Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

praedictum

  • 1 praedictum

    praedictum, ī, n. (praedīco), I) die Vorhersagung, Vorherverkündigung, Weissagung, Cic. u.a. – II) die Abrede, velut ex praedicto, Liv. 33, 6, 8. – III) der Befehl, quia pr. erat dictatoris, ne quid etc., Liv. 23, 19, 5.

    lateinisch-deutsches > praedictum

  • 2 praedictum

    praedictum, ī, n. (praedīco), I) die Vorhersagung, Vorherverkündigung, Weissagung, Cic. u.a. – II) die Abrede, velut ex praedicto, Liv. 33, 6, 8. – III) der Befehl, quia pr. erat dictatoris, ne quid etc., Liv. 23, 19, 5.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > praedictum

  • 3 praedictum

        praedictum ī, n    [P. neut. of 2 praedico], something previously said: velut ex predicto, as if by preconcert, L.— A foretelling, prediction, prophecy: Chaldaeorum praedicta: vatium.— An order, command: dictatoris, ne, etc., L.
    * * *
    prediction; forewarning; command

    Latin-English dictionary > praedictum

  • 4 praedictum

    praedictum, i, v. 2. praedico fin.

    Lewis & Short latin dictionary > praedictum

  • 5 praedictum

    ī n. [ praedico II \]
    1) предсказание (Chaldaeorum C; vatum priorum, v. l. piorum V)
    2) приказ, предписание ( dictatoris L)
    3) соглашение, уговор

    Латинско-русский словарь > praedictum

  • 6 praedico

    1.
    prae-dĭco, āvi, ātum, 1, v. a.
    I. A.
    Lit., of a public crier:

    ut praeco praedicat,

    Plaut. Bacch. 4, 7, 17:

    auctionem praedicem, ipse ut venditem,

    id. Stich. 1, 3, 41; cf.:

    si palam praeco praedicasset,

    Cic. Verr. 2, 3, 16, § 40; Cic. Quint. 15, 50; id. Off. 3, 13, 55; id. Fam. 5, 12, 8.—
    B.
    Transf.
    1.
    In gen., to make publicly known, to announce, proclaim, to say, relate, state, declare (syn.:

    moneo, ante denuntio,

    Cic. Verr. 1, 12, 36; 1, 15, 43;

    class.): audes mihi praedicare id, Domi te esse?

    Plaut. Am. 2, 1, 11:

    vera praedico,

    id. ib. 3, 2, 20:

    aliam nunc mihi orationem despoliato praedicas, atque olim,

    you tell a different story, speak another language, id. As. 1, 3, 52:

    utrum taceamne an praedicem?

    Ter. Eun. 4, 4, 53:

    si quidem haec vera praedicat,

    id. And. 3, 1, 7.—With obj.-clause:

    qui ingenti magnitudine corporum Germanos esse praedicabant,

    Caes. B. G. 1, 39; Sall. C. 48, 9; Caes. B. C. 3, 106, 4:

    barbari paucitatemque nostrorum militum suis praedicaverunt,

    reported, id. B. G. 4, 34:

    injuriam in eripiendis legionibus praedicat,

    displays, id. B. C. 1, 32, 6:

    ut praedicas,

    as you assert, Cic. Cat. 1, 9, 23:

    quod mihi praedicabas vitium, id tibi est,

    that you attribute to me, Plaut. Am. 1, 1, 249:

    avus tuus tibi aediliciam praedicaret repulsam,

    would tell you of the repulse that P. Nasica suffered respecting the edileship, Cic. Planc. 21, 51.—
    2.
    In partic., to praise, laud, commend, vaunt, extol (syn.: laudo, celebro); constr. with aliquid ( de aliquo), de aliquā re, and absol., Plaut. Merc. 2, 2, 18:

    quid ego ejus tibi nunc faciem praedicem aut laudem?

    Ter. Eun. 3, 5, 17:

    beata vita glorianda et praedicanda est,

    Cic. Tusc. 5, 17, 50; Plin. 19, 4, 19, § 57:

    aliquid miris laudibus,

    id. 25, 5, 18, § 40; 13, 24, 47, § 130; Plin. Ep. 1, 14, 10; Plaut. Trin. 2, 2, 54.—With obj.-clause:

    Galli se omnes ab Dite patre prognatos praedicant,

    Caes. B. G. 6, 17:

    quae de illo viro Sulla, quam graviter saepe praedicaverunt!

    Cic. Phil. 11, 13, 33:

    qui possit idem de se praedicare, numquam se plus agere, etc.,

    id. Rep. 1, 17, 27; cf. id. Pis. 1, 2.—With de aliquā re:

    qui de meis in vos meritis praedicaturus non sum,

    Caes. B. C. 2, 32.— Absol.:

    qui benefacta sua verbis adornant, non ideo praedicare, quia fecerint, sed, ut praedicarent, fecisse creduntur,

    Plin. Ep. 1, 8, 15:

    verecundia in praedicando,

    Tac. Agr. 8 fin.
    3.
    To preach the gospel (eccl. Lat.):

    evangelium,

    Vulg. Matt. 4, 23:

    baptismum,

    id. Marc. 1, 4; absol., id. Matt. 4, 17 et saep.—
    II.
    For praedicere, to foretell, predict (eccl. Lat.):

    persecutiones eos passuros praedicabat,

    Tert. Fug. in Persec. 6; so,

    persecutiones praedicatae,

    id. ib. 12.
    2.
    prae-dīco, xi, ctum, 3, v. a., to say or mention before or beforehand, to premise.
    I.
    In gen. (mostly post-Aug.; cf.

    praefor),

    Ter. And. 4, 4, 54:

    hoc primum in hac re praedico tibi,

    id. ib. 1, 1, 19:

    Davus dudum praedixit mihi,

    id. ib. 5, 1, 21; 1, 2, 34; Quint. 4, 2, 57:

    tria, quae praediximus,

    have mentioned before, id. 3, 6, 89; 2, 4, 24:

    praedicta ratio,

    id. 8, 6, 52: ratio ejus in medicinā similis praedictis. Plin. 33, 13, 37, § 136; Plin. Ep. 4, 14, 8.—
    II.
    In partic.
    A.
    To foretell, predict; to forebode (class.):

    defectiones solis et lunae multo ante praedicere,

    Cic. Sen. 14, 49; so,

    eclipsim,

    Plin. 2, 12, 9, § 53:

    futura,

    Cic. Div. 1, 1, 2; Petr. [p. 1417] 137 fin.:

    nihil adversi accidit non praedicente me,

    that I had not predicted, id. Fam. 6, 6:

    aliquid,

    Sen. Q. N. 2, 32, 5:

    malum hoc nobis De caelo tactas memini praedicere quercus,

    Verg. E. 1, 17:

    hos luctus,

    id. A. 3, 713.—
    B.
    To give notice or warning of, to appoint, fix (mostly post-Aug.), Naev. ap. Non. 197, 16:

    ubi praetor reo atque accusatoribus diem praedixisset,

    Tac. A. 2, 79:

    praedictā die,

    id. ib. 11, 27:

    insula Batavorum in quam convenirent praedicta,

    id. ib. 2, 6; cf. Plin. 10, 23, 31, § 61:

    praedicta hora,

    Suet. Claud. 8.—
    C.
    To say what one should do, to advise, warn, admonish, inform, charge, command (class.; syn.: praecipio, moneo); usually constr. with ut or ne:

    Pompeius suis praedixerat, ut, etc.,

    Caes. B. C. 3, 92; Nep. Them. 7, 3; Liv. 2, 10, 4; 22, 60; 39, 19, 2:

    ei visam esse Junonem praedicere, ne id faceret,

    Cic. Div. 1, 24, 48; Liv. 10, 41:

    praedixit, ne destinatum iter peterent,

    Vell. 2, 82, 2; Tac. A. 13, 36; cf. in the abl. absol.:

    praedicto, ne in re publicā haberetur,

    id. ib. 16, 33.—With acc.:

    unum illud tibi... Praedicam,

    Verg. A. 3, 436; cf. with an obj.-clause:

    Mummius jussit praedici conducentibus, si eas (statuas) perdidissent, novas eos reddituros,

    Vell. 1, 13, 4; absol. of a physician, Curt. 3, 6, 3.—
    D.
    To proclaim, announce at an auction, etc. (cf. 1. praedico, I. A.):

    si in auctione praedictum est, ne, etc.,

    Gai. Inst. 4, 126.—Hence, praedictus, a, um, P. a., previously named, before mentioned, preceding:

    vicina praedictae sed amplior virtus est,

    Quint. 8, 3, 83:

    nomen,

    id. 9, 3, 66:

    posterior ex praedictis locus,

    id. 2, 4, 24; 10, 1, 74:

    simul pedes, eques, classis aput praedictum amnem convenere,

    Tac. A. 1, 60; Plin. 10, 23, 31, § 76.— praedictum, i, n.
    A.
    (Acc. to II. A.) A foretelling, prediction (class.;

    syn. praesagium): Chaldaeorum praedicta,

    Cic. Div. 2, 42, 89:

    astrologorum,

    id. ib. 2, 42, 88:

    vatum,

    id. Leg. 2, 12, 30; Verg. A. 4, 464:

    haruspicis,

    Suet. Oth. 6; Plin. 2, 7, 5, § 24:

    deorum,

    Val. Fl. 4, 460.—
    B.
    (Acc. to II. C.) An order, command (Livian):

    praedictum erat dictatoris ne quid absente eo rei gereret,

    Liv. 23, 19, 5.—
    C.
    An agreement, concert:

    velut ex praedicto,

    Liv. 33, 6, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > praedico

  • 7 Prophezeiung

    Prophezeiung, I) die Handlung: praedictio (Vorhersagung übh., z.B. rerum futurarum). – vaticinatio (Weissagung). – auguratio (durch Beobachtung des Vogelflugs). – II) das, was prophezeit wird: praedictum (Vorhersagung als Sache). – seine Pr. wurde erfüllt, traf ein, non falsus vates fuit; ab eo praedictum est fore eos eventus rerum, qui accĭderunt.

    deutsch-lateinisches > Prophezeiung

  • 8 ad [2]

    2. ad (altlat. ar, w.s., urspr. wohl at [vgl. at -avus ], gotisch at), Praep. m. Acc., bezeichnet zunächst die im Werden begriffene Annäherung, d.h. Richtung in der Bewegung u. Ausdehnung zu oder nach einem Ziele, dann aber auch die vollendete Annäherung, d.h. Richtung in der Ruhe = Nähe bei einem Punkte, deutsch zu, nach, an (Ggstz. in m. Akk.; vgl. Sen. ep. 73, 16: deus ad homines venit: immo, quod est propius, in homines), I) im Raume: A) eig.: 1) zur Bezeichnung der Richtung in der Bewegung und Ausdehnung: a) in der Bewegung, zu, nach, an, nach od. an... hin, nach od. auf... zu, auf... los, accedere ad aedes has, Plaut., ad flammam, Ter., ad Aquinum, Cic.: proficisci ad eum fundum, ad Capuam, Cic.: proficisci ad Syphacem, auf den S. losmarschieren, Liv.: venire ad Cn. Pompei castra, Cic.: venire ad alqm, zu jmd., Cic., auf jmd. los, Caes.: concurrere ad curiam, Cic.: reverti ad alqm, Caes.: transcurrere ad forum, Ter. – ire visere ad alqm, zu jmd., Ter.: ire ad hostem, auf den F. los, Liv. – spectare, despicere ad alqm, Plaut.: u. spectare ad orientem solem, liegen nach usw. (v. Örtl.), Caes.: u. ebenso vergere ad septentriones, Caes., ad Atticam, Plin. – ducere cohortem ad eam partem munitionis, quae etc., Caes.: ducere legiones ad hostem, auf den F. los, gegen den F., Liv. – mittere legatos ad alqm, Caes.: mittere librum ad alqm, an jmd. schicken, ihm widmen, Cic.: dah. ellipt. libri ad Rhodios (sc. missi), an die Rh., Nep., und auf Büchertiteln, M. Tulli Ciceronis ad M. Brutum orator u. dgl. – tendere manus ad caelum, Caes.: convertere simulacrum Iovis ad orientem, Cic.: vertier (verti) ad lapidem, Lucr. – beim Genet. v. Götternamen mit Auslassung von aedem, zB. ad Dianae (sc. aedem) venire, Ter. – in der Umgangsspr., bei Pers., bes. beim pron. pers., zur Bezeichnung der Wohnung, ad me, ad te, ad se, ad vos, zu mir usw. = in mein Haus (chez moi), Komik., Cic. u.a. – b) in der Ausdehnung, bis zu, bis nach, bis an, bis auf, ab angulo castrorum ad flumen, Caes. – a Salonis ad Oricum, Caes. – m. usque, dona usque ad Numantiam misit ex Asia, Cic.: ab imis unguibus usque ad verticem summum, Cic.

    2) zur Bezeichnung der Annäherung, Richtung in der Ruhe = a) bei, an, vor, sedere ad latus eius, Cic.: iacēre ad pedes alcis, Cic.: u. iacēre od. esse ad meridiem, gegen M. (v. Örtl.), Varr. LL. u. Liv.: habere hortos ad Tiberim, Cic.: villa, quae est ad Baulos, Cic.: u. istos libros legit ad Misenum, bei M. = auf dem Landgute bei M., Cic.: pugna ad Trebiam, Liv.: ad Nolam proelium, Cic.: victoria ad Cannas, Liv. – adesse ad portam, Cic.: esse ad dextram, Cic., ad laevam, Plaut.: esse ad manum (s. 1. manus.), Cic.: manere ad regem, Liv., ad exercitum, Caes.: segnius bel lum ad hostes apparatur, Liv.: tantum esse nomen eius exercitus etiam ad ultimas Germanorum nationes, Caes.: ut esset ad posteros miraculi eius monumentum, Liv.: iactantia gloriaque ad posteros, Tac. – bes., esse ad urbem, v. röm. Magistratspers., die mit Gefolge u. Militärbefehl reisen u. an einem Orte ihr Standquartier aufschlagen, Cic.: u. esse od. remanere ad urbem, esse ad portas, v. Feldherrn, der mit dem Oberbefehle vor Rom weilt, aber als solcher in die Stadt zu kommen nicht berechtigt ist, Cic. – esse ad alqm, bei jmd. (im Hause als Besuchender) sein, Cic.: ebenso cenare ad alqm, Gell. – u. oft ad alqm = bei, vor jmd., zur Bezeichnung der Pers., unter deren Leitung, Teilnahme usw. etwas vorgeht (s. Brix Plaut. capt. prol. 49), excusationem quaerere ad Brutum, Cic.: ad iudicem agere, Cic.: ad tibicinem hostias immolare, unter Begleitung eines Flötenspielers, Cic. – ebenso ad alqd, bei, zu etw., zur Bezeichnung des Ggstnds., unter dessen Einflusse etwas vorgeht (s. Fritzsche zu Hor. sat. 2, 8, 32), ad vinum, beim W., ad lumina, beim L., Cic.: ad tibiam, zur Flöte, unter Flötenbegleitung, Cic.: ad lychnuchum ligneolum, Cic.: ad lunam, Verg. u. Hor.: ad lunae lumina, Ov. – b) an = auf, in (s. Brix Plaut. mil. 930. Halm Cic. Rosc. Am. 44), ad forum, Ter.: ad villam, Cic.: ad portum, Plaut.: ad aedem Felicitatis, Cic.: ad orientem, im O., Liv. epit.: ad omnia deorum templa, Cic.: u. so ellipt., ad Castoris (sc. aedem), Cic. – u. zur Bezeichnung v. Örtl., ad capita bubula, zu den O., Suet.: ad gallinas, Plin.

    B) übtr.: 1) von der Richtung in der Bewegung, Ausdehnung: a) von der Richtung in der Bewegung: α) übh., nach den Verben, die ein Bewegen, Antreiben usw. zu etw. anzeigen, wie movere, commovere, mutare, ducere, inducere, impellere, hortari, adhortari, admonere, invitare u.a. (w.s.). – β) zur Angabe des Strebens und der Neigung, bei den Substst. cupiditas, aviditas, alacritas u.a. (w.s.). – bei den Adjj. avidus, propensus, intentus, acer u.a. (w.s.). – bei Verben, wie provincia summā contentione ad officia certans, Planc. bei Cic. – γ) zur Angabe der Bestimmung, des Endzwecks, der Absicht, zu, für, bei Substst. (bes. ad mit folg. Gerund. od. Gerundiv.), jedoch fast immer durch ein Verbum gestützt (s. Spengel Ter. Andr. 138), mentis ad omnia caecitas, Cic.: ad auxilium copia, Ter.: ad narrandum benignitas, Plaut.: adiutorem esse ad iniuriam, Cic.: ne irato facultas ad dicendum data esse videatur, Cic.: occasionem ad rem gerendam fore, Cic.: argumentum ad scribendum alci deest, Cic. – bei Adjj., wie natus, factus, doctus, aptus, idoneus, utilis u.a. (w.s.). – nach Verben, wie adiuvare, conferre, facere, conficere, esse (dienen), pertinere u.a. (w.s.). – ebenso nach den Verben deposcere, decernere, deligere u.a. (w.s.). – oft ad id, dazu, deshalb, zu dem Zwecke, ad id fabrefacta navigia, Liv.: duae cohortes ad id ipsum (eigens dazu) instructae intus, Liv.: qui ad id missi erant, Liv. (vgl. Fabri zu Liv. 24, 48, 7 u. Hand Tursell. 1, 126). – u. quid ad rem? was macht das? Cic.: quid ad me? was geht mich das an? Cic. – dah. αα) bei Mitteln, bes. Heilmitteln, zu, für, gegen, quae sint animadversa a medicis... radicum genera ad morsus bestiarum, ad oculorum morbos etc., Cic.: remedium ad tertianam, Petr. – u. auch hier nach Verben, wie esse (sein = dienen), valere, posse, proficere u.a. (w.s.). – ββ) zur Angabe des Geschäfts, zu dem jmd. od. etw. bestimmt od. verwendet wird, zu, alere canes ad venandum, Jagdhunde, Ter.: servos ad remum dare, Liv.: argentum ad vescendum factum, silbernes Tafelgeschirr, Liv. – δ) zur Angabe der Beziehung einer Sache auf eine andere, αα) in bezug, in Hinsicht (im Hinblick) od. Rücksicht auf etw., hinsichtlich, in betreff einer Sache, gegen etw. (s. Schömann Cic. de nat. deor. 2, 155. Schneider Caes. b.G. 5, 1. § 2 u. 3. Fabri Liv. 21, 57, 6. Fritzsche Hor. sat. 2, 2, 108. Heräus Tac. hist. 2, 97, 7. Nägelsb. Stil. § 122, 2), bei Substst., maxima praemia vel ad gratiam vel ad opes vel ad dignitatem, Cic. – nomina ad aliquid (ὀνόματα πρός τι), relative, Quint. – bei Adjj. (s. Wagner Ter. heaut. 370. Meißner Cic. Tusc. 2, 15. Holstein Cic. de fin. 2, 63. Müller Liv. 1, 4, 8. Fabri Liv. 21, 25, 6. Benecke Iustin. 25, 4, 3), insignes ad laudem viri, Cic.: impiger ad labores belli, Cic.: tutus ad ictus, Liv.: modestus ad omnia alia, Ter.: vir ad cetera egregius, Liv.: ad verborum linguaeque certamina rudes, Liv. – bei Verben, non comparandus hic ad illum est, Ter. – elliptisch, non ad Q. Maximi sapientiam, neque ad illius superioris Africani in re gerunda celeritatem, Cic. – ββ) im Verhältnis zu, im Vergleich mit od. zu, gegen, entsprechend (s. Brix Plaut. trin. 873. Halm u. Richter Cic. Verr. 5, 25. Madvig Cic. de fin. 3, 52. Meißner Cic. Tusc. 1, 40. Benecke Cic. Cat. 1, 12. Müller Liv. 1, 8, 4. Fabri Liv. 22, 22, 15), terram ad universi caeli complexum quasi puncti instar obtinere, Cic.: scuta ad amplitudinem corporum parum lata, Liv.: quid ad primum consulatum secundus? Liv.: ellipt. (s. Sorof Cic. de or. 2, 25), at nihil ad nostram hanc, Ter.: quem cognovimus virum bonum et non illitteratum, sed nihil ad Persium, Cic. – u. bei Gegenüberstellung zweier Verhältnisse, quomodo od. sicut od. ut... sic od. ita ad, wie... so zu, quomodo est filius ad patrem, sic est filia ad matrem, Varr. LL. 10. § 41: est ad unum victoriatum denarius, sicut ad alterum victoriatum alter denarius, ibid.: ut unum ad duo, sic decem ad viginti, ibid. § 45: ut unum ad decem, ita decem ad centum, Quint. 5, 11, 34. – b) von der Ausdehnung und Steigerung, bis zu, bis auf, α) übh.: pulli usque ad cinerem ambusti, Plin.: usque ad mortem multare alqm, Ter.: virgis ad necem caedi, Cic. – ad extremum, ad ultimum, »bis aufs äußerste, äußerst = im höchsten Grade«, homo non ad extremum perditus, Liv.: consilium non ad ultimum demens, Liv. – u. ad ultimum, »aufs äußerste = wenn es zum Äußersten kommt«, Curt. – ad summam, »aufs ganze = im ganzen, überhaupt«, Cic. u.a. – β) bei Maßbestimmungen: decoquere ad tertiam partem, Varr.: scrobem ad medium complere, Liv.: ad plenum, Hor. – γ) bei Zahl- u. Geldbestimmungen: αα) zur Angabe des Eintreffens auf eine gewisse Zahl usw., bis zu, bis auf, eadem ad decem homines servabitur portio, Curt.: ad assem perdere, Hor.: ad nummum convenit, Cic.: ad unum (unam) omnes, alle bis auf einen, d.i. bis auf den letzten, Cic.: u. so bl. ad unum, Cic.: ad impuberes, bis auf die Nichtmannbaren, mit Einschluß der N., Caes. – ββ) zur Angabe der Annäherung an eine bestimmte Zahl bis zu, an die, nahe an, nummum Philippeum ad tria milia, Plaut.: quasi talenta ad quindecim, Ter.: (fuimus) omnino ad ducentos, Cic.: cum annos ad L natus esset, Cic. – dah. auch adv. (s. Fabri zu Liv. 22, 41, 2), occisis ad hominum milibus quattuor, Caes.: ad mille ducenti eo proelio ceciderunt, Liv.

    2) vom Nebeneinanderstellen u. Nahekommen von Ggstndn.: a) zur Angabe der annähernden Ähnlichkeit (s. Brix Plaut. trin. 873), nach, ut emerem ancillam ad istam faciem, Plaut.: et idem alterum (quaero) ad istanc capitis albitudinem, einen Graukopf etwa wie du, Plaut. – b) zur Angabe dessen, was zu od. bei etw. noch hinzutritt, zu, bei, neben, außer, ad cetera hanc quoque plagam infligere, Cic.: quod ad ius civile pontificium appetatis, Cic.: hoc unum ad pristinam fortunam defuit, Caes. – nisi quid vis od. vultis ad haec, Cic. – dah. ad hoc, ad haec, »zudem, überdies«, Sall. u. Liv.: ad id quod, »außerdem, daß«, usw., Liv.: ad omnia, ad cetera, Liv. (vgl. Hand Tursell. 1, 125). – c) zur Angabe der äußern Veranlassung, auf, bei, auf... hin, infolge, auf Veranlassung, aus, vor (s. Müller Liv. 1, 39, 2. Fabri Liv. 21, 41, 3), respondere, breviter disserere ad alqd, Cic.: ad famam belli novas legiones scribere, Liv.: ad ducis casum perculsa magis, quam irritata est multitudo, Liv. – oder zur Angabe des innern Beweggrundes, auf... hin, aus, vor (s. Müller Liv. 1, 7, 7. Weißenb. Liv. 42, 20, 1), quae (urbes) ad spem diuturnitatis conderentur, Cic.: seu ad metum virium seu ad spem veniae cum dedissent sese, Liv.: in suspensa civitate ad exspectationem novi belli, Liv. – d) zur Angabe der Richtschnur, nach der etw. geschieht, gemäß, nach (Ggstz. contra; s. Drak. Liv. 7, 2, 10. Schuch Apic. 5. § 186), ad perpendiculum, ad lineam, Cic.: ad istorum normam, Cic.: ad voluntatem loqui omnia, Cic.: agere ad praescriptum, Caes.: ad edictum convenire, Liv.: ad manum cantare, ad hunc modum, auf diese W., Cic.: ad tempus, der Zeit gemäß, nach Umständen, Cic. (vgl. unten no. II, 1, b u. no. II, 1, a): ad verbum, wörtlich (zB. ediscere), Cic. (vgl. verbum no. I, b, γ): ad litteras, buchstäblich, Quint. 9, 1, 25.

    II) in der Zeit: 1) zur Angabe der Ausdehnung bis zu einem Zeitpunkt: a) mit Rücksicht auf die dazwischen verfließende Zeit, bis zu, bis an, bis auf, bis gegen, ab consulatu eius usque ad extremum tempus, Nep.: ab initio rerum Rom. usque ad P. Mucium pont. max., Cic.: ab hora octava ad vesperum, Cic.: ab condita urbe ad liberatam, Cic. – usque ad hanc aetatem, Cic.: ad summam senectutem, Cic.: ad vesperum, ad multam noctem, Cic.: ad id tempus, ad hoc tempus, bis jetzt, bisher, Caes. u.a.: so auch ad id locorum, Sall. u. Liv.: u. so bl. ad id, ad hoc, Liv. (s. Fabri Liv. 21, 52, 6): ad eum finem, dum etc., Cic.: quem ad finem? wie lange? Cic. – b) mit Rücksicht auf die Währung der Zeit, auf, für, ad exiguum tempus, Cic.: ad breve tempus, Plin.: ad paucos dies, Cic.: ad quoddam tempus, auf einige Zeit, Cic.: ad annos DC, Cic.: ad tempus, auf Zeit (nicht auf die Dauer), Cic.: ad praesens, Cic. 2) zur Angabe des Eintretens auf od. nach einem Zeitpunkt: a) zu, auf, an, nos hic te ad mensem Ianuarium exspectamus, Cic.: te Laodiceae fore ad meum adventum, bei m.A., Cic.: ad aestatem, Liv.: ad lucem, zum Morgen, am Morgen, Cic.: ad meridiem, Plaut.: ad vesperum, Cic.: ad diem dictam, Cic.: ad diem, Cic.: ad (an) eum diem, Tac.: ad praedictum tempus, Liv.: ad tempus, zur gehörigen Zeit, Cic. – ad extremum, Cic. u. Liv., ad ultimum, Liv., ad postremum, Liv., zuletzt (s. Müller Liv. 1, 33, 5). – b) nach, über, binnen (s. Lachm. Lucr. 2, 44. p. 79), ad annum tribunum pl. fore, Cic.: utrum illuc nunc veniam, an ad annos decem, Cic.: ad punctum temporis, binnen od. in einem Augenblick, Cic.: ad Kalendas Graecas, s. Calendae. – / ad seinem Pronom. od. Subst. nachgesetzt, quem ad, Plaut. Bacch. 176: quam ad, Ter. Phorm. 524: quos ad, Cic. de nat. deor. 2, 10: ripam ad Araxis, Tac. ann. 12, 51. – od. zwischen Adjekt. u. Subst., augendam ad invidiam, Tac. ann. 12, 8.

    In der Zusammensetzung bezeichnet ad ebenfalls eine Annäherung, heran, herzu, herbei, dabei, zB. accedere, adstare (astare). – dah. auch ein Streben, eine Neigung, s. ad-amo, ac-crēdo u.a. – eine Vermehrung, hinzu, zB. adicere, assumere.

    / Die Schreibung at (gegen Quint. 1, 7, 5. Prob. inst. (IV) 145, 8 sq. Caper (VII) 95, 14. Vel. Long. (VII) 69, 23. Scaur. de orth. (VII) 154, 15), zB. Corp. inscr. Lat. 1, 1252; 2, 4514; 3, 536 u. 3.; in Handschriften, s. Ribbeck, Prolegg. Verg. p. 396. Wagner Orthogr. Verg. p. 426.

    lateinisch-deutsches > ad [2]

  • 9 at [1]

    1. at, arch. ast, Coni. = ἀτάρ (bei den Alten auch ad geschrieben, wie umgekehrt at statt der Präpos. ad; vgl. Quint. 1, 7, 5. Charis. 229, 30 u. Osann Cic. de rep. 1, 7, 12. p. 31), aber, dagegen aber, I) zur Anknüpfung eines verschiedenen, aber nicht völlig entgegengesetzten Gedankens, aber, allein, anderseits aber, A) im allg.: Midae dormienti formicae in os tritici grana congesserunt. Divitissimum fore, praedictum est, quod evenit. At Platoni cum in cunis parvulo dormienti apes in labellis consedissent, responsum est, singulari illum suavitate orationis fore, Cic.: una (navis) cum Nasidianis profugit:...at ex reliquis una praemissa Massiliam, Caes.

    B) insbes.: 1) bei Aufzählungen, Verg. georg. 1, 401; 2, 447; Aen. 7, 691. Quint. 4, 2, 49. – 2) bei Übergängen, Verg. Aen. 4, 1; 4, 504. Caes. b. G. 2, 23, 4; 4, 12, 1. Tac. ann. 1, 38; 4, 13. Curt. 3, 2 (4), 1; 3, 7 (17), 1. – dah. a) beim Übergange zu unerwarteten, spannenden, wunderbaren, leidenschaftlich erregenden Ereignissen und Umständen, Verg. Aen. 2, 225; 3, 225. Tibull. 2, 5, 33. – b) beim Übergange zu einem affektvollen Ausruf, wie: α) bei Ermunterungen u. Bitten, at unum hoc quaeso, ut etc., Plaut.: at tu nauta ne parce, Hor.: at videte hominis intolerabilem audaciam, Cic. – β) bei freundlichen Wünschen, at tibi di bene faciant omnes, Plaut.: at tu candidior semper candidiorque veni, Tibull. – u. beim Gebet, at vos, o superi, et divûm tu maxime rector, quaeso, patrias audite preces, Verg. – γ) bei Verwünschungen (s. Spengel Ter. Andr. 666), at te Iuppiter dique omnes perdant! aber od. ei so wollt ich, daß dich usw., Plaut.: at tibi di dignum factis exitium duint! Ter.: at vobis male sit, malae tenebrae Orci, quae etc., Catull.: at vos respiciant di periuriorum vindices, Iustin. – δ) bei Drohungen, at tibi ego continuo cyatho oculum hoc excutiam tuom, Plaut. Pers. 794. – ε) bei Verwunderung, beim Unwillen, bei Schmerz- u. Rachegefühl u. dgl., at ut scelesta sola secum murmurat, Plaut.: exi foras sceleste! at etiam restitas? Ter.: at per deos immortales quid est quod dici possit? Cic.: at quem hominem, C. Verres, tantā, tam insigni iniuriā affecisti? Cic.: tangit et ira deos. At non impune feremus etc., Ov. – c) zur Anfügung einer Erklärung, aber, at illi foeda cicatrix saetosam laevi frontem turpaverat oris, Hor. sat. 1, 5, 60 sq. (dazu Fritzsche).

    II) zur Anknüpfung eines völligen Gegensatzes, aber, dagegen, wohl aber, aber doch, A) im allg.: mentiris nunc iam. At iam faciam ut verum discas dicere, Plaut.: non cognoscebantur foris, at domi; non ab alienis, at a suis, Cic.: verstärkt at contra, Cic.: at e contrario, Nep.: at potius, Plaut.: at etiam, Cic.: at vero, Cic.: at non... sed, Petr. (s. Wehle Obss. crit. in Petr. p. 23).

    B) insbes.: 1) bei Einwürfen, bes. solchen, die der Redner in die Seele eines andern macht, quid porro quaerendum est? factumne sit? at constat: a quo? at patet, Cic.: at (aber, könnte einer sagen) mores commodi. Quis contumacior? quis inhumanior? Cic.: oft verstärkt at pol, at edepol, at hercule (hercle), at quidem, Plaut., Liv. u.a. (s. C. F. W. Müller Nachtr. S. 100): at pol quī (= atquī pol), Plaut. (s. Ussing Plaut. Amph. 698): at mehercules, oft bei Sen. (s. Haase Sen. vol. III. p. XIV): u. at enim, aber freilich, Plaut. u. Cic. (s. Ribbeck ad Comic. fr. coroll. p. XXXIV): u. at vero, aber doch, Serv. in Cic. ep.: u. at enim vero, Liv. – 2) nach Konzessivsätzen (s. die Auslgg. zu Caes. b. G. 6, 40, 2. Mützell Curt. 3, 8 [19], 2), aber doch, doch wenigstens, non est, inquit, in parietibus res publica, at in aris et focis, Cic.: si pars aliqua circumventa ceciderit, at reliquos servari posse confidunt, Caes. – verstärkt durch tamen: atque ei, etsi nequaquam parem illius ingenio, at pro nostro tamen studio meritam gratiam debitamque referamus, Cic. – verstärkt durch certe: quorum cognitio studiosis iuvenibus si non magnam utilitatem afferet, at certe, quod magis petimus, bonam voluntatem, Quint.: satis (vixisti) naturae fortasse: addo etiam gloriae, at patriae certe parum, Cic.: u. durch saltem, arcem iam Sabini habent; inde huc tendunt. At tu, pater deûm hominumque, hinc saltem arce hostes, Liv.: si id consilium damnaret, at ille divideret saltem copias innumerabiles, Curt. – 3) nach Kausal- od. Konditionalsätzen, si ergo hic peribo, at erit mihi hoc factum mortuo memorabile, Plaut.: si victoriam duis, ast ego templum tibi voveo, Liv.

    lateinisch-deutsches > at [1]

  • 10 auctio

    auctio, ōnis, f. (augeo), I) = αὔξησις, die Vermehrung, auctio dierum (Ggstz. retractio), Macr. sat. 1, 15. § 1: rerum crescentium, Paul. ex Fest. 17, 17. – II) insbes., die Versteigerung, Auktion, 1) eig.: anulus in auctione venalis, Plin.: rationes auctionis et partitio, Cic.: tabula Neratianae auctionis, Cic.: funesta illa auctio, Cic.: auctio hereditaria, Cic. u. Apul.: auctio fortunae regiae, Liv.: auctionem facere, Plaut., Cic. u.a. (vgl. auctio fiet Menaechmi mane sane septimi, Plaut.): auctionem ornamentorum imperialium facere, Capit.: auctionem rerum hereditariarum facere, ICt.: auctionem constituere, Cic., instituere, spät. ICt.: auctionem praedicare, Plaut.: auctionem proscribere, Cic.: auctionem proponere, Quint. u. Suet.: auctionem proferre, Cic.: auctionem prohibere, Cic.: auctionem dimittere, Quint.: auctionis diem obire, Cic.: auctioni Sexti operam dare (anstellen), Cic.: sedere in auctione, Suet.: in auctione persedere diem totum, Sen. rhet.: in auctione liceri, Sen. rhet.: alqd sub auctione licitari, ICt.: familiam supellectilemque et omnia iumenta ad hereditariam deducere auctionem, Apul.: vendere alqd in auctione, Plin.: constitutā auctione vendere alqd, Cic.: in auctione venire (verkauft werden, weggehen), ICt.: vix credo auctione totā capiet (wird lösen) quinquagesiens, Plaut.: si in auctione praedictum est, ne etc., ICt. – Plur., perquisitores auctionum, Plaut. Stich. 385: circulator quidam auctionum notissimus, Asin. Pollio in Cic. ep. 10, 32, 3: ducentesima auctionum, ein halb Prozent vom Erlös aus den Aukt., Suet. Cal. 16: addicta avorum praedia foedis sub auctionibus, Prud. perist. 2, 77: auctiones facere, Plaut. Epid. 235; Stich. 384. – 2) meton., das Auktionsgut, auctionem vendere, Cic. Quinct. 19.

    lateinisch-deutsches > auctio

  • 11 dives

    dīves, itis, Compar. dīvitior, -ius, Genet. iōris, Superl. dīvitissimus, reich, I) eig. (Ggstz. pauper, egens, mendicus): a) v. Pers.: dives Crassus, Varro: quem intellegimus divitem, Cic.: ex pauperrimo dives factus est, Cic.: quis divitiorem quemquam putet quam eum, cui etc., Cic.: eum divitissimum fore praedictum est, Cic. (vgl. übh. über den bei Eicero nur üblichen Kompar. u. Superl. divitior, divitissimus [nie ditior, ditissimus] Otto Cic. de rep. 1, 28. p. 67 ed. Osann). – m. Abl, agris, Hor.: bubus, Ov. – m. Genet., artium, Verg.: pecoris, Verg.: armenti, Ov.: odorum divites Arabes (Ggstz. frugum pauperes Ituraei), Apul. flor. 6. p. 5, 16 Kr. – m. ab u. Abl., ab omni armento, Val. Flacc. – m. in u. Akk., tu dives in (für) omnes invocantes te, Augustin. conf. 11, 2. – subst., der Reiche (Ggstz. pauper), Plaut., Sen. rhet u.a.: novicius dives, ein reicher Emporkömmling, Sen. – b) v. Lebl.: gaza, Curt.: regio, Curt.: ager, fruchtbarer, Val. Flacc.: terra dives amomo, Ov.: Hispania dives equis, Claud.: Amphitrite dives aquis, reich an Wasser, Val. Flacc.; u. so absol., ille fluens dives septena per ostia Nilus, Ov. – II) übtr., reich = 1) viel enthaltend, epistula, ein viel versprechender, Ov.: so auch spes, Hor.: lingua, beredte Zunge, Hor.: vena, reiche, glückliche Ader, Hor.: inde ille lentior et divitior fluxit dithyrambus, Cic. – m. Abl., nulla umquam res publica nec maior nec sanctior nec bonis exemplis ditior fuit, Liv. praef. § 11. – 2) kostbar, prächtig, von hohem Werte, ramus, Verg.: cultus, prächtige Kleider, Ov.: opus, Plin. – / Abl. Sing. gew. divite; selten diviti, wie Plin. 7, 108. Commod. instr. 2, 31, 4. – Genet. Plur. immer divitum (s. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 2. S. 131 u. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 223).

    lateinisch-deutsches > dives

  • 12 positio

    positio, ōnis, f. (pono), I) das Setzen, Stellen, A) im allg.: 1) eig. u. übtr.: surculi, Colum. – übtr.: a) das Setzen = Gebrauchen eines Wortes, Quint. 1, 5, 51: μετωνυμία, quae est nominis pro nomine positio, Quint. 8, 6, 23: παρονομασία est secundum praedictum verbum positio alterius, Rufin. de schem. lex. § 13. – b) die Bejahung, Sen. ep. 87, 39. – 2) meton., das Gesetzte = die Aufgabe, das Thema, Plur. bei Quint. 2, 10, 15. – B) insbes., das Herablassen, dah. meton.: a) als t. t. der Metrik, der Niederschlag im Takte, Ggstz. sublatio u. levatio (der Auftakt), Quint. 9, 4, 48 (cf. § 55). Augustin. de music. 3, 8: u. so pos. vocis, Ggstz. elevatio, Isid. orig. 1, 16, 21. Vgl. Santen Ter. Maur. 1346. p. 50 sq. – b) als gramm. t. t., die Endung, feminina, neutralis, Quint. 1, 4, 24. – u. die Form, prima verbi positio ›strido stridis stridit‹, Serv. Verg. Aen. 2, 418. – II) das Gesetzt-, Gelegtsein, die Lage, Stellung, corporis, Sen.: membrorum, Augustin.: nervorum articulorumque, Sen. rhet.: signiferi, Plin.: labyrinthi, Plin.: loci, Sen. rhet. u. Quint.: caeli, Himmelsstrich, Klima, Tac.: supina iacendi positio, Cael. Aur. de morb. chron. 5, 10, 117. – übtr., a) die Lage, Verfassung, mentis, Sen. ep. 64, 4: controversiae, Sen. contr. 10, 1 (30), 12. – positiones, die Umstände, Quint. 7, 4, 40. – b) insbes., positio syllabae, die Stellung einer kurzen Silbe, wodurch sie lang wird, bes. wenn zwei Konsonanten zusammenkommen, die Position, Quint. 1, 5, 28 u. 9, 4, 86.

    lateinisch-deutsches > positio

  • 13 praedico

    [st1]1 [-] praedĭco, āre, āvi, ātum: - tr. - [abcl][b]a - proclamer, publier (en parl. du crieur public). - [abcl]b - dire hautement, proclamer, dire devant témoins, publier, faire connaître, annoncer, découvrir, dévoiler, révéler. - [abcl]c - vanter, louer, prôner, célébrer, exalter. - [abcl]d - prêcher, évangéliser.[/b]    - praedicare laudes alicujus: chanter les louanges de qqn.    - de meis in vos meritis praedicaturus non sum, Caes. BC. 2, 32, 11: je n'ai pas l'intention de vanter les services que je vous ai rendus.    - praedicabant se a Dite prognatos, Caes.: ils se vantaient de descendre de Pluton. [st1]2 [-] praedīco, ĕre, dīxi, dictum: - tr. - [abcl][b]a - dire d'avance, dire auparavant. - [abcl]b - prédire, pronostiquer, prophétiser, annoncer. - [abcl]c - signifier, notifier, enjoindre, recommander.[/b]    - de quo praediximus, Vell.: dont nous avons parlé plus haut.    - praedicere ut: ordonner de, enjoindre de, recommander de.    - praedixit ut a veneno caveret, Liv.: il recommanda de prendre garde au poison.    - praedictus, a, um: - [abcl]a - dit auparavant, précité. - [abcl]b - arrêté, déterminé, fixé, dit, convenu. - [abcl]c - Cic. Tac. annoncé d'avance, prédit. - [abcl]d - Flor. dévoilé, trahi.    - praedicto (abl. abs.) ne: à condition que... ne... pas.    - Montanus patri concessus est, praedicto ne in re publica haberetur, Tac. 16: la grâce de Montanus fut accordée à son père, à condition que le jeune homme renoncerait aux honneurs.
    * * *
    [st1]1 [-] praedĭco, āre, āvi, ātum: - tr. - [abcl][b]a - proclamer, publier (en parl. du crieur public). - [abcl]b - dire hautement, proclamer, dire devant témoins, publier, faire connaître, annoncer, découvrir, dévoiler, révéler. - [abcl]c - vanter, louer, prôner, célébrer, exalter. - [abcl]d - prêcher, évangéliser.[/b]    - praedicare laudes alicujus: chanter les louanges de qqn.    - de meis in vos meritis praedicaturus non sum, Caes. BC. 2, 32, 11: je n'ai pas l'intention de vanter les services que je vous ai rendus.    - praedicabant se a Dite prognatos, Caes.: ils se vantaient de descendre de Pluton. [st1]2 [-] praedīco, ĕre, dīxi, dictum: - tr. - [abcl][b]a - dire d'avance, dire auparavant. - [abcl]b - prédire, pronostiquer, prophétiser, annoncer. - [abcl]c - signifier, notifier, enjoindre, recommander.[/b]    - de quo praediximus, Vell.: dont nous avons parlé plus haut.    - praedicere ut: ordonner de, enjoindre de, recommander de.    - praedixit ut a veneno caveret, Liv.: il recommanda de prendre garde au poison.    - praedictus, a, um: - [abcl]a - dit auparavant, précité. - [abcl]b - arrêté, déterminé, fixé, dit, convenu. - [abcl]c - Cic. Tac. annoncé d'avance, prédit. - [abcl]d - Flor. dévoilé, trahi.    - praedicto (abl. abs.) ne: à condition que... ne... pas.    - Montanus patri concessus est, praedicto ne in re publica haberetur, Tac. 16: la grâce de Montanus fut accordée à son père, à condition que le jeune homme renoncerait aux honneurs.
    * * *
    I.
        Praedico, praedicas, pen. cor. praedicare. Plaut. Dire par tout, ou devant touts quelque chose, Publier, Prescher.
    \
        Actum est, si quidem haec vera praedicat. Terent. Si elle dit vray.
    \
        Paucitatem nostrorum militum suis praedicauerunt. Caesar. Annoncerent.
    \
        Quam praedicant in fuga, fratris sui membra in his locis, qua se parens persequeretur, dissipauisse. Cic. On dit.
    \
        De quo homine praeconis vox praedicat. Cic. Dit publiquement.
    \
        Saepe ex Tribunali praedicauit, aduersa Caesarem praelia fecisse Caesar. Il a maintesfois dict, etc.
    \
        Praedicari et nominari. Cic. Estre loué et renommé.
    \
        Gloriosius de seipso praedicare. Cic. Se vanter trop.
    II.
        Praedico, praedicis, pen. prod. praedixi, praedictum, praedicere. Teren. Predire, Dire, ou Advertir de quelque chose avant qu'elle se face, Profetizer, Prognostiquer.
    \
        Futura praedicere. Cic. Prophetizer les choses futures.

    Dictionarium latinogallicum > praedico

  • 14 quantum

    [st1]1 [-] quantum + gén.: combien de? que de!    - quantum auri? = combien d'or?    - quantum auri! = que d'or!    - quantum terroris injecit! Cic. Verr. 5, 14: que d'effroi il inspira!    - quantum militum transportatum sit... Liv. 29, 25, 1 [int. ind.]: combien de soldats furent transportés... [st1]2 [-] relatif: que.    - (tantum)... quantum: autant... que.    - da mihi tantum aquae quantum vini: donne-moi autant d'eau que de vin.    - quantum accepisti redde: rends autant que tu as reçu.    - tantum verborum quantum necesse est: il y a autant de mots qu'il est nécessaire.    - tribues his voluminibus temporis quantum poteris, Cic. Off. 3, 121: tu consacreras à ces livres autant de temps que tu pourras.    - quantum mihi vel fraus inimicorum... vel res publica tribuet otii, ad scribendum potissimum conferam, Cic. de Or. 1, 3: tout ce que la malveillance de mes ennemis... la vie politique me donneront de loisir, je le consacrerai de préférence à écrire.    - iis plus frumenti imperabatur quam quantum exararant, Cic. Verr. 3, 57: on leur commandait plus de blé qu'ils n'en avaient récolté.    - avec nuance conséc. mihi videris tantum juris civilis scire voluisse quantum satis esset oratori, Cic. Br. 150: tu as voulu, me semble-t-il, savoir de droit civil juste ce qui suffit à l'orateur.    - en parenth. quantum importunitatis habent, Sall. J. 31, 22: vu leur acharnement.    - gén. de prix quæ mihi tanti restimanda sunt, quanti vitam æstimo meam, Cic. Fam. 15: témoignages que je dois mettre à aussi haut prix que ma propre vie.    - pluris æstimavit quam quanti erat annona, Verr. 3, 195: il évalua à un prix supérieur à celui du cours des blés.    - quanti quanti, bene emitur, quod necesse est Cic. Att. 12. 23, 3, quel que soit le prix, on fait un bon achat quand il est nécessaire. [st1]3 [-] adv.: combien, comme, que.    - quantum mutatus erat! = comme il était changé!    - tantum te amat quantum tu eum: il t'aime autant que tu l'aimes.    - quantum opere processerant, tanto aberant ab aqua longius, Caes. BC. 1, 81, 4: à mesure qu'ils avançaient dans le travail, ils s'éloignaient davantage de l'eau. --- cf. Liv. 5, 10, 5; 27, 47, 11; 32, 5, 2; Virg. En. 12, 20; Tac. An. 6, 21; H. 2, 99.    - quantum a mari recessisset, minus obvium fore Romanum credens, Liv. 21, 31, 2: croyant qu'à mesure qu'il s'écarterait de la mer, il rencontrerait moins les Romains.    - quantum juniores patrum plebi se magis insinuabant, eo acrius... Liv. 3, 15, 2: à mesure que les jeunes patriciens s'insinuaient davantage dans le peuple, d'autant plus âprement...    - phrase nominale avec les adj. n. mirum, immane, nimium, immensum: "étonnante est la quantité dont..."    - id mirum quantum profuit, Liv. 2, 1, 11: cette mesure fut étonnamment (merveilleusement) utile.    - nimium quantum, Cic. Or. 87: étonnamment.    - mirum quantum profecit: **il est étonnant combien il a progressé**, il a fait des progrès étonnants.    - nimium quantum: extrêmement.    - immane quantum: monstrueusement.    - immensum quantum: énormément.    - quantum in te est, Cic. Nat. 3, 15 (quantum potes, Cic. Att. 9, 7, 7.): autant qu'il est en toi, dans la mesure de tes moyens.    - quantum in me est: autant que je le peux.    - quantum ad te (pertinet): en ce qui te concerne.    - quantum quisque daret imperabat, Nep.: il fixait combien chacun devait donner.    - quantum Hortensio credendum sit, nescio, Cic.: dans quelle mesure on doit se fier à Hortensius? je l'ignore.    - in quantum: dans la mesure où, autant que. --- cf. Tac. D. 2; Sen. Ben. 2, 23, 1; Quint. 2, 10, 4; Ov. M. 11, 71.
    * * *
    [st1]1 [-] quantum + gén.: combien de? que de!    - quantum auri? = combien d'or?    - quantum auri! = que d'or!    - quantum terroris injecit! Cic. Verr. 5, 14: que d'effroi il inspira!    - quantum militum transportatum sit... Liv. 29, 25, 1 [int. ind.]: combien de soldats furent transportés... [st1]2 [-] relatif: que.    - (tantum)... quantum: autant... que.    - da mihi tantum aquae quantum vini: donne-moi autant d'eau que de vin.    - quantum accepisti redde: rends autant que tu as reçu.    - tantum verborum quantum necesse est: il y a autant de mots qu'il est nécessaire.    - tribues his voluminibus temporis quantum poteris, Cic. Off. 3, 121: tu consacreras à ces livres autant de temps que tu pourras.    - quantum mihi vel fraus inimicorum... vel res publica tribuet otii, ad scribendum potissimum conferam, Cic. de Or. 1, 3: tout ce que la malveillance de mes ennemis... la vie politique me donneront de loisir, je le consacrerai de préférence à écrire.    - iis plus frumenti imperabatur quam quantum exararant, Cic. Verr. 3, 57: on leur commandait plus de blé qu'ils n'en avaient récolté.    - avec nuance conséc. mihi videris tantum juris civilis scire voluisse quantum satis esset oratori, Cic. Br. 150: tu as voulu, me semble-t-il, savoir de droit civil juste ce qui suffit à l'orateur.    - en parenth. quantum importunitatis habent, Sall. J. 31, 22: vu leur acharnement.    - gén. de prix quæ mihi tanti restimanda sunt, quanti vitam æstimo meam, Cic. Fam. 15: témoignages que je dois mettre à aussi haut prix que ma propre vie.    - pluris æstimavit quam quanti erat annona, Verr. 3, 195: il évalua à un prix supérieur à celui du cours des blés.    - quanti quanti, bene emitur, quod necesse est Cic. Att. 12. 23, 3, quel que soit le prix, on fait un bon achat quand il est nécessaire. [st1]3 [-] adv.: combien, comme, que.    - quantum mutatus erat! = comme il était changé!    - tantum te amat quantum tu eum: il t'aime autant que tu l'aimes.    - quantum opere processerant, tanto aberant ab aqua longius, Caes. BC. 1, 81, 4: à mesure qu'ils avançaient dans le travail, ils s'éloignaient davantage de l'eau. --- cf. Liv. 5, 10, 5; 27, 47, 11; 32, 5, 2; Virg. En. 12, 20; Tac. An. 6, 21; H. 2, 99.    - quantum a mari recessisset, minus obvium fore Romanum credens, Liv. 21, 31, 2: croyant qu'à mesure qu'il s'écarterait de la mer, il rencontrerait moins les Romains.    - quantum juniores patrum plebi se magis insinuabant, eo acrius... Liv. 3, 15, 2: à mesure que les jeunes patriciens s'insinuaient davantage dans le peuple, d'autant plus âprement...    - phrase nominale avec les adj. n. mirum, immane, nimium, immensum: "étonnante est la quantité dont..."    - id mirum quantum profuit, Liv. 2, 1, 11: cette mesure fut étonnamment (merveilleusement) utile.    - nimium quantum, Cic. Or. 87: étonnamment.    - mirum quantum profecit: **il est étonnant combien il a progressé**, il a fait des progrès étonnants.    - nimium quantum: extrêmement.    - immane quantum: monstrueusement.    - immensum quantum: énormément.    - quantum in te est, Cic. Nat. 3, 15 (quantum potes, Cic. Att. 9, 7, 7.): autant qu'il est en toi, dans la mesure de tes moyens.    - quantum in me est: autant que je le peux.    - quantum ad te (pertinet): en ce qui te concerne.    - quantum quisque daret imperabat, Nep.: il fixait combien chacun devait donner.    - quantum Hortensio credendum sit, nescio, Cic.: dans quelle mesure on doit se fier à Hortensius? je l'ignore.    - in quantum: dans la mesure où, autant que. --- cf. Tac. D. 2; Sen. Ben. 2, 23, 1; Quint. 2, 10, 4; Ov. M. 11, 71.
    * * *
        Quantum, Aduerbium temporis vel quantitatis. Vt quantum nobis expectationis adiecit, tantum ingenii aspiret. Quintil. Autant, etc.
    \
        Quantum animis erroris inest! Ouid. Combien errent et s'abusent les esprits humains!
    \
        Fortissimus quisque e Batauis, quantum peditum erat, funduntur. Tacit. Autant de gents de pied qu'il y avoit.
    \
        Quantum, subintellecto TANTVM. Terent. Quantum imperaui, date. Autant que j'ay commandé.
    \
        Quantum ad porticus, nihil, etc. Plin. iunior. Quant au regard des, etc.
    \
        Quantum attinet ad antiquos nostros, ante, etc. Varro. En tant que touche, etc.
    \
        Quantum est adhibere hominem amicum, vbi quid geras! Plaut. O que c'est grande chose! O que cela prouffite beaucoup!
    \
        Nescio quantum tu familiaris sis: nisi actutum hinc abis, Familiaris accipiere faxo haud familiariter. Plaut. Je ne scay pas combien fort familier tu es: mais si tu, etc.
    \
        Quantum existimare possum. Cic. Selon que je puis penser.
    \
        Quantum ego intelligere possum. Terent. A ce que je puis entendre.
    \
        Quantum e vultu eius intelligo. Cic. Selon que je puis entendre à le veoir, Veu sa mine ou sa trongne.
    \
        Quantum intelligo. Terent. A ce qu'il me semble.
    \
        Quantum intellexi modo senis sententiam de nuptiis. Terent. Veu ce que, etc.
    \
        Quantum suspicor. Terent. Selon que je souspeconne.
    \
        Quantum ex tuto poterat, rem Romanam fouebat. Liu. Tant qu'il povoit sans danger.
    \
        Quantum proxime coniectura potest. Liu. Au plus pres qu'il peult.
    \
        Quantum ego illum vidi, nonnihil timeo misera. Terent. Veu l'estat en quoy je l'ay veu.
    \
        Quantum in me erit. Cic. Autant que je pourray, autant qu'il sera à moy possible.
    \
        Quantum euentu postea praedictum patuit. Sueton. Selon que, etc.
    \
        Quantum potest. Terent. Soubdainement, Hastivement, Tant qu'il peult.
    \
        Quantum potes, me certiorem inquit face. Terent. Le plus tost que tu pourras.
    \
        Quantum potero, minuam contentiones. Cic. Tant que je pourray.
    \
        Quantum maximum potuit. Plin. iunior. Tout le plus fort qu'il a peu.
    \
        Quantum plurimum salsae aquae vinum pati possit. Colum. Combien tout au plus, ou pour le plus.
    \
        Quantum queo. Terent. Tant que je puis.

    Dictionarium latinogallicum > quantum

  • 15 ad

    1. ad = at, w.s.
    ————————
    2. ad (altlat. ar, w.s., urspr. wohl at [vgl. at -avus ], gotisch at), Praep. m. Acc., bezeichnet zunächst die im Werden begriffene Annäherung, d.h. Richtung in der Bewegung u. Ausdehnung zu oder nach einem Ziele, dann aber auch die vollendete Annäherung, d.h. Richtung in der Ruhe = Nähe bei einem Punkte, deutsch zu, nach, an (Ggstz. in m. Akk.; vgl. Sen. ep. 73, 16: deus ad homines venit: immo, quod est propius, in homines), I) im Raume: A) eig.: 1) zur Bezeichnung der Richtung in der Bewegung und Ausdehnung: a) in der Bewegung, zu, nach, an, nach od. an... hin, nach od. auf... zu, auf... los, accedere ad aedes has, Plaut., ad flammam, Ter., ad Aquinum, Cic.: proficisci ad eum fundum, ad Capuam, Cic.: proficisci ad Syphacem, auf den S. losmarschieren, Liv.: venire ad Cn. Pompei castra, Cic.: venire ad alqm, zu jmd., Cic., auf jmd. los, Caes.: concurrere ad curiam, Cic.: reverti ad alqm, Caes.: transcurrere ad forum, Ter. – ire visere ad alqm, zu jmd., Ter.: ire ad hostem, auf den F. los, Liv. – spectare, despicere ad alqm, Plaut.: u. spectare ad orientem solem, liegen nach usw. (v. Örtl.), Caes.: u. ebenso vergere ad septentriones, Caes., ad Atticam, Plin. – ducere cohortem ad eam partem munitionis, quae etc., Caes.: ducere legiones ad hostem, auf den F. los, gegen den F., Liv. – mittere legatos ad alqm, Caes.: mittere librum
    ————
    ad alqm, an jmd. schicken, ihm widmen, Cic.: dah. ellipt. libri ad Rhodios (sc. missi), an die Rh., Nep., und auf Büchertiteln, M. Tulli Ciceronis ad M. Brutum orator u. dgl. – tendere manus ad caelum, Caes.: convertere simulacrum Iovis ad orientem, Cic.: vertier (verti) ad lapidem, Lucr. – beim Genet. v. Götternamen mit Auslassung von aedem, zB. ad Dianae (sc. aedem) venire, Ter. – in der Umgangsspr., bei Pers., bes. beim pron. pers., zur Bezeichnung der Wohnung, ad me, ad te, ad se, ad vos, zu mir usw. = in mein Haus (chez moi), Komik., Cic. u.a. – b) in der Ausdehnung, bis zu, bis nach, bis an, bis auf, ab angulo castrorum ad flumen, Caes. – a Salonis ad Oricum, Caes. – m. usque, dona usque ad Numantiam misit ex Asia, Cic.: ab imis unguibus usque ad verticem summum, Cic.
    2) zur Bezeichnung der Annäherung, Richtung in der Ruhe = a) bei, an, vor, sedere ad latus eius, Cic.: iacēre ad pedes alcis, Cic.: u. iacēre od. esse ad meridiem, gegen M. (v. Örtl.), Varr. LL. u. Liv.: habere hortos ad Tiberim, Cic.: villa, quae est ad Baulos, Cic.: u. istos libros legit ad Misenum, bei M. = auf dem Landgute bei M., Cic.: pugna ad Trebiam, Liv.: ad Nolam proelium, Cic.: victoria ad Cannas, Liv. – adesse ad portam, Cic.: esse ad dextram, Cic., ad laevam, Plaut.: esse ad manum (s. manus), Cic.: manere ad regem, Liv., ad exercitum, Caes.: segnius bellum
    ————
    ad hostes apparatur, Liv.: tantum esse nomen eius exercitus etiam ad ultimas Germanorum nationes, Caes.: ut esset ad posteros miraculi eius monumentum, Liv.: iactantia gloriaque ad posteros, Tac. – bes., esse ad urbem, v. röm. Magistratspers., die mit Gefolge u. Militärbefehl reisen u. an einem Orte ihr Standquartier aufschlagen, Cic.: u. esse od. remanere ad urbem, esse ad portas, v. Feldherrn, der mit dem Oberbefehle vor Rom weilt, aber als solcher in die Stadt zu kommen nicht berechtigt ist, Cic. – esse ad alqm, bei jmd. (im Hause als Besuchender) sein, Cic.: ebenso cenare ad alqm, Gell. – u. oft ad alqm = bei, vor jmd., zur Bezeichnung der Pers., unter deren Leitung, Teilnahme usw. etwas vorgeht (s. Brix Plaut. capt. prol. 49), excusationem quaerere ad Brutum, Cic.: ad iudicem agere, Cic.: ad tibicinem hostias immolare, unter Begleitung eines Flötenspielers, Cic. – ebenso ad alqd, bei, zu etw., zur Bezeichnung des Ggstnds., unter dessen Einflusse etwas vorgeht (s. Fritzsche zu Hor. sat. 2, 8, 32), ad vinum, beim W., ad lumina, beim L., Cic.: ad tibiam, zur Flöte, unter Flötenbegleitung, Cic.: ad lychnuchum ligneolum, Cic.: ad lunam, Verg. u. Hor.: ad lunae lumina, Ov. – b) an = auf, in (s. Brix Plaut. mil. 930. Halm Cic. Rosc. Am. 44), ad forum, Ter.: ad villam, Cic.: ad portum, Plaut.: ad aedem Felicitatis, Cic.: ad orientem, im O., Liv. epit.: ad omnia deorum templa,
    ————
    Cic.: u. so ellipt., ad Castoris (sc. aedem), Cic. – u. zur Bezeichnung v. Örtl., ad capita bubula, zu den O., Suet.: ad gallinas, Plin.
    B) übtr.: 1) von der Richtung in der Bewegung, Ausdehnung: a) von der Richtung in der Bewegung: α) übh., nach den Verben, die ein Bewegen, Antreiben usw. zu etw. anzeigen, wie movere, commovere, mutare, ducere, inducere, impellere, hortari, adhortari, admonere, invitare u.a. (w.s.). – β) zur Angabe des Strebens und der Neigung, bei den Substst. cupiditas, aviditas, alacritas u.a. (w.s.). – bei den Adjj. avidus, propensus, intentus, acer u.a. (w.s.). – bei Verben, wie provincia summā contentione ad officia certans, Planc. bei Cic. – γ) zur Angabe der Bestimmung, des Endzwecks, der Absicht, zu, für, bei Substst. (bes. ad mit folg. Gerund. od. Gerundiv.), jedoch fast immer durch ein Verbum gestützt (s. Spengel Ter. Andr. 138), mentis ad omnia caecitas, Cic.: ad auxilium copia, Ter.: ad narrandum benignitas, Plaut.: adiutorem esse ad iniuriam, Cic.: ne irato facultas ad dicendum data esse videatur, Cic.: occasionem ad rem gerendam fore, Cic.: argumentum ad scribendum alci deest, Cic. – bei Adjj., wie natus, factus, doctus, aptus, idoneus, utilis u.a. (w.s.). – nach Verben, wie adiuvare, conferre, facere, conficere, esse (dienen), pertinere u.a. (w.s.). – ebenso nach den Verben deposcere, decernere, deligere u.a. (w.s.). –
    ————
    oft ad id, dazu, deshalb, zu dem Zwecke, ad id fabrefacta navigia, Liv.: duae cohortes ad id ipsum (eigens dazu) instructae intus, Liv.: qui ad id missi erant, Liv. (vgl. Fabri zu Liv. 24, 48, 7 u. Hand Tursell. 1, 126). – u. quid ad rem? was macht das? Cic.: quid ad me? was geht mich das an? Cic. – dah. αα) bei Mitteln, bes. Heilmitteln, zu, für, gegen, quae sint animadversa a medicis... radicum genera ad morsus bestiarum, ad oculorum morbos etc., Cic.: remedium ad tertianam, Petr. – u. auch hier nach Verben, wie esse (sein = dienen), valere, posse, proficere u.a. (w.s.). – ββ) zur Angabe des Geschäfts, zu dem jmd. od. etw. bestimmt od. verwendet wird, zu, alere canes ad venandum, Jagdhunde, Ter.: servos ad remum dare, Liv.: argentum ad vescendum factum, silbernes Tafelgeschirr, Liv. – δ) zur Angabe der Beziehung einer Sache auf eine andere, αα) in bezug, in Hinsicht (im Hinblick) od. Rücksicht auf etw., hinsichtlich, in betreff einer Sache, gegen etw. (s. Schömann Cic. de nat. deor. 2, 155. Schneider Caes. b.G. 5, 1. § 2 u. 3. Fabri Liv. 21, 57, 6. Fritzsche Hor. sat. 2, 2, 108. Heräus Tac. hist. 2, 97, 7. Nägelsb. Stil. § 122, 2), bei Substst., maxima praemia vel ad gratiam vel ad opes vel ad dignitatem, Cic. – nomina ad aliquid (ὀνόματα πρός τι), relative, Quint. – bei Adjj. (s. Wagner Ter. heaut. 370. Meißner Cic. Tusc. 2, 15. Holstein Cic. de fin. 2, 63. Mül-
    ————
    ler Liv. 1, 4, 8. Fabri Liv. 21, 25, 6. Benecke Iustin. 25, 4, 3), insignes ad laudem viri, Cic.: impiger ad labores belli, Cic.: tutus ad ictus, Liv.: modestus ad omnia alia, Ter.: vir ad cetera egregius, Liv.: ad verborum linguaeque certamina rudes, Liv. – bei Verben, non comparandus hic ad illum est, Ter. – elliptisch, non ad Q. Maximi sapientiam, neque ad illius superioris Africani in re gerunda celeritatem, Cic. – ββ) im Verhältnis zu, im Vergleich mit od. zu, gegen, entsprechend (s. Brix Plaut. trin. 873. Halm u. Richter Cic. Verr. 5, 25. Madvig Cic. de fin. 3, 52. Meißner Cic. Tusc. 1, 40. Benecke Cic. Cat. 1, 12. Müller Liv. 1, 8, 4. Fabri Liv. 22, 22, 15), terram ad universi caeli complexum quasi puncti instar obtinere, Cic.: scuta ad amplitudinem corporum parum lata, Liv.: quid ad primum consulatum secundus? Liv.: ellipt. (s. Sorof Cic. de or. 2, 25), at nihil ad nostram hanc, Ter.: quem cognovimus virum bonum et non illitteratum, sed nihil ad Persium, Cic. – u. bei Gegenüberstellung zweier Verhältnisse, quomodo od. sicut od. ut... sic od. ita ad, wie... so zu, quomodo est filius ad patrem, sic est filia ad matrem, Varr. LL. 10. § 41: est ad unum victoriatum denarius, sicut ad alterum victoriatum alter denarius, ibid.: ut unum ad duo, sic decem ad viginti, ibid. § 45: ut unum ad decem, ita decem ad centum, Quint. 5, 11, 34. – b) von der Ausdehnung und Steigerung, bis zu, bis auf, α) übh.:
    ————
    pulli usque ad cinerem ambusti, Plin.: usque ad mortem multare alqm, Ter.: virgis ad necem caedi, Cic. – ad extremum, ad ultimum, »bis aufs äußerste, äußerst = im höchsten Grade«, homo non ad extremum perditus, Liv.: consilium non ad ultimum demens, Liv. – u. ad ultimum, »aufs äußerste = wenn es zum Äußersten kommt«, Curt. – ad summam, »aufs ganze = im ganzen, überhaupt«, Cic. u.a. – β) bei Maßbestimmungen: decoquere ad tertiam partem, Varr.: scrobem ad medium complere, Liv.: ad plenum, Hor. – γ) bei Zahl- u. Geldbestimmungen: αα) zur Angabe des Eintreffens auf eine gewisse Zahl usw., bis zu, bis auf, eadem ad decem homines servabitur portio, Curt.: ad assem perdere, Hor.: ad nummum convenit, Cic.: ad unum (unam) omnes, alle bis auf einen, d.i. bis auf den letzten, Cic.: u. so bl. ad unum, Cic.: ad impuberes, bis auf die Nichtmannbaren, mit Einschluß der N., Caes. – ββ) zur Angabe der Annäherung an eine bestimmte Zahl bis zu, an die, nahe an, nummum Philippeum ad tria milia, Plaut.: quasi talenta ad quindecim, Ter.: (fuimus) omnino ad ducentos, Cic.: cum annos ad L natus esset, Cic. – dah. auch adv. (s. Fabri zu Liv. 22, 41, 2), occisis ad hominum milibus quattuor, Caes.: ad mille ducenti eo proelio ceciderunt, Liv.
    2) vom Nebeneinanderstellen u. Nahekommen von Ggstndn.: a) zur Angabe der annähernden Ähnlich-
    ————
    keit (s. Brix Plaut. trin. 873), nach, ut emerem ancillam ad istam faciem, Plaut.: et idem alterum (quaero) ad istanc capitis albitudinem, einen Graukopf etwa wie du, Plaut. – b) zur Angabe dessen, was zu od. bei etw. noch hinzutritt, zu, bei, neben, außer, ad cetera hanc quoque plagam infligere, Cic.: quod ad ius civile pontificium appetatis, Cic.: hoc unum ad pristinam fortunam defuit, Caes. – nisi quid vis od. vultis ad haec, Cic. – dah. ad hoc, ad haec, »zudem, überdies«, Sall. u. Liv.: ad id quod, »außerdem, daß«, usw., Liv.: ad omnia, ad cetera, Liv. (vgl. Hand Tursell. 1, 125). – c) zur Angabe der äußern Veranlassung, auf, bei, auf... hin, infolge, auf Veranlassung, aus, vor (s. Müller Liv. 1, 39, 2. Fabri Liv. 21, 41, 3), respondere, breviter disserere ad alqd, Cic.: ad famam belli novas legiones scribere, Liv.: ad ducis casum perculsa magis, quam irritata est multitudo, Liv. – oder zur Angabe des innern Beweggrundes, auf... hin, aus, vor (s. Müller Liv. 1, 7, 7. Weißenb. Liv. 42, 20, 1), quae (urbes) ad spem diuturnitatis conderentur, Cic.: seu ad metum virium seu ad spem veniae cum dedissent sese, Liv.: in suspensa civitate ad exspectationem novi belli, Liv. – d) zur Angabe der Richtschnur, nach der etw. geschieht, gemäß, nach (Ggstz. contra; s. Drak. Liv. 7, 2, 10. Schuch Apic. 5. § 186), ad perpendiculum, ad lineam, Cic.: ad istorum normam, Cic.: ad voluntatem loqui
    ————
    omnia, Cic.: agere ad praescriptum, Caes.: ad edictum convenire, Liv.: ad manum cantare, ad hunc modum, auf diese W., Cic.: ad tempus, der Zeit gemäß, nach Umständen, Cic. (vgl. unten no. II, 1, b u. no. II, 1, a): ad verbum, wörtlich (zB. ediscere), Cic. (vgl. verbum no. I, b, γ): ad litteras, buchstäblich, Quint. 9, 1, 25.
    II) in der Zeit: 1) zur Angabe der Ausdehnung bis zu einem Zeitpunkt: a) mit Rücksicht auf die dazwischen verfließende Zeit, bis zu, bis an, bis auf, bis gegen, ab consulatu eius usque ad extremum tempus, Nep.: ab initio rerum Rom. usque ad P. Mucium pont. max., Cic.: ab hora octava ad vesperum, Cic.: ab condita urbe ad liberatam, Cic. – usque ad hanc aetatem, Cic.: ad summam senectutem, Cic.: ad vesperum, ad multam noctem, Cic.: ad id tempus, ad hoc tempus, bis jetzt, bisher, Caes. u.a.: so auch ad id locorum, Sall. u. Liv.: u. so bl. ad id, ad hoc, Liv. (s. Fabri Liv. 21, 52, 6): ad eum finem, dum etc., Cic.: quem ad finem? wie lange? Cic. – b) mit Rücksicht auf die Währung der Zeit, auf, für, ad exiguum tempus, Cic.: ad breve tempus, Plin.: ad paucos dies, Cic.: ad quoddam tempus, auf einige Zeit, Cic.: ad annos DC, Cic.: ad tempus, auf Zeit (nicht auf die Dauer), Cic.: ad praesens, Cic. 2) zur Angabe des Eintretens auf od. nach einem Zeitpunkt: a) zu, auf, an, nos hic te ad mensem Ianuarium exspectamus, Cic.: te
    ————
    Laodiceae fore ad meum adventum, bei m.A., Cic.: ad aestatem, Liv.: ad lucem, zum Morgen, am Morgen, Cic.: ad meridiem, Plaut.: ad vesperum, Cic.: ad diem dictam, Cic.: ad diem, Cic.: ad (an) eum diem, Tac.: ad praedictum tempus, Liv.: ad tempus, zur gehörigen Zeit, Cic. – ad extremum, Cic. u. Liv., ad ultimum, Liv., ad postremum, Liv., zuletzt (s. Müller Liv. 1, 33, 5). – b) nach, über, binnen (s. Lachm. Lucr. 2, 44. p. 79), ad annum tribunum pl. fore, Cic.: utrum illuc nunc veniam, an ad annos decem, Cic.: ad punctum temporis, binnen od. in einem Augenblick, Cic.: ad Kalendas Graecas, s. Calendae. – ad seinem Pronom. od. Subst. nachgesetzt, quem ad, Plaut. Bacch. 176: quam ad, Ter. Phorm. 524: quos ad, Cic. de nat. deor. 2, 10: ripam ad Araxis, Tac. ann. 12, 51. – od. zwischen Adjekt. u. Subst., augendam ad invidiam, Tac. ann. 12, 8.
    In der Zusammensetzung bezeichnet ad ebenfalls eine Annäherung, heran, herzu, herbei, dabei, zB. accedere, adstare (astare). – dah. auch ein Streben, eine Neigung, s. adamo, accredo u.a. – eine Vermehrung, hinzu, zB. adicere, assumere.
    Die Schreibung at (gegen Quint. 1, 7, 5. Prob. inst. (IV) 145, 8 sq. Caper (VII) 95, 14. Vel. Long. (VII) 69, 23. Scaur. de orth. (VII) 154, 15), zB. Corp. inscr. Lat. 1, 1252; 2, 4514; 3, 536 u. 3.; in Handschriften, s. Ribbeck, Prolegg. Verg. p. 396. Wagner
    ————
    Orthogr. Verg. p. 426.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > ad

  • 16 at

    1. at, arch. ast, Coni. = ἀτάρ (bei den Alten auch ad geschrieben, wie umgekehrt at statt der Präpos. ad; vgl. Quint. 1, 7, 5. Charis. 229, 30 u. Osann Cic. de rep. 1, 7, 12. p. 31), aber, dagegen aber, I) zur Anknüpfung eines verschiedenen, aber nicht völlig entgegengesetzten Gedankens, aber, allein, anderseits aber, A) im allg.: Midae dormienti formicae in os tritici grana congesserunt. Divitissimum fore, praedictum est, quod evenit. At Platoni cum in cunis parvulo dormienti apes in labellis consedissent, responsum est, singulari illum suavitate orationis fore, Cic.: una (navis) cum Nasidianis profugit:...at ex reliquis una praemissa Massiliam, Caes.
    B) insbes.: 1) bei Aufzählungen, Verg. georg. 1, 401; 2, 447; Aen. 7, 691. Quint. 4, 2, 49. – 2) bei Übergängen, Verg. Aen. 4, 1; 4, 504. Caes. b. G. 2, 23, 4; 4, 12, 1. Tac. ann. 1, 38; 4, 13. Curt. 3, 2 (4), 1; 3, 7 (17), 1. – dah. a) beim Übergange zu unerwarteten, spannenden, wunderbaren, leidenschaftlich erregenden Ereignissen und Umständen, Verg. Aen. 2, 225; 3, 225. Tibull. 2, 5, 33. – b) beim Übergange zu einem affektvollen Ausruf, wie: α) bei Ermunterungen u. Bitten, at unum hoc quaeso, ut etc., Plaut.: at tu nauta ne parce, Hor.: at videte hominis intolerabilem audaciam, Cic. – β) bei freundlichen Wünschen, at tibi di bene faciant omnes, Plaut.: at tu
    ————
    candidior semper candidiorque veni, Tibull. – u. beim Gebet, at vos, o superi, et divûm tu maxime rector, quaeso, patrias audite preces, Verg. – γ) bei Verwünschungen (s. Spengel Ter. Andr. 666), at te Iuppiter dique omnes perdant! aber od. ei so wollt ich, daß dich usw., Plaut.: at tibi di dignum factis exitium duint! Ter.: at vobis male sit, malae tenebrae Orci, quae etc., Catull.: at vos respiciant di periuriorum vindices, Iustin. – δ) bei Drohungen, at tibi ego continuo cyatho oculum hoc excutiam tuom, Plaut. Pers. 794. – ε) bei Verwunderung, beim Unwillen, bei Schmerz- u. Rachegefühl u. dgl., at ut scelesta sola secum murmurat, Plaut.: exi foras sceleste! at etiam restitas? Ter.: at per deos immortales quid est quod dici possit? Cic.: at quem hominem, C. Verres, tantā, tam insigni iniuriā affecisti? Cic.: tangit et ira deos. At non impune feremus etc., Ov. – c) zur Anfügung einer Erklärung, aber, at illi foeda cicatrix saetosam laevi frontem turpaverat oris, Hor. sat. 1, 5, 60 sq. (dazu Fritzsche).
    II) zur Anknüpfung eines völligen Gegensatzes, aber, dagegen, wohl aber, aber doch, A) im allg.: mentiris nunc iam. At iam faciam ut verum discas dicere, Plaut.: non cognoscebantur foris, at domi; non ab alienis, at a suis, Cic.: verstärkt at contra, Cic.: at e contrario, Nep.: at potius, Plaut.: at etiam, Cic.: at vero, Cic.: at non... sed, Petr. (s. Wehle Obss. crit. in
    ————
    Petr. p. 23).
    B) insbes.: 1) bei Einwürfen, bes. solchen, die der Redner in die Seele eines andern macht, quid porro quaerendum est? factumne sit? at constat: a quo? at patet, Cic.: at (aber, könnte einer sagen) mores commodi. Quis contumacior? quis inhumanior? Cic.: oft verstärkt at pol, at edepol, at hercule (hercle), at quidem, Plaut., Liv. u.a. (s. C. F. W. Müller Nachtr. S. 100): at pol quī (= atquī pol), Plaut. (s. Ussing Plaut. Amph. 698): at mehercules, oft bei Sen. (s. Haase Sen. vol. III. p. XIV): u. at enim, aber freilich, Plaut. u. Cic. (s. Ribbeck ad Comic. fr. coroll. p. XXXIV): u. at vero, aber doch, Serv. in Cic. ep.: u. at enim vero, Liv. – 2) nach Konzessivsätzen (s. die Auslgg. zu Caes. b. G. 6, 40, 2. Mützell Curt. 3, 8 [19], 2), aber doch, doch wenigstens, non est, inquit, in parietibus res publica, at in aris et focis, Cic.: si pars aliqua circumventa ceciderit, at reliquos servari posse confidunt, Caes. – verstärkt durch tamen: atque ei, etsi nequaquam parem illius ingenio, at pro nostro tamen studio meritam gratiam debitamque referamus, Cic. – verstärkt durch certe: quorum cognitio studiosis iuvenibus si non magnam utilitatem afferet, at certe, quod magis petimus, bonam voluntatem, Quint.: satis (vixisti) naturae fortasse: addo etiam gloriae, at patriae certe parum, Cic.: u. durch saltem, arcem iam Sabini habent; inde huc tendunt. At tu,
    ————
    pater deûm hominumque, hinc saltem arce hostes, Liv.: si id consilium damnaret, at ille divideret saltem copias innumerabiles, Curt. – 3) nach Kausal- od. Konditionalsätzen, si ergo hic peribo, at erit mihi hoc factum mortuo memorabile, Plaut.: si victoriam duis, ast ego templum tibi voveo, Liv.
    ————————
    2. at, s. 2. ad .

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > at

  • 17 auctio

    auctio, ōnis, f. (augeo), I) = αὔξησις, die Vermehrung, auctio dierum (Ggstz. retractio), Macr. sat. 1, 15. § 1: rerum crescentium, Paul. ex Fest. 17, 17. – II) insbes., die Versteigerung, Auktion, 1) eig.: anulus in auctione venalis, Plin.: rationes auctionis et partitio, Cic.: tabula Neratianae auctionis, Cic.: funesta illa auctio, Cic.: auctio hereditaria, Cic. u. Apul.: auctio fortunae regiae, Liv.: auctionem facere, Plaut., Cic. u.a. (vgl. auctio fiet Menaechmi mane sane septimi, Plaut.): auctionem ornamentorum imperialium facere, Capit.: auctionem rerum hereditariarum facere, ICt.: auctionem constituere, Cic., instituere, spät. ICt.: auctionem praedicare, Plaut.: auctionem proscribere, Cic.: auctionem proponere, Quint. u. Suet.: auctionem proferre, Cic.: auctionem prohibere, Cic.: auctionem dimittere, Quint.: auctionis diem obire, Cic.: auctioni Sexti operam dare (anstellen), Cic.: sedere in auctione, Suet.: in auctione persedere diem totum, Sen. rhet.: in auctione liceri, Sen. rhet.: alqd sub auctione licitari, ICt.: familiam supellectilemque et omnia iumenta ad hereditariam deducere auctionem, Apul.: vendere alqd in auctione, Plin.: constitutā auctione vendere alqd, Cic.: in auctione venire (verkauft werden, weggehen), ICt.: vix credo auctione totā capiet (wird lösen) quinquagesiens, Plaut.: si in auctione praedictum est, ne etc., ICt. – Plur., perquisitores
    ————
    auctionum, Plaut. Stich. 385: circulator quidam auctionum notissimus, Asin. Pollio in Cic. ep. 10, 32, 3: ducentesima auctionum, ein halb Prozent vom Erlös aus den Aukt., Suet. Cal. 16: addicta avorum praedia foedis sub auctionibus, Prud. perist. 2, 77: auctiones facere, Plaut. Epid. 235; Stich. 384. – 2) meton., das Auktionsgut, auctionem vendere, Cic. Quinct. 19.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > auctio

  • 18 dives

    dīves, itis, Compar. dīvitior, -ius, Genet. iōris, Superl. dīvitissimus, reich, I) eig. (Ggstz. pauper, egens, mendicus): a) v. Pers.: dives Crassus, Varro: quem intellegimus divitem, Cic.: ex pauperrimo dives factus est, Cic.: quis divitiorem quemquam putet quam eum, cui etc., Cic.: eum divitissimum fore praedictum est, Cic. (vgl. übh. über den bei Eicero nur üblichen Kompar. u. Superl. divitior, divitissimus [nie ditior, ditissimus] Otto Cic. de rep. 1, 28. p. 67 ed. Osann). – m. Abl, agris, Hor.: bubus, Ov. – m. Genet., artium, Verg.: pecoris, Verg.: armenti, Ov.: odorum divites Arabes (Ggstz. frugum pauperes Ituraei), Apul. flor. 6. p. 5, 16 Kr. – m. ab u. Abl., ab omni armento, Val. Flacc. – m. in u. Akk., tu dives in (für) omnes invocantes te, Augustin. conf. 11, 2. – subst., der Reiche (Ggstz. pauper), Plaut., Sen. rhet u.a.: novicius dives, ein reicher Emporkömmling, Sen. – b) v. Lebl.: gaza, Curt.: regio, Curt.: ager, fruchtbarer, Val. Flacc.: terra dives amomo, Ov.: Hispania dives equis, Claud.: Amphitrite dives aquis, reich an Wasser, Val. Flacc.; u. so absol., ille fluens dives septena per ostia Nilus, Ov. – II) übtr., reich = 1) viel enthaltend, epistula, ein viel versprechender, Ov.: so auch spes, Hor.: lingua, beredte Zunge, Hor.: vena, reiche, glückliche Ader, Hor.: inde ille lentior et divitior fluxit dithyrambus, Cic. – m. Abl., nulla
    ————
    umquam res publica nec maior nec sanctior nec bonis exemplis ditior fuit, Liv. praef. § 11. – 2) kostbar, prächtig, von hohem Werte, ramus, Verg.: cultus, prächtige Kleider, Ov.: opus, Plin. – Abl. Sing. gew. divite; selten diviti, wie Plin. 7, 108. Commod. instr. 2, 31, 4. – Genet. Plur. immer divitum (s. Neue-Wagener Formenl.3 Bd. 2. S. 131 u. Georges Lexik. d. lat. Wortf. S. 223).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > dives

  • 19 positio

    positio, ōnis, f. (pono), I) das Setzen, Stellen, A) im allg.: 1) eig. u. übtr.: surculi, Colum. – übtr.: a) das Setzen = Gebrauchen eines Wortes, Quint. 1, 5, 51: μετωνυμία, quae est nominis pro nomine positio, Quint. 8, 6, 23: παρονομασία est secundum praedictum verbum positio alterius, Rufin. de schem. lex. § 13. – b) die Bejahung, Sen. ep. 87, 39. – 2) meton., das Gesetzte = die Aufgabe, das Thema, Plur. bei Quint. 2, 10, 15. – B) insbes., das Herablassen, dah. meton.: a) als t. t. der Metrik, der Niederschlag im Takte, Ggstz. sublatio u. levatio (der Auftakt), Quint. 9, 4, 48 (cf. § 55). Augustin. de music. 3, 8: u. so pos. vocis, Ggstz. elevatio, Isid. orig. 1, 16, 21. Vgl. Santen Ter. Maur. 1346. p. 50 sq. – b) als gramm. t. t., die Endung, feminina, neutralis, Quint. 1, 4, 24. – u. die Form, prima verbi positio ›strido stridis stridit‹, Serv. Verg. Aen. 2, 418. – II) das Gesetzt-, Gelegtsein, die Lage, Stellung, corporis, Sen.: membrorum, Augustin.: nervorum articulorumque, Sen. rhet.: signiferi, Plin.: labyrinthi, Plin.: loci, Sen. rhet. u. Quint.: caeli, Himmelsstrich, Klima, Tac.: supina iacendi positio, Cael. Aur. de morb. chron. 5, 10, 117. – übtr., a) die Lage, Verfassung, mentis, Sen. ep. 64, 4: controversiae, Sen. contr. 10, 1 (30), 12. – positiones, die Umstände, Quint. 7, 4, 40. – b) insbes., positio syllabae, die Stellung einer kurzen
    ————
    Silbe, wodurch sie lang wird, bes. wenn zwei Konsonanten zusammenkommen, die Position, Quint. 1, 5, 28 u. 9, 4, 86.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > positio

  • 20 praedictus

        praedictus    P. of 2 praedico.
    * * *
    praedicta, praedictum ADJ
    preceding, previously named, afore mentioned; predicted, foretold, warned

    Latin-English dictionary > praedictus

См. также в других словарях:

  • praedictum — Same as praedictus …   Ballentine's law dictionary

  • per totum tempos praedictum — During the whole of the time aforesaid …   Ballentine's law dictionary

  • RYSVICUM i. e. RYSWYK — RYSVICUM, i. e. RYSWYK pagus celebris, et peramoenus Hollandiae, suburbanus Hagae Comitum, Potentissimi, Augustissimi, Felicissini, Serenissimi VILHELMI III. Magnae Britanniae Regis, Castro sumptuosissimo, magnificentissimo nobilitatus; in cuius… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Young Dracula — title card Genre Children s Television Created by Danny Robins Dan Tetsell …   Wikipedia

  • MINITERIALES Dominici — qui alias Ministri famuli honorarii in Notit. Imper. sub dipsositione Virispectabilis Castrensis. Vide Pancirollum l. 1. c. 91. Ministeriales et Paedagogiani, in l. 5. Cod. Theod. de divers. Off. Apud veterem Agrimensorem, Ministeriales… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • NAZARENUS — a Gap desc: Hebrew per Tzade, cognomen DOMININOSTRI, ob educationem in oppido Nazaret ei inditum, Matthaei c. 2. v. ult. Καὶ ἐλθὼν κατῴκησεν ἐις πόλιν λεγομένην Ναζαρέτ ὅπως πληρωθῇ τὸ ῤηθὲν διὰ τῶ Προφητῶν, ὅτι Ναζωραῖος κληθήσεται, Et veniens… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Alexander Brott — Alexander Brott, CM, CQ (Joël Brod, * 14. März 1915 in Montreal; † 1. April 2005 ebenda) war ein kanadischer Komponist, Dirigent, Violinist und Musikpädagoge. Leben Brott erhielt ersten Violinunterricht bei Eugene Schneider und Alfred De Sève und …   Deutsch Wikipedia

  • Brott — Alexander Brott (Joël Brod, * 14. März 1915 in Montreal; † 1. April 2005 ebenda) war ein kanadischer Komponist, Dirigent, Violinist und Musikpädagoge. Leben Brott erhielt ersten Violinunterricht bei Eugene Schneider und Alfred De Sève und trat… …   Deutsch Wikipedia

  • Arancedo — Saltar a navegación, búsqueda Arancedo Parroquia de España Entidad Parroquia  • País …   Wikipedia Español

  • Dysmas, S. — S. Dysmas, (25. März), eine andere Schreibweise des Namens des guten Räubers, der mit Christo gekreuzigt wurde. S. S. Dismas. Ende des ersten Bandes. 1 Papst Cölestin I. schrieb an die Synode: Sancimus et monemus sanctam Synodum, ut praedictum… …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

  • Systus, S. — S. Systus (5. Juni), war vielleicht ein Bekenner in Africa, und steht an diesem Tage in den Martyrologien. Daß er Bischof und Martyrer zu Carthago gewesen ist, wird von Papebroche bestritten. (I. 422.) 1 So Cointius, welchem auch die Neueren… …   Vollständiges Heiligen-Lexikon

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»