Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

quādam

  • 1 quādam-tenus

        quādam-tenus adv.,    to a certain point, so far.—In tmesi: Est quadam prodire tenus, si non datur ultra, H.

    Latin-English dictionary > quādam-tenus

  • 2 quadamtenus

    quādam-tenus adv. [quadam parte tenus\]
    до известного предела PM; тж. in tmesi ( est quadam prodire tenus H); до известной степени, в некотором отношении PM, AG

    Латинско-русский словарь > quadamtenus

  • 3 quadamtenus

    quādam-tenus, Adv., I) bis zu einem gewissen Punkte, -Ziele, irgendwieweit, in der Tmesis, est quadam prodire tenus, Hor. ep. 1, 1, 32. – II) übtr., in einiger Hinsicht, einigermaßen, Plin. u.a.

    lateinisch-deutsches > quadamtenus

  • 4 quadamtenus

    quādam-tenus, Adv., I) bis zu einem gewissen Punkte, -Ziele, irgendwieweit, in der Tmesis, est quadam prodire tenus, Hor. ep. 1, 1, 32. – II) übtr., in einiger Hinsicht, einigermaßen, Plin. u.a.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > quadamtenus

  • 5 contineo

    contĭnĕo, ēre, tĭnŭi, tentum [cum + teneo], tr. [st1]1 [-] tenir de tous côtés, tenir ensemble, maintenir, entourer, envelopper.    - hoc quod continet amplexu terram, Lucr. 5, 319: cet espace qui enveloppe et maintient la terre.    - contine caput, Plaut. Rud. 2, 6, 26: soutiens-moi la tête.    - continere vitem nodo, Plin. 17, 22, 35, § 187: assujettir la vigne avec un lien. [st1]2 [-] joindre, attacher; sans régime ou au passif: être joint, confiner.    - pons continet oppidum, Caes.: un pont rattache la ville à l'autre rive.    - per hortum utroque commeatus continet, Plaut. Stich. 3, 1, 43: par le jardin il y a un passage qui communique avec les deux maisons.    - contineri flumine, Caes.: avoir un fleuve pour limite.    - artes cognatione quâdam inter se continentur, Cic. Arch. 1, 2: les arts ont entre eux une liaison réciproque.    - quaestiones quae continentur, Quint.: questions qui se rattachent directement (au fait). [st1]3 [-] conserver, garder intact, retenir.    - continere exercitum, Liv. 28, 2, 16: conserver ses troupes en corps d'armée.    - continere merces, Cic.Vatin. 5.12: garder des marchandises.    - continere rempublicam, Cic.: être un soutien pour la république.    - continere aliquem in officio, Caes.: maintenir qqn dans le devoir.    - continere se in studio, Cic.: persister dans une étude.    - continere odium, Cic.: nourrir de la haine. [st1]4 [-] arrêter, retenir, tenir, bloquer; au fig. réprimer, contenir, maîtriser.    - continere gradum, Virg.: s'arrêter.    - in continendo (s.-ent se), Liv.: en cherchant à se retenir.    - continere animam, Cic.: retenir sa respiration.    - continere exercitum castris, Caes.: contenir ses troupes dans le camp.    - continere aliquem angustissime, Cic.: tenir qqn étroitement enfermé.    - continere se ruri, Ter.: rester à la campagne.    - continere se in occulto, Caes.: se tenir caché.    - se domi continere: s'enfermer chez soi.    - continere librum, Cic. Plin.-jn.: garder un livre, ne pas publier un livre.    - continere vocem, Cic.: se taire.    - continere dictum in aliquem, Cic.: retenir une plaisanterie contre qqn.    - ab aliquo, ab aliqua re continere: tenir éloigné de qqn, de qqch.    - continere suos a proelio, Caes. BG. 1.15: empêcher ses soldats de combattre. [les tenir écartés du combat.)    - continere animum a libidine, Sall.: maîtriser une passion.    - continere se in libidine, Cic.: maîtriser une passion.    - continere se ab adsentiendo, Cic. Ac. 2, 32, 104: suspendre son assentiment.    - omnes lex una continebit, Cic.: une seule loi obligera tous les hommes.    - vix contineor, Ter.: j'ai peine à me maîtriser.    - male me contineo, Ov.: j'ai peine à me maîtriser.    - nequeo contineri quin...: je ne puis m'empêcher de...    - nequeo continere (s.-ent. me) quin...: je ne puis m'empêcher de...    - nequeo continere quin loquar, Plaut. Men. 2.1.28: je ne peux m'empêcher de parler.    - non contineri ne, quin, ou quominus + subj.: ne pas être empêché de. [st1]5 [-] renfermer, embrasser, posséder; au passif: consister en, dépendre de.    - continere in se vim caloris, Cic.: avoir une chaleur intérieure.    - continere medicinas, Plin.: posséder des vertus médicinales.    - continere spatium, Caes.: occuper un espace.    - quando... quartus liber continet, Quint. 11, 1, 59: le quatrième livre enseigne à quel moment...    - tabulae quibus continebatur, Quint.: les registres où il était dit que...    - comitia quae rem militarem continent, Liv.: les comices qui règlent l'administration de la guerre.    - quod maxime rem continebat, Cic.: ce qui était l'essentiel.    - causae quibus hae res continentur, Cic.: les principes dont ces choses procèdent.    - contineri aliqua re: [être contenu dans qqch] = consister en qqch.    - contineri simulatione, Cic.: consister dans la dissimulation.    - contineri conjecturā, Cic.: reposer sur des conjectures.    - voir contentus.
    * * *
    contĭnĕo, ēre, tĭnŭi, tentum [cum + teneo], tr. [st1]1 [-] tenir de tous côtés, tenir ensemble, maintenir, entourer, envelopper.    - hoc quod continet amplexu terram, Lucr. 5, 319: cet espace qui enveloppe et maintient la terre.    - contine caput, Plaut. Rud. 2, 6, 26: soutiens-moi la tête.    - continere vitem nodo, Plin. 17, 22, 35, § 187: assujettir la vigne avec un lien. [st1]2 [-] joindre, attacher; sans régime ou au passif: être joint, confiner.    - pons continet oppidum, Caes.: un pont rattache la ville à l'autre rive.    - per hortum utroque commeatus continet, Plaut. Stich. 3, 1, 43: par le jardin il y a un passage qui communique avec les deux maisons.    - contineri flumine, Caes.: avoir un fleuve pour limite.    - artes cognatione quâdam inter se continentur, Cic. Arch. 1, 2: les arts ont entre eux une liaison réciproque.    - quaestiones quae continentur, Quint.: questions qui se rattachent directement (au fait). [st1]3 [-] conserver, garder intact, retenir.    - continere exercitum, Liv. 28, 2, 16: conserver ses troupes en corps d'armée.    - continere merces, Cic.Vatin. 5.12: garder des marchandises.    - continere rempublicam, Cic.: être un soutien pour la république.    - continere aliquem in officio, Caes.: maintenir qqn dans le devoir.    - continere se in studio, Cic.: persister dans une étude.    - continere odium, Cic.: nourrir de la haine. [st1]4 [-] arrêter, retenir, tenir, bloquer; au fig. réprimer, contenir, maîtriser.    - continere gradum, Virg.: s'arrêter.    - in continendo (s.-ent se), Liv.: en cherchant à se retenir.    - continere animam, Cic.: retenir sa respiration.    - continere exercitum castris, Caes.: contenir ses troupes dans le camp.    - continere aliquem angustissime, Cic.: tenir qqn étroitement enfermé.    - continere se ruri, Ter.: rester à la campagne.    - continere se in occulto, Caes.: se tenir caché.    - se domi continere: s'enfermer chez soi.    - continere librum, Cic. Plin.-jn.: garder un livre, ne pas publier un livre.    - continere vocem, Cic.: se taire.    - continere dictum in aliquem, Cic.: retenir une plaisanterie contre qqn.    - ab aliquo, ab aliqua re continere: tenir éloigné de qqn, de qqch.    - continere suos a proelio, Caes. BG. 1.15: empêcher ses soldats de combattre. [les tenir écartés du combat.)    - continere animum a libidine, Sall.: maîtriser une passion.    - continere se in libidine, Cic.: maîtriser une passion.    - continere se ab adsentiendo, Cic. Ac. 2, 32, 104: suspendre son assentiment.    - omnes lex una continebit, Cic.: une seule loi obligera tous les hommes.    - vix contineor, Ter.: j'ai peine à me maîtriser.    - male me contineo, Ov.: j'ai peine à me maîtriser.    - nequeo contineri quin...: je ne puis m'empêcher de...    - nequeo continere (s.-ent. me) quin...: je ne puis m'empêcher de...    - nequeo continere quin loquar, Plaut. Men. 2.1.28: je ne peux m'empêcher de parler.    - non contineri ne, quin, ou quominus + subj.: ne pas être empêché de. [st1]5 [-] renfermer, embrasser, posséder; au passif: consister en, dépendre de.    - continere in se vim caloris, Cic.: avoir une chaleur intérieure.    - continere medicinas, Plin.: posséder des vertus médicinales.    - continere spatium, Caes.: occuper un espace.    - quando... quartus liber continet, Quint. 11, 1, 59: le quatrième livre enseigne à quel moment...    - tabulae quibus continebatur, Quint.: les registres où il était dit que...    - comitia quae rem militarem continent, Liv.: les comices qui règlent l'administration de la guerre.    - quod maxime rem continebat, Cic.: ce qui était l'essentiel.    - causae quibus hae res continentur, Cic.: les principes dont ces choses procèdent.    - contineri aliqua re: [être contenu dans qqch] = consister en qqch.    - contineri simulatione, Cic.: consister dans la dissimulation.    - contineri conjecturā, Cic.: reposer sur des conjectures.    - voir contentus.
    * * *
        Contineo, contines, pen. cor. continui, contentum, continere. Plaut. Tenir serré et ferme.
    \
        Coercet et continet mundus omnia suo complexu. Cicero. Contient, Embrasse.
    \
        Adiungi et contineri. Cic. Estre conjoinct.
    \
        Nec vlla res vehementius Rempub. continet, quam fides. Cic. Entretient, Conserve.
    \
        Virtus amicitiam et gignit, et continet. Cic. Entretient.
    \
        Odorem continere. Plin. Conserver et entretenir longuement la senteur et bonne odeur.
    \
        Homines venis, neruis, et ossibus continentur. Cic. Sont assemblez et conjoincts, Faicts et composez.
    \
        Belluas immanes septis continere. Cicero. Tenir encloses, Enclorre, Enfermer.
    \
        Continere canes catenis per diem. Columel. Tenir serrez et encheinez.
    \
        Continere ciuitatem in officio. Caesar. Garder les citoyens de faire autrement qu'à poinct, Les contenir en leur debvoir et obeissance, Les garder qu'ils ne facent desobeissance et rebellion.
    \
        Equos fraenis continere. Senec. Retenir, Arrester, Gouverner.
    \
        Continere exercitum vel equitatum castris. Caesar. Retenir dedens le camp, Garder qu'il ne sorte hors.
    \
        Aluum continere. Plin. Reserrer le ventre.
    \
        Animam. Cic. Retenir son haleine.
    \
        Audita. Terent. Tenir secret ce qu'on a ouy.
    \
        Dicta in aliquem continere. Cic. Se garder de broquarder aucun.
    \
        Tacitum dolorem. Liu. Celer sa douleur, N'en dire mot.
    \
        Tacitum continere gaudium non poterat. Liu. Il ne povoit celer sa joye. \ Gradum. Virgil. S'arrester.
    \
        Impetum militum. Liu. Retenir la fureur des gensdarmes.
    \
        Iracundiam. Brutus. Contenir son courroux et en estre maistre.
    \
        Lachrymas. Plaut. Retenir ses larmes, Se garder de plourer.
    \
        Linguam. Cic. Se garder de parler folement, Retenir et arrester, ou contenir sa langue.
    \
        Manus. Terent. Se garder de frapper.
    \
        Continere manus alicuius ab aliquo. Cic. L'engarder qu'il ne le frappe.
    \
        Risum. Plaut. Se garder de rire.
    \
        Nec priuata domus parietibus continere vocem coniurationis tuae potest. Cic. Les murailles de la maison ne peuvent tenir secret ta conjuration.
    \
        Vocem non continere. Plin. Ne se povoir garder de parler.
    \
        In ieiunio continere aliquem. Celsus. Le garder de manger.
    \
        Continere se. Plautus, Me nequeo continere quin loquar. Je ne me puis garder de parler, ou Que je ne parle.
    \
        Vix me contineo quin, etc. Terent. A grand peine me garde je, ou Tiens je que, etc.
    \
        Male se continere. Ouid. A grand peine se tenir.
    \
        Contineo me ab exemplis Graecis. Cic. Je me deporte et abstiens de bailler, ou alleguer exemples des Grecs.
    \
        Continere se in aliqua libidine, et in alia se effundere. Cic. Se garder et contenir d'une affection desordonnee, et s'abandonner à une autre.
    \
        Continere sese in occulto. Caesar. Ne se monstrer point.
    \
        Continere se finibus rerum suarum. Cic. Estre content de ce qu'on ha.
    \
        Si suis iuris finibus matronas contineret pudor. Liuius. Si elles se mesloyent de ce dont elles ont à faire, et non d'autre chose.
    \
        Continere se domi aut ruri. Plautus. Se tenir ou demourer aux champs.
    \
        Domi, atque intra priuatos parietes aliquem continere. Quintil. Le garder de sortir de la maison.
    \
        Continere animo ac memoria. Cic. Retenir en sa memoire.
    \
        Continere aluo dicitur mulier. Cic. Avoir en son ventre.
    \
        Continet me tempestas. Plaut. Me retarde et retient.
    \
        Continet epistola tertia, esse tibi redditam orationem. Plin. iunior. Elle contient.
    \
        Continetur publica salus incolumitate illius. Plin. iunior. Le salut du peuple pend de sa santé.
    \
        Continentur artes cognatione quadam inter se. Cic. S'entretiennent et sont alliees les unes avec les autres.
    \
        Contineri nomine familiae. Cic. Estre comprins soubs ce nom de famille.

    Dictionarium latinogallicum > contineo

  • 6 sancio

    sancĭo, xi, ctum, 4 ( pluperf. sancierat, Pompon. ap. Diom. p. 368 P.; id. ap. Prisc. p. 904 ib.:

    sancivi,

    Prisc. 904; Diom. 368; part. perf. sancitum, Lucr. 1, 587; Cass. Sev. ap. Diom. l. l.), v. a. [Sanscr. root sac, sak, to accompany, honor (cf. sequor); whence also sacer; cf. Gr. HaG, hagios, hagnos], to render sacred or inviolable by a religious act; to appoint as sacred or inviolable.
    I.
    Lit., mostly of legal ordinances or other public proceedings, to fix unalterably; to establish, appoint, decree, ordain; also, to make irrevocable or unalterable; to enact, confirm, ratify, sanction (freq. and class.; cf.: caveo, scisco).
    A.
    Sancire legem (jus, foedus, etc.):

    legibus istis, quas senatus de ambitu sancire voluerit, etc.,

    Cic. Planc. 18, 44:

    Cretum leges, quas sive Juppiter sive Minos sanxit,

    id. Tusc. 2, 14, 34; cf.:

    quasdam leges ex integro sanxit,

    Suet. Aug. 34; and:

    sancire legem, Ne quis, etc.,

    Liv. 3, 55:

    tabulas Quas bis quinque viri sanxerunt,

    Hor. Ep. 2, 1, 24:

    quam temere in nosmet legem sancimus iniquam,

    id. S. 1, 3, 67:

    legem sanciendo,

    Liv. 3, 55 et saep.— Pass.:

    haec igitur lex sanciatur, ut, etc.,

    Cic. Lael. 12, 40, and 13, 44; cf.:

    M. Valerius consul de provocatione legem tulit diligentius sanctam,

    Liv. 10, 9:

    sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus plebesve sanxisset,

    Cic. Balb. 14, 33:

    sanxisset jura nobis,

    id. Rep. 3, 11, 18: jus utile civitati, Pompon. ap. Prisc. p. 904:

    in quibus (legibus) illa eadem sancta sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 50, § 123:

    cum aut morte tuā sancienda sint consulum imperia, aut impunitate in perpetuum abroganda,

    Liv. 8, 7:

    SENTENTIAM,

    Inscr. Orell. 4405:

    foedus,

    to ratify the treaty, Liv. 1, 24; so Cic. Sest. 10, 24:

    foedera sanguine,

    id. post Red. ad Quir. 5, 13; Liv. 23, 8 fin.; 25, 16; Tac. A. 12, 46; cf. poet.:

    foedera fulmine,

    Verg. A. 12, 200.—
    B.
    Sancire lege (edicto, etc.) aliquid, de aliquā re, ut, ne, etc.:

    alia moribus confirmarunt, sanxerunt autem alia legibus,

    Cic. Rep. 1, 2, 2; cf.:

    genus id agrorum certo capite legis confirmari atque sanciri,

    id. Agr. 3, 1, 3:

    quod aedilis plebis fuisset, contra quam sanctum legibus erat,

    Liv. 30, 19:

    ne res efferatur jurejurando ac fide sanciatur petunt,

    Caes. B. G. 7, 2; cf. Liv. 39, 37:

    neque enim rogationibus plebisve scitis sancta sunt ista praecepta,

    Quint. 2, 13, 6:

    coetibus ac sacrificiis conspirationem civitatum,

    Tac. Agr. 27:

    eadem fuit (causa) nihil de hac re lege sanciendi,

    Liv. 34, 4:

    nihil lege ullā in alios sanxit,

    Just. 3, 2, 8:

    de jure praediorum sanctum apud nos est jure civili, ut, etc.,

    Cic. Off. 3, 16, 65:

    inhumanissimā lege sanxerunt, ut, etc.,

    id. Rep. 2, 37, 63; cf.:

    habeat legibus sanctum, Si quis...uti, etc.,

    Caes. B. G. 6, 20:

    lege naturae, communi jure gentium sanctum est, ut, etc.,

    Cic. Har. Resp. 14, 32:

    primo duodecim tabulis sanctum, ne quis, etc.,

    Tac. A. 6, 16:

    Flaccus sanxit edicto, ne, etc.,

    Cic. Fl. 28, 67:

    in omne tempus gravi documento sancirent, ne, etc.,

    Liv. 28, 19:

    nec, quominus id postea liceret, ulla lex sanxit,

    Cic. Ep. ad Brut. 1, 5, 3.—
    (β).
    Without abl.:

    de quibus confirmandis et sanciendis legem comitiis centuriatis laturus est,

    Cic. Phil. 10, 8, 17; cf.:

    acta Caesaris,

    id. Att. 14, 21, 2:

    quae dubia sunt, per vos sancire vult,

    id. Agr. 3 4, 13:

    augurem Jovis optimi maximi,

    id. Phil. 13, 5, 12:

    cum de eo nihil sanxerit, quod antea commissum non erat,

    id. Rosc. Am. 25, 70:

    quid est, quod tam accurate tamque diligenter caveat et sanciat, ut heredes sui, etc.,

    id. Fin. 2, 31, 101.—
    C.
    With acc. and inf.:

    rursus fide sanxerunt liberos Tarentinos leges suaque omnia habituros,

    Liv. 25, 8:

    omnes liberos esse sanxit,

    Suet. Claud. 25.—
    D.
    Lex sancit, decrees, ordains (with acc. or obj.-clause):

    at hoc Valeria lex non dicit, Corneliae leges non sanciunt,

    Cic. Agr. 3, 2, 8:

    consularis lex sanxit, ne qui magistratus sine provocatione crearetur,

    id. Rep. 2, 31, 54; cf.:

    res et ab naturā profectas et ab consuetudine probatas, legum metus et religio sanxit,

    id. Inv. 2, 53, 160.—
    E.
    Poet., with relative-clause:

    quid quaeque queant, per foedera naturaï, Quid porro nequeant, sancitum quandoquidem exstat,

    Lucr. 1, 587. —
    F.
    To render sacred to any one, to devote, consecrate, dedicate:

    sancire alicui carmina,

    Stat. S. 3, 3, 215; cf. id. Th. 11, 344: templum, Coripp. 4, 264.—
    II.
    Transf., to forbid under pain of punishment, to enact a penalty against (very rare):

    incestum pontifices supplicio sanciunto,

    Cic. Leg. 2, 9, 22; cf.:

    noxiae poena par esto, ut in suo vitio quisque plectatur: vis capite, avaritia multa, honoris cupiditas ignominiā sanciatur,

    id. ib. 3, 20, 46; id. Planc. 19, 47:

    hoc (sc. insidiae) quamquam video neque more turpe haberi, neque aut lege sanciri aut jure civili: tamen naturae lege sanctum est,

    id. Off. 3, 17, 69:

    erranti viam non monstrare, quod Athenis exsecrationibus publicis sanctum est,

    id. ib. 3, 13, 55:

    Solon capite sanxit, si qui in seditione non alterius utrius partis fuisset,

    made it a capital offence, id. Att. 10, 1, 2.—With abl. of fine:

    injurias factas quinque et viginti assibus sanxerunt,

    Gell. 20, 1, 31.—Hence, sanc-tus, a, um, P. a.
    A.
    Orig., rendered sacred, established as inviolable, i. e. sacred, inviolable (whereas sacer signifies consecrated to a deity. Thus, e. g., a temple, grove, or the like, is sacer locus;

    but sanctus locus is any public place which it is forbidden to injure or disturb. A sacer locus is also sanctus, but the converse is not always true): proprie dicimus sancta, quae neque sacra neque profana sunt, sed sanctione quādam confirmata, ut leges sanctae sunt, quia sanctione quādam sunt subnixae. Quod enim sanctione quādam subnixum est, id sanctum est, etsi deo non sit consecratum,

    Dig. 1, 8, 9:

    sanctum est, quod ab injuriā hominum defensum atque munitum est...In municipiis quoque muros esse sanctos,

    ib. 1, 8, 8; cf.:

    sanctae res, veluti muri et portae,

    ib. 1, 8, 1:

    campus,

    Cic. Rab. Perd. 4, 11:

    tribuni ejus (plebis) essent sanctique sunto,

    id. Leg. 3, 3, 9 (cf. sacrosanctus):

    societas,

    id. Off. 1, 8, 26; id. Rep. 1, 32, 49:

    fides induciarum,

    Liv. 8, 37:

    nullum esse officium, nullum jus tam sanctum atque integrum, quod non ejus scelus atque perfidia violarit et imminuerit,

    Cic. Rosc. Am. 38, 109; so,

    officium,

    id. Quint. 6, 26:

    poëtae...poëtae nomen,

    id. Arch. 8, 18 sq. —Hence, aerarium sanctius, a special treasure of the State, which was only to be used in cases of extreme necessity (v. aerarium).—Of persons:

    hospites ab injuriā prohibent sanctosque habent,

    Caes. B. G. 6, 23:

    ut vestris etiam legionibus sanctus essem,

    Cic. Phil. 2, 24, 60:

    uxor,

    Phaedr. 3, 10, 30.—Because to the idea of inviolability is readily attached that of exalted worth, of sacredness, or divinity (as, on the contrary, our word sacred afterward received the meaning of inviolable, e. g. sacred rights, a sacred promise, sacred honor, etc.), sanctus denotes,
    B.
    Venerable, august, divine, sacred, pure, holy (very freq. and class.); of a divinity, and of things in any way belonging to one: Saturno sancte create, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 607 Vahl.): Juno Saturnia sancta dearum, id. ap. Serv. ad Verg. A. 4, 576 (Ann. v. 65 ib.): teque pater Tiberine (veneror) tuo cum flumine sancto, id. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 55 ib.):

    numen,

    Lucr. 5, 309; 6, 70:

    sedes deum,

    id. 5, 147; Cic. Rep. 5, 5, 7:

    fana,

    Lucr. 5, 74:

    delubra,

    id. 6, 417; 6, 1272:

    sanctus augustusque fons,

    Cic. Tusc. 5, 12, 36:

    sanctior dies (with sollemnis),

    Hor. C. 4, 11, 17:

    ignes (of a sacrifice),

    Verg. A. 3, 406 et saep.—

    After Augustus,

    a title given to the emperors, Ov. F. 2, 127; Val. Fl. 1, 11:

    sanctius et reverentius est visum nomen Augusti,

    Flor. 4, 12, 66:

    intra limina sanctioris aulae,

    Mart. 5, 6, 8 (al. aevi):

    amicitiae sanctum et venerabile nomen,

    Ov. Tr. 1, 8, 15:

    libertas,

    Liv. 3, 52:

    pudicitia,

    id. 3, 52.—
    2.
    Of character, morally pure, good, innocent, pious, holy, just, etc. (freq. and class.): cum esset ille vir exemplum innocentiae, cumque illo nemo neque integrior esset in civitate neque sanctior, Cic. de Or. 1, 53, 229; cf.:

    sanctissimi viri,

    id. Lael. 11, 39:

    homines frugalissimi, sanctissimi,

    id. Fl. 29, 71:

    sancti et religiosi,

    id. Rosc. Com. 15, 44; cf.:

    qui sunt sancti, qui religionum colentes,

    id. Planc. 33, 80:

    vir in publicis religionibus foederum sanctus et diligens,

    id. Verr. 2, 5, 19, § 49: veteres et sancti viri, Sall. Fragm. ap. Macr. S. 2, 9:

    sanctius consilium,

    Liv. 30, 16; cf.:

    jura magistratusque legunt sanctumque senatum,

    Verg. A. 1, 426:

    da (mihi) justo sanctoque videri,

    Hor. Ep. 1, 16, 61:

    Dareus ut erat sanctus et mitis,

    Curt. 3, 8, 5:

    amores,

    pure, chaste, Cic. Fin. 3, 20, 68; cf.:

    virgines,

    Hor. C. 1, 2, 27:

    sanctissima conjux,

    Verg. A. 11, 158:

    pudor,

    Tib. 1, 3, 83:

    mores (with pudicitia),

    Juv. 10, 298 et saep.:

    me quidem id multo magis movet, quod mihi est et sanctius antiquius,

    Cic. Att. 12, 19, 4:

    quod apud omnes leve et infirmum est, id apud judicem grave et sanctum esse ducatur?

    id. Rosc. Com. 2, 6; cf.:

    est et sancta et gravis oratio (Calvi),

    Quint. 10, 1, 115; so comp.:

    oratio,

    id. 8, 3, 24:

    genus orationis,

    id. 4, 2, 125:

    eloquentia,

    Tac. Or. 4:

    manus sanctas habere,

    Val. Max. 2, 2, 8:

    sanctissima disciplina (Stoicorum),

    Gell. 1, 2, 7; cf. Lucr. 3, 371. —
    C.
    In eccl. Lat., substt.
    1.
    sanctus, i, m., a saint, holy man:

    sancti tui,

    Vulg. 2 Par. 6, 41:

    omnes sancti ejus,

    id. Psa. 30, 24. —
    2.
    sanctum, i, n., a holy place; esp.:

    sanctum sanctorum,

    Vulg. Exod. 26, 34 et saep.:

    in sancto habitas,

    id. Psa. 21, 4.—Also in plur.:

    sancta sanctorum,

    Vulg. Exod. 40, 11 et saep.: violare sancta, id. Judith, 9, 11. — Adv.: sanctē (acc. to B.), solemnly, conscientiously, scrupulously, religiously, with holy awe, etc.:

    jurare,

    Plaut. Capt. 4, 2, 112; Ter. Hec. 1, 1, 4:

    adjurare,

    Plaut. Cist. 2, 3, 27; Ter. Hec. 2, 2, 26:

    nimis sancte pius,

    Plaut. Rud. 4, 7, 8; cf.:

    pie sancteque colimus naturam excellentem,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    auguste sancteque consecrare,

    id. ib. 2, 24, 62:

    disce verecundo sanctius ore loqui,

    Mart. 8, 1, 2:

    multa sunt severius scripta quam in antiquis legibus et sanctius,

    Cic. Rab. Post. 4, 8:

    se sanctissime gerere,

    id. Q. Fr. 1, 2, 4, § 13:

    te sancte precor,

    Liv. 2, 10:

    illae (tabulae) servantur sancte,

    scrupulously, religiously, Cic. Rosc. Com. 2, 7; cf.:

    me ea, quae tibi promitto ac recipio, sanctissime esse observaturum,

    id. Fam. 5, 8, 5:

    virgines tam sancte habuit,

    Curt. 3, 12, 21:

    exempla conservatae sanctissime utrobique opinionis,

    Quint. 1, 2, 4:

    apud Sallustium dicta sancte et antique,

    purely, chastely, id. 8, 3, 44.

    Lewis & Short latin dictionary > sancio

  • 7 sanctum

    sancĭo, xi, ctum, 4 ( pluperf. sancierat, Pompon. ap. Diom. p. 368 P.; id. ap. Prisc. p. 904 ib.:

    sancivi,

    Prisc. 904; Diom. 368; part. perf. sancitum, Lucr. 1, 587; Cass. Sev. ap. Diom. l. l.), v. a. [Sanscr. root sac, sak, to accompany, honor (cf. sequor); whence also sacer; cf. Gr. HaG, hagios, hagnos], to render sacred or inviolable by a religious act; to appoint as sacred or inviolable.
    I.
    Lit., mostly of legal ordinances or other public proceedings, to fix unalterably; to establish, appoint, decree, ordain; also, to make irrevocable or unalterable; to enact, confirm, ratify, sanction (freq. and class.; cf.: caveo, scisco).
    A.
    Sancire legem (jus, foedus, etc.):

    legibus istis, quas senatus de ambitu sancire voluerit, etc.,

    Cic. Planc. 18, 44:

    Cretum leges, quas sive Juppiter sive Minos sanxit,

    id. Tusc. 2, 14, 34; cf.:

    quasdam leges ex integro sanxit,

    Suet. Aug. 34; and:

    sancire legem, Ne quis, etc.,

    Liv. 3, 55:

    tabulas Quas bis quinque viri sanxerunt,

    Hor. Ep. 2, 1, 24:

    quam temere in nosmet legem sancimus iniquam,

    id. S. 1, 3, 67:

    legem sanciendo,

    Liv. 3, 55 et saep.— Pass.:

    haec igitur lex sanciatur, ut, etc.,

    Cic. Lael. 12, 40, and 13, 44; cf.:

    M. Valerius consul de provocatione legem tulit diligentius sanctam,

    Liv. 10, 9:

    sacrosanctum esse nihil potest, nisi quod populus plebesve sanxisset,

    Cic. Balb. 14, 33:

    sanxisset jura nobis,

    id. Rep. 3, 11, 18: jus utile civitati, Pompon. ap. Prisc. p. 904:

    in quibus (legibus) illa eadem sancta sunt,

    Cic. Verr. 2, 2, 50, § 123:

    cum aut morte tuā sancienda sint consulum imperia, aut impunitate in perpetuum abroganda,

    Liv. 8, 7:

    SENTENTIAM,

    Inscr. Orell. 4405:

    foedus,

    to ratify the treaty, Liv. 1, 24; so Cic. Sest. 10, 24:

    foedera sanguine,

    id. post Red. ad Quir. 5, 13; Liv. 23, 8 fin.; 25, 16; Tac. A. 12, 46; cf. poet.:

    foedera fulmine,

    Verg. A. 12, 200.—
    B.
    Sancire lege (edicto, etc.) aliquid, de aliquā re, ut, ne, etc.:

    alia moribus confirmarunt, sanxerunt autem alia legibus,

    Cic. Rep. 1, 2, 2; cf.:

    genus id agrorum certo capite legis confirmari atque sanciri,

    id. Agr. 3, 1, 3:

    quod aedilis plebis fuisset, contra quam sanctum legibus erat,

    Liv. 30, 19:

    ne res efferatur jurejurando ac fide sanciatur petunt,

    Caes. B. G. 7, 2; cf. Liv. 39, 37:

    neque enim rogationibus plebisve scitis sancta sunt ista praecepta,

    Quint. 2, 13, 6:

    coetibus ac sacrificiis conspirationem civitatum,

    Tac. Agr. 27:

    eadem fuit (causa) nihil de hac re lege sanciendi,

    Liv. 34, 4:

    nihil lege ullā in alios sanxit,

    Just. 3, 2, 8:

    de jure praediorum sanctum apud nos est jure civili, ut, etc.,

    Cic. Off. 3, 16, 65:

    inhumanissimā lege sanxerunt, ut, etc.,

    id. Rep. 2, 37, 63; cf.:

    habeat legibus sanctum, Si quis...uti, etc.,

    Caes. B. G. 6, 20:

    lege naturae, communi jure gentium sanctum est, ut, etc.,

    Cic. Har. Resp. 14, 32:

    primo duodecim tabulis sanctum, ne quis, etc.,

    Tac. A. 6, 16:

    Flaccus sanxit edicto, ne, etc.,

    Cic. Fl. 28, 67:

    in omne tempus gravi documento sancirent, ne, etc.,

    Liv. 28, 19:

    nec, quominus id postea liceret, ulla lex sanxit,

    Cic. Ep. ad Brut. 1, 5, 3.—
    (β).
    Without abl.:

    de quibus confirmandis et sanciendis legem comitiis centuriatis laturus est,

    Cic. Phil. 10, 8, 17; cf.:

    acta Caesaris,

    id. Att. 14, 21, 2:

    quae dubia sunt, per vos sancire vult,

    id. Agr. 3 4, 13:

    augurem Jovis optimi maximi,

    id. Phil. 13, 5, 12:

    cum de eo nihil sanxerit, quod antea commissum non erat,

    id. Rosc. Am. 25, 70:

    quid est, quod tam accurate tamque diligenter caveat et sanciat, ut heredes sui, etc.,

    id. Fin. 2, 31, 101.—
    C.
    With acc. and inf.:

    rursus fide sanxerunt liberos Tarentinos leges suaque omnia habituros,

    Liv. 25, 8:

    omnes liberos esse sanxit,

    Suet. Claud. 25.—
    D.
    Lex sancit, decrees, ordains (with acc. or obj.-clause):

    at hoc Valeria lex non dicit, Corneliae leges non sanciunt,

    Cic. Agr. 3, 2, 8:

    consularis lex sanxit, ne qui magistratus sine provocatione crearetur,

    id. Rep. 2, 31, 54; cf.:

    res et ab naturā profectas et ab consuetudine probatas, legum metus et religio sanxit,

    id. Inv. 2, 53, 160.—
    E.
    Poet., with relative-clause:

    quid quaeque queant, per foedera naturaï, Quid porro nequeant, sancitum quandoquidem exstat,

    Lucr. 1, 587. —
    F.
    To render sacred to any one, to devote, consecrate, dedicate:

    sancire alicui carmina,

    Stat. S. 3, 3, 215; cf. id. Th. 11, 344: templum, Coripp. 4, 264.—
    II.
    Transf., to forbid under pain of punishment, to enact a penalty against (very rare):

    incestum pontifices supplicio sanciunto,

    Cic. Leg. 2, 9, 22; cf.:

    noxiae poena par esto, ut in suo vitio quisque plectatur: vis capite, avaritia multa, honoris cupiditas ignominiā sanciatur,

    id. ib. 3, 20, 46; id. Planc. 19, 47:

    hoc (sc. insidiae) quamquam video neque more turpe haberi, neque aut lege sanciri aut jure civili: tamen naturae lege sanctum est,

    id. Off. 3, 17, 69:

    erranti viam non monstrare, quod Athenis exsecrationibus publicis sanctum est,

    id. ib. 3, 13, 55:

    Solon capite sanxit, si qui in seditione non alterius utrius partis fuisset,

    made it a capital offence, id. Att. 10, 1, 2.—With abl. of fine:

    injurias factas quinque et viginti assibus sanxerunt,

    Gell. 20, 1, 31.—Hence, sanc-tus, a, um, P. a.
    A.
    Orig., rendered sacred, established as inviolable, i. e. sacred, inviolable (whereas sacer signifies consecrated to a deity. Thus, e. g., a temple, grove, or the like, is sacer locus;

    but sanctus locus is any public place which it is forbidden to injure or disturb. A sacer locus is also sanctus, but the converse is not always true): proprie dicimus sancta, quae neque sacra neque profana sunt, sed sanctione quādam confirmata, ut leges sanctae sunt, quia sanctione quādam sunt subnixae. Quod enim sanctione quādam subnixum est, id sanctum est, etsi deo non sit consecratum,

    Dig. 1, 8, 9:

    sanctum est, quod ab injuriā hominum defensum atque munitum est...In municipiis quoque muros esse sanctos,

    ib. 1, 8, 8; cf.:

    sanctae res, veluti muri et portae,

    ib. 1, 8, 1:

    campus,

    Cic. Rab. Perd. 4, 11:

    tribuni ejus (plebis) essent sanctique sunto,

    id. Leg. 3, 3, 9 (cf. sacrosanctus):

    societas,

    id. Off. 1, 8, 26; id. Rep. 1, 32, 49:

    fides induciarum,

    Liv. 8, 37:

    nullum esse officium, nullum jus tam sanctum atque integrum, quod non ejus scelus atque perfidia violarit et imminuerit,

    Cic. Rosc. Am. 38, 109; so,

    officium,

    id. Quint. 6, 26:

    poëtae...poëtae nomen,

    id. Arch. 8, 18 sq. —Hence, aerarium sanctius, a special treasure of the State, which was only to be used in cases of extreme necessity (v. aerarium).—Of persons:

    hospites ab injuriā prohibent sanctosque habent,

    Caes. B. G. 6, 23:

    ut vestris etiam legionibus sanctus essem,

    Cic. Phil. 2, 24, 60:

    uxor,

    Phaedr. 3, 10, 30.—Because to the idea of inviolability is readily attached that of exalted worth, of sacredness, or divinity (as, on the contrary, our word sacred afterward received the meaning of inviolable, e. g. sacred rights, a sacred promise, sacred honor, etc.), sanctus denotes,
    B.
    Venerable, august, divine, sacred, pure, holy (very freq. and class.); of a divinity, and of things in any way belonging to one: Saturno sancte create, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 607 Vahl.): Juno Saturnia sancta dearum, id. ap. Serv. ad Verg. A. 4, 576 (Ann. v. 65 ib.): teque pater Tiberine (veneror) tuo cum flumine sancto, id. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 55 ib.):

    numen,

    Lucr. 5, 309; 6, 70:

    sedes deum,

    id. 5, 147; Cic. Rep. 5, 5, 7:

    fana,

    Lucr. 5, 74:

    delubra,

    id. 6, 417; 6, 1272:

    sanctus augustusque fons,

    Cic. Tusc. 5, 12, 36:

    sanctior dies (with sollemnis),

    Hor. C. 4, 11, 17:

    ignes (of a sacrifice),

    Verg. A. 3, 406 et saep.—

    After Augustus,

    a title given to the emperors, Ov. F. 2, 127; Val. Fl. 1, 11:

    sanctius et reverentius est visum nomen Augusti,

    Flor. 4, 12, 66:

    intra limina sanctioris aulae,

    Mart. 5, 6, 8 (al. aevi):

    amicitiae sanctum et venerabile nomen,

    Ov. Tr. 1, 8, 15:

    libertas,

    Liv. 3, 52:

    pudicitia,

    id. 3, 52.—
    2.
    Of character, morally pure, good, innocent, pious, holy, just, etc. (freq. and class.): cum esset ille vir exemplum innocentiae, cumque illo nemo neque integrior esset in civitate neque sanctior, Cic. de Or. 1, 53, 229; cf.:

    sanctissimi viri,

    id. Lael. 11, 39:

    homines frugalissimi, sanctissimi,

    id. Fl. 29, 71:

    sancti et religiosi,

    id. Rosc. Com. 15, 44; cf.:

    qui sunt sancti, qui religionum colentes,

    id. Planc. 33, 80:

    vir in publicis religionibus foederum sanctus et diligens,

    id. Verr. 2, 5, 19, § 49: veteres et sancti viri, Sall. Fragm. ap. Macr. S. 2, 9:

    sanctius consilium,

    Liv. 30, 16; cf.:

    jura magistratusque legunt sanctumque senatum,

    Verg. A. 1, 426:

    da (mihi) justo sanctoque videri,

    Hor. Ep. 1, 16, 61:

    Dareus ut erat sanctus et mitis,

    Curt. 3, 8, 5:

    amores,

    pure, chaste, Cic. Fin. 3, 20, 68; cf.:

    virgines,

    Hor. C. 1, 2, 27:

    sanctissima conjux,

    Verg. A. 11, 158:

    pudor,

    Tib. 1, 3, 83:

    mores (with pudicitia),

    Juv. 10, 298 et saep.:

    me quidem id multo magis movet, quod mihi est et sanctius antiquius,

    Cic. Att. 12, 19, 4:

    quod apud omnes leve et infirmum est, id apud judicem grave et sanctum esse ducatur?

    id. Rosc. Com. 2, 6; cf.:

    est et sancta et gravis oratio (Calvi),

    Quint. 10, 1, 115; so comp.:

    oratio,

    id. 8, 3, 24:

    genus orationis,

    id. 4, 2, 125:

    eloquentia,

    Tac. Or. 4:

    manus sanctas habere,

    Val. Max. 2, 2, 8:

    sanctissima disciplina (Stoicorum),

    Gell. 1, 2, 7; cf. Lucr. 3, 371. —
    C.
    In eccl. Lat., substt.
    1.
    sanctus, i, m., a saint, holy man:

    sancti tui,

    Vulg. 2 Par. 6, 41:

    omnes sancti ejus,

    id. Psa. 30, 24. —
    2.
    sanctum, i, n., a holy place; esp.:

    sanctum sanctorum,

    Vulg. Exod. 26, 34 et saep.:

    in sancto habitas,

    id. Psa. 21, 4.—Also in plur.:

    sancta sanctorum,

    Vulg. Exod. 40, 11 et saep.: violare sancta, id. Judith, 9, 11. — Adv.: sanctē (acc. to B.), solemnly, conscientiously, scrupulously, religiously, with holy awe, etc.:

    jurare,

    Plaut. Capt. 4, 2, 112; Ter. Hec. 1, 1, 4:

    adjurare,

    Plaut. Cist. 2, 3, 27; Ter. Hec. 2, 2, 26:

    nimis sancte pius,

    Plaut. Rud. 4, 7, 8; cf.:

    pie sancteque colimus naturam excellentem,

    Cic. N. D. 1, 20, 56:

    auguste sancteque consecrare,

    id. ib. 2, 24, 62:

    disce verecundo sanctius ore loqui,

    Mart. 8, 1, 2:

    multa sunt severius scripta quam in antiquis legibus et sanctius,

    Cic. Rab. Post. 4, 8:

    se sanctissime gerere,

    id. Q. Fr. 1, 2, 4, § 13:

    te sancte precor,

    Liv. 2, 10:

    illae (tabulae) servantur sancte,

    scrupulously, religiously, Cic. Rosc. Com. 2, 7; cf.:

    me ea, quae tibi promitto ac recipio, sanctissime esse observaturum,

    id. Fam. 5, 8, 5:

    virgines tam sancte habuit,

    Curt. 3, 12, 21:

    exempla conservatae sanctissime utrobique opinionis,

    Quint. 1, 2, 4:

    apud Sallustium dicta sancte et antique,

    purely, chastely, id. 8, 3, 44.

    Lewis & Short latin dictionary > sanctum

  • 8 dulcedo

    dulcēdo, inis, f. (dulcis), die Süßigkeit, I) eig., die Süßigkeit, der süße Geschmack (Ggstz. acerbitas, Lact. 5, 1, 14), vini, Plin.: nimia mellis, Apul.: nimia aquarum, Lucr.: sanguinis, Ov.: radix amara cum quadam dulcedine, Plin.: in musto sola dulcedo est, suavitas nulla, Macr.: ebrietati dulcedinem repugnare, Macr.: quique sub hac lateant furtim dulcedine, sucos adicit, Ov. – II) übtr.: a) objekt., die Süßigkeit, Lieblichkeit, der Reiz, Zauber, die Anmut, Wonne (Ggstz. amaritudo, Plin. ep. 1, 16, 5, acerbitas, Munat. bei Ascon. Cic. Mil. p. 39, 12 K.), avium, der süße Vogelsang, Cornif. rhet. u. Quint.: doctae linguae (der beredten Z.), Ov.: vocis, Ov.: mellita cantus d., Apul.: d. carminum, Apul., mollissima carminum, Vell.: d. orationis, Cic.: verba dulcedine affluere, Apul. – d. pacis, Vell.: morum d. et suavitas, Vell.: d. humanitatis, Vitr.: quaedam iracundiae, Cic.: d. irae, Liv.: dulcedine quādam gloriae commoti, Cic. – absol., dulcedine laetus, Verg.: cum omnes sensus dulcedine omni quasi perfusi moverentur, Cic.: fructum dulcedinis capere, Lucr. – Plur., magnis philologiae dulcedinibus inducti, Vitr. 7. praef. § 4. – b) subj., α) der Reiz, der Kitzel, die Lust, der Trieb, das Bedürfnis nach etw., caedum, Sil.: praedae, Beutelust, -sucht, Iustin.: in ventrem cubandi, Cels.: bibendi, Curt.: d. quaedam tecum loquendi, Plin. ep.: perpotandi pervigilandique insana d., Curt.: tanta d. est furandi, Plin., ex alienis fortunis praedandi, Liv.: adeo blanda est spirandi pro se cuique d., Plin.: d. invasit plebeios creandi, Liv. – β) der körperl. Reiz, die Sinnenlust, der Kitzel, d. faucium, Gaumenkitzel, Sen. ad Helv. 10, 5: perniciosa illa dulcedo intus cohibita, Apul. apol. 50: u. quae naturā bona sunt, quia dulcedine hāc et scabie carent, non cernunt satis, Cic. de legg. 1, 47. – dah. als krankhafter Zustand des Körpers, der Reiz, das Jucken (griech. ερεθισμός), Veget. mul. 5, 14, 4. Auson. epigr. 107, 12. p. 224 Schenkl. Gratt. cyn. 408: Plur., Veget. mul. 3, 52, 1. – dah. meton., hinnientium dulcedines = hippomanes no. I (w.s.), Laev. fr. 10 M. (bei Apul. apol. 30 extr.). – / apostroph. Genet. dulcedini, Corp. inscr. Lat. 5, 1410.

    lateinisch-deutsches > dulcedo

  • 9 quidam

    quidam, quaedam, quoddam u. subst. quiddam, ein gewisser, I) eig., zur Bezeichnung der qualitativen Unbestimmtheit, v. Pers.u. Dingen, die zwar bestimmt als von allen anderen derselben Gattung unterschieden gedacht werden, deren Name oder nähere Verhältnisse aber nicht angegeben werden, weil sie entweder nicht weiter bekannt sind, oder weil man sie nicht genau bestimmen will, a) übh.: quidam leno, Turpil. fr.: Virginius quidam, Eutr.: quidam viri, Titin. fr.: cum sit quaedam certa vox, Cic.: quodam tempore, zu einer gewissen Zeit, Cic. – subst., quidam ex advocatis, Cic.: quidam de collegis nostris, Cic.: neutr., quiddam divinum, etwas Göttliches, Cic.: mit folg. Genet., quiddam mali, Cic. – b) quidam, verb. quasi quidam, tamquam quidam, velut (veluti) quidam, bei Adji. u. Substst. zur Milderung oder Hebung eines adäquaten Ausdruckes, deutsch mildernd = sozusagen, gewissermaßen, eine Art von, ein Anstrich von, hebend = wahrhaft, ganz, förmlich, so recht, sogar, incredibilis quaedam magnitudo ingenii atque consilii, eine, ich darf wohl sagen, unglaubliche Größ, Cic.: qui virtutem duram et quasi ferream esse quandam volunt, sozusagen eiserne, Cic.: munere quodam (gewissermaßen) necessitatis et gravi opere perfungimur, Cic.: omnes artes, quae ad humanitatem pertinent, habent quoddam commune vinculum et quasi cognatione quādam inter se continentur, Cic.: ad omnes meos impetus quasi murus quidam boni nomen imperatoris opponitur, Cic.: tamquam stellis quibusdam, Cic.: cum Graeciam veluti tempestas quaedam occupasset, Iustin.: est vallis, quae continuis montibus velut muro quodam ad instar castrorum clauditur, Iustin.: decor oris cum quadam maiestate, Tac. – hebend, novum quoddam genus dicendi, eine ganz neue, Cic.: ebenso grato quodam scelere, Cic.: divina quaedam facultas eloquendi, eine wahrhaft g., Quint. Über die Verbindung quasi quidam od. quidam quasi s. Kühner Cic. Tusc. 4, 11. Beier Cic. de off. 1, 30. p. 67. Stürenburg Cic. Arch. 2. p. 30 sqq. (ed. 1). – II) Plur. quīdam, quaedam, für die quantitative Unbestimmtheit, einige, etliche, quidam dies, Cic.: quaedam quaestiones, Cic.: quidam... alii, Liv. – subst. mit Genet., Macedonum fere omnibus et quibusdam Andriorum, ut remanerent, persuasit, Liv. 31, 45, 7: quidam bonorum caesi, Tac. ann. 1, 49. – / arch. Dat. Sing. quoidam, Plaut. trin. 342.

    lateinisch-deutsches > quidam

  • 10 superstitio

    superstitio, ōnis, f. (superstes), die ängstliche Scheu vor dem, was über den gewöhnlichen Volksglauben hinausgeht; dah. I) die ängstliche, dah. auch abergläubische Scheu, die abergläubische Besorgnis, der Wahnglaube, Aberglaube, auch die religiöse Schwärmerei, der Fanatismus, 1) eig.: anilis, Cic.: muliebris aut anilis, Lact.: superstitiones paene aniles, Cic.: magicae superstitiones, Tac.: capti quādam superstitione animi, Liv.: victi superstitione animi, Liv.: anili superstitione obligari (verfallen), Cic.: huic barbarae superstitioni resistere, Cic.: superstitionem tollere, Cic.: superstitionem alci excutere, Sen.: superstitione liberari, Cic.: superstitione imoui, Cic.: eā superstitione infici (angesteckt werden), Tac. – übtr., superstitione quādam virtutis (ängstliche, heilige Scheu vor der T.) teneri, Sen.: so auch superstitione praeceptorum (vor den Lehren) contra rationem causae trahi, Quint. – 2) meton.: a) der ängstlich bindende Eidschwur, Verg. Aen. 12, 817. – b) die heilige Scheu, die etw. einflößt, die Heiligkeit, templi, Iustin. 39, 3, 9. – II) die Heilighaltung, Verehrung der Gottheit, der Gottesdienst, der Kultus, die äußere Religion, u. insofern sie dem Volksglauben gegenübersteht = die Afterreligion (vgl. Lact. 4, 28, 11 religio veri dei cultus est, superstitio falsi), privata superstitio geniti apud ipsos Herculis, Iustin.: quaenam illa superstitio, quod numen, interrogat, Tac.: superstitio Iudaica, Quint. u. ICt.: vana (der Isis), Suet. – im Plur. = religiöse nichtrömische Gebräuche, abergläubische Gebräuche (Zeremonien) u. als Inbegriff derselben = die Gottesverehrung, bes. der mystische, abergläubische Kultus, in superstitionibus atque cura deorum praecipua amnibus veneratio est, Iustin.: multi vetustis superstitionibus fidebant, Tac.: hostes operati superstitionibus, Liv.: novas superstitiones introducere (v. Sokrates), Quint.

    lateinisch-deutsches > superstitio

  • 11 aequalis

    [ABCU]A - aequālis, e: [st1]1 [-] égal, uni, de niveau.    - mons aequali dorso continuus, Tac. An. 4: montagne dont la crête était de niveau.    - ne non aequalis (terra) ab omni parte foret, Ov. M. 1: de peur que la terre ne fût égale dans toutes ses parties. [st1]2 [-] égal en grandeur, semblable, pareil, proportionné à.    - aequales tumuli, Liv.: collines de même hauteur.    - gloria tua cum multis aequalis est, Sall.: ta gloire est comparable à celle de beaucoup d'autres.    - paupertatem divitiis inter homines aequalem esse, Cic. Leg. 2: (nous voulons) que la pauvreté, chez les hommes, aillent de pair avec la richesse.    - virtutes sunt inter se aequales, Cic. de Or, 1: les vertus sont égales entre elles.    - pars pedis est aequalis alteri parti, Cic. Or. 56: partie du pied (métrique) égale à l'autre. [st1]3 [-] égal en durée, de même âge que, contemporain.    - aequalis alicujus (alicui): de même âge que qqn.    - Q. Maximum senem adulescens ita dilexi, ut aequalem, Cic. Sen. 4: adolescent, j'ai aimé un vieillard, Q. Maximus, comme on aime quelqu'un de son âge.    - Aristides aequalis fere fuit Themistocli, Nep. Arist. 1: Aristide fut presque le contemporain de Thémistocle.    - Livius (Andronicus) Ennio aequalis fuit, Cic. Brut. 18: Livius (Andromicus) contemporain d'Ennius.    - cum ea (= arbore) cupressus aequalis, Plin. 16: un cyprès du même âge que cet arbre.    - aequalis illorum temporum, Cic.: qui vécut à cette époque-là.    - sacra aequalia Urbi, Liv.: cérémonies aussi vieilles que Rome.    - ne istuc Juppiter sirit ( = siverit) urbem in aeternum conditam fragili huic et mortali corpori aequalem esse, Liv 28: puisse Jupiter ne pas permettre que la ville fondée pour toujours [ ait une durée de vie égale à mon corps fragile et mortel ] = ait la durée de vie du mortel fragile que je suis.    - ducebat exercitum aequalem stipendiis suis, Liv.: il commandait une armée qui avait fait avec lui toutes ses campagnes.    - aequalis memoria, Cic.: souvenirs contemporains. [st1]4 [-] égal à soi-même, constant, invariable, uniforme.    - sibi aequalis, Plin.: toujours égal à lui-même.    - caeli salubritas aequalis, Just.: air d'une salubrité constante.    - aequali quadam mediocritate, Quint. 10: d'une médiocrité qui se soutient. [ABCU]B - aequālis, is, subst. m.    - aequalis, is: un égal, un camarade, un compagnon; un contemporain, qui est du même âge.    - adolescens, amicus atque aequalis meus, Plaut.: un jeune homme, mon ami et mon camarade.    - Creticus et ejus aequalis Paeon, Cic. Or. 64: le crétique et le péon qui lui est égal (en mesure).    - P. Orbius meus fere aequalis, Cic.: P. Orbius, à peu près de mon âge.    - aequales, subst. m. plur.: - [abcl]a - les camarades. - [abcl]b - les contemporains, ceux de même âge.    - eminere inter aequales, Cic.: se distinguer parmi ceux de son âge.
    * * *
    [ABCU]A - aequālis, e: [st1]1 [-] égal, uni, de niveau.    - mons aequali dorso continuus, Tac. An. 4: montagne dont la crête était de niveau.    - ne non aequalis (terra) ab omni parte foret, Ov. M. 1: de peur que la terre ne fût égale dans toutes ses parties. [st1]2 [-] égal en grandeur, semblable, pareil, proportionné à.    - aequales tumuli, Liv.: collines de même hauteur.    - gloria tua cum multis aequalis est, Sall.: ta gloire est comparable à celle de beaucoup d'autres.    - paupertatem divitiis inter homines aequalem esse, Cic. Leg. 2: (nous voulons) que la pauvreté, chez les hommes, aillent de pair avec la richesse.    - virtutes sunt inter se aequales, Cic. de Or, 1: les vertus sont égales entre elles.    - pars pedis est aequalis alteri parti, Cic. Or. 56: partie du pied (métrique) égale à l'autre. [st1]3 [-] égal en durée, de même âge que, contemporain.    - aequalis alicujus (alicui): de même âge que qqn.    - Q. Maximum senem adulescens ita dilexi, ut aequalem, Cic. Sen. 4: adolescent, j'ai aimé un vieillard, Q. Maximus, comme on aime quelqu'un de son âge.    - Aristides aequalis fere fuit Themistocli, Nep. Arist. 1: Aristide fut presque le contemporain de Thémistocle.    - Livius (Andronicus) Ennio aequalis fuit, Cic. Brut. 18: Livius (Andromicus) contemporain d'Ennius.    - cum ea (= arbore) cupressus aequalis, Plin. 16: un cyprès du même âge que cet arbre.    - aequalis illorum temporum, Cic.: qui vécut à cette époque-là.    - sacra aequalia Urbi, Liv.: cérémonies aussi vieilles que Rome.    - ne istuc Juppiter sirit ( = siverit) urbem in aeternum conditam fragili huic et mortali corpori aequalem esse, Liv 28: puisse Jupiter ne pas permettre que la ville fondée pour toujours [ ait une durée de vie égale à mon corps fragile et mortel ] = ait la durée de vie du mortel fragile que je suis.    - ducebat exercitum aequalem stipendiis suis, Liv.: il commandait une armée qui avait fait avec lui toutes ses campagnes.    - aequalis memoria, Cic.: souvenirs contemporains. [st1]4 [-] égal à soi-même, constant, invariable, uniforme.    - sibi aequalis, Plin.: toujours égal à lui-même.    - caeli salubritas aequalis, Just.: air d'une salubrité constante.    - aequali quadam mediocritate, Quint. 10: d'une médiocrité qui se soutient. [ABCU]B - aequālis, is, subst. m.    - aequalis, is: un égal, un camarade, un compagnon; un contemporain, qui est du même âge.    - adolescens, amicus atque aequalis meus, Plaut.: un jeune homme, mon ami et mon camarade.    - Creticus et ejus aequalis Paeon, Cic. Or. 64: le crétique et le péon qui lui est égal (en mesure).    - P. Orbius meus fere aequalis, Cic.: P. Orbius, à peu près de mon âge.    - aequales, subst. m. plur.: - [abcl]a - les camarades. - [abcl]b - les contemporains, ceux de même âge.    - eminere inter aequales, Cic.: se distinguer parmi ceux de son âge.
    * * *
        AEqualis, et hoc aequale, pen. prod. Semblable, Pareil, Esgal.
    \
        AEqualis. Tout d'un aage, De pareil aage.
    \
        AEquales mei. Cic. Ceuls qui sont de mon aage.
    \
        AEqualis alicui. Cic. Autant aagé.
    \
        AEqualis illorum temporum. Cic. Qui estoit en ce temps là.
    \
        AEqualis item transfertur ad rerum inanimatarum aetatem Plin. Fuit cum ea cupressus aequalis. Aussi vieille.
    \
        AEquale huic vrbi sacrificium. Ci. Aussi vieil et ancien que, etc.
    \
        AEqualis ab omni parte. Ouid. Esgal de toutes parts.

    Dictionarium latinogallicum > aequalis

  • 12 loquor

    lŏquor, lŏqui, lŏcūtus (lŏquūtus) sum    - intr. et tr. -    - inf. loquier, Naev. ap. Gell. 1, 24, 2. – arch. loquontur = loquuntur, Varr. LL. 6, 1; locuntur, Plaut. Bacch. 801.    - cf. gr. λάσκω, ἔλακον. - intr. - [st1]1 [-] parler.    - loqui: parler (comme dans la conversation, dans le privé); dicere, orare: parler en orateur, en public.    - Scipio mihi sane bene et loqui videtur et dicere, Cic. Br. 58: Scipion, à mon avis, parle vraiment bien, et dans le privé, et en public.    - ille familiaris meus recte loqui putabat esse inusitate loqui, Cic. Br. 260: mon bon ami continua à penser que bien parler, c'est employer des mots dont nul ne se sert.    - bene Latine loqui, Cic. Br. 228: parler le latin purement.    - non tam bene quam suaviter loquendo (superabit), Cic. de Or. 3, 43: (il aura le dessus) moins pour la correction que pour la douceur de son parler.    - ita tum loquebantur, Cic. Br. 68: telle était la langue du temps.    - de aliquo cum aliquo loqui, Cic. Fam. 6, 8, 3: parler de qqn à qqn.    - loquor de tuo monumento, Cic. Verr. 4, 69: je parle de ton monument (mes paroles concernent ton monument).    - secum loqui, Cic. Off. 3, 1: s'entretenir avec soi-même.    - male loqui, Ter. And. 873; CIC. Amer. 140: mal parler, dire du mal.    - res loquitur ipsa, Cic. Mil. 53: les faits parlent d'eux-mêmes.    - muta quadam loquentia inducere, Cic. Or. 138, faire parler certaines choses inanimées.    - loqui cum aliquo de aliqua re: s'entretenir avec qqn de qqch.    - avec dat. male loqui alicui: dire du mal de qqn.    - pergin male loqui, mulier, mihi, Plaut. Truc.: tu continues à m'insulter, femme.    - vento et fluctibus loqui, Stat.: parler au vent et aux flots (former des voeux inutiles). - tr. - [st1]2 [-] dire.    - pugnantia loqui, Cic. Tusc. 1, 13: dire des choses contradictoires.    - quid turres loquar? Liv. 5, 5, 6: à quoi bon parler de tours?    - loquere tuum mihi nomen, Plaut. Men. 5, 9, 7: dis-moi ton nom.    - loquuntur: on dit.    - loquuntur te dare... Virg.: on dit que tu donnes...    - vulgo loquebantur Antonium mansurum esse Casilini, Cic. Att. 16, 10, 1: le bruit courait qu'Antoine s'arrêterait à Casilinum.    - oculi nimis arguti, quemadmodum animo adfecti simus, loquuntur, Cic. Leg. 1, 2: les yeux trop expressifs disent quels sentiments nous affectent.    - cetera cum chartā dextra locuta est, Ov. H. 18, 20: le reste, ma main le confia au papier.    - cum quo volucres mea fata loquentur? Stat. Th. 8, 181: à qui les oiseaux révéleront-ils mes destinées? [st1]3 [-] parler sans cesse de, avoir toujours à la bouche.    - Curios, Luscinos loqui, Cic. Par. 50: ne parler que des Curius, des Luscinus.    - Dolabella merum bellum loquitur, Cic. Fam. 9, 13, 8: Dolabella ne parle que de guerre.
    * * *
    lŏquor, lŏqui, lŏcūtus (lŏquūtus) sum    - intr. et tr. -    - inf. loquier, Naev. ap. Gell. 1, 24, 2. – arch. loquontur = loquuntur, Varr. LL. 6, 1; locuntur, Plaut. Bacch. 801.    - cf. gr. λάσκω, ἔλακον. - intr. - [st1]1 [-] parler.    - loqui: parler (comme dans la conversation, dans le privé); dicere, orare: parler en orateur, en public.    - Scipio mihi sane bene et loqui videtur et dicere, Cic. Br. 58: Scipion, à mon avis, parle vraiment bien, et dans le privé, et en public.    - ille familiaris meus recte loqui putabat esse inusitate loqui, Cic. Br. 260: mon bon ami continua à penser que bien parler, c'est employer des mots dont nul ne se sert.    - bene Latine loqui, Cic. Br. 228: parler le latin purement.    - non tam bene quam suaviter loquendo (superabit), Cic. de Or. 3, 43: (il aura le dessus) moins pour la correction que pour la douceur de son parler.    - ita tum loquebantur, Cic. Br. 68: telle était la langue du temps.    - de aliquo cum aliquo loqui, Cic. Fam. 6, 8, 3: parler de qqn à qqn.    - loquor de tuo monumento, Cic. Verr. 4, 69: je parle de ton monument (mes paroles concernent ton monument).    - secum loqui, Cic. Off. 3, 1: s'entretenir avec soi-même.    - male loqui, Ter. And. 873; CIC. Amer. 140: mal parler, dire du mal.    - res loquitur ipsa, Cic. Mil. 53: les faits parlent d'eux-mêmes.    - muta quadam loquentia inducere, Cic. Or. 138, faire parler certaines choses inanimées.    - loqui cum aliquo de aliqua re: s'entretenir avec qqn de qqch.    - avec dat. male loqui alicui: dire du mal de qqn.    - pergin male loqui, mulier, mihi, Plaut. Truc.: tu continues à m'insulter, femme.    - vento et fluctibus loqui, Stat.: parler au vent et aux flots (former des voeux inutiles). - tr. - [st1]2 [-] dire.    - pugnantia loqui, Cic. Tusc. 1, 13: dire des choses contradictoires.    - quid turres loquar? Liv. 5, 5, 6: à quoi bon parler de tours?    - loquere tuum mihi nomen, Plaut. Men. 5, 9, 7: dis-moi ton nom.    - loquuntur: on dit.    - loquuntur te dare... Virg.: on dit que tu donnes...    - vulgo loquebantur Antonium mansurum esse Casilini, Cic. Att. 16, 10, 1: le bruit courait qu'Antoine s'arrêterait à Casilinum.    - oculi nimis arguti, quemadmodum animo adfecti simus, loquuntur, Cic. Leg. 1, 2: les yeux trop expressifs disent quels sentiments nous affectent.    - cetera cum chartā dextra locuta est, Ov. H. 18, 20: le reste, ma main le confia au papier.    - cum quo volucres mea fata loquentur? Stat. Th. 8, 181: à qui les oiseaux révéleront-ils mes destinées? [st1]3 [-] parler sans cesse de, avoir toujours à la bouche.    - Curios, Luscinos loqui, Cic. Par. 50: ne parler que des Curius, des Luscinus.    - Dolabella merum bellum loquitur, Cic. Fam. 9, 13, 8: Dolabella ne parle que de guerre.
    * * *
        Loquor, loqueris, penul. corr. loqui, Deponens. Varro. Parler.
    \
        Quum loquimur TERNI, nihil flagitii dicimus. Cic. Quand nous disons ce mot TERNI.
    \
        Loqui ad voluntatem. Cic. Parler selon la volunté de l'auditeur.
    \
        Loqui ad voluptatem. Cic. Parler au plaisir de l'auditeur.
    \
        Asperrime loqui de aliquo. Cic. En mesdire grandement.
    \
        Saepius ista loquemur inter nos, agemusque communiter. Cicero. Nous traicterons ces choses entre nous, Nous en parlementerons.
    \
        Loqui cum aliquo de re aliqua. Cic. Pourparler de quelque chose avec aucun.
    \
        Loqui cum aliquo vehementer. Caelius ad Ciceronem. Parler fort et ferme à aucun.
    \
        Loqui porrectiore fronte. Plaut. Parler hardiement.
    \
        Loqui in eandem sententiam. Caesar. Dire tout un, et estre de mesme opinion.
    \
        Theatra loqueris, et gradus, et edicta. Martial. Tu ne parles que de, etc.
    \
        Laute loqui. Plaut. Parler elegamment.
    \
        Male loqui absenti. Terent. Detracter d'un absent.
    \
        Loquere mihi nomen tuum. Plaut. Di moy ton nom.
    \
        Loqui ore duarum et viginti gentium. Plin. iunior. Parler vingt et deux sortes de languages.
    \
        Quod imperabit facito, loquitor paucula. Terent. Parle peu.
    \
        Loquuntur vulgo, suppositum, etc. Cicero. Le bruit est par tout que, etc.
    \
        Vt annales Pop. Rom. et monimenta vetustatis loquuntur. Cic. Comme il est escript és, etc.
    \
        Conclusio ipsa loquitur, nihil percipi posse. Cicero. Encore que je me taise, la conclusion mesme dit que, etc. ou, Il s'ensuit que, etc.
    \
        Loquitur fama. Martialis. Le bruit est.

    Dictionarium latinogallicum > loquor

  • 13 nota

    nŏta, ae, f. [st1]1 [-] signe, marque, abréviation; poét. écrit, lettre.    - reliquis epistulis notam apponam eam quæ mihi tecum convenit, Cic. Fam. 13, 6, 2: dans les autres lettres je mettrai la marque dont je suis convenu avec toi.    - notæ ac vestigia flagitiorum, Cic. Verr. 2, 115: marques et traces d'infamies.    - notæ argumentorum, Cic. de Or. 2, 174: marques distinctives des arguments [qui les font trouver aisément].    - nomina tamquam rerum notæ, Cic. Fin. 5, 74: les termes qui sont en qq sorte les signes distinctifs des idées.    - cujusque generis nota, Cic. Or. 75: trait caractéristique de chaque genre.    - litterarum notæ, Cic. Tusc. 1, 62: signes d'écriture, lettres (chiffres: Diom. 426, 3).    - d'où [poét.] écrit, lettre Hor. O. 4, 8, 13; Ov. M. 6, 577, etc.    - notae musicae, Quint.: notes de musiques.    - notæ librariorum, Cic. de Or. 3, 173: signes des copistes, signes de ponctuation.    - compuctus notis, Cic. Off. 2: tatoué.    - deformare stigmatum notis, Suet.: marquer au fer rouge. [st1]2 [-] empreinte de monnaie, effigie.    - modo munera dividebat... modo nummos omnis notae, Suet. Aug. 75: il distribuait tantôt des présents tantôt des monnaies de toute effigie.    - quotiens per notas scribit, B pro A, C pro B ponit, Suet. Aug. 88: chaque fois qu'il écrit en lettres chiffrées, il met B au lieu de A, C au lieu de B.    - nummum argenteum nota sideris Capricorni percutere, Suet. Aug. 94: faire frapper une pièce de monnaie à l'effigie du capricorne. [st1]3 [-] étiquette (sur les amphores pour rappeler l'année du vin ou le cru).    - cf. Cic. Br. 287.    - interior nota Falerni, Hor. O. 2: l'étiquette du Falerne placé au fond de la cave.    - ut Chio nota si conmixta Falerni est, Hor. S. 1, 10: comme si au vin de Chios était mélangé le cru de Falerne. [st1]4 [-] note du censeur, blâme (motivé, inscrit à côté du nom).    - nota censoria ou nota: blâme du censeur.    - censoriæ severitatis nota inuri, Cic. Clu. 129: être marqué d'infamie par la rigueur des censeurs.    - institutum fertur, ut censores motis e senatu adscriberent notas, Liv. 39, 42, 6: c'était l'usage, paraît-il, que les censeurs ajoutassent à côté du nom des exclus du Sénat une note justificative.    - cf. Liv. 24, 18, 9; 32, 7, 3; 41, 27, 1.    - ad cenam, non ad notam invito, Plin. Ep. 2, 6, 3: c'est à un dîner, non à un arrêt flétrissant de censeur que j'invite. [st1]5 [-] tache, flétrissure, honte.    - quæ nota domesticæ turpitudinis non insista vitæ tuæ est? Cic. Cat. 1, 13: est-il une flétrissure provenant de scandales domestiques qui ne soit imprimée sur ta vie? -- cf. Cic. Sull. 88.    - litteras alicujus insigni quadam nota atque ignominia nota condemnare, Cic. Prov. 25: condamner une lettre de qqn en lui imprimant une sorte de stigmate insigne, une flétrissure d'un genre nouveau. [st1]6 [-] marque, sorte, qualité.    - mel secundæ notæ, Col. 9, 15, 3: miel de seconde qualité.    - ex hac nota corporum est aer, Sen. Nat. 2, 2, 4: l'air est un corps de cette espèce.    - de meliore nota commendare aliquem, Cic. Fam. 7, 29, 1: recommander qqn de la meilleure sorte.    - beneficia ex vulgari nota, Sen. Ben. 3, 9, 1: bienfaits d'espèce commune.    - pessimae notae mancipia, Sen. Ep. 2, 15, 3: les esclaves de la pire espèce. [st1]7 [-] annotation, marque, remarque.    - notam apponere ad malum versum, Cic. Pis. 73: mettre une remarque devant un mauvais vers.    - nomina et notae morti destinatorum, Suet.: les noms et les annotations concernant les personnes destinées à la mort.    - ex nota Marcelli constat... Dig. 49, 17, 10: il résulte d'une note de Marcellus... [st1]8 [-] qqf. distinction honorable.    - ab urbe Numantina traxit notam, Ov.: il doit à Numance son nom glorieux.
    * * *
    nŏta, ae, f. [st1]1 [-] signe, marque, abréviation; poét. écrit, lettre.    - reliquis epistulis notam apponam eam quæ mihi tecum convenit, Cic. Fam. 13, 6, 2: dans les autres lettres je mettrai la marque dont je suis convenu avec toi.    - notæ ac vestigia flagitiorum, Cic. Verr. 2, 115: marques et traces d'infamies.    - notæ argumentorum, Cic. de Or. 2, 174: marques distinctives des arguments [qui les font trouver aisément].    - nomina tamquam rerum notæ, Cic. Fin. 5, 74: les termes qui sont en qq sorte les signes distinctifs des idées.    - cujusque generis nota, Cic. Or. 75: trait caractéristique de chaque genre.    - litterarum notæ, Cic. Tusc. 1, 62: signes d'écriture, lettres (chiffres: Diom. 426, 3).    - d'où [poét.] écrit, lettre Hor. O. 4, 8, 13; Ov. M. 6, 577, etc.    - notae musicae, Quint.: notes de musiques.    - notæ librariorum, Cic. de Or. 3, 173: signes des copistes, signes de ponctuation.    - compuctus notis, Cic. Off. 2: tatoué.    - deformare stigmatum notis, Suet.: marquer au fer rouge. [st1]2 [-] empreinte de monnaie, effigie.    - modo munera dividebat... modo nummos omnis notae, Suet. Aug. 75: il distribuait tantôt des présents tantôt des monnaies de toute effigie.    - quotiens per notas scribit, B pro A, C pro B ponit, Suet. Aug. 88: chaque fois qu'il écrit en lettres chiffrées, il met B au lieu de A, C au lieu de B.    - nummum argenteum nota sideris Capricorni percutere, Suet. Aug. 94: faire frapper une pièce de monnaie à l'effigie du capricorne. [st1]3 [-] étiquette (sur les amphores pour rappeler l'année du vin ou le cru).    - cf. Cic. Br. 287.    - interior nota Falerni, Hor. O. 2: l'étiquette du Falerne placé au fond de la cave.    - ut Chio nota si conmixta Falerni est, Hor. S. 1, 10: comme si au vin de Chios était mélangé le cru de Falerne. [st1]4 [-] note du censeur, blâme (motivé, inscrit à côté du nom).    - nota censoria ou nota: blâme du censeur.    - censoriæ severitatis nota inuri, Cic. Clu. 129: être marqué d'infamie par la rigueur des censeurs.    - institutum fertur, ut censores motis e senatu adscriberent notas, Liv. 39, 42, 6: c'était l'usage, paraît-il, que les censeurs ajoutassent à côté du nom des exclus du Sénat une note justificative.    - cf. Liv. 24, 18, 9; 32, 7, 3; 41, 27, 1.    - ad cenam, non ad notam invito, Plin. Ep. 2, 6, 3: c'est à un dîner, non à un arrêt flétrissant de censeur que j'invite. [st1]5 [-] tache, flétrissure, honte.    - quæ nota domesticæ turpitudinis non insista vitæ tuæ est? Cic. Cat. 1, 13: est-il une flétrissure provenant de scandales domestiques qui ne soit imprimée sur ta vie? -- cf. Cic. Sull. 88.    - litteras alicujus insigni quadam nota atque ignominia nota condemnare, Cic. Prov. 25: condamner une lettre de qqn en lui imprimant une sorte de stigmate insigne, une flétrissure d'un genre nouveau. [st1]6 [-] marque, sorte, qualité.    - mel secundæ notæ, Col. 9, 15, 3: miel de seconde qualité.    - ex hac nota corporum est aer, Sen. Nat. 2, 2, 4: l'air est un corps de cette espèce.    - de meliore nota commendare aliquem, Cic. Fam. 7, 29, 1: recommander qqn de la meilleure sorte.    - beneficia ex vulgari nota, Sen. Ben. 3, 9, 1: bienfaits d'espèce commune.    - pessimae notae mancipia, Sen. Ep. 2, 15, 3: les esclaves de la pire espèce. [st1]7 [-] annotation, marque, remarque.    - notam apponere ad malum versum, Cic. Pis. 73: mettre une remarque devant un mauvais vers.    - nomina et notae morti destinatorum, Suet.: les noms et les annotations concernant les personnes destinées à la mort.    - ex nota Marcelli constat... Dig. 49, 17, 10: il résulte d'une note de Marcellus... [st1]8 [-] qqf. distinction honorable.    - ab urbe Numantina traxit notam, Ov.: il doit à Numance son nom glorieux.
    * * *
        Nota, notae, a Nosco, noscis, noui, notum. Plin. Une marque, Une note, Tavelure, Tache.
    \
        Grandibus notis maculosus. Virgil. Tavelé, Taché, Tacheté, Moucheté, Marqueté.
    \
        Lasciuis notis liuida colla. Ouid. De morsures.
    \
        Apponere notam ad malum versum. Cic. Y mettre une marque.
    \
        Sulpitii successori nos de meliore nota commenda. Curius ad Ciceronem. A bon escient, et de la plus grande recommendation qui soit, Bien affectueusement, De la bonne sorte.
    \
        Nonnullis commisceri muraenas cum alterius notae piscibus, non placet. Columel. Avec poissons d'autre sorte, ou espece.
    \
        Mandare notas et nomina foliis. Virgil. Escrire sur des fueilles d'arbres.
    \
        Notae. Sueton. Petites marques et abbregez, ou abbreviatures, dont les anciens escrivoyent, quand ils avoyent haste.
    \
        Notis scribere. Sueton. Escrire par telles petites marques et abbregez.
    \
        Nota. Cic. Mauvais bruit et renom de deshonneur, Diffame.
    \
        Inurere notam. Cic. Mettre sus un mauvais bruit d'aucun, Diffamer.
    \
        Eximere notae. Gell. Faire grace du mauvais bruit qu'on avoit imposé.
    \
        Notae, Reprehensiones. Plin. iunior. Reprehensions et correction d'aucune escripture.
    \
        Apponere notam. Cic. Mettre quelque marque.
    \
        Ad coenam, non ad notam inuito. Plin. iunior. Je semonds les gents à souper, et non point à les noter et diffamer.
    \
        Instruit etiam secretis notis, per quas haud dubie agnoscerent sua mandata esse. Liu. Il luy baille signes ou marques et certaines enseignes.
    \
        Notae amoris. Cic. Signes d'amours.
    \
        Notas et vestigia scelerum suorum multis in locis relinquere. Cic. Arguments et indices.

    Dictionarium latinogallicum > nota

  • 14 pactio

    pactĭo, ōnis, f. [paciscor] [st1]1 [-] pacte, traité, accord, convention; promesse, engagement.    - pactionem facere (inire): faire une convention, faire un accord.    - in qua pactione summa fide mansit Agesilaus, Nep.: Agésilas resta très fidèle à cette convention.    - si res ad pactionem non venit, Cic.: si on n'en vient pas à une convention.    - arma per pactionem tradere, Liv. 9, 11: livrer les armes conformément aux termes d'une convention.    - collegam suum Antonium pactione provinciae perpulerat, ne contra rem publicam sentiret, Sall. C. 26, 4: en cédant sa province à son collègue Antonius conformément à un pacte, il le décida à ne pas avoir de sentiments hostiles à la république. [st1]2 [-] trêve, armistice.    - ubique certa atque continua totius generis humanis aut pax fuit aut pactio, Flor.: partout le genre humain tout entier jouissait d'une paix ou d'une trêve durable et universelle.    - quadam quasi concordiae pactione, Aug. Civ. 3: comme gage de réconciliation. [st1]3 [-] accord illicite, arrangement, transaction secrète, entente.    - pactionis suspicio, Cic.: soupçon de corruption.    - Aulum spe pactionis perpulit uti, Sall. J. 38: avec l'espoir d'un arrangement il décida Aulus à... [st1]4 [-] formule consacrée (d'un contrat).    - ex pactione verborum, Cic.: d'après la formule convenue. [st1]5 [-] contrat entre les fermiers généraux, contrat d'adjudication des impôts publics.    - in nostra provincia confectae sunt pactiones, Cic.: la ferme des impôts publics a été adjugée dans notre province.    - pactiones cum aliquo conficere, Cic. Fam. 13, 65, 1: conclure avec qqn des conventions d'adjudication.
    * * *
    pactĭo, ōnis, f. [paciscor] [st1]1 [-] pacte, traité, accord, convention; promesse, engagement.    - pactionem facere (inire): faire une convention, faire un accord.    - in qua pactione summa fide mansit Agesilaus, Nep.: Agésilas resta très fidèle à cette convention.    - si res ad pactionem non venit, Cic.: si on n'en vient pas à une convention.    - arma per pactionem tradere, Liv. 9, 11: livrer les armes conformément aux termes d'une convention.    - collegam suum Antonium pactione provinciae perpulerat, ne contra rem publicam sentiret, Sall. C. 26, 4: en cédant sa province à son collègue Antonius conformément à un pacte, il le décida à ne pas avoir de sentiments hostiles à la république. [st1]2 [-] trêve, armistice.    - ubique certa atque continua totius generis humanis aut pax fuit aut pactio, Flor.: partout le genre humain tout entier jouissait d'une paix ou d'une trêve durable et universelle.    - quadam quasi concordiae pactione, Aug. Civ. 3: comme gage de réconciliation. [st1]3 [-] accord illicite, arrangement, transaction secrète, entente.    - pactionis suspicio, Cic.: soupçon de corruption.    - Aulum spe pactionis perpulit uti, Sall. J. 38: avec l'espoir d'un arrangement il décida Aulus à... [st1]4 [-] formule consacrée (d'un contrat).    - ex pactione verborum, Cic.: d'après la formule convenue. [st1]5 [-] contrat entre les fermiers généraux, contrat d'adjudication des impôts publics.    - in nostra provincia confectae sunt pactiones, Cic.: la ferme des impôts publics a été adjugée dans notre province.    - pactiones cum aliquo conficere, Cic. Fam. 13, 65, 1: conclure avec qqn des conventions d'adjudication.
    * * *
        Pactio, pactionis, Verbale. Vlpian. Convention, Traicté et accord, Paction, Pache.
    \
        Nuptialem pactionem facere. Liuius. Convention matrimoniale.
    \
        Conditiones, pactionesque bellicas perturbare periurio. Cic. Rompre les traictez et accords.

    Dictionarium latinogallicum > pactio

  • 15 dulcedo

    dulcēdo, inis, f. (dulcis), die Süßigkeit, I) eig., die Süßigkeit, der süße Geschmack (Ggstz. acerbitas, Lact. 5, 1, 14), vini, Plin.: nimia mellis, Apul.: nimia aquarum, Lucr.: sanguinis, Ov.: radix amara cum quadam dulcedine, Plin.: in musto sola dulcedo est, suavitas nulla, Macr.: ebrietati dulcedinem repugnare, Macr.: quique sub hac lateant furtim dulcedine, sucos adicit, Ov. – II) übtr.: a) objekt., die Süßigkeit, Lieblichkeit, der Reiz, Zauber, die Anmut, Wonne (Ggstz. amaritudo, Plin. ep. 1, 16, 5, acerbitas, Munat. bei Ascon. Cic. Mil. p. 39, 12 K.), avium, der süße Vogelsang, Cornif. rhet. u. Quint.: doctae linguae (der beredten Z.), Ov.: vocis, Ov.: mellita cantus d., Apul.: d. carminum, Apul., mollissima carminum, Vell.: d. orationis, Cic.: verba dulcedine affluere, Apul. – d. pacis, Vell.: morum d. et suavitas, Vell.: d. humanitatis, Vitr.: quaedam iracundiae, Cic.: d. irae, Liv.: dulcedine quādam gloriae commoti, Cic. – absol., dulcedine laetus, Verg.: cum omnes sensus dulcedine omni quasi perfusi moverentur, Cic.: fructum dulcedinis capere, Lucr. – Plur., magnis philologiae dulcedinibus inducti, Vitr. 7. praef. § 4. – b) subj., α) der Reiz, der Kitzel, die Lust, der Trieb, das Bedürfnis nach etw., caedum, Sil.: praedae, Beutelust, -sucht, Iustin.: in ventrem cubandi, Cels.: bibendi, Curt.: d. quaedam tecum loquendi, Plin. ep.:
    ————
    perpotandi pervigilandique insana d., Curt.: tanta d. est furandi, Plin., ex alienis fortunis praedandi, Liv.: adeo blanda est spirandi pro se cuique d., Plin.: d. invasit plebeios creandi, Liv. – β) der körperl. Reiz, die Sinnenlust, der Kitzel, d. faucium, Gaumenkitzel, Sen. ad Helv. 10, 5: perniciosa illa dulcedo intus cohibita, Apul. apol. 50: u. quae naturā bona sunt, quia dulcedine hāc et scabie carent, non cernunt satis, Cic. de legg. 1, 47. – dah. als krankhafter Zustand des Körpers, der Reiz, das Jucken (griech. ερεθισμός), Veget. mul. 5, 14, 4. Auson. epigr. 107, 12. p. 224 Schenkl. Gratt. cyn. 408: Plur., Veget. mul. 3, 52, 1. – dah. meton., hinnientium dulcedines = hippomanes no. I (w.s.), Laev. fr. 10 M. (bei Apul. apol. 30 extr.). – apostroph. Genet. dulcedini, Corp. inscr. Lat. 5, 1410.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > dulcedo

  • 16 quidam

    quidam, quaedam, quoddam u. subst. quiddam, ein gewisser, I) eig., zur Bezeichnung der qualitativen Unbestimmtheit, v. Pers.u. Dingen, die zwar bestimmt als von allen anderen derselben Gattung unterschieden gedacht werden, deren Name oder nähere Verhältnisse aber nicht angegeben werden, weil sie entweder nicht weiter bekannt sind, oder weil man sie nicht genau bestimmen will, a) übh.: quidam leno, Turpil. fr.: Virginius quidam, Eutr.: quidam viri, Titin. fr.: cum sit quaedam certa vox, Cic.: quodam tempore, zu einer gewissen Zeit, Cic. – subst., quidam ex advocatis, Cic.: quidam de collegis nostris, Cic.: neutr., quiddam divinum, etwas Göttliches, Cic.: mit folg. Genet., quiddam mali, Cic. – b) quidam, verb. quasi quidam, tamquam quidam, velut (veluti) quidam, bei Adji. u. Substst. zur Milderung oder Hebung eines adäquaten Ausdruckes, deutsch mildernd = sozusagen, gewissermaßen, eine Art von, ein Anstrich von, hebend = wahrhaft, ganz, förmlich, so recht, sogar, incredibilis quaedam magnitudo ingenii atque consilii, eine, ich darf wohl sagen, unglaubliche Größ, Cic.: qui virtutem duram et quasi ferream esse quandam volunt, sozusagen eiserne, Cic.: munere quodam (gewissermaßen) necessitatis et gravi opere perfungimur, Cic.: omnes artes, quae ad humanitatem pertinent, habent quoddam
    ————
    commune vinculum et quasi cognatione quādam inter se continentur, Cic.: ad omnes meos impetus quasi murus quidam boni nomen imperatoris opponitur, Cic.: tamquam stellis quibusdam, Cic.: cum Graeciam veluti tempestas quaedam occupasset, Iustin.: est vallis, quae continuis montibus velut muro quodam ad instar castrorum clauditur, Iustin.: decor oris cum quadam maiestate, Tac. – hebend, novum quoddam genus dicendi, eine ganz neue, Cic.: ebenso grato quodam scelere, Cic.: divina quaedam facultas eloquendi, eine wahrhaft g., Quint. Über die Verbindung quasi quidam od. quidam quasi s. Kühner Cic. Tusc. 4, 11. Beier Cic. de off. 1, 30. p. 67. Stürenburg Cic. Arch. 2. p. 30 sqq. (ed. 1). – II) Plur. quīdam, quaedam, für die quantitative Unbestimmtheit, einige, etliche, quidam dies, Cic.: quaedam quaestiones, Cic.: quidam... alii, Liv. – subst. mit Genet., Macedonum fere omnibus et quibusdam Andriorum, ut remanerent, persuasit, Liv. 31, 45, 7: quidam bonorum caesi, Tac. ann. 1, 49. – arch. Dat. Sing. quoidam, Plaut. trin. 342.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > quidam

  • 17 superstitio

    superstitio, ōnis, f. (superstes), die ängstliche Scheu vor dem, was über den gewöhnlichen Volksglauben hinausgeht; dah. I) die ängstliche, dah. auch abergläubische Scheu, die abergläubische Besorgnis, der Wahnglaube, Aberglaube, auch die religiöse Schwärmerei, der Fanatismus, 1) eig.: anilis, Cic.: muliebris aut anilis, Lact.: superstitiones paene aniles, Cic.: magicae superstitiones, Tac.: capti quādam superstitione animi, Liv.: victi superstitione animi, Liv.: anili superstitione obligari (verfallen), Cic.: huic barbarae superstitioni resistere, Cic.: superstitionem tollere, Cic.: superstitionem alci excutere, Sen.: superstitione liberari, Cic.: superstitione imoui, Cic.: eā superstitione infici (angesteckt werden), Tac. – übtr., superstitione quādam virtutis (ängstliche, heilige Scheu vor der T.) teneri, Sen.: so auch superstitione praeceptorum (vor den Lehren) contra rationem causae trahi, Quint. – 2) meton.: a) der ängstlich bindende Eidschwur, Verg. Aen. 12, 817. – b) die heilige Scheu, die etw. einflößt, die Heiligkeit, templi, Iustin. 39, 3, 9. – II) die Heilighaltung, Verehrung der Gottheit, der Gottesdienst, der Kultus, die äußere Religion, u. insofern sie dem Volksglauben gegenübersteht = die Afterreligion (vgl. Lact. 4, 28, 11 religio veri dei cultus est, superstitio falsi), privata superstitio geniti apud ipsos Her-
    ————
    culis, Iustin.: quaenam illa superstitio, quod numen, interrogat, Tac.: superstitio Iudaica, Quint. u. ICt.: vana (der Isis), Suet. – im Plur. = religiöse nichtrömische Gebräuche, abergläubische Gebräuche (Zeremonien) u. als Inbegriff derselben = die Gottesverehrung, bes. der mystische, abergläubische Kultus, in superstitionibus atque cura deorum praecipua amnibus veneratio est, Iustin.: multi vetustis superstitionibus fidebant, Tac.: hostes operati superstitionibus, Liv.: novas superstitiones introducere (v. Sokrates), Quint.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > superstitio

  • 18 excessus

    excessus, ūs, m. [excedo, I. A. 2. and B. 2.].
    I.
    A departure.
    A.
    In gen.:

    excessus ejus,

    Vell. 1, 15, 1.—Esp., a departure from life:

    in his esse et excessum e vita et in vita mansionem,

    Cic. Fin. 3, 18, 60; Val. Max. 9, 13 prooem.; Sen. Ep. 26, 4;

    for which also, vitae,

    Cic. Tusc. 1, 12, 27; Val. Max. 7, 2, ext. 1:

    post obitum, vel potius excessum Romuli,

    Cic. Rep. 2, 30; cf.

    so of Romulus,

    id. ib. 2, 12; once in Cic. Leg. 1, 1, 3;

    and freq. in post-Aug. prose excessus alone,

    death, Tac. A. 1, 7; 14; Suet. Tib. 22; 70; id. Calig. 1; 9; 48; id. Ner. 5; id. Vesp. 3 al.—
    B.
    Trop., a leaving of the mental powers, loss of self-possession, = ekstasis:

    in excessu mentis,

    Vulg. Act. 11, 5; id. Psa. 30, 22.—Without mentis:

    ego dixi in excessu meo,

    Vulg. Psa. 115, 2.—
    II.
    A standing out, projecting beyond a certain limit.
    * A.
    Lit.:

    os calcis quadam parte sinuatur, quadam excessus habet,

    projections, Cels. 8, 1 fin.:

    montani excessus,

    Sol. 9, 2; Amm. 18, 6, 15:

    flexuosi excessus,

    id. 24, 4, 10.—
    B.
    Trop.
    1.
    A departing from the subject, digression (post-Aug.):

    egressio vel (quod usitatius esse coepit) excessus, sive est extra causam, etc.,

    Quint. 3, 9, 4; cf. ib. § 1; Plin. Ep. 9, 26, 9; and in plur., Plin. H. N. praef. § 12.—
    2.
    A deviation, aberration from any thing:

    minuti a pudore excessus,

    Val. Max. 8, 2, 4:

    moderaminis,

    Prud. in Symm. 2, 990.

    Lewis & Short latin dictionary > excessus

  • 19 redundo

    red-undo, āvi, ātum, 1, v. n.; of water, from being over full, to run back or over, to pour over, stream over, overflow (freq. and class.; a favorite word of Cic., esp. in trop. senses; not in Cæs., Verg., or Hor.; cf.: refluo, recurro).
    I.
    Lit.:

    mare neque redundat unquam neque effunditur,

    Cic. N. D. 2, 45, 116:

    si lacus Albanus redundasset,

    id. Div. 2, 32, 69; so,

    lacus,

    id. ib. 1, 44, 100; cf. Suet. Claud. 32: redundantibus cloacis, Sall. H. Fragm. ap. Non. 138, 7 (id. H. 3, 26 Dietsch):

    Nilus campis redundat,

    Lucr. 6, 712; so,

    fons campis,

    id. 5, 603; and:

    aqua gutture pleno,

    Ov. R. Am. 536:

    cum pituita redundat aut bilis,

    Cic. Tusc. 4, 10, 23; cf.:

    locos pituitosos et quasi redundantes,

    id. Fat. 4, 7:

    sanguis in ora et oculos redundat,

    Flor. 3, 17, 8. —
    b.
    Poet., in part. pass.:

    redundatus = redundans: amne redundatis fossa madebat aquis,

    Ov. F. 6, 402; and for undans: (Boreae vis saeva) redundatas flumine cogit aquas, the swelling, surging waters (opp. aequato siccis aquilonibus Istro), id. Tr. 3, 10, 52.—
    B.
    Transf.: redundare aliquā re, or absol., to be over full of, to overflow with any thing.
    1.
    Of things:

    quae (crux) etiam nunc civis Romani sanguine redundat,

    is soaked with, Cic. Verr. 2, 4, 11, § 26; cf.:

    sanguine hostium Africa,

    id. Imp. Pomp. 11, 30; and id. Cat. 3, 10, 24:

    largus manat cruor: ora redundant Et patulae nares,

    Luc. 9, 812.—
    2.
    Of persons:

    hesternā cenā redundantes,

    Plin. Pan. 63, 3. —
    II.
    Trop., to flow forth in excess, superabound, redound, to be superfluous, redundant; to flow forth freely, to be copious, to abound:

    is (Molo) dedit operam, ut nimis redundantes nos juvenili quādam dicendi impunitate et licentiā reprimeret, et quasi extra ripas diffluentes coërceret,

    Cic. Brut. 91, 316:

    ne aut non compleas verbis, quod proposueris, aut redundes,

    id. Part. Or. 7, 18; cf.:

    Stesichorus redundat atque effunditur,

    Quint. 10, 1, 62:

    Asiatici oratores parum pressi et nimis redundantes,

    Cic. Brut. 13, 51; id. de Or. 2, 21, 88; cf. Quint. 9, 4, 116; 12, 10, 12; 17:

    hoc tempus omne post consulatum objecimus iis fluctibus, qui per nos a communi peste depulsi, in nosmet ipsos redundarunt,

    Cic. de Or. 1, 1, 3:

    quod redundabit de vestro frumentario quaestu,

    id. Verr. 2, 3, 66, § 155:

    quorum (vitiorum) ad amicos redundet infamia,

    id. Lael. 21, 76: vitia Atheniensium in civitatem nostram, id. Rep. 1, 3, 5:

    si ex hoc beneficio nullum in me periculum redundavit,

    id. Sull. 9, 27; cf.:

    servi, ad quos aliquantum etiam ex cottidianis sumptibus ac luxurie redundet,

    id. Cael. 23, 57 fin.:

    in genus auctoris miseri fortuna redundat,

    Ov. Tr. 3, 1, 73:

    nationes, quae numero hominum ac multitudine ipsa poterant in provincias nostras redundare,

    id. Prov. Cons. 12, 31:

    si haec in eum annum redundarint,

    id. Mur. 39, 85:

    quod laudem adulescentis propinqui existimo etiam ad meum aliquem fructum redundare,

    to redound, id. Lig. 3, 8; cf.:

    gaudeo tuā gloriā, cujus ad me pars aliqua redundat,

    Plin. Ep. 5, 12, 2:

    omnium quidem beneficiorum quae merentibus tribuuntur non ad ipsos gaudium magis quam ad similes redundat,

    id. Pan. 62, 1; Quint. 12, 2, 19:

    nisi operum suorum ad se laudem, manubias ad patriam redundare maluisset,

    Val. Max. 4, 3, 13:

    ut gloria ejus ad ipsum redundaret,

    id. 8, 14, ext. 4;

    Auct. B. Alex. 60, 2: animus per se multa desiderat, quae ad officium fructumve corporis non redundant,

    Lact. 7, 11, 7:

    ex rerum cognitione efflorescat et redundet oportet oratio,

    pour forth copiously, abundantly, Cic. de Or. 1, 6, 20:

    ex meo tenui vectigali... aliquid etiam redundabit,

    something will still remain, id. Par. 6, 3, 49:

    non reus ex eā causā redundat Postumus,

    does not appear to be guilty, id. Rab. Post. 5, 11:

    hinc illae extraordinariae pecuniae redundarunt,

    have flowed, proceeded, id. Verr. 2, 1, 39, § 100; cf. id. ib. 2, 3, 43, § 103: ne quid hoc parricidā civium interfecto, invidiae mihi in posteritatem redundaret, should redound to or fall upon me, id. Cat. 1, 12, 29. —
    * b.
    Poet., with acc.:

    Vulturnus Raucis talia faucibus redundat,

    spouts forth, Stat. S. 4, 3, 71.—
    B.
    Transf., to be present in excess; to be redundant, superabound; and: redundare aliquā re, to have an excess or redundancy of any thing: redundat aurum ac thesauri patent, Lucil. ap. Non. 384, 17:

    in quibus (definitionibus) neque abesse quicquam decet neque redundare,

    Cic. de Or. 2, 19, 83; cf.:

    ut neque in Antonio deesset hic ornatus orationis neque in Crasso redundaret,

    id. ib. 3, 4, 16; Quint. 1, 4, 9:

    ut nulla (species) neque praetermittatur neque redundet,

    Cic. Or. 33, 117:

    munitus indicibus fuit, quorum hodie copia redundat,

    id. Sest. 44, 95:

    splendidissimorum hominum multitudine,

    id. Pis. 11, 25; cf.:

    redundante multitudine,

    Tac. H. 2, 93:

    quod bonum mihi redundat,

    Cic. Q. Fr. 3, 9, 1:

    quo posset urbs et accipere ex mari, quo egeret, et reddere, quo redundaret,

    id. Rep. 2, 5, 10:

    omnibus vel ornamentis vel praesidiis redundare,

    id. Fam. 3, 10, 5:

    tuus deus non digito uno redundat, sed capite, collo, cervicibus, etc.,

    id. N. D. 1, 35, 99:

    hominum multitudine,

    id. Pis. 11, 25; cf.

    armis,

    Tac. H. 2, 32:

    hi clientelis etiam exterarum nationum redundabant,

    id. Or. 36:

    acerbissimo luctu redundaret ista victoria,

    Cic. Lig. 5, 15:

    Curiana defensio tota redundavit hilaritate quādam et joco,

    id. de Or. 2, 54, 221.— Hence, rĕdundans, antis, P. a., overflowing, superfluous, excessive, redundant:

    amputatio et decussio redundantioris nitoris,

    Tert. Cult. Fem. 2, 9.— Adv.: rĕdundanter, redundantly, superfluously, excessively, Plin. Ep. 1, 20, 21.— Comp., Ambros. Ep. 82, 27.

    Lewis & Short latin dictionary > redundo

  • 20 species

    spĕcĭes, ēi ( gen. sing. specie or specii, Matius ap. Gell. 9, 14, 15; gen. and dat. plur. were not in use in Cicero's time, but formarum, formis were used instead; cf. Cic. Top. 7, 30.—At a later period were introduced:

    specierum,

    Pall. Oct. 14, 15; Cod. Just. 1, 2, 10; Cael. Aur. Tard. 1, 5, § 151; cf. Charis. p. 18 P.; and Diom. p. 281 P.:

    speciebus,

    App. ad Asclep. p. 92, 25; Cod. Just. 11, 9, 1 al.; Dig. 28, 2, 29, § 10), f. [specio].
    I.
    Act., a seeing, sight, look, view (rare; cf.

    aspectus): speciem quo vortimus,

    Lucr. 4, 242; so id. 4, 236 (for which, a little before, visus); 5, 707; 5, 724; Vitr. 3, 2 fin.; 5, 9:

    si tantis intervallis nostra species potest id animadvertere,

    id. 9, 4:

    qui sensus nostros specie primā acerrime commovent,

    Cic. de Or. 3, 25, 98:

    qui doloris speciem ferre non possunt,

    id. Tusc. 2, 23, 54.—
    II.
    Pass., prop. that which is seen in a thing, i. e. the outward appearance, outside, exterior; shape, form, figure, mien, etc. (freq. and class.; syn. forma).
    A.
    Lit.:

    praeter speciem stultus,

    Plaut. Most. 4, 2, 49:

    quod speciem ac formam similem gerit ejus imago,

    Lucr. 4, 52; cf.:

    quae species formaque pugnae, qui motus hominum non ita expictus est, ut, etc.,

    outlines, contours, Cic. Tusc. 5, 39, 114:

    esse aliquem humanā specie et figurā,

    id. Rosc. Am. 22, 63:

    hominis esse specie deos confitendum est,

    id. N. D. 1, 18, 48:

    edepol specie lepida mulier!

    Plaut. Rud. 2, 4, 2; cf.:

    bellan' videtur specie mulier?

    id. Bacch. 4, 7, 40; id. Most. 1, 3, 23; id. Mil. 4, 2, 10; 4, 6, 20:

    urbis speciem vidi,

    id. Pers. 4, 4, 2; so,

    species praeclara oppidi,

    Cic. Rep. 3, 32, 44; id. Verr. 2, 4, 58, § 129:

    sphaerae (Archimedeae), etc.,

    id. Rep. 1, 14, 21:

    navium,

    Caes. B. G. 4, 25; cf.:

    nova atque inusitata,

    id. ib. 2, 31:

    horribilis,

    id. ib. 7, 36:

    agro bene culto nihil potest esse specie ornatius,

    Cic. Sen. 16, 57:

    horum hominum species est honestissima,

    id. Cat. 2, 8, 18:

    ad speciem magnifico ornatu,

    as to outward appearance, id. Verr. 2, 1, 22, § 58:

    populi,

    id. Rep. 3, 33, 45:

    nec ulla deformior species est civitatis, quam illa, in quā opulentissimi optimi putantur,

    id. Rep. 1, 34, 51: speciem honesti habere, the look or semblance of what is right, id. Off. 3, 2, 7:

    turba majorem quam pro numero speciem ferens,

    Curt. 3, 2, 3; cf.:

    fallaces sunt rerum species, quibus credimus,

    Sen. Ben. 4, 34, 1.—
    2.
    Something seen, a spectacle, sight, appearance:

    ponite itaque ante oculos miseram quidem illam ac flebilem speciem,

    Cic. Phil. 11, 3:

    non tulit hanc speciem furiatā mente Coroebus,

    Verg. A. 2, 407 (cf. I. supra).—
    3.
    Trop., that which is seen by the mind, an idea, notion: hanc illi idean appellabant:

    nos recte speciem possumus dicere,

    Cic. Ac. 1, 8, 30; cf. id. Top. 7, 30:

    insidebat in ejus mente species eloquentiae,

    id. Or. 5, 18:

    excellentis eloquentiae speciem et formam adumbrabimus,

    id. ib. 14, 43:

    species, forma et notio viri boni,

    id. Off. 3, 20, 81; cf.:

    prima sit haec forma et species et origo tyranni,

    id. Rep. 2, 29, 51:

    qui species alias veri scelerisque capiet,

    Hor. S. 2, 3, 208:

    utinam non inanes species anxio animo figuraret,

    Curt. 7, 1, 36.—
    B.
    In partic.
    1.
    A look, show, seeming, appearance, semblance, pretence, cloak, color, pretext, etc. (opp. that which is real, actual, etc.).
    a.
    In gen.:

    obiciuntur saepe formae, quae reapse nullae sunt, speciem autem offerunt,

    Cic. Div. 1, 37, 81:

    ista securitas specie quidem blanda sed reapse, etc.,

    id. Lael. 13, 47:

    cujus rei species erat acceptio frumenti,

    Sall. J. 29, 4:

    fraudi imponere aliquam speciem juris,

    Liv. 9, 11:

    specie liberā... re verā, etc.,

    id. 35, 31; cf.:

    litteras inanis vanā specie libertatis adumbratas esse,

    id. 33, 31, 2 Weissenb. ad loc.:

    plurimi ibi a fallaci equitum specie agasonibusque excepti sunt,

    id. 7, 15, 7:

    si dux primam speciem adpropinquantis terroris sustinuisset,

    id. 44, 6, 6 Weissenb. ad loc.:

    quae (nomina) primā specie admirationem, re explicatā risum movent,

    Cic. Fin. 4, 22, 61:

    quaedam humanitatis habent primam speciem ut misericordia,

    id. Tusc. 4, 14, 32:

    similitudinem quandam speciemque sapientium gerere,

    id. Off. 3, 4, 16:

    si speciem utilitatis voluptas habere dicetur,

    id. ib. 3, 33, 120.— Hence,
    b.
    Esp. with gen. of that which is assumed or pretended, under pretext of, under pretence of, etc.
    (α).
    With abl.:

    fortis viros specie quādam virtutis adsimulatae tenebat,

    Cic. Cael. 6, 14.—
    (β).
    With sub:

    sub specie tutelae liberūm ejus invasisse regnum,

    Curt. 9, 2, 7; 10, 6, 21; Liv. 44, 24, 4.—
    (γ).
    With per:

    per speciem celebrandarum cantu epularum,

    Liv. 9, 30, 8:

    per speciem auxilii Byzantiis ferendi, re ipsā, etc.,

    id. 39, 35, 4; 40, 13, 8; 42, 52, 8.—
    (δ).
    With in:

    si quis in speciem refectionis (viae) deteriorem viam facit,

    Dig. 43, 11, 1, § 2.—Adverb.: in speciem, for a show, as a pretence:

    haud dubio in speciem consensu fit ad Poenos deditio,

    Liv. 24, 1, 8:

    dilatā in speciem actione, re ipsā sublatā,

    id. 3, 9, 13; so,

    ad speciem tabernaculis relictis,

    Caes. B. C. 2, 35 fin.; id. B. G. 1, 51; Quint. Cic. Pet. Cons. 5, 18 al.—
    2.
    Also with gen.: in speciem, after the manner, in the fashion, like (cf. tamquam; poet.):

    inque chori ludunt speciem,

    Ov. M. 3, 685:

    in montis speciem curvari,

    id. ib. 15, 509; cf.:

    scorpiones vermiculos ovorum specie pariunt,

    Plin. 11, 25, 30, § 86.—
    3.
    Pregn., like the Engl. show, for ornament, display, splendor, beauty (cf.:

    dignitas, venustas): ut in usum boni sint et in speciem populo,

    Plaut. Most. 1, 2, 42:

    fuit pompa, fuit species, fuit incessus saltem Seplasiā dignus et Capuā,

    Cic. Pis. 11, 24:

    adhibere quandam in dicendo speciem atque pompam,

    id. de Or. 2, 72, 294:

    speciem candoremque caeli,

    id. Tusc. 1, 28, 68; cf. id. N. D. 2, 37; 2, 39:

    specie et motu capere homines,

    id. Brut. 62, 224:

    triumpho praebere speciem,

    Liv. 34, 52, 10:

    addere speciem,

    id. 37, 40; 9, 40:

    si fortunatum species et gratia praestat,

    Hor. Ep. 1, 6, 49; cf. id. ib. 2, 2, 203:

    ducit te species,

    id. S. 2, 2, 35:

    speciem Saturnia vaccae probat,

    Ov. M. 1, 612:

    juvenis,

    Juv. 10, 310:

    corporis,

    Curt. 7, 9, 19; Vitr. 3, 2.—
    C.
    Transf.
    1.
    Concr. (for simulacrum, i. q. eidôgon).
    a.
    An appearance in sleep, a vision, apparition (mostly poet.), Lucr. 1, 125:

    repetit quietis Ipsa suae speciem,

    Ov. M. 9, 473:

    voce suā specieque viri turbata soporem Excutit,

    id. ib. 11, 677:

    in quiete utrique consuli eadem dicitur visa species viri, etc.,

    Liv. 8, 6:

    per nocturnas species,

    id. 26, 19; cf.:

    mirabundi velut ad somni vanam speciem,

    id. 33, 32, 7; Sil. 13, 394; Curt. 3, 6, 7.—
    b.
    A likeness, image, statue: tum species ex aere vetus concidit... Et divum simulacra peremit fulminis ardor... Sancta Jovis species... Haec tardata diu species tandem celsā in sede locata, Cic. poët. Div. 1, [p. 1737] 12, 21.—
    2.
    Reputation, honor:

    o speciem dignitatemque populi Romani, quam reges pertimescant,

    Cic. Dom. 33, 89.—
    3.
    The particular thing among many to which the looks are turned; hence, a particular sort, kind, or quality, a species:

    species pars est generis,

    App. Asclep. p. 78, 26:

    harum singula genera minimum in binas species dividi possunt, etc.,

    Varr. R. R. 3, 3, 3; cf.:

    genus est id, quod sui similes communione quādam, specie autem differentes, duas aut plures complectitur partes,

    Cic. de Or. 1, 42, 189:

    primum illud genus quaerimus, ex quo ceterae species suspensae sunt... Homo species est, ut Aristoteles ait, canis species: commune his vinculum animal,

    Sen. Ep. 58, 7; Varr. R. R. 1, 9, 4; id. L. L. 10, § 18; Cic. Inv. 1, 27, 40; id. Or. 10, 33; id. Top. 18, 68; Quint. 3, 6, 26; 3, 10, 2; 5, 10, 90 al.: codicillis multas species vestis, argenti specialiter reliquit, many kinds or sorts, Dig. 34, 2, 19; cf. ib. 41, 1, 7.—
    b.
    In later jurid. lang., a special case:

    proponitur apud eum species talis: Sutor puero discenti cervicem percussit, etc.,

    Dig. 9, 2, 5 fin.; 31, 1, 85.—
    c.
    In late Lat., goods, wares (that are classed together; cf. assortment);

    publicae,

    Cod. Just. 1, 2, 10:

    annonariae,

    ib. 11, 73, 3:

    vendenda sit species,

    i. e. wine, Pall. Oct. 14, 3.—Esp., spices, drugs, etc., Macr. S. 7, 8 med.; Dig. 39, 4, 16, § 7; Pall. Oct. 14 fin.

    Lewis & Short latin dictionary > species

См. также в других словарях:

  • Singulari quadam — Die Enzyklika Singulari quadam ist eine vom Papst Pius X. im Jahr 1912 nur an die deutschen Bischöfe gesandtes Rundschreiben. Die Enzyklika behandelt die Situation der Gewerkschaftsorganisationen in Deutschland. Inhaltsverzeichnis 1 Historischer… …   Deutsch Wikipedia

  • Felicitate quadam — Die Päpstliche Bulle Felicitate quadam, die auch als Unionsbulle der Franziskaner (OFM) bekannt ist, wurde am 4. Oktober 1897 von Papst Leo XIII. veröffentlicht. Inhaltsverzeichnis 1 Die Aufsplitterung des Franziskanerordens 2 Päpstlicher… …   Deutsch Wikipedia

  • Auspicia Quaedam — (May 1, 1948 ), is an encyclical of Pope Pius XII on world wide public prayers to the Virgin Mary for World peace and the solution of the problem of Palestine, given at Rome at St. Peter s, the first day of May of the year 1948, the tenth of his… …   Wikipedia

  • PLANETAE — I. PLANETAE Herodot. et Plinio, vide Planctae. II. PLANETAE stellae erraticae multis, Nigidio Errones dicti, apud A. Gellium, l. 14. c. 1. quinque antiquis tantum fuêre, a Veterib. Astrologis, in tres sectas, Chaldaicam, Aegyptiacam et Graecam… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Extra Ecclesiam nulla salus — Outside the Church there is no salvation redirects here. The Latin phrase Extra Ecclesiam nulla salus means: Outside the Church there is no salvation . The most recent Catholic Catechism interpreted this to mean that all salvation comes from… …   Wikipedia

  • Currach — on the shore in Inishbofin, Galway A Currach (spelt Curach in Irish and Koruko in old celtic) is a type of Irish boat with a wooden frame, over which animal skins or hides were once stretched, though now canvas is more usual. It is sometimes… …   Wikipedia

  • Borromäus-Enzyklika — Editae saepe ist eine Enzyklika von Papst Pius X. , die auch „Borromäus Enzyklika“ genannt wird. Sie datiert vom 26. Mai 1910 und ist dem Andenken des Heiligen Karl Borromäus gewidmet. Inhaltsverzeichnis 1 Eine strittige Enzyklika 2 Zum Gedenken… …   Deutsch Wikipedia

  • Christliche Gewerkschaften — Die Christlichen Gewerkschaften wurden erst gegen Ende des 19. Jahrhunderts als Reaktion auf die bereits bestehenden freien , in der Praxis sozialistischen Gewerkschaften gegründet, nachdem Versuche weltanschaulich und parteipolitisch neutraler… …   Deutsch Wikipedia

  • Franziskaner-Observanten — Die Franziskaner OFM, lat. ordo fratrum minorum, dt.: Orden der Minderen Brüder, sind ein franziskanischer Reformorden. Sie bilden heute neben den Kapuzinern (OFMCap) und den Minoriten (OFMConv) einen der drei Zweige des ersten Ordens des Hl.… …   Deutsch Wikipedia

  • Franziskaner-Reformaten — Die Franziskaner OFM, lat. ordo fratrum minorum, dt.: Orden der Minderen Brüder, sind ein franziskanischer Reformorden. Sie bilden heute neben den Kapuzinern (OFMCap) und den Minoriten (OFMConv) einen der drei Zweige des ersten Ordens des Hl.… …   Deutsch Wikipedia

  • Gesamtverband Christlicher Gewerkschaften Deutschlands — Die Christlichen Gewerkschaften wurden erst gegen Ende des 19. Jahrhunderts als Reaktion auf die bereits bestehenden freien , in der Praxis sozialistischen Gewerkschaften gegründet, nachdem Versuche weltanschaulich und parteipolitisch neutraler… …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»