recte

hăbĕo, ui, itum, 2 (archaic perf. subj. habessit, Cic. Leg. 2, 8, 19; inf. haberier, Plaut. Mil. 2, 6, 111), v. a. and n. [etym. dub.; cf. Gr. kôpê, handle; Lat. capio; Germ. haben, Haft; Engl. have], to have, in the widest sense of the word, to hold, keep, possess, cherish, entertain, occupy, enclose, contain (cf.: teneo, possideo, etc.).

In gen.

Of personal subjects.

With persons or things as objects: SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, AGNATVS PROXIMVS FAMILIAM HABETO, Fragm. XII. Tab. ap. Ulp. Fragm. 26, 1: ex tui animi sententia tu uxorem habes? Cato ap. Cic. de Or. 2, 64, 260; cf.:

aliquam habere in matrimonio, Cic. Scaur. § 8: ipsum ex Helvetiis uxorem habere,

Caes. B. G. 1, 18, 6:

si et prudentes homines et non veteres reges habere voluerunt,

Cic. Rep. 1, 37 fin.:

quae cum patrem clarissimum, amplissimos patruos, ornatissimum fratrem haberet,

id. Rosc. Am. 50, 147:

cum ille haberet filium delicatiorem,

id. de Or. 2, 64, 257:

quod non ingenuous habeat clarosque parentes,

Hor. S. 1, 6, 91:

habebat saepe ducentos, saepe decem servos,

id. ib. 1, 3, 11:

fundum habere, Cic. Tull. § 14: cur pecuniam non habeat mulier?

id. Rep. 3, 10:

tantas divitias habet,

Plaut. Bacch. 2, 3, 99; so,

aurum,

id. ib. 2, 3, 35; and:

vectigalia magna Divitiasque,

Hor. S. 2, 2, 101:

tantum opum,

Cic. Rep. 1, 48:

classes,

id. Phil. 9, 2, 4:

naves,

id. Verr. 2, 5, 40, § 104:

denique sit finis quaerendi, cumque habeas plus, Pauperiem metuas minus,

Hor. S. 1, 1, 92:

tacitus pasci si posset corvus, haberet Plus dapis,

id. Ep. 1, 17, 50:

Dionysii equus quid attulit admirationis, quod habuit apes in juba?

Cic. Div. 2, 31, 67: faenum habet in cornu;

longe fuge,

Hor. S. 1, 4, 34:

leges in monumentis habere,

Cic. Rep. 2, 14:

hostis habet muros,

Verg. A. 2, 290:

hostis habet portus,

Val. Fl. 3, 45 al.:

quam vellem Panaetium nostrum nobiscum haberemus,

Cic. Rep. 1, 10:

Ciceronem secum,

id. Att. 4, 9, 2; cf.:

ea legione, quam secum habebat,

Caes. B. G. 1, 8, 1:

secum senatorem,

Cic. Verr. 2, 2, 31, § 77; cf.

also: magnum numerum equitatus circum se,

Caes. B. G. 1, 18, 5:

haec si habeat aurum, quod illi renumeret, faciat lubens,

Plaut. Bacch. 1, 1, 12; cf.:

quid non habuisti quod dares? Habuisse se dicet, Cic. Scaur. § 19: quod non desit, habentem,

Hor. Ep. 2, 2, 52:

qui in foro turbaque, quicum colloqui libeat, non habeant,

Cic. Rep. 1, 17.—

With abstr. objects: quid illos, bono genere gnatos, opinanimi animi habuisse atque habituros dum vivent? Cato ap. Gell. 10, 3, 17:

quod uno et eodem temporis puncto nati dissimiles et naturas et vitas et casus habent,

Cic. Div. 2, 45, 95:

febrim,

id. Fam. 7, 26, 1:

instrumenta animi,

id. Rep. 3, 3:

nec vero habere virtutem satis est, quasi artem aliquam, nisi utare,

id. ib. 1, 2:

in populos perpetuam potestatem,

id. ib. 2, 27; cf.:

in populum vitae necisque potestatem,

id. ib. 3, 14; so,

potestatem,

id. ib. 2, 29; 32;

36: eo plus auctoritatis,

id. ib. 3, 16:

ornamenta dicendi,

id. de Or. 2, 28, 122; cf.:

summam prudentiam summamque vim dicendi,

id. ib. 1, 20, 89:

Q. Lucilius Balbus tantos progressus habebat in Stoicis, ut, etc.,

id. N. D. 1, 6, 15:

neque quem usum belli haberent aut quibus institutis uterentur, reperiri poterat,

Caes. B. G. 4, 20 fin.:

nonnullam invidiam ex eo, quod, etc.,

Cic. de Or. 2, 70, 283: nimiam spem, Cato ap. Gell. 13, 17, 1:

spem in fide alicujus,

Cic. Inv. 1, 39, 71; cf.:

tantum spei ad vivendum,

id. Att. 15, 20, 2; id. N. D. 3, 6, 14; cf.

also: summam spem de aliquo,

id. Lael. 3, 11:

odium in equestrem ordinem,

id. Clu. 55, 151:

metum,

Prop. 3, 11 (4, 10), 6: consolationem [p. 834] semper in ore atque in animo, Cic. Fam. 5, 16, 2; cf. Varr. L. L. 6, § 56 Mull.:

rogavi, ut diceret, quid haberet in animo,

Cic. Att. 8, 10:

neque modum neque modestiam victores habere,

observe no bounds, Sall. C. 11, 4;

v. modus: haec habebam fere, quae te scire vellem,

Cic. Att. 1, 6; cf.:

haec habui de amicitia quae dicerem,

this is what I had to say, id. Lael. 27 fin.: fidem, gratiam, honorem, rationem; v. these nouns.—In a play on the word lumen: Arge, jaces; quodque in tot lumina lumen habebas Exstinctum est, the light for so many lights ( eyes), Ov. M. 1, 720.—

With inf. (analog. to the Gr. echô), to have something to do, be able to do something:

habeo etiam dicere quem contra morem majorum dejecerit, etc.,

Cic. Rosc. Am. 35, 100:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6.—So with inf. or with the part. fut. pass. (ante-class. and post-Aug.), to have or be obliged to do something, I must do something:

rogas, ut id mihi habeam curare,

Varr. R. R. 1, 1, 2:

filius hominis, quod carne indui haberet in terra,

Lact. 4, 12, 15:

habemus humiliare eum in signo,

id. 4, 18, 22:

quod plurimae haereses haberent existere,

id. 4, 30, 2:

etiam Filius Dei mori habuit,

Tert. Hab. Mul. 1:

si inimicos jubemur diligere, quem habemus odisse?

id. Apol. 37:

de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, etc.,

Col. 5, 5, 3:

praesertim cum enitendum haberemus, ut, etc.,

Plin. Ep. 1, 8, 12:

si nunc primum statuendum haberemus,

Tac. A. 14, 44:

cum respondendum haberent,

id. Or. 36.—

Of inanim. or abstr. subjects:

prima classis LXXXVIII. centurias habeat,

Cic. Rep. 2, 22:

locus ille nihil habet religionis,

id. Leg. 2, 22, 57:

humani animi eam partem, quae sensum habeat,

id. Div. 1, 32, 70:

animus incorruptus agit atque habet cuncta, neque ipse habetur,

Sall. J. 2, 3:

divinus animus mortale nihil habuit, Cic. Scaur. § 50: habet statum res publica de tribus secundarium,

id. Rep. 1, 42; cf.:

nullum est genus illarum rerum publicarum, quod non habeat iter ad finitimum quoddam malum,

id. ib. 1, 28:

ipsa aequabilitas est iniqua, cum habeat nullos gradus dignitatis,

id. ib. 1, 27:

nulla alia in civitate...ullum domicilium libertas habet,

id. ib. 1, 31:

nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

id. ib. 1, 4; cf.:

viri excellentis ancipites variique casus habent admirationem,

id. Fam. 5, 12, 5:

habet etiam amoenitas ipsa illecebras multas cupiditatum,

id. Rep. 2, 4:

quid habet illius carminis simile haec oratio?

id. ib. 1, 36:

magnam habet vim disciplina verecundiae,

id. ib. 4, 6 et saep.:

quomodo habere dicimur febrem, cum illa nos habeat,

Sen. Ep. 119 med.; cf.:

animalia somnus habebat,

Verg. A. 3, 147; Ov. M. 7, 329:

me somno gravatum Infelix habuit thalamus,

Verg. A. 6, 521; cf.:

non me impia namque Tartara habent,

id. ib. 5, 734:

habentque Tartara Panthoiden,

Hor. C. 1, 28, 9:

qui (metus) major absentes habet,

id. Epod. 1, 18; Sen. Const. Sap. 7:

et habet mortalia casus,

Luc. 2, 13:

terror habet vates,

Stat. Th. 3, 549.

In partic.

Pregn., to have or possess property (mostly absol.):

miserum istuc verbum et pessumum'st, habuisse et nihil habere,

Plaut. Rud. 5, 2, 34; cf. Ter. Ad. 4, 7, 10: qui habet, ultro appetitur: qui est pauper, aspernatur, Cic. Fragm. ap. Prisc. p. 792 P.:

habet idem in nummis, habet idem in urbanis praediis,

Cic. Verr. 2, 3, 86, § 199; so,

in nummis,

id. Att. 8, 10:

in Salentinis aut in Brutiis,

i. e. to have possessions, id. Rosc. Am. 46, 132; cf. id. Verr. 2, 5, 18, § 45: nos quod simus, quod habeamus, etc., Curius ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

et belli rabies et amor successit habendi,

Verg. A. 8, 327; cf.:

amore senescit habendi,

Hor. Ep. 1, 7, 85; Phaedr. 3 prol. 21; Juv. 14, 207: quid habentibus auri nunquam exstincta sitis? Sil. 5, 264; so, habentes = hoi echontes, the wealthy, Lact. 5, 8, 7. —

With an object - or relative-clause, to have the means, ability, or knowledge, i. e. to be in a condition, to be able, to know how to do or say any thing.

With an objectclause:

de Alexandrina re tantum habeo polliceri, me tibi cumulate satisfacturum,

Cic. Fam. 1, 5, 3:

de re publica nihil habeo ad te scribere,

id. Att. 2, 22, 6:

haec fere dicere habui de natura deorum,

this is the substance of what I had to say, id. N. D. 3, 39, 93; cf.:

quid habes igitur dicere de Gaditano foedere?

id. Balb. 14, 33:

habeo etiam dicere, quem de ponte in Tiberim dejecerit,

id. Rosc. Am. 35, 100:

illud affirmare pro certo habeo, etc.,

Liv. 44, 22, 4:

sic placet, an melius quis habet suadere?

Hor. Epod. 16, 23.—

With a relat.-clause (usually with a negative: non habeo, quid faciam;

or: nihil habeo, quod faciam, dicam, etc.): de quibus habeo ipse, quid sentiam: non habeo autem, quid tibi assentiar,

Cic. N. D. 3, 25, 64:

de pueris quid agam, non habeo,

id. Att. 7, 19:

usque eo quid arguas non habes,

id. Rosc. Am. 15, 45:

quid huic responderet, non habebat,

id. Mur. 12, 26:

nec quid faceret habebat,

id. Verr. 2, 4, 23, § 51; id. Off. 2, 2, 7:

qui, quo se reciperent, non haberent,

Caes. B. G. 4, 38, 2:

nihil habeo, quod ad te scribam,

Cic. Att. 7, 19:

nil habeo, quod agam,

Hor. S. 1, 9, 19; and:

nihil habeo, quod cum amicitia Scipionis possim comparare,

Cic. Lael. 27, 103.—

To have in use, make use of, use (very rare, for the usual uti, opp. abuti):

anulus in digito subter tenuatur habendo,

i. e. by use, by wearing, Lucr. 1, 312; cf.:

aera nitent usu: vestis bona quaerit haberi,

Ov. Am. 1, 8, 51:

quippe quas (divitias) honeste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant,

Sall. C. 13, 2 Kritz; cf.:

magnae opes innocenter paratae et modeste habitae,

Tac. A. 4, 44.—Hence,

To hold, use, wield, handle, manage:

nec inmensa barbarorum scuta, enormis hastas, inter truncos arborum perinde haberi quam pila,

Tac. A. 2, 14.— Trop.:

quo modo rem publicam habuerint (majores), disserere,

Sall. C. 5, 9; cf.:

reipublicae partes,

Tac. A. 4, 6 init. —

To hold or keep a person or thing in any condition; to have, hold, or regard in any light:

aliquem in obsidione,

Caes. B. C. 3, 31, 3:

aliquem in liberis custodiis,

Sall. C. 47, 3; so,

aliquem in custodiis,

id. ib. 52, 14:

aliquem in vinculis,

id. ib. 51 fin.;

for which also: in custodiam habitus,

i. e. put into prison and kept there, Liv. 22, 25; Tac. H. 1, 87; cf.:

quo facilius omne Hadriaticum mare in potestatem haberet,

Caes. B. C. 1, 25 Oud. N. cr. (al. in potestate):

cum talem virum in potestatem habuisset,

Sall. J. 112 fin. Kritz N. cr.:

quae res eos in magno diuturnoque bello inter se habuit,

id. ib. 79, 3:

alios in ea fortuna haberent, ut socii esse quam cives mallent,

Liv. 26, 24:

aegros in tenebris,

Cels. 3, 18:

aquam caelestem sub dio in sole,

Col. 12, 12, 1:

in otio militem,

Liv. 39, 2, 6; cf.:

legiones habebantur per otium,

Tac. H. 1, 31:

externa sine cura habebantur,

id. A. 1, 79 init.:

exercitus sine imperio et modestia habitus,

Sall. J. 44, 1:

quos ille postea magno in honore habuit,

Caes. B. C. 1, 77, 2;

for which: quos praecipuo semper honore Caesar habuit,

id. B. G. 5, 54, 4:

habeo Junium (mensem) et Quintilem in metu,

i. e. I fear, Cic. Att. 6, 1, 14.— So with an adj. or a perf. part., to denote a lasting condition:

ita me mea forma habet sollicitum,

Plaut. Most. 4, 2, 95 Lorenz; id. Men. 4, 2, 12; 21:

miserrimum ego hunc habebo amasium,

id. Cas. 3, 3, 27 al.:

laetum Germanicum,

Tac. A. 2, 57; 65:

sollicitum habebat cogitatio,

Cic. Fam. 7, 3, 1; 2, 16, 2.—Hence,

With a double object, esp. freq. with the part. perf. pass., to have, hold, or possess a person or thing in any quality or capacity, as any thing; to have, hold, or possess an action as completed, finished (a pregn. circumlocution for the perf.):

cum haberet collegam in praetura Sophoclem,

Cic. Off. 1, 40, 144; cf. Quint. 10, 1, 93:

an heredem habuerit eum, a quo, etc.,

id. 7, 2, 37:

istaec illum perdidit assentatio, nam absque te esset, ego illum haberem rectum ad ingenium bonum,

Plaut. Bacch. 3, 3, 8:

cur ergo unus tu Apollonidenses miseriores habes quam pater tuus habuit umquam?

Cic. Fl. 29, 71:

obvium habuerunt patrem,

Quint. 7, 1, 29:

reliquas civitates stipendiarias,

Caes. B. G. 1, 30, 3:

quod (cognomen) habes hereditarium,

Cic. Rep. 6, 11:

quae habuit venalia,

id. Verr. 2, 3, 62, § 144; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 11, 1:

qui auro habeat soccis suppactum solum,

Plaut. Bacch. 2, 3, 98:

me segregatum habuisse, uxorem ut duxit, a me Pamphilum,

have kept him away, aloof, Ter. Hec. 5, 1, 25; cf.:

inclusum in curia senatum habuerunt,

Cic. Att. 6, 2, 8:

(Romulus) habuit plebem in clientelas principum descriptam,

id. Rep. 2, 9: satis mihi videbar habere cognitum Scaevolam ex iis rebus, quas, etc., id. Brut. 40, 147; cf.:

si nondum eum satis habes cognitum,

id. Fam. 13, 17, 3; ib. 15, 20 fin.: fidem spectatam jam et diu cognitam, id. Div. ap. Caecil. 4, 11:

decumas ad aquam deportatas,

id. Verr. 2, 3, 14, § 36:

domitas habere libidines,

id. de Or. 1, 43, 194:

omnes philosophiae notos et tractatos locos,

id. Or. 33, 118; id. Rep. 2, 6:

innumerabilia, quae collecta habent Stoici,

id. Div. 2, 70, 145: quantum in acie tironi sit committendum, nimium saepe expertum habemus, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 3:

quare velim ita statutum habeas, me, etc.,

Cic. Fam. 6, 2, 1: habeo absolutum suave epos ad Caesarem, id. Q. Fr. 3, 9, 6:

in adversariis scriptum habere (nomen),

id. Rosc. Com. 3, 9:

de Caesare satis dictum habebo,

id. Phil. 5, 19, 52:

bellum habere susceptum,

id. Agr. 2, 6, 14:

quam (domum) tu iam dimensam et exaedificatam animo habebas,

id. Att. 1, 6, 1:

ut omnes labores, pericula consueta habeam,

Sall. J. 85, 7:

compertum ego habeo,

id. Cat. 58, 1; cf. Nep. Att. 17 fin.; 18, 1: neque ea res falsum ( part. perf. pass.) me habuit, Sall. J. 10, 1 al. From this use is derived the compound perf. of the Romance languages: ho veduto, j'ai vu, qs. habeo visum, I have seen).—

Also, with a double object, to make, render:

praecipit ut dent operam, uti eos quam maxime manifestos habeant,

Sall. C. 41, 5:

qui pascua publica infesta habuerant,

Liv. 39, 29, 9; 34, 36, 3:

necdum omnia edita facinora habent,

id. 39, 16, 3; 31, 42, 1:

anxium me et inquietum habet petitio Sexti,

Plin. Ep. 2, 9, 1:

sed Pompeium gratia impunitum habuit,

kept, Vell. 2, 1, 5.—

Hence:

in aliquo (aliqua re), aliquem (aliquid) habere (rare): ea si fecissem, in vestra amicitia exercitum, divitias, munimenta regni me habiturum,

Sall. J. 14, 1:

in vobis liberos, parentes, consanguineos habeo,

Curt. 6, 9, 12:

majora in eo obsequia habiturus,

Just. 8, 6, 6; cf. Cic. Fam. 2, 16, 5.—

To have or hold a person in any manner, to treat, use:

is, uti tu me hic habueris, proinde illum illic curaverit,

Plaut. Capt. 2, 2, 64:

equitatu agmen adversariorum male habere et carpere,

Caes. B. C. 1, 63, 2; cf. Cels. 3, 20; 3, 21:

exercitum luxuriose nimisque liberaliter habere,

Sall. C. 11, 5 Kritz; cf.:

eos ille non pro vanis hostibus, ut meriti erant, sed accurate et liberaliter habuit,

id. J. 103, 5; 113, 2:

Fabiis plurimi (saucii) dati, nec alibi majore cura habiti,

Liv. 2, 47, 12; 29, 8, 6; 37, 34, 5:

video quam molliter tuos habeas,

Plin. Ep. 5, 19, 1:

militant vobiscum, qui superbe habiti rebellassent,

Curt. 8, 8, 11:

virgines tam sancte habuit,

id. 3, 12, 21; 4, 10, 33:

male habere aliquem,

Nep. Eum. 12, 1:

neque conjugem et filium ejus hostiliter haberi,

Tac. A. 2, 10.—

With se, and sometimes mid. or neut., to hold or keep himself or itself in a certain manner, i. e. to be constituted or situated, to find one's self, to be, in any manner.

Habere se:

Tironem Patris aegrum reliqui...et quamquam videbatur se non graviter habere, tamen sum sollicitus, etc.,

Cic. Att. 7, 2, 3:

praeclare te habes, cum, etc.,

id. Verr. 2, 2, 61, § 149:

ipsi se hoc melius habent quam nos, quod, etc.,

id. Att. 11, 7, 4:

Bene habemus nos,

id. ib. 2, 8, 1:

ego me bene habeo,

am well, Tac. A. 14, 51: praeclare se res habeat ( is well), si, etc., Cic. de Or. 1, 25, 114:

male se res habet, cum, quod virtute effici debet, id tentatur pecunia,

id. Off. 2, 6, 22; cf. id. de Or. 2, 77, 313:

quae cum ita se res haberet, tamen, etc.,

id. Verr. 2, 2, 50, § 124; cf.:

ita se res habet, ut ego, etc.,

id. Quint. 1, 2:

sic profecto res se habet,

id. de Or. 2, 67, 271:

scire aveo, quomodo res se habeat,

id. Att. 13, 35, 2; cf. id. de Or. 2, 32, 140:

ut se tota res habeat,

id. Verr. 2, 2, 5, § 15; cf.:

ut meae res sese habent,

Ter. Phorm. 5, 4, 1.—

Mid.:

virtus clara aeternaque habetur,

exhibits itself, is, continues, Sall. C. 1, 4:

sicuti pleraque mortalium habentur,

as for the most part happens in human affairs, id. ib. 6, 3.—

Neutr. (as also the Gr echô): Tullia nostra recte valet: Terentia minus belle habuit, Dolab. ap. Cic. Fam. 9, 9, 1:

volui animum tandem confirmare hodie meum, Ut bene haberem filiae nuptiis,

I might enjoy myself, Plaut. Aul. 2, 8, 2: qui bene habet suisque amicis est volup, id. [p. 835] Mil. 3, 1, 130:

bene habent tibi principia,

Ter. Phorm. 2, 3, 82:

bene habet: jacta sunt fundamenta defensionis,

it is well, Cic. Mur. 6, 14; Liv. 8, 6:

magnum narras, vix credibile! atqui sic habet,

so it is, it is even so, Hor. S. 1, 9, 53: illasce sues sanas esse habereque recte licere spondesne? Formula emendi, ap. Varr. R. R. 2, 4, 5; 2, 3, 5.—

To hold, account, esteem, consider, regard a person or thing in any manner or as any thing; to think or believe a person or thing to be so or so:

aliquem fidelem sibi habere,

Plaut. Bacch. 3, 3, 87:

deos aeternos et beatos,

Cic. N. D. 1, 17, 45:

id habent hodie vile et semper habuerunt,

id. Balb. 22, 51:

maximam illam voluptatem habemus, quae, etc.,

id. Fin. 1, 11, 37:

eum nos ut perveterem habemus... nec vero habeo quemquam antiquiorem,

id. Brut. 15, 61:

Ut et rex et pater habereter omnium,

id. Rep. 1, 36; 2, 21:

parentem Asiae et dici et haberi,

id. Q. Fr. 1, 1, 10 fin.:

eos dicit esse habitos deos, a quibus, etc.,

id. N. D. 1, 15, 38:

cum esset habendus rex, quicumque genere regio natus esset,

id. Rep. 1, 33; cf. id. ib. 2, 12 fin.: non habeo nauci Marsum augurem, Poet. ap. Cic. Div. 1, 58, 132:

cujus auctoritas in iis regionibus magni habebatur,

Caes. B. G. 4, 21, 7:

nihil pensi habere,

Quint. 11, 1, 29; cf.

also: an perinde habenda sit haec atque illa,

id. 7, 3, 11:

sese illum non pro amico, sed pro hoste habiturum,

Caes. B. G. 1, 44, 19; so,

aliquem pro hoste,

Liv. 2, 20; Curt. 6, 2 al.:

nisi in provincia relictas rationes pro relatis haberem,

Cic. Fam. 5, 20, 2:

licet omnia Italica pro Romanis habeam,

Quint. 1, 5, 56; 12, 10, 73:

istuc jam pro facto habeo,

Cic. Att. 13, 1, 2:

Pompeium pro certo habemus per Illyricum proficisci in Galliam,

to consider as certain, id. ib. 10, 6 fin.:

id obliviscendum, pro non dicto habendum,

Liv. 23, 22, 9:

hoc velim in maximis rebus et maxime necessariis habeas,

Cic. Att. 5, 5 fin.:

aliquem in deorum numero,

id. N. D. 1, 14, 36:

aliquem in hostium numero,

Caes. B. G. 1, 28, 1:

aliquem suorum In numero,

Hor. S. 2, 6, 41;

for which also: hostium numero haberi,

Cic. Att. 11, 6, 6:

numero impiorum ac sceleratorum haberi,

Caes. B. G. 6, 13, 7; cf. also Quint. 3, 7, 2:

quem Aegyptii nefas habent nominare,

Cic. N. D. 3, 22, 56:

mutare nefas habent,

Quint. 12, 8, 6:

nec tamen est habendum religioni, nocentem aliquando defendere,

to scruple, make a conscience of, Cic. Off. 2, 14, 51; cf.:

nec eam rem habuit religioni,

id. Div. 1, 35, 77:

quando tu me bene merentem tibi habes despicatui,

you despise, Plaut. Men. 4, 3, 19:

non sic ludibrio tuis factis habitus essem,

Ter. Hec. 4, 1, 11.—Hence: sic habeto, or sic habeas aliquid, or with an object-clause, hold or judge thus, be convinced or persuaded, believe, know:

sed hoc nihil ad te: illud velim sic habeas, uod intelliges, etc.,

Cic. Fam. 3, 13, 2:

unum hoc sic habeto: si, etc.,

id. ib. 2, 6 fin.:

sic habeto: omnibus, etc.,

id. Rep. 6, 13:

enitere et sic habeto, non esse te mortalem, sed corpus hoc,

id. ib. 6, 24; so with an object-clause, id. Fam. 2, 10, 1; 16, 4, 4.—Without sic:

id primum ergo habeto, non sine magna causa, etc.,

Cic. Fam. 13, 29, 2:

tantum habeto, civem egregium esse Pompeium, etc.,

id. ib. 2, 8, 2.—

To take, accept, bear, submit to, endure:

neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur: multi eas gravius aequo habuere,

Sall. C. 51, 11:

egestas facile habetur sine damno,

id. ib. 6, 37:

quae in praesens Tiberius civiliter habuit, sed, etc.,

Tac. A. 4, 21:

neque tantum maleficium impune habendum,

id. ib. 3, 70;

12, 48: nec ita aegre habuit filium id pro parente ausum,

Liv. 7, 5, 7 Weissenb.—

To hold, have possession of, occupy, a place:

urbem Romam condidere atque habuere initio Trojani,

Sall. C. 6, 1:

qui mortales initio Africam habuerint,

id. J. 17, 7; 18, 1; cf.

Siciliam et Sardiniam per legatos habuit,

rule, administer, Flor. 4, 2, 22:

urbem Romanam a principio reges habuere,

Tac. A. 1, 1:

Hispaniae tribus legionibus habebantur,

id. ib. 4, 5; 12, 54.—

More freq. neutr., to dwell, live anywhere (perh. only ante-class.; in good prose habito is used instead): quae Corinthum arcem altam habetis, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 294 Vahl.):

ille geminus qui Syracusis habet,

Plaut. Men. prol. 69: quis istic habet? id. Bacch. 1, 2, 6:

ubi nunc adulescens habet?

id. Trin. 1, 2, 156:

apud aedem Junonis Lucinae, ubi aeditumus habere solet,

Varr. L. L. 5, § 50 Mull.; cf.:

situm formamque et universorum castrorum et partium, qua Poeni, qua Numidae haberent...specularentur,

Liv. 30, 4, 2 (but v. Weissenb. ad loc.).—

To spend, pass (time, etc.):

aetatem procul a republica,

Sall. C. 4, 1:

vitam,

id. ib. 51, 12 al.—

To have in one's mind, to know, be acquainted with:

siquidem istius regis (Anci) matrem habemus, ignoramus patrem,

Cic. Rep. 2, 18 fin.: habes consilia nostra;

nunc cognosce de Bruto,

there you have, such are, id. Att. 5, 21, 10:

habetis igitur primum ortum tyranni,

id. Rep. 2, 27:

habetis sermonem bene longum hominis,

id. de Or. 2, 88, 361; cf.

also: habes nostras sententias,

Suet. Claud. 4:

habes, quae fortissime de beata vita dici putem,

Cic. Tusc. 5, 28 fin.; cf. id. de Or. 2, 71, 291. —

To have as a habit, peculiarity, or characteristic:

habebat hoc omnino Caesar: quem plane perditum aere alieno egentemque cognorat, hunc in familiaritatem libentissime recipiebat,

Cic. Phil. 2, 32, 78; id. Pis. 32, 81.—

To hold, to make, do, perform, prepare, utter, pronounce, produce, cause:

alium quaerebam, iter hac habui,

made, directed, Ter. Eun. 5, 9, 35; cf.:

ex urbe profectus iter ad legiones habebat,

Caes. B. C. 1, 14, 3; so,

iter,

id. ib. 1, 51, 1; 3, 11, 2; 3, 106, 1; Cic. Q. Fr. 2, 6, 2:

vias,

Luc. 2, 439:

C. Cato contionatus est, comitia haberi non siturum, si, etc.,

to be held, Cic. Q. Fr. 2, 6, 6:

senatum,

id. ib. 2, 13, 3; id. Fam. 1, 4, 1; Caes. B. C. 1, 2, 1:

concilia,

id. B. G. 5, 53, 4:

contionem,

Cic. Att. 4, 1, 6:

censum,

id. Verr. 2, 2, 55, § 138:

delectum (militum),

id. Phil. 5, 12, 31; id. Fam. 15, 1 fin.; Caes. B. G. 6, 1;

v. delectus: ludos,

Suet. Rhet. 1:

sermonem,

Cic. Tusc. 1, 24, 57; cf.:

orationem,

to deliver, id. Rep. 1, 46:

multis verbis ultro citroque habitis,

id. ib. 6, 9 fin.:

disputationem,

id. ib. 1, 7; Caes. B. G. 5, 30, 1:

dialogum,

Cic. Att. 2, 9, 1:

verba,

id. de Or. 2, 47, 190:

querelam de aliquo apud aliquem,

id. Q. Fr. 1, 2, 1, § 2:

controversiam de fundo cum aliquo,

id. Fam. 13, 69, 2 et saep.:

deinde adventus in Syriam primus equitatus habuit interitum,

caused, occasioned, Cic. Prov. Cons. 4, 9; cf. id. Div. 2, 46, 96:

latrocinia nullam habent infamiam, quae extra fines cujusque civitatis fiunt,

Caes. B. G. 6, 23, 6.—

Habere in animo (or simply animo), with an objectclause, to have in mind, to intend, to be disposed, inclined to do any thing (=propositum habere, constituisse, decrevisse):

istum exheredare in animo habebat,

Cic. Rosc. Am. 18, 52; id. Att. 1, 17, 11:

hoc (flumen) neque ipse transire in animo habebat neque hostes transituros existimabat,

Caes. B. G. 6, 7, 5:

neque bello eum invadere animo habuit,

Liv. 44, 25, 1 dub (al. in animo), v. Drak. ad h. l.—

Habere sibi or secum aliquid, to keep to one's self (lit. and trop.):

clamare coeperunt, sibi ut haberet hereditatem,

Cic. Verr. 2, 2, 19, § 47:

per vindicationem his verbis legamus: DO LEGO, CAPITO, SUMITO, SIBI HABETO,

Ulp. Fragm. 24, 3; cf. ib. § 5; Gai. Inst. 2, 209.—So the formula used in divorces:

res tuas tibi habeas or habe,

Plaut. Am. 3, 2, 47; Sen. Suas. 1, § 7:

illam suam suas res sibi habere jussit ex duodecim tabulis,

Cic. Phil. 2, 28, 69. —Comic. transf.:

apage sis amor: tuas tibi res habeto,

Plaut. Trin. 2, 1, 32.— Trop.:

secreto hoc audi, tecum habeto, ne Apellae quidem liberto tuo dixeris,

Cic. Fam. 7, 25, 2:

verum haec tu tecum habeto,

id. Att. 4, 15, 6.—

Of a sweetheart, to have, to possess, enjoy:

postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit,

Verg. E. 1, 31; Tib. 1, 2, 65; Prop. 3, 8 (4, 7), 22:

duxi, habui scortum,

Plaut. Bacch. 4, 10, 6; Ter. And. 1, 1, 58: cum esset objectum, habere eum Laida;

habeo, inquit, non habeor a Laide,

Cic. Fam. 9, 26, 2.—

Gladiatorial t. t., of a wounded combatant: hoc habet or habet, he has that (i. e. that stroke), he is hit:

desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: Hoc habet,

Verg. A. 12, 296; Prud. Psych. 53.—

Transf.:

hoc habet: reperi, qui senem ducerem,

Plaut. Most. 3, 2, 26; id. Rud. 4, 4, 99: egomet continuo mecum;

Certe captus est! Habet!

Ter. And. 1, 1, 56 (id est vulneratus est. Habet enim qui percussus est: et proprie de gladiatoribus dicitur, Don.).—Hence: hăbĭtus, a, um, P. a., held or kept in a certain condition, state, humor (ante-class.).

In gen.

Lit.: equus nimis strigosus et male habitus, Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11; v. in the foll.—

Trop.:

ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam duras (lites) dabit,

Ter. Heaut. 2, 4, 22.—

In partic., physically, well kept, well conditioned, fleshy, corpulent:

corpulentior videre atque habitior,

Plaut. Ep. 1, 1, 8:

si qua (virgo) est habitior paulo, pugilem esse aiunt, deducunt cibum,

Ter. Eun. 2, 3, 23: (censores) equum nimis strigosum et male habitum, sed equitem ejus uberrimum et habitissimum viderunt, etc., Massur. Sabin. ap. Gell. 4, 20, 11.

interprĕtor, ātus (in tmesi:

inter quaecumque pretantur,

Lucr. 4, 832), 1, v. dep. [interpres], to explain, expound, interpret, give expression to, translate; to understand, conclude, infer, appreciate, recognize, comprehend.

In gen. (class.):

tuae memoriae interpretari me aequom censes,

Plaut. Ep. 4, 1, 29:

nec quidquam aliud est philosophia, si interpretari velis, quam studium sapientiae,

Cic. Off. 2, 2, 5:

jus,

id. Leg. 1, 4, 14:

monstra aut fulgura,

id. Div. 1, 6, 12:

somnia,

id. ib. 1, 23, 46:

sapienter,

id. Dom. 1, 1:

cetera de genere hoc,

Lucr. 4, 832:

aliquid mitiorem in partem,

id. Mur. 31, 64: felicitatem alicujus grato animo, id. Brut. 1:

male bene dicta,

id. N. D. 3, 31, 77:

grate beneficia,

Plin. Ep. 2, 13:

male beneficium fortunae,

Sen. Ep. 63:

voluntatem alicujus,

Cic. Inv. 2, 47, 139:

sententiam alicujus,

id. Tusc. 3, 17, 37:

epistolam alicujus,

id. Att. 15, 28:

qui scriptum recitet et scriptoris voluntatem non interpretetur,

Auct. Her. 2, 10, 14:

medio responso spem ad voluntatem interpretantibus fecerat,

Liv. 39, 39:

obscure dicta,

Quint. 3, 4, 3:

aenigmata,

id. 8, 6, 53:

leges,

id. 3, 6, 87:

versus,

id. 1, 9, 2: allêgoria, quam inversionem interpretamur, translate, id. 8, 6, 44; 2, 15, 25; Suet. Gramm. 1:

ut plerique... viso aspectoque Agricola quaererent famam, pauci interpretarentur,

few understood him, Tac. Agr. 40:

jussa ducum interpretari quam exsequi malle,

id. H. 2, 39.—With inf.:

reditu enim in castra, liberatum se esse jurejurando, interpretabatur,

Cic. Off. 3, 32, 113:

pomoerium verbi vim solam intuentes postmoerium interpretantur esse,

Liv. 1, 44, 4:

victoriam ut suam,

claimed as his own, Vell. 2, 80, 2:

nolite consilium ex necessitate, nec voluntatem ex vi interpretari,

Cic. Rab. Post. 11, 29:

virtutem ex consuetudine vitae,

id. Lael. 6, 21: Chaldaeos interpretatos imperium Persarum ad eos transiturum, interpret signs, etc., i. e. predict, foretell, Curt. 3, 3, 6; Suet. Aug. 44; id. Galb. 8.—

Esp.

To decide, determine:

neque, recte, an perperam, interpretor,

Liv. 1, 23, 8.—

Memoriae alicujus, to assist one ' s memory, Plaut. Ep. 4, 1, 25.—

To translate:

recte sententiam (v. the context),

Cic. Fin. 2, 7, 20.—

Diabolo, to ascribe to the devil, Tert. Verg. Vel. 15.

sense:

scripturae, quae male de Hebraicis interpretata sunt,

Lact. 4, 7, 7:

ex quo ita illud somnium esse interpretatum, ut, etc.,

Cic. Div. 1, 25, 53:

flumen Naarmalcha, quod amnis regum interpretatur,

Amm. 24, 6.— interprĕtātus, a, um, P. a., explained, translated (class.):

nomen,

Cic. Leg. 2, 12, 29:

haec ex Graeco carmine interpretata recitavit,

Liv. 23, 11, 4; 45, 29, 3.

mŏrātus, a, um, Part., from moror.

mōrātus, a, um, adj. [mos].

Mannered, of morals, good or bad; constituted, conditioned, circumstanced (class.):

nequiquam mulier exornata est bene, si morata est male,

Plaut. Most. 1, 3, 132: condigne pater est ejus moratus moribus, id. Capt. 1, 1, 39:

morata recte (puella),

id. Aul. 2, 2, 62:

viri bene morati,

Cic. de Or. 2, 43, 184:

genus hominum optime moratum,

id. Agr. 2, 31, 84:

melius,

id. Fin. 1, 19, 63:

ita haec morata est janua,

is of such a nature, Plaut. As. 2, 3, 10:

male moratus venter,

insatiable, Ov. M. 15, 95:

bene morata disciplina,

Col. 1, 8:

aut multitudinem melius moratam censeam fieri posse,

Liv. 26, 22, 14:

in tam bene morata civitate,

id. 45, 23, 10:

bene moratae urbes,

Quint. 8, 6, 24.—

Esp. of style, etc., adapted to the manners or character of a person, or to the subject, characteristic:

poëma,

Cic. Div. 1, 31, 66:

recte morata Fabula,

in which the characters are accurately drawn, Hor. A. P. 319; cf.:

in oratione morata debent esse omnia cum dignitate,

Quint. 4, 2, 64.

nĕ-que or nec (used indifferently before vowels and consonants. The notion that nec in class. prose stands only before consonants is wholly unfounded. Ap. Cic. in the Rep. alone we find nec nineteen times before vowels; viz.: nec accipere, 3, 13, 23: nec alios, 2, 37, 62: nec enim, 1, 24, 38; 6, 25, 27: nec esset, 5, 5, 7: nec ex se, 6, 24, 27:

nec id, 1, 1, 1: nec inportatis, 2, 15, 29: nec in, 6, 23, 25: nec inconstantiam, 3, 11, 18: nec injussu, 6, 15, 15: nec ipsius, 1, 26, 41: nec ipsum, 6, 24, 27: nec ulla, 1, 34, 51: nec ullo, 1, 37, 58: nec una, 2, 1, 2: nec hic, 3, 33, 45: nec hominis, 2, 21, 37: nec hunc, 6, 25, 29. Cf. also such passages as neque reliquarum virtutum, nec ipsius rei publicae,

Cic. Rep. 1, 26, 41:

dabo tibi testes nec nimis antiquos nec ullo modo barbaros,

id. ib. 1, 37, 58:

nec atrocius... neque apertius,

id. Tull. 1, 2:

nec homo occidi nec consulto, etc.,

id. ib. 14, 34. The true distinction is, that in the form nec the negation is more prominent; in the form neque, the connective force of the particle; cf. Hand, Turs. 4, p. 94 sq.), adv. and conj. [ne-que], not; and not, also not.

Adv., like ne, in ante-class. Latinity (v. ne, I.) as a general negative particle, = non, not (usually in the form nec. In class. Lat. this usage seems to be confined to certain formulae, as nec opinans, nec procul abesse, nec mancipi, etc.; v. infra): nec conjunctionem grammatici fere dicunt esse disjunctivam, ut: nec legit, nec scribit: cum si diligentius inspiciatur, ut fecit Sinnius Capito, intellegi possit, eam positam esse ab antiquis pro non, ut et in XII. est: AST EI CVSTOS NEC ESCIT, Paul. ex Fest. p. 162 Müll.:

SI INTESTATO MORITVR, CVI SVVS HERES NEC SIT, etc., Lex XII. Tab. (v. App. III. tab. 5): SI AGNATVS NEC ESCIT, etc., ib.: magistratus nec obedientem civem coërceto,

Cic. Leg. 3, 3, 6:

senatori, qui nec aderit, culpa esto,

id. ib. 3, 4, 11:

bruti nec satis sardare queunt,

Naev. 1, 4; 1, 7:

tu dis nec recte dicis: non aequum facis,

Plaut. Bacch. 1, 2, 11:

nec recte,

id. As. 1, 3, 3; 2, 4, 65; id. Most. 1, 3, 83; Cat. 30, 4:

alter, qui nec procul aberat,

Liv. 1, 25, 10:

nec ullus = nullus: cui Parcae tribuere nec ullo vulnere laedi,

Verg. Cir. 269:

differentia mancipi rerum et nec mancipi,

Gai. Inst. 2, 18 sq. —Form neque: si quid tibi in illisce suovitaurilibus lactentibus neque satisfactum est, etc., an old formula of prayer in Cato, R. R. 141, 4: neque opinantes insidiatores, Auct. B. Afr. 66; Auct. B. Alex. 75.

Conj., in all periods and kinds of composition.

In gen., = et non, and not, also not.

Alone.

When the negative applies to the principal verb of the clause: multumque laborat, Nec respirandi fit copia, Enn. ap. Macr. S. 6, 3 (Ann. v. 437 Vahl.):

illa quae aliis sic, aliis secus, nec iisdem semper uno modo videntur, ficta esse dicimus,

Cic. Leg. 1, 17, 47:

delubra esse in urbibus censeo, nec sequor magos Persarum, quibus, etc.,

id. ib. 2, 10, 26; id. N. D. 1, 29, 81; id. Rep. 2, 1, 2:

quae mei testes dicunt, quia non viderunt nec sciunt,

id. Tull. 10, 24:

non eros nec dominos appellabant eos... sed patres et deos. Nec sine causā. Quid enim? etc.,

id. Rep. 1, 41, 64:

illa, nec invideo, fruitur meliore marito,

Ov. H. 2, 79.—

Less freq. when the negative applies to some other word:

nec inventas illas toto orbe pares vires gloriatur,

Just. 11, 9, 5:

et vidi et perii, nec notis ignibus arsi,

Ov. H. 12, 33:

Anguibus exuitur tenui cum pelle vetustas, Nec faciunt cervos cornua jacta senes ( = et faciunt non senes),

id. A. A. 3, 77:

neque eum aequom facere ait,

Ter. Phorm, 1, 2, 64:

nec dubie ludibrio esse miserias suas,

Liv. 2, 23, 14; 2, 14, 2; esp. in the phrases nec idcirco minus, nec eo minus, nec eo secius, neque eo magis;

thus: nec idcirco minus,

Cic. de Or. 2, 35, 151:

neque eo minus,

Liv. 41, 8, 8; Suet. Oth. 2; id. Vesp. 24:

neque eo secius,

Nep. Att. 2, 2:

neque eo magis,

id. Eum. 4, 2; id. Paus. 3, 5; id. Att. 8, 5:

cum consules in Hernicos exercitum duxissent, neque inventis in agro hostibus, Ferentinum urbem cepissent,

Liv. 7, 9, 1.—

So, nec ullus, nec quisquam, for et nullus, et nemo, etc.:

nec ullo Gallorum ibi viro, etc.,

Liv. 38, 25, 3; Tac. Agr. 16:

nec quidquam magis quam ille, etc.,

Curt. 4, 2, 8.—

With vero, enim, autem, tamen:

neque vero hoc solum dixit, sed ipse et sentit et fecit,

Cic. de Or. 1, 53, 229:

nec vero jam meo nomine abstinent,

id. Rep. 1, 3, 6: nec enim respexit, etc., id. Clod. et Cur. 4, 4; id. Lael. 10, 32:

neque enim tu is es, qui, qui sis nescias,

id. Fam. 5, 12, 6:

nec tamen didici, etc.,

id. Rep. 2, 38, 64:

neque autem ego sum ita demens, ut, etc.,

id. Fam. 5, 12, 6.—

In partic.

Nec [p. 1202] = ne... quidem, not even (in Liv. and later writers;

in Cic. dub. since B. and K. read ne... quidem,

Cic. Ac. 1, 2, 7; id. Tusc. 1, 26, 65; id. Cat. 2, 4, 8; cf.

Hand, Turs. 4, 105 sqq.): ne quid ex antiquo praeter sonum linguae, nec eum incorruptum, retinerent,

Liv. 5, 33, 11:

Maharbal nec ipse eruptionem cohortium sustinuit,

id. 23, 18, 4:

nec nos,

id. 3, 52, 9; 34, 32, 9; 37, 20, 8; 38, 23, 3;

40, 20, 6: non spes modo, sed nec dilatio,

Just. 11, 8, 4:

tam pauper, quam nec miserabilis Irus,

Mart. 6, 77, 1; 5, 70, 6: Juv. 2, 151:

interrogatus, an facta hominum deos fallerent, nec cogitata, inquit,

Val. Max. 7, 2, ext. 8; Tac. G. 6:

nec ipse,

Suet. Claud. 46; Flor. 1, 15, 3; Lact. 5, 13, 12; Amm. 14, 10, 3.—

Nec = etiam non (freq. in Quint.):

ut, si in urbe fines non reguntur, nec aqua in urbe arceatur,

Cic. Top. 4, 23; id. Fin. 1, 11, 39:

nec si quid dicere satis non est, ideo nec necesse est,

Quint. 1, 1, 21:

quod in foro non expedit, illic nec liceat,

id. 9, 2, 67; 5, 10, 86; 12, 3, 6;

2, 13, 7: sed neque haec in principem,

Tac. A. 4, 34; 3, 29; 2, 82.—

Neque (nec)... neque (nec), neither... nor: quae neque Dardaniis campis potuere perire, Nec cum capta capi, nec cum combusta cremari, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 360 Vahl.):

nam certe neque tum peccavi, cum... neque cum, etc.,

Cic. Att. 8, 12, 2:

nec meliores nec beatiores,

id. Rep. 1, 19, 32:

mors nec ad vivos pertineat nec ad mortuos,

id. Tusc. 1, 38, 91:

virtus nec eripi nec surripi potest umquam: neque naufragio neque incendio amittitur,

id. Par. 6, 3, 51: neque ego neque Caesar, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1; cf.:

haec si neque ego neque tu fecimus,

Ter. Ad. 1, 2, 23; so,

non... nec... neque... neque: perspicuum est, non omni caussae, nec auditori neque personae neque tempori congruere orationis unum genus,

Cic. de Or. 3, 55, 210.—The second nec is rarely placed after a word in the clause ( poet.):

nec deus hunc mensā, dea nec dignata cubili est,

Verg. E. 4, 63; id. A. 4, 365; 696:

sed nec Brutus erit, Bruti nec avunculus usquam,

Juv. 14, 43.—With a preceding negative, which, however, does not destroy the negation contained in neque... neque:

non mediusfidius prae lacrimis possum reliqua nec cogitare nec scribere,

Cic. Att. 9, 12, 1:

ut omnes intellegant, nihil me nec subterfugere voluisse reticendo nec obscurare dicendo,

id. Clu. 1, 1:

nulla vitae pars neque publicis neque privatis, neque forensibus neque domesticis, neque si tecum agas, neque si cum altero contrahas vacare officio potest,

id. Off. 1, 2, 4:

nemo umquam neque poëta neque orator fuit, qui, etc.,

id. Att. 14, 20, 3; 8, 1, 3; Liv. 38, 50, 11.—

Neque (nec)... et (que), and et... neque (nec), when one clause is affirmative, on the one hand not... and on the other hand; not only not... but also; or the contrary, on the one hand... and on the other hand not; not only... but also not.

Neque (nec)... et (que):

id neque amoris mediocris et ingenii summi et sapientiae judico,

Cic. Att. 1, 20, 1:

animal nullum inveniri potest, quod neque natum umquam sit, et semper sit futurum,

id. N. D. 3, 13, 32; id. Off. 2, 12, 43; id. Brut. 58, 198; Caes. B. G. 4, 1; Tac. A. 3, 35:

ex quo intellegitur nec intemperantiam propter se fugiendam esse temperantiamque expetendam,

Cic. Fin. 1, 14, 48:

perficiam, ut neque bonus quisquam intereat, paucorumque poenā vos omnes jam salvi esse possitis,

id. Cat. 2, 13, 28:

sed nec illa exstincta sunt, alunturque potius et augentur cogitatione et memoriā,

id. Lael. 27, 104; Ov. M. 2, 42; 811.—

Et... neque (nec):

ego vero et exspectabo ea quae polliceris neque exigam nisi tuo commodo,

Cic. Brut. 4, 17:

patebat via et certa neque longa,

id. Phil. 11, 2, 4:

intellegitis et animum ei praesto fuisse, nec consilium defuisse,

id. ib. 13, 6, 13:

et... nec... et... et,

id. Tusc. 5, 38, 112.—

Neque (nec) non (also in one word, necnon), emphatically affirmative, and also, and besides, and indeed, and:

nec haec non deminuitur scientia,

Varr. R. R. 1, 4, 4:

neque meam mentem non domum saepe revocat exanimata uxor,

Cic. Cat. 4, 2, 3:

nec vero non eadem ira deorum hanc ejus satellitibus injecit amentiam,

id. Mil. 32, 86:

nec vero Aristoteles non laudandus in eo, quod, etc.,

id. N. D. 2, 16, 44: neque tamen illa non ornant, habiti honores, etc., id. de Or. 2, 85, 347:

neque tristius dicere quicquam debeo hac de re, neque non me tamen mordet aliquid,

id. Fam. 3, 12, 2:

nec non et sterilis, etc.,

Verg. G. 2, 53; id. A. 8, 461; Suet. Tit. 5.—

In Varro and after the Aug. per., nec non (or as one word, necnon) freq. as a simple conjunction = et, and, and likewise, and so too, and also:

ibi vidi greges magnos anserum, gallinarum, gruum, pavonum, necnon glirium, etc.,

Varr. R. R. 3, 2, 14; Col. 8, 15, 6:

nec non et Tyrii per limina laeta frequentes Convenere,

Verg. A. 1, 707; Plin. 13, 22, 38, § 118:

nec non etiam poëmata faciebat ex tempore,

Suet. Gram. 23:

nec non et ante,

Vulg. 2 Reg. 23, 13:

nec non et quasi,

id. 2 Par. 3, 16. —

Neque (nec) dum (also in one word, necdum), and not yet, not yet:

ille autem quid agat, si scis neque dum Romā es profectus, scribas ad me velim,

Cic. Att. 14, 10, 4; Cels. 5, 26, n. 33; Suet. Aug. 10; Juv. 11, 66:

necdum tamen ego Quintum conveneram,

Cic. Att. 6, 3, 2:

necdum etiam audierant inflari classica, necdum Impositos duris crepitare incudibus enses,

Verg. G. 2, 539; id. A. 11, 70.—Strengthened by tamen:

philosophi summi, neque dum tamen sapientiam consecuti, nonne intellegunt in summo se malo esse?

Cic. Tusc. 3, 28, 68; id. Att. 6, 3, 3:

et necdum (post-Aug.),

and not yet, Plin. Pan. 14, 1.—

Nec... quidem; v. quidem.—

Neque = et ne or neve.

Expressing negative purpose.

After ut (class.):

ut ea, quae regie statuit in aratores, praetermittam neque eos appellem, a quibus, etc.,

Cic. Verr. 2, 3, 48, § 115:

hortemur liberos nostros, ut animo rei magnitudinem complectantur, neque eis praeceptis quibus utuntur omnes, ut consequi posse confidant, etc.,

id. de Or. 1, 5, 19:

peterent ut dediticiis suis parcerent, neque in eum agrum arma inferrent,

Liv. 7, 31, 4; 1, 2, 4; 3, 52, 11; 27, 20, 12.—

After ne (not ante-Aug.):

conspirāsse inde, ne manus ad os cibum ferrent, nec os acciperet datum, nec dentes conficerent,

Liv. 2, 32, 10; 3, 21, 6; 4, 4, 11; 26, 42, 2.—

In a prohibition (rare):

nec id mirati sitis, priusquam, etc.,

Liv. 5, 53, 3:

nec a me nunc quisquam quaesiverit, quid, etc.,

id. 9, 9, 9:

nec quicquam raptim aut forte temere egeritis,

id. 23, 5, 3.—

In contrasts, but not, not however (class.):

ubi aetas tantum modo quaestui neque luxuriae modum fecerat,

Sall. C. 24, 3:

gloriosa modo neque belli patrandi,

id. J. 88, 4:

consulatus sine ulla patrum injuriā, nec sine offensione fuit,

Liv. 3, 55, 1:

oppida oppugnata nec obsessa sunt,

id. 5, 12, 5; Plin. Ep. 3, 1, 9; Quint. 8, 6, 74; Tac. Agr. 8.

ordo, ĭnis, m. [from root or-; Sanscr. ar-, to go, strive upward; cf. orior, through an adj. stem ordo-; v. Corss. Krit. Beitr. p. 108], a regular row, line, or series, methodical arrangement, order (class.; syn.: series, tenor).

In gen.:

ordinem sic definiunt compositionem rerum aptis et accommodatis locis,

Cic. Off. 1, 40, 142:

vis ordinis et collocationis,

id. ib. 1, 40, 142:

arbores in ordinem satae,

i. e. planted in a quincunx, Varr. R. R. 1, 7; cf. Cic. Caecil. 8, 22; id. Sen. 17, 59.—

Esp., right order, regular succession:

fatum appello ordinem seriemque causarum,

Cic. Div. 1, 55, 125:

nihil esse pulchrius in omni ratione vitae dispositione atque ordine,

Col. 12, 2:

adhibere modum quendam et ordinem rebus,

Cic. Off. 1, 5, 17:

mox referam me ad ordinem,

will soon bring myself to order, return to order, id. Ac. 2, 20, 67:

res in ordinem redigere,

to reduce to order, Auct. Her. 3, 9, 16; so,

in ordinem adducere,

Cic. Univ. 3:

ordinem conservare,

id. Rosc. Com. 2, 6:

eundem tenere,

to preserve, id. Phil. 5, 13, 35:

sequi,

id. Brut. 69, 244:

immutare,

to change, id. Or. 63, 214:

perturbare,

to disturb, id. Brut. 62, 223: cogere or redigere in ordinem, to reduce to order, to humble, degrade:

decemviri querentes, se in ordinem cogi,

Liv. 3, 51; 3, 35; Plin. Ep. 1, 23, 1; Quint. 1, 4, 3; so,

in ordinem redactus,

Suet. Vesp. 15; cf.

trop.: gula reprimenda et quasi in ordinem redigenda est,

Plin. Ep. 2, 6, 5.—

Adverb. expressions.

Ordine, in ordinem, per ordinem, in ordine, ex ordine, in order, in turn:

Hegioni rem enarrato omnem ordine,

Ter. Ad. 3, 2, 53; Plaut. Capt. 2, 3, 17; Ter. Heaut. 4, 3, 28:

interrogare,

Cic. Part. 1, 2:

tabulae in ordinem confectae,

id. Rosc. Com. 2, 6:

ordine cuncta exposuit,

Liv. 3, 50, 4; 30, 15, 1:

sortiti nocte singuli per ordinem,

Quint. 4, 2, 72:

hos Corydon, illos referebat in ordine Thyrsis,

Verg. E. 7, 20; id. A. 8, 629:

ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit ex ordine,

Cic. Verr. 2, 4, 64, § 143:

ordine se vocante,

when his turn came, Macr. S. 2, 2, § 12:

in ordine vicis,

Vulg. Luc. 1, 8.—

Ordine, regularly, properly, appropriately:

omnia ut quidque Egisti ordine scio,

Plaut. Ps. 5, 2, 15:

rem demonstravi ordine,

id. Mil. 3, 3, 2; id. Capt. 2, 3, 17 Brix ad loc.:

an id recte, ordine, e re publicā factum esse defendes?

Cic. Verr. 2, 3, 84, § 194:

si hoc recte atque ordine factum videtur,

id. Quint. 7, 28.—

Ex ordine, in succession, without intermission:

vendit Italiae possessiones ex ordine omnes,

Cic. Agr. 1, 2, 4:

septem illum totos perhibent ex ordine menses Flevisse,

Verg. G. 4, 507; cf. id. A. 5, 773.—

Extra ordinem.

Out of course, in an unusual or extraordinary manner:

extra ordinem decernere provinciam alicui,

Cic. Prov. Cons. 8, 19:

crimina probantur,

in an illegal manner, Dig. 48, 1, 8.—

Extraordinarily, i. e. uncommonly, eminently, especially:

ad eam spem, quam extra ordinem de te ipso habemus, accedunt tua praecipua,

Cic. Fam. 6, 5, 3.—

Transf. concr.

In gen.

Tres ordines lapidum, three courses of stones, Vulg. 3 Reg. 6, 36.—In building, a row, course, or layer of stones, etc.:

obstructis in speciem portis singulis ordinibus caespitum,

Caes. B. G. 5, 51:

alius insuper ordo adicitur,

id. ib. 7, 23: tot premit ordinibus caput, tiers or layers of ornaments, Juv. 6, 502. —

A row of benches or seats:

terno consurgunt ordine remi,

in three rows of oar-banks, Verg. A. 5, 120:

sex ordinum navem invenit Xenagoras,

Plin. 7, 56, 57, § 208.—In the theatre, a row of seats: post senatores ex vetere instituto quatuordecim graduum ordines equestri ordini assignati fuere, Suet. [p. 1278] Aug. 44:

sedisti in quatuordecim ordinibus,

Cic. Phil. 2, 18, 44.—

A train of servants or attendants:

comitum longissimus ordo,

Juv. 3, 284.—

In milit. lang.

A line or rank of soldiers in battle array:

auxilia regis nullo ordine iter fecerant,

Caes. B. C. 2, 26:

ne quisquam ordine egrederetur,

Sall. J. 45, 2:

nullo ordine commutato,

id. ib. 101, 2:

sine signis, sine ordinibus,

id. ib. 97, 5; so,

signa atque ordines observare,

to keep the ranks, remain in line, id. ib. 51, 1:

conturbare,

id. ib. 50, 4:

restituere,

id. ib. 51, 3; Liv. 2, 50; 8, 8.—

A band, troop, company of soldiers:

viri fortissimi atque honestissimi, qui ordines duxerunt,

who have led companies, have been officers, Cic. Phil. 1, 8, 20:

L. Pupius primipili centurio, qui hunc eundem ordinem in exercitu Pompeii antea duxerat,

Caes. B. C. 1, 13. —Hence,

A captaincy, a command: ordinem alicui adimere, Tab. Heracl. ap. Mazoch. p. 423, n. 47; cf.

on the contrary: alicui assignare,

Liv. 42, 34:

DARE,

Inscr. Orell. 3456:

centuriones ad superiores ordines transducere,

Caes. B. G. 6, 40; cf. id. ib. 5, 4, 4.—

Ordines, chieftains, captains:

tribunis militum primisque ordinibus convocatis,

the captains of the first companies, Caes. B. G. 6, 7 fin.; Liv. 30, 4, 1.—

In a polit. respect, an order, i. e. a rank, class, degree of citizens:

et meus med ordo inrideat,

Plaut. Aul. 2, 2, 55.—In the time of Cicero there were three principal classes, ordo senatorius, equester, and plebeius:

Fidiculanius cujus erat ordinis? senatoril,

Cic. Clu. 37, 104; id. Fl. 18, 43:

proximus est huic dignitati equester ordo,

Cic. Dom. 28, 74; Suet. Aug. 41:

inferiores loco, auctoritate, ordine,

Cic. Verr. 2, 1, 48, § 127: ordo amplissimus, i. e. the Senate:

quem absentem in amplissimum ordinem cooptarunt,

id. Cael. 2, 5;

also termed SPLENDIDISSIMVS ORDO,

Inscr. Orell. 1180; 1181; and simply ordo, the order, for the Senate:

ordo Mutinensis,

Tac. H. 2, 52; Inscr. Grut. 425, 1:

trecentos ex dediticiis electos utriusque ordinis,

i. e. of the two upper classes, Suet. Aug. 15.—

In gen., a class, rank, station, condition:

mearum me rerum aequom'st novisse ordinem,

Plaut. Trin. 2, 4, 50:

publicanorum,

Cic. Fam. 13, 9, 2:

aratorum, pecuariorum, mercatorum,

id. Verr. 2, 2, 6, § 17:

homo ornatissimus loco, ordine, nomine,

id. ib. 2, 1, 48, §

127: libertini,

Suet. Gram. 18.—So in the inscrr.: SACERDOTVM, HARVSPICVM, etc., Grut. 320, 12; 304, 7; 302, 2 et saep.; so,

grammatici alios auctores in ordinem redigerunt, alios omnino exemerant numero,

recognized among, placed in the rank of, Quint. 1, 4, 3.—

Esp. (eccl. Lat.), an order in the church, an ecclesiastical rank or office:

ordines sacerdotum et Levitarum,

Vulg. 2 Esdr. 13, 30:

secundum ordinem Melchisedek,

id. Psa. 109, 5.

perpĕrus, a, um, adj., = perperos (prop. heedless, inconsiderate; hence, in gen.), not properly constituted, faulty, defective, wrong (as adj. only ante- and postclass.): populares, Att. ap. Non. 150, 12:

nihil perperum,

Vop. Tac. 6 (dub.; al. praeproperum).—Hence, adv.

perpĕram ( adv. acc. fem. like clam, coram, palam; and in the plur. alias, alteras), wrongly, incorrectly, untruly, falsely (class.):

loqui,

Plaut. Am. 1, 1, 92:

suadere aliquid,

id. Capt. 2, 2, 78:

insanire,

id. Men. 5, 5, 59:

dicere aliquid,

Ter. Phorm. 5, 1, 18 (Serv. ad loc.): si aspires perperam, Nigid. ap. Gell. 13, 6, 3:

seu recte, seu perperam fecerunt,

Cic. Quint. 8, 31:

recte an perperam judicare,

id. Caecin. 24, 69:

interpretari,

Liv. 1, 23; Sen. Ep. 9, 13; Suet. Aug. 92:

pronunciare,

Plin. Ep. 3, 5, 12.—

In a milder signif., erroneously, by mistake:

ita dico, ne ad alias aedis perperam deveneris,

Plaut. Most. 4, 2, 52; Varr. R. R. 1, 69, 2:

perperam praeco non consulem, sed imperatorem pronunciavit,

Suet. Dom. 10; Auct. B. Hisp. 12.—

perpĕrē, wrongly, falsely:

opiniones perpere praesumptae,

Claud. Mam. Stat. Anim. 1, 1.