sacramentum

  • 3 sacramentum

    sacrāmentum, ī, n. (sacro), I) das, wodurch man sich od. einen anderen zu etw. verbindlich macht, die Weihe, dah. A) als jurist. t. t. = die Summe Geldes, die man im Zivilprozeß niederlegte u. die die den Prozeß verlierende Partei zugleich mit einbüßte, das Haftgeld, die Strafsumme, Varro LL. 5, 180. Gaius inst. 4, 12 sqq. Ps. Ascon. Cic. Verr. 1, 9, 26. p. 164 B: multae sacramentum, Cic. de rep. 2, 60. – meton., die gegenseitige Provokation auf eine Strafsumme, eine Art Wette, die der Kläger und Beklagte um die Wahrheit u. Unwahrheit ihrer Behauptung eingingen, worüber dann die Zentumvirn u. der Iudex zu entscheiden hatten (vgl. Prob. de litt. sing. § 4. p. 273 K. si negas, te sacramento quingenario provoco), sacramento contendere cum alqo, mit jmd. unter Pr. auf eine Str. prozessieren, Val. Max.: iusto sacramento contendere cum alqo, Cic.: sacramentum alcis iustum iudicare, den Prozeß zu jmds. Gunsten entscheiden, Cic.; vgl. sacramenta pronuntiare non iusta, Arnob.: übtr. v. Wetten, ut sacramento contendas mea non esse, eine Wette eingehst, wettest, Cic. ep. 7, 32, 2. – Vgl. Pflüger die legis actio sacramento. 1898. Sohm Institutionen13 S. 272. – B) milit. t. t. = die Verpflichtung zum Kriegsdienste u. bes. der damit verbundene Diensteid, Eid der Treue (vollst. sacr. militare od. militiae, s. im folg.), 1) eig.
    ————
    u. meton.: a) eig.: alqm militiae sacramento obligare, vereidigen, zur Fahne schwören lassen, Cic.: so auch milites sacramento rogare, Caes. u. Liv., od. adigere, Liv., schwören lassen, in Eid nehmen: dicere sacramentum, Caes., od. sacramento, Liv., schwören, zur Fahne schwören, den Fahneneid leisten: vollst. dicere sacramento militari, Plin. ep.: alci sacramento od. sacramentum dicere, einem schwören, Liv. u. Tac.: sacramentum neglegere, Caes. – b) meton., der Kriegsdienst, longo Caesarum sacramento imbutus, Tac.: qui sacramento non tenerentur, die zum Kriegsdienste nicht verpflichtet wären, Suet.: praemia sacramentorum, Iuven. – 2) übtr.: a) die Verpflichtung, amicitiae, Petron.: si quod inesset mutis animalibus tacitum... sacramentum, Apul. – b) der Eid, sacramento quodam nexi, Iustin.: perfidum sacramentum dicere, Hor.: sacramento se obstringere, Plin. ep.: contra religionem sacramenti occīdi, Eutr. – II) im Kirchenlatein = das religiöse Geheimnis, Lact. u.a.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > sacramentum

  • 4 sacrāmentum

        sacrāmentum ī, n    [sacro].—In law, a sum deposited by a party in a civil process, as security for a future judgment, forfeit money, guaranty: de multā et sacramento comitiis ferre: ut sacramento contendas mea non esse, you may assert under forfeit, i. e. lay a wager.—A wager of law, civil process in which the loser forfeits a deposit, law-suit: re deliberatā, sacramentum nostrum iustum iudicaverunt: quibuscum iusto sacramento contendere, i. e. on equal terms.—An oath: perfidum dicere sacramentum, H.— The voluntary oath of recruits, preliminary engagement: iure iurando adacti milites... nam ad eam diem nihil praeter sacramentum fuerat, L.— The military oath of allegiance: milites sacramentum apud se dicere iubet, to take the oath of allegiance, Cs.: sacramento dicere, L.: omnes sacramento rogare, swear in, L.: eum obligare militiae sacramento.
    * * *
    sum deposited in a civil process, guaranty; oath of allegiance; sacrament

    Latin-English dictionary > sacrāmentum

  • 5 sacramentum

    sacramentum sacramentum, i n присяга

    Латинско-русский словарь > sacramentum

  • 6 sacramentum

    sacramentum sacramentum, i n денежный залог

    Латинско-русский словарь > sacramentum

  • 7 sacramentum

    sacrāmentum, ī n. [ sacro ]
    1) воен. обязательство о несении военной службы, присяга на верность, воинская присяга
    aliquem militiae sacramento obligare C (rogare Cs, L, adigere L) — приводить кого-л. к воинской присяге
    dicere s. Cs или sacramento (abl.) L — приносить присягу, присягать
    2) военная служба (praemia sacramentorum J; longum Caesărum s. T)
    3) юр. денежный залог (вносившийся в гражданском процессе обеими сторонами и не возвращавшийся проигравшей стороне) (multae s. C); заклад ( justo sacramento cum aliquo contendere C)
    s. alicujus justum judicare C — решить процесс в чью-л. пользу
    4) обязательство, обещание (s. amicitiae Pt); клятва (perfĭdum s. dicere H)
    5) (в христ. религии) таинство (s. baptismatis Tert)

    Латинско-русский словарь > sacramentum

  • 8 sacramentum

    sacramentum, i, n., mystery.

    English-Latin new dictionary > sacramentum

  • 9 sacramentum

    sā̆crāmentum, i, n. [sacro].
    I.
    In good class. Lat., a jurid. and milit. t. t.
    A.
    Jurid. t. t., the sum which the two parties to a suit at first deposited, but afterwards became bound for, with the tresviri capitales; so called because the sum deposited by the losing party was used for religious purposes, esp. for the sacra publica; v. Fest. p. 344 Müll.; or, perh. more correctly, because the money was deposited in a sacred place; v. the foll. passage of Varro and Müller's note. (Another reason is given in Isid. Orig. 5, 24 fin.: sacramentum est pignus sponsionis; vocatum autem sacramentum, quia violare, quod quisque promittit, perfidia est): ea pecunia, quae in judicium venit in litibus, sacramentum a sacro. Qui petebat et qui infitiabatur, de aliis rebus utrique quingenos aeris ad pontem deponebant, de aliis rebus item certo alio legitimo numero assum;

    qui judicio vicerat, suom sacramentum e sacro auferebat, victi ad aerarium redibat,

    Varr. L. L. 5, § 180 Müll. N. cr.: qui prior vindicaverat, dicebat: quando tu injuria vindicavisti, de aeris sacramento te provoco; adversarius quoque dicebat: similiter ego te;

    seu L. asses sacramenti nominabant... Postea praedes Praetor ab utroque accipiebat sacramenti, quod id in publicum cedebat,

    Gai. Inst. 4, 16; cf. id. ib. 4, 16, § 13 sq.;

    95: sacramenti autem nomine id aes dici coeptum est quod et propter aerarii inopiam et sacrorum publicorum multitudinem consumebatur id in rebus divinis,

    Fest. p. 344 Müll.: cum in rem aliquam agerent litigatores et poena se sacramenti peterent, poscebant judicem, qui dabatur post trigesimum diem, Pseudo-Ascon. ad. Cic. Verr. 2, 1, 9, § 26 (p. 164 Orell.):

    de multae sacramento consules comitiis centuriatis tulerunt,

    Cic. Rep. 2, 35, 60.—
    2.
    Meton., a cause, a civil suit or process:

    decemviri re quaesitā et deliberatā sacramentum nostrum justum judicaverunt,

    Cic. Caecin. 33, 97; cf.

    transf. in gen.: homines graves, quibuscum tibi justo sacramento contendere, non liceret,

    on equal terms, with a fair chance of success, id. de Or. 1, 10, 42: cetera... entechna et arguta adparebunt, ut sacramento contendas mea non esse, lay a wager, i. e. confidently assert, id. Fam. 7, 32, 2:

    injustis vindiciis ac sacramentis ali enos fundos petere,

    id. Mil. 27, 74: si Xviri [p. 1612] sacramentum in libertatem injustum judicassent, id. Dom. 29, 78.—
    B.
    Milit. t. t. (cf. infra, 2, the passage from Cic. Off. 1, 11, 36), orig. the preliminary engagement entered into by newly-enlisted troops (this was followed by the proper military oath, jusjurandum, which was at first voluntary, but, after the second Punic war, was demanded by the military tribune): milites tum (i.e. 538 A.U.C.), quod numquam antea factum erat, jurejurando ab tribunis militum adacti milites [jussu consulis conventuros]: nam ad eam diem nihil praeter sacramentum fuerat;

    et, ubi ad decuriatum aut centuriatum convenissent, suā voluntate ipsi inter sese decuriati equites, centuriati pedites conjurabant, sese fugae atque formidinis ergo non abituros neque ex ordine recessuros, nisi, etc.... Id ex voluntario inter ipsos foedere ad tribunos ac legitimam juris jurandi adactionem translatum,

    Liv. 22, 38, 2 seq. Weissenb. ad loc.; cf. Front. Strat. 4, 1, 4; and v. Becker, Antiq. 3, 2, p. 292 sq.—Hence, since that time,
    2.
    For jusjurandum, the military oath of allegiance (very freq. and class.):

    milites Domitianos sacramentum apud se dicere jubet,

    to take the oath of allegiance, Caes. B. C. 1, 23; so,

    sacramentum dicere,

    id. ib. 1, 86 fin.:

    quos consulis sacramento rogavisset,

    id. B. G. 6, 1:

    sacramentum dicere alicui,

    Tac. A. 1, 28; and in a like signif. in Livy: sacramento (abl.) dicere, Liv. 2, 24 fin.; 4, 53; 25, 5; 41, 5 fin.:

    sacramento dicere alicui,

    id. 24, 8: ut omnes minores quinquaginta annis sacramento (abl.) rogaret, should administer the oath of allegiance to them, swear them in, id. 40, 26; so,

    rogare (aliquos) sacramento,

    id. 32, 26; 35, 2; Quint. 12, 2, 26;

    in a like sense: adigere sacramento aliquos,

    Liv. 4, 5; 7, 11; 9, 29; Tac. A. 1, 37; id. H. 1, 55:

    adigere aliquos sacramento Othonis,

    id. ib. 1, 76:

    Vitellii,

    id. ib. 2, 55:

    Vespasiani,

    id. ib. 2, 79:

    adigere aliquos sacramento in nomen senatūs,

    Suet. Galb. 16:

    sacramento aliquem tenere... sacramento tenere,

    Caes. B. C. 2, 32; cf.:

    secundo eum obliget militiae sacramento, quia, priore amisso, jure cum hostibus pugnare non poterat,

    Cic. Off. 1, 11, 36 (in which passage the primary jurid. signif. is alluded to):

    ex quibus (legionibus) aetate aut valetudine fessi sacramento solvebantur,

    Tac. A. 16, 13 fin.:

    legionibus, quae sacramentum mutaverant, in paenitentiam conversis,

    i. e. had revolted, Suet. Claud. 13; cf.:

    paenitentia mutati sacramenti,

    id. Galb. 10:

    alicujus sacramentum exuere,

    Tac. H. 3, 42:

    hoc sacramento (viz. in the service of Bacchus) initiatos juvenes milites faciendos censetis?

    Liv. 39, 15.—
    b.
    Transf., in gen., an oath, a solemn obligation or engagement (mostly post-Aug.):

    ut sacramento contendas mea non esse,

    Cic. Fam. 7, 32, 2:

    non ego perfidum Dixi sacramentum: ibimus, ibimus, etc.,

    Hor. C. 2, 17, 10:

    in verba Eumolpi sacramentum juravimus,

    Petr. 117, 5:

    amicitiae sacramentum delevi,

    id. 80, 4:

    sacramento quodam nexi,

    Just. 20, 4, 14:

    se sacramento obstringere, ne, etc.,

    Plin. Ep. 10, 96 (97), 7:

    si quod inesset mutis animalibus tacitum ac naturale sacramentum,

    App. M. 3, p. 140, 31.—
    II.
    In eccl. and late Lat., something to be kept sacred.
    1.
    A secret:

    sacramentum regis abscondere,

    Vulg. Tob. 12, 7.—
    2.
    The gospel revelation: nolite verba, cum sacramentum meum Erit canendum, providenter quaerere, Prud. steph. 10,15.—
    3.
    A mystery:

    sacramentum stellarum,

    Vulg. Apoc. 1, 20:

    pietatis,

    id. 1 Tim. 3, 16; Lact. 7, 24; Aug. de Agone Christi, 24.—
    4.
    A sacrament:

    signa, cum ad res divinas pertinent, sacramenta appellantur,

    Aug. Ep. 138:

    baptismi,

    id. Doctr. Christ. 3, 13:

    sanguinis Christi,

    id. Ep. ad Bonif. 98, 9:

    (matrimonii),

    Vulg. Eph. 5, 32.—
    5.
    The office of the ministry:

    Athanasium episcopum... coctus in unum quaesitus (synodus ut appellant) removit a sacramento quod obtinebat,

    Amm. 15, 7, 7.

    Lewis & Short latin dictionary > sacramentum

  • 10 sacramentum

    1) присяга, facfionis sacram. suscipere vel dare (1. 5 pr. C. 9, 8); особ. присяга на верность, напр. знамени (1. 2 § 3 D. 3, 2. 1. 8 D. 48, 2. 1. 11 pr. D. 48, 5. 1. 13 § 3. 1. 16 pr. D. 49, 16); тк. = officium s. l. b., ad nulla sacram. pervenire (1. 5 § 1 C. 9, 8);

    depositum sacram. (1. in. C. 12, 11).

    2) таинство, святость: Judaica sacram. (1. 5 C. Th. 3, 1. cf. 1. 13 C. Th. 16, 8);

    ad dei summi sacramenta properare, принять христианскую веру (1. 1 C. Th. 15, 7).

    3) в формуле наз. legis actio per sacramentum обозн. sacram. денежную сумму (залог, cautio), вносимую сторонами вперед под страхом потери ее в пользу религиозных учреждений тем из тяжущихся, кто проиграет дело (Gai. IV. 12-16). $

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > sacramentum

  • 11 Sacramentum

       см. Таинство.

    Westminster dictionary of theological terms > Sacramentum

  • 12 sacramentum

    , i n
      военная присяга

    Dictionary Latin-Russian new > sacramentum

  • 13 Таинство

    - sacramentum;

    • таинство причастия - eucharistia;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Таинство

  • 14 Eid

    Eid, ius iurandum, Genet. iuris iurandi,n. (der Schwur, der Eidschwur, Eid im allg., wodurch man sich für oder gegen etwas erklärt; daher auch der abgenommene Untertaneneid, wie Caes. b. c. 2, 18, 5 u. Liv. 32, 5, 4, und die von den Kriegstribunen vorgenommene förmliche Vereidung der Soldaten, wie Liv. 22, 38, 1). – sacramentum (der freiwillig abgelegte Schwur, wodurch man sich den rächenden Göttern unterwirft, wenn man sein Versprechen nicht halte; gew. der Eid der Treue, der Soldateneid, den die Soldaten bei der Enrollierung freiwillig unter sich ablegten, s. Liv. 22, 38, 3). – religio (eig. die Gewissenhaftigkeit; dah. meton., der Eid als auf Gewissenhaftigkeit gegründete Handlung, s. Cic. Sest. 2. Nep. Dion. 8, 5; Ages. 2, 5). – iuris iurandi verba. auch ius iurandum (die Eidesformel). – ein falscher Eid, falsum ius iurandum (übh.); periurium (ein Meineid). – einen Eid (eine Eidesformel) abfassen, formulieren, ius iurandum od. iuris iurandi verba concipere: einen Eid ablegen, leisten, schwören, ius iurandum dare od. iurare; auch bl. iurare (z.B. iurandi causā ad aram accedere); iuris iurandi verba concipere (die Eidesformel abfassen u. aussprechen); sacramentum od. sacramento dicere: einen falschen Eid schwören. falsum iurare (übh.); peierare (einen Meineid schwören): den Eid der Treue leisten, schwören, in verba iurare; jmdm., in jmds. Hand, iurare in verba alcis (v. Bürgern. Beamten u. Soldaten); sacramentum dicere apud alqm. sacramento od. sacramentum dicere alci (v. Soldaten): sich den Eid der Treue leisten, schwören lassen, alqm in sua verba ius iurandum adigere: den (Soldaten-) Eid nicht leisten wollen, sacramentum detrectare: jmd. in Eid nehmen, iure iurando od. ius iurandum od. ad ius iurandum alqm adigere; alqm sacramento rogare oder adigere (Soldaten): um in Eid genommen zu werden, iurandi causā (z.B. ad aram accedere): jmdm. einen Eid abnehmen, jmd. einen Eid ablegen lassen, alqm iurare iu bere (jmd. schwören heißen); ius iurandum exigere ab alqo (jmdm. den Eid abverlangen); iure iurando alqm astringere, obstringere, [654] obligare (durch einen Eid verpflichten): sich den Eid ablegen lassen, daß etc., ius iurandum accipere mit Akk. u. Infin. – den Eid halten, ius iurandum servare, conservare; religionem conservare: den Eid nicht halten. brechen, ius iurandum non servare od. conservare; ius iurandum neglegere, violare; sacramentum neglegere, rumpere.

    deutsch-lateinisches > Eid

  • 15 Fahne

    Fahne, I) eig. = Feldzeichen: signum militare, im Zshg. bl. signum (jedes Feldzeichen, auch der Adler [speziell aquila], obgleich er als Hauptfeldzeichen der Legionen oft neben den signa mil. auch bes. genannt wird, z.B. Caes. b. c. 3, 99, 4). – vexillum (Feldzeichen von kleinern Heeresabteilungen). – die F. aufpflanzen, aufstecken, signum od. vexillum proponere. vexillum tollere (als ein Zeichen); signum constituere (beim Haltmachen): die F. der Empörung aufpflanzen, seditionem concitare, conflare: eine F. ist auf dem Schiffe aufgesteckt, navis vexillo insignis est: die F. entfalten, vexillum pandere: die F. senken, vexillum submittere, vor jmd., alci: mit fliegenden Fahnen in die Stadt einziehen, sub signis intrare urbem: zur F. schwören, sacramentum od. sacramento dicere: zu jmds. F. schwören, sacramentum od. sacramento dicere alci. sacramentum dicere apud alqm (eig.); in alcis verba iurare. se alci emancipare. in alcis partes transire (uneig.): zur F. schwören lassen, sacramento adigere od. rogare: nicht zur F. schwören wollen, sacramentum detrectare: den Fahnen folgen, signa. sequi, subsequi: jmds. F. folgen, unter jmds. F. dienen, castra alcis sequi: die Fahnen verlassen, signa deserere, relinquere; a signis discedere: die Fahnen sind gerettet, salva sunt signa. – II) übtr., der weiche, flaumige Teil an beiden Seiten des Federkiels: penna. – mit der F. der Feder etwas rein machen, pennā mundare alqd.

    deutsch-lateinisches > Fahne

  • 16 Soldateneid

    Soldateneid, sacramentum militare; im Zshg. gew. bl. sacramentum (s. »Eid« die Redensarten mit sacramentum). Soldatengeist, animus militaris.

    deutsch-lateinisches > Soldateneid

  • 17 Meineid

    Meineid, periurium. – perfidum sacramentum. – einen M. schwören, begehen, peierare, periurium facere; perfidum sacramentum dicere: einen förmlichen M. schwören, verbis conceptis peierare. meineidig, periurus.perfidus,Adv.perfide (treulos übh.). – m. handeln, periurum, perfidum esse: m. sein, peierare. Meineidigkeit, nullum ius iurandum.

    deutsch-lateinisches > Meineid

  • 18 Военный

    - militaris; bellicus (jus); castrensis; stratioticus;

    • Военно-Грузинская дорога - via Militaris Georgica; по Военно-Осетинской дороге - secundum viam Militarem Osseticam; miles; belator;

    • военное звание - munus militare;

    • военные приготовления - belli(ci) apparatus;

    • военный устав - lex militaris;

    • Военный Департамент - Rerum Bellicarum Administratio;

    • военная служба - militia; stipendia, munus militare; sacramentum (присяга);

    • прохождение военной службы, военная карьера - turbo militiae;

    • быть освобожденным от военной службы - vacationem militiae habere; militiae immunem esse;

    • военная присяга - militiae sacramentum;

    • военный флот - classis bellica;

    • военный суд - castrensis jurisdictio; judicium militare;

    • военная форма - vestis militaris;

    • военные расходы - sumptus belli, sumptus rei militaris; военная добыча - spolium; manubiae;

    • военные - militare genus;

    • военное дело - res bellica;

    • объявить военное положение и мобилизацию - tumultum decernere;

    • военный округ - strategia (dividi in praefecturas, quas strategias vocant);

    • военная хитрость - strategema (n);

    • военный лагерь - castra, orum, n;

    • военный плащ - paludamentum;

    • военный стан - stativa, orum, n;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Военный

  • 19 Клятва

    - jusjurandum; juramentum; sacramentum; sacramenti fides; sacramenti religio;

    • дать руку в знак клятвы - dare dexteram fidemque;

    • вопреки данной клятве - contra interpositam fidem;

    • обязать клятвой - adigere in sacramentum; sacramento obligare;

    • нарушить клятву - jusjurandum violare; fidem ac jusjurandum negligere;

    Большой русско-латинский словарь Поляшева > Клятва

  • 20 dico

    1.
    dĭco, āvi, ātum, 1 (dixe for dixisse, Val. Ant. ap. Arn. 5, 1; DICASSIT dixerit, Paul. ex Fest. p. 75, 15; rather = dicaverit), v. a. [orig. the same word with 2. dīco; cf. the meaning of abdĭco and abdīco, of indĭco and indīco, dedĭco, no. II. A. al., Corss. Ausspr. 1, 380].
    I.
    To proclaim, make known. So perh. only in the foll. passage: pugnam, Lucil. ap. Non. 287, 30.—Far more freq.,
    II.
    Relig. t. t., to dedicate, consecrate, devote any thing to a deity or to a deified person (for syn. cf.: dedico, consecro, inauguro).
    A.
    Prop.: et me dicabo atque animam devotabo hostibus, Att. ap. Non. 98, 12:

    donum tibi (sc. Jovi) dicatum atque promissum,

    Cic. Verr. 2, 5, 72; cf.:

    ara condita atque dicata,

    Liv. 1, 7 (for which aram condidit dedicavitque, id. 28, 46 fin.); so,

    aram,

    id. 1, 7; 1, 20:

    capitolium, templum Jovis O. M.,

    id. 22, 38 fin.:

    templa,

    Ov. F. 1, 610:

    delubrum ex manubiis,

    Plin. 7, 26, 27, § 97:

    lychnuchum Apollini,

    id. 34, 3, 8, § 14:

    statuas Olympiae,

    id. 34, 4, 9, § 16:

    vehiculum,

    Tac. G. 40:

    carmen Veneri,

    Plin. 37, 10, 66, § 178; cf. Suet. Ner. 10 fin. et saep.:

    cygni Apollini dicati,

    Cic. Tusc. 1, 30, 73.—
    2.
    With a personal object, to consecrate, to deify (cf. dedico, no. II. A. b.):

    Janus geminus a Numa dicatus,

    Plin. 34, 7, 16, § 34:

    inter numina dicatus Augustus,

    Tac. A. 1, 59.—
    B.
    Transf., beyond the relig. sphere.
    1.
    To give up, set apart, appropriate a thing to any one: recita;

    aurium operam tibi dico,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 72; so,

    operam,

    id. Ps. 1, 5, 147; Ter. Ph. 1, 2, 12:

    hunc totum diem tibi,

    Cic. Leg. 2, 3, 7:

    tuum studium meae laudi,

    id. Fam. 2, 6, 4:

    genus (orationis) epidicticum gymnasiis et palaestrae,

    id. Or. 13, 42:

    librum Maecenati,

    Plin. 19, 10, 57, § 177; cf.:

    librum laudibus ptisanae,

    id. 18, 7, 15, § 75 al.:

    (Deïopeam) conubio jungam stabili propriamque dicabo,

    Verg. A. 1, 73; cf. the same verse, ib. 4, 126:

    se Crasso,

    Cic. de Or. 3, 3, 11; cf.: se Remis in clientelam, * Caes. B. G. 6, 12, 7:

    se alii civitati,

    to become a free denizen of it, Cic. Balb. 11, 28;

    for which: se in aliam civitatem,

    id. ib. 12 fin.
    * 2.
    (I. q. dedico, no. II. A.) To consecrate a thing by using it for the first time:

    nova signa novamque aquilam,

    Tac. H. 5, 16.— Hence, dĭcātus, a, um, P. a. (acc. to no. II.), devoted, consecrated, dedicated:

    loca Christo dedicatissima, August. Civ. Dei, 3, 31: CONSTANTINO AETERNO AVGVSTO ARRIVS DIOTIMVS... N. M. Q. (i. e. numini majestatique) EIVS DICATISSIMVS,

    Inscr. Orell. 1083.
    2.
    dīco, xi, ctum, 3 ( praes. DEICO, Inscr. Orell. 4848; imp. usu. dic; cf. duc, fac, fer, from duco, etc., DEICVNTO, and perf. DEIXSERINT, P. C. de Therm. ib. 3673; imp. dice, Naev. ap. Fest. p. 298, 29 Müll.; Plaut. Capt. 2, 2, 109; id. Bac. 4, 4, 65; id. Merc. 1, 2, 47 al.; cf. Quint. 1, 6, 21; fut. dicem = dicam, Cato ap. Quint. 1, 7, 23; cf. Paul. ex Fest. p. 72, 6 Müll.—Another form of the future is dicebo, Novius ap. Non. 507 (Com. v. 8 Rib.). — Perf. sync.:

    dixti,

    Plaut. As. 4, 2, 14; id. Trin. 2, 4, 155; id. Mil. 2, 4, 12 et saep.; Ter. And. 3, 1, 1; 3, 2, 38; id. Heaut. 2, 3, 100 et saep.; Cic. Fin. 2, 3, 10; id. N. D. 3, 9, 23; id. Caecin. 29, 82; acc. to Quint. 9, 3, 22.— Perf. subj.:

    dixis,

    Plaut. Capt. 1, 2, 46; Caecil. ap. Gell. 7, 17 fin.:

    dixem = dixissem,

    Plaut. Pseud. 1, 5, 84; inf. dixe = dix isse, Plaut. Fragm. ap. Non. 105, 23; Varr. ib. 451, 16; Arn. init.; Aus. Sept. Sap. de Cleob. 8; inf. praes. pass. dicier, Ter. Eun. 4, 4, 32; Vatin. in Cic. Fam. 5, 9 al.), v. a. [root DIC = DEIK in deiknumi; lit., to show; cf. dikê, and Lat. dicis, ju-dex, dicio], to say, tell, mention, relate, affirm, declare, state; to mean, intend (for syn. cf.: for, loquor, verba facio, dicto, dictito, oro, inquam, aio, fabulor, concionor, pronuntio, praedico, recito, declamo, affirmo, assevero, contendo; also, nomino, voco, alloquor, designo, nuncupo; also, decerno, jubeo, statuo, etc.; cf. also, nego.—The person addressed is usually put in dat., v. the foll.: dicere ad aliquem, in eccl. Lat., stands for the Gr. eipein pros tina, Vulg. Luc. 2, 34 al.; cf. infra I. B. 2. g).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    Amphitruonis socium nae me esse volui dicere,

    Plaut. Am. 1, 1, 228:

    advenisse familiarem dicito,

    id. ib. 1, 1, 197:

    haec uti sunt facta ero dicam,

    id. ib. 1, 1, 304; cf. ib. 2, 1, 23:

    signi dic quid est?

    id. ib. 1, 1, 265:

    si dixero mendacium,

    id. ib. 1, 1, 43; cf.

    opp. vera dico,

    id. ib. 1, 1, 238 al.:

    quo facto aut dicto adest opus,

    id. ib. 1, 1, 15; cf.:

    dictu opus est,

    Ter. Heaut. 5, 1, 68:

    nihil est dictu facilius,

    id. Phorm. 2, 1, 70:

    turpe dictu,

    id. Ad. 2, 4, 11:

    indignis si male dicitur, bene dictum id esse dico,

    Plaut. Curc. 4, 2, 27:

    ille, quem dixi,

    whom I have mentioned, named, Cic. de Or. 3, 12, 45 et saep.: vel dicam = vel potius, or rather:

    stuporem hominis vel dicam pecudis attendite,

    Cic. Phil. 2, 12, 30; cf.:

    mihi placebat Pomponius maxime vel dicam minime displicebat,

    id. Brut. 57, 207; so id. ib. 70, 246; id. Fam. 4, 7, 3 al.—
    b.
    Dicitur, dicebatur, dictum est, impers. with acc. and inf., it is said, related, maintained, etc.; or, they say, affirm, etc.: de hoc (sc. Diodoro) Verri dicitur, habere eum, etc., it is reported to Verres that, etc., Cic. Verr. 2, 4, 18:

    non sine causa dicitur, ad ea referri omnes nostras cogitationes,

    id. Fin. 3, 18, 60; so,

    dicitur,

    Nep. Paus. 5, 3; Quint. 5, 7, 33; 7, 2, 44; Ov. F. 4, 508:

    Titum multo apud patrem sermone orasse dicebatur, ne, etc.,

    Tac. H. 4, 52; so,

    dicebatur,

    id. A. 1, 10:

    in hac habitasse platea dictum'st Chrysidem,

    Ter. And. 4, 5, 1:

    dictum est,

    Caes. B. G. 1, 1, 5; Liv. 38, 56; Quint. 6, 1, 27:

    ut pulsis hostibus dici posset, eos, etc.,

    Caes. B. G. 1, 46, 3. Cf. also: hoc, illud dicitur, with acc. and inf., Cic. Fin. 5, 24, 72; id. de Or. 1, 33, 150; Quint. 4, 2, 91; 11, 3, 177 al. —Esp. in histt. in reference to what has been previously related:

    ut supra dictum est,

    Sall. J. 96, 1:

    sicut ante dictum est,

    Nep. Dion. 9, 5; cf. Curt. 3, 7, 7; 5, 1, 11; 8, 6, 2 et saep.—
    c.
    (See Zumpt, Gram. § 607.) Dicor, diceris, dicitur, with nom. and inf., it is said that I, thou, he, etc.; or, they say that I, thou, etc.:

    ut nos dicamur duo omnium dignissimi esse,

    Plaut. As. 2, 2, 47: cf. Quint. 4, 4, 6:

    dicar Princeps Aeolium carmen ad Italos Deduxisse modos,

    Hor. Od. 3, 30, 10 al.:

    illi socius esse diceris,

    Plaut. Rud. 1, 2, 72: aedes Demaenetus ubi [p. 571] dicitur habitare, id. As. 2, 3, 2:

    qui (Pisistratus) primus Homeri libros confusos antea sic disposuisse dicitur, ut nunc habemus,

    Cic. de Or. 3, 34, 137 et saep.:

    quot annos nata dicitur?

    Plaut. Cist. 4, 2, 89:

    is nunc dicitur venturus peregre,

    id. Truc. 1, 1, 66 et saep. In a double construction, with nom. and inf., and acc. and inf. (acc. to no. b. and c.): petisse dicitur major Titius... idque ab eis facile (sc. eum) impetrasse, Auct. B. Afr. 28 fin.; so Suet. Oth. 7.—
    d.
    Dictum ac factum or dictum factum (Gr. hama epos hama ergon), in colloq. lang., no sooner said than done, without delay, Ter. And. 2, 3, 7:

    dictum ac factum reddidi,

    it was "said and done" with me, id. Heaut. 4, 5, 12; 5, 1, 31; cf.:

    dicto citius,

    Verg. A. 1, 142; Hor. S. 2, 2, 80; and:

    dicto prope citius,

    Liv. 23, 47, 6.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn.
    a.
    To assert, affirm a thing as certain (opp. nego):

    quem esse negas, eundem esse dicis,

    Cic. Tusc. 1, 6, 12; cf.:

    dicebant, ego negabam,

    id. Fam. 3, 8, 5; and:

    quibus creditum non sit negantibus, iisdem credatur dicentibus?

    id. Rab. Post. 12, 35.—
    b.
    For dico with a negative, nego is used, q. v.; cf. Zumpt, Gram. § 799;

    but: dicere nihil esse pulchrius, etc.,

    Liv. 30, 12, 6; 21, 9, 3 Fabri; so,

    freq. in Liv. when the negation precedes,

    id. 30, 22, 5; 23, 10, 13 al.; cf. Krebs, Antibar. p. 355.—
    2.
    dico is often inserted parenthetically, to give emphasis to an apposition:

    utinam C. Caesari, patri, dico adulescenti contigisset, etc.,

    Cic. Phil. 5, 18, 49; id. Tusc. 5, 36, 105; id. Planc. 12, 30; Quint. 9, 2, 83; cf. Cic. Or. 58, 197; id. Tusc. 4, 16, 36; Sen. Ep. 14, 6; id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 1, 6, 24:

    ille mihi praesidium dederat, cum dico mihi, senatui dico populoque Romano,

    Cic. Phil. 11, 8, 20; Sen. Ep. 83, 12; Plin. Ep. 2, 20, 2; 3, 2, 2.—
    3.
    In rhetor. and jurid. lang., to pronounce, deliver, rehearse, speak any thing.
    (α).
    With acc.:

    oratio dicta de scripto,

    Cic. Planc. 30 fin.; cf.:

    sententiam de scripto,

    id. Att. 4, 3, 3:

    controversias,

    Quint. 3, 8, 51; 9, 2, 77:

    prooemium ac narrationem et argumenta,

    id. 2, 20, 10:

    exordia,

    id. 11, 3, 161:

    theses et communes locos,

    id. 2, 1, 9:

    materias,

    id. 2, 4, 41:

    versus,

    Cic. Or. 56, 189; Quint. 6, 3, 86:

    causam, of the defendant or his attorney,

    to make a defensive speech, to plead in defence, Cic. Rosc. Am. 5; id. Quint. 8; id. Sest. 8; Quint. 5, 11, 39; 7, 4, 3; 8, 2, 24 al.; cf.

    causas (said of the attorney),

    Cic. de Or. 1, 2, 5; 2, 8, 32 al.:

    jus,

    to pronounce judgment, id. Fl. 3; id. Fam. 13, 14; hence the praetor's formula: DO, DICO, ADDICO; v. do, etc.—
    (β).
    With ad and acc. pers., to plead before a person or tribunal:

    ad unum judicem,

    Cic. Opt. Gen. 4, 10:

    ad quos? ad me, si idoneus videor qui judicem, etc.,

    id. Verr. 2, 2, 29, § 72; Liv. 3, 41.—
    (γ).
    With ad and acc. of thing, to speak in reference to, in reply to:

    non audeo ad ista dicere,

    Cic. Tusc. 3, 32, 78; id. Rep. 1, 18, 30.—
    (δ).
    Absol.:

    nec idem loqui, quod dicere,

    Cic. Or. 32:

    est oratoris proprium, apte, distincte, ornate dicere,

    id. Off. 1, 1, 2; so,

    de aliqua re pro aliquo, contra aliquem, etc., innumerable times in Cic. and Quint.: dixi, the t. t. at the end of a speech,

    I have done, Cic. Verr. 1 fin. Ascon. and Zumpt, a. h. 1.;

    thus, dixerunt, the t. t. by which the praeco pronounced the speeches of the parties to be finished,

    Quint. 1, 5, 43; cf. Spald. ad Quint. 6, 4, 7.— Transf. beyond the judicial sphere:

    causam nullam or causam haud dico,

    I have no objection, Plaut. Mil. 5, 34; id. Capt. 3, 4, 92; Ter. Ph. 2, 1, 42.—
    4.
    To describe, relate, sing, celebrate in writing (mostly poet.):

    tibi dicere laudes,

    Tib. 1, 3, 31; so,

    laudes Phoebi et Dianae,

    Hor. C. S. 76:

    Dianam, Cynthium, Latonam,

    id. C. 1, 21, 1:

    Alciden puerosque Ledae,

    id. ib. 1, 12, 25:

    caelestes, pugilemve equumve,

    id. ib. 4, 2, 19:

    Pelidae stomachum,

    id. ib. 1, 6, 5:

    bella,

    id. Ep. 1, 16, 26; Liv. 7, 29:

    carmen,

    Hor. C. 1, 32, 3; id. C. S. 8; Tib. 2, 1, 54:

    modos,

    Hor. C. 3, 11, 7:

    silvestrium naturas,

    Plin. 15, 30, 40, § 138 et saep.:

    temporibus Augusti dicendis non defuere decora ingenia,

    Tac. A. 1, 1; id. H. 1, 1:

    vir neque silendus neque dicendus sine cura,

    Vell. 2, 13.—
    b.
    Of prophecies, to predict, foretell:

    bellicosis fata Quiritibus Hac lege dico, ne, etc.,

    Hor. C. 3, 3, 58:

    sortes per carmina,

    id. A. P. 403:

    quicquid,

    id. S. 2, 5, 59:

    hoc (Delphi),

    Ov. Tr. 4, 8, 43 et saep.—
    5.
    To pronounce, articulate a letter, syllable, word: Demosthenem scribit Phalereus, cum Rho dicere nequiret, etc., Cic. Div. 2, 46, 96; id. de Or. 1, 61, 260; Quint. 1, 4, 8; 1, 7, 21 al.—
    6.
    To call, to name: habitum quendam vitalem corporis esse, harmoniam Graii quam dicunt, Lucr. 3, 106; cf.: Latine dicimus elocutionem, quam Graeci phrasin vocant, Quint. 8, 1, 1:

    Chaoniamque omnem Trojano a Chaone dixit,

    Verg. A. 3, 335:

    hic ames dici pater atque princeps,

    Hor. Od. 1, 2, 50:

    uxor quondam tua dicta,

    Verg. A. 2, 678 et saep. —Prov.:

    dici beatus ante obitum nemo debet,

    Ov. M. 3, 135.—
    7.
    To name, appoint one to an office:

    ut consules roget praetor vel dictatorem dicat,

    Cic. Att. 9, 15, 2: so,

    dictatorem,

    Liv. 5, 9; 7, 26; 8, 29:

    consulem,

    id. 10, 15; 24, 9; 26, 22 (thrice):

    magistrum equitum,

    id. 6, 39:

    aedilem,

    id. 9, 46:

    arbitrum bibendi,

    Hor. Od. 2, 7, 26 et saep.—
    8.
    To appoint, set apart. fix upon, settle:

    nam mea bona meis cognatis dicam, inter eos partiam,

    Plaut. Mil. 3, 1, 113; cf. Pompon. ap. Non. 280, 19:

    dotis paululum vicino suo,

    Afran. ib. 26:

    pecuniam omnem suam doti,

    Cic. Fl. 35: quoniam inter nos nuptiae sunt dictae, Afran. ap. Non. 280, 24; cf.:

    diem nuptiis,

    Ter. And. 1, 1, 75:

    diem operi,

    Cic. Verr. 2, 1, 57:

    diem juris,

    Plaut. Men. 4, 2, 16:

    diem exercitui ad conveniendum Pharas,

    Liv. 36, 8; cf. id. 42, 28, and v. dies:

    locum consiliis,

    id. 25, 16:

    leges pacis,

    id. 33, 12; cf.:

    leges victis,

    id. 34, 57:

    legem tibi,

    Hor. Ep. 2, 2, 18; Ov. M. 6, 137; cf.:

    legem sibi,

    to give sentence upon one's self, id. ib. 13, 72:

    pretium muneri,

    Hor. C. 4, 8, 12 et saep.—With inf.: prius data est, quam tibi dari dicta, Pac. ap. Non. 280, 28. — Pass. impers.:

    eodem Numida inermis, ut dictum erat, accedit,

    Sall. J. 113, 6.—
    9.
    To utter, express, esp. in phrases:

    non dici potest, dici vix potest, etc.: non dici potest quam flagrem desiderio urbis,

    Cic. Att. 5, 11, 1; 5, 17, 5:

    dici vix potest quanta sit vis, etc.,

    id. Leg. 2, 15, 38; id. Verr. 2, 4, 57, § 127; id. Or. 17, 55; id. Red. ad Quir. 1, 4; cf. Quint. 2, 2, 8; 11, 3, 85.—
    10.
    (Mostly in colloq. lang.) Alicui, like our vulg. to tell one so and so, for to admonish, warn, threaten him:

    dicebam, pater, tibi, ne matri consuleres male,

    Plaut. As. 5, 2, 88; cf. Nep. Datam. 5; Ov. Am. 1, 14, 1.—Esp. freq.:

    tibi (ego) dico,

    I tell you, Plaut. Curc. 4, 2, 30; id. Bacch. 4, 9, 76; id. Men. 2, 3, 27; id. Mil. 2, 2, 62 et saep.; Ter. And. 1, 2, 33 Ruhnk.; id. ib. 4, 4, 23; id. Eun. 2, 3, 46; 87; Phaedr. 4, 19, 18; cf.:

    tibi dicimus,

    Ov. H. 20, 153; id. M. 9, 122; so, dixi, I have said it, i. e. you may depend upon it, it shall be done, Ter. Phorm. 2, 3, 90; 92.—
    11.
    Dicere sacramentum or sacramento, to take an oath, to swear; v. sacramentum.
    II.
    Transf., i. q. intellego, Gr. phêmi, to mean so and so; it may sometimes be rendered in English by namely, to wit:

    nec quemquam vidi, qui magis ea, quae timenda esse negaret, timeret, mortem dico et deos,

    Cic. N. D. 1, 31, 86; id. de Or. 3, 44, 174: M. Sequar ut institui divinum illum virum, quem saepius fortasse laudo quam necesse est. At. Platonem videlicet dicis, id. Leg. 3, 1:

    uxoris dico, non tuam,

    Plaut. As. 1, 1, 30 et saep.—Hence, dictum, i, n., something said, i. e. a saying, a word.
    A.
    In gen.: haut doctis dictis certantes sed male dictis, Enn. ap. Gell. 20, 10 (Ann. v. 274 Vahl.; acc. to Hertz.: nec maledictis); so,

    istaec dicta dicere,

    Plaut. Trin. 1, 2, 40:

    docta,

    id. ib. 2, 2, 99; id. Men. 2, 1, 24; Lucr. 5, 113; cf.

    condocta,

    Plaut. Poen. 3, 2, 3:

    meum,

    id. As. 2, 4, 1:

    ridiculum,

    id. Capt. 3, 1, 22:

    minimum,

    Cic. Fam. 1, 9:

    ferocibus dictis rem nobilitare,

    Liv. 23, 47, 4 al.:

    ob admissum foede dictumve superbe,

    Lucr. 5, 1224; cf.

    facete,

    Plaut. Capt. 1, 2, 73; id. Poen. 3, 3, 24; Ter. Eun. 2, 2, 57; Cic. Off. 1, 29, 104 al.:

    lepide,

    Plaut. Most. 1, 3, 103:

    absurde,

    id. Capt. 1, 1, 3:

    vere,

    Nep. Alc. 8, 4:

    ambigue,

    Hor. A. P. 449 et saep.—Pleon.:

    feci ego istaec dicta quae vos dicitis (sc. me fecisse),

    Plaut. Casin. 5, 4, 17.—
    B.
    In partic.
    1.
    A saying, maxim, proverb:

    aurea dicta,

    Lucr. 3, 12; cf.

    veridica,

    id. 6, 24: Catonis est dictum. Pedibus compensari pecuniam, Cic. Fl. 29 fin. Hence, the title of a work by Caesar: Dicta collectanea (his Apophthegmata, mentioned in Cic. Fam. 9, 16), Suet. Caes. 56.—Esp. freq.,
    2.
    For facete dictum, a witty saying, bon-mot, Enn. ap. Cic. de Or. 2, 54 fin. (cf. Cic. ap. Macr. S. 2, 1 fin.); Cic. Phil. 2, 17; Quint. 6, 3, 2; 16; 36; Liv. 7, 33, 3; Hor. A. P. 273 et saep.; cf. also, dicterium.—
    3.
    Poetry, verse (abstr. and concr.): dicti studiosus, Enn. ap. Cic. Brut. 18, 71:

    rerum naturam expandere dictis,

    Lucr. 1, 126; 5, 56:

    Ennius hirsuta cingat sua dicta corona,

    Prop. 4 (5), 1, 61.—
    4.
    A prediction, prophecy, Lucr. 1, 103; Verg. A. 2, 115; Val. Fl. 2, 326 al.; cf. dictio.—
    5.
    An order, command:

    dicto paruit consul,

    Liv. 9, 41; cf. Verg. A. 3, 189; Ov. M. 8, 815:

    haec dicta dedit,

    Liv. 3, 61; cf. id. 7, 33; 8, 34; 22, 25 al.: dicto audientem esse and dicto audire alicui, v. audio.—
    6.
    A promise, assurance:

    illi dixerant sese dedituros... Cares, tamen, non dicto capti, etc.,

    Nep. Milt. 2, 5; Fur. ap. Macr. S. 6, 1, 34.

    Lewis & Short latin dictionary > dico

См. также в других словарях:

  • Sacramentum — (lat.), 1) der Act, wodurch man sich einem Andern od. einer Behörde zur Erfüllung gewisser Bedingungen verbindlich macht; daher 2) Succumbenzgeld (s.d.), welches zu religiösen Zwecken verwendet wurde. Nach den 12 Tafeln betrug das S. bei… …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Sacramentum — (lat.), bei den Römern alles, wodurch man sich oder einen andern in religiösem Sinne verbindlich macht; daher der Eid, namentlich der Soldateneid. Über die Bedeutung von S. in der christlichen Kirche s. Sakrament …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • Sacraméntum — (lat.), Eid; Sakrament …   Kleines Konversations-Lexikon

  • Sacramentum —    • Sacramentum,        1. присяга, приносимая солдатами, см. Dilectus militim, Набор войска, 9;        2. сумма денег, которую при legis actio sacramenti наперед должны были вносить партии и которая отдавалась выигравшему; назначенная… …   Реальный словарь классических древностей

  • SACRAMENTUM — I. SACRAMENTUM Latinis pecuniam quoque notat seu pignus a litigantibus, apud Pontifices, in sacro loco depositam, quô multabatur is, qui causâ cadebat. Similiter apud Athenienses Sacramentum deponebat, initiô litis, tum Actor, tum Reus; quorum is …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Sacramentum — Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom. Sacramentum est un mot latin signifiant sacrement : dans la Rome antique, le sacramentum est un terme de droit, désignant une somme déposée comme… …   Wikipédia en Français

  • Sacramentum — The Sacramentum was an oath taken by all Roman legionaries on entering the Roman army. On the rare chance of punishment by Decimation, the surviving legionaries were often required to renew this military oath, which was the foundation of Roman… …   Wikipedia

  • Sacramentum — у древних римлян средство, благодаря которому что либо освящается. Под понятия Sacramentum подходили: 1) клятва, особенно военная присяга; 2) залог, который вносили в суд тяжущиеся и который возвращался лишь в случае выигрыша дела, в противном же …   Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона

  • Sacramentum — Mit sacramentum wurde der Fahneneid der römischen Legionäre bezeichnet. Geleistet werden musste der Eid individuell bei Dienstantritt und wurde gemeinschaftlich zu Jahresbeginn in einer feierlichen Zeremonie erneuert. Bei dieser Zeremonie, die… …   Deutsch Wikipedia

  • Sacramentum réel — Sacramentum in rem Le sacramentum in rem ou sacramentum réel est le premier type de la procédure contentieuse romaine du sacramentum. L autre type est le: sacramentum in personam. Le sacramentum étant une des cinq actions de la loi (legis… …   Wikipédia en Français

  • Sacramentum Caritatis — (dt. Sakrament der Liebe) ist ein Nachsynodales Apostolisches Schreiben vom 22. Februar 2007. Papst Benedikt XVI. befasst sich in diesem Schreiben mit der „Eucharistie als Quelle und Höhepunkt von Leben und Sendung der Kirche“. Dieses… …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»