noun

hīc, haec, hoc ( gen. hujus, monosyl., Plaut. Am. prol. 51; 96; 1, 1, 115; dat. huic, Sidon. Carm. 7, 145; Avien. Descr. Orb. 22; dat. sing. fem. hae rei, Cato, R. R. 14, 3; acc. HONC for hunc, C. I. L. 1, 32; nom. plur. hic, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 230 = Ann. v. 414 Vahl.; Varr. L. L. 6, § 73 Mull.; fem. haec, v. infra, B. init.; dat. and abl. hibus, Plaut. Curc. 4, 2, 20; cf. Varr. L. L. 8, § 78 Mull.; v. Neue, Formenl. 2, p. 203 sqq.), pron. demonstr. [from the pronom. root i (whence also comes is), with the demonstr. suffix ce ] points to something near or present, or which is conceived of as present, this.

With subst.:

hic homo sanus non est,

Plaut. Am. 1, 1, 246:

rapidus fluvius est hic, non hac temere transiri potest... apud hunc fluvium, etc.,

id. Bacch. 1, 1, 53:

quid praeclarum putet in rebus humanis, qui haec deorum regna perspexerit? etc.,

Cic. Rep. 1, 17:

genus hoc,

id. ib. 1, 25:

hoc avunculo, atque in hac tam clara re publica natus,

id. ib. 1, 19; cf.:

quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et qui sunt procul ab aetatis hujus memoria,

id. ib. 1, 1:

his libris,

id. ib. 1, 7:

hae feriae,

id. ib. 1, 9; 1, 20; cf.:

hoc otio,

id. ib. 9 fin.:

haec caelestia vel studiosissime solet quaerere,

id. ib. 1, 10:

ad haec cituma,

id. ib. 1, 21:

hic vir,

Liv. 7, 39, 12.—

Absol. (cf. Krebs, Antibarb. p. 520):

hic insidiantes vigilant, Enn. l. l.: hi domum me ad se auferent,

Plaut. Men. 5, 2, 94: non mihi videtur, quod hi venerunt, alius nobis sermo esse quaerendus, sed agendum accuratius, et dicendum dignum aliquid horum auribus, Cic. Rep. 1, 13:

feceris (ut etiam pro his dicam) nobis gratum omnibus,

id. ib. 1, 21 fin.:

hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est, etc.,

Plaut. Am. 1, 1, 87:

docere hoc poterat ille homines paene agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere,

Cic. Rep. 1, 15:

dixerat hoc ille, cum, etc.,

id. ib. 1, 12:

haec Scipio cum dixisset,

id. ib. 1, 11:

haec plurimis a me verbis dicta sunt, etc.,

id. ib. 1, 7.—

More emphatic, in the original full form, hīce, haece, hōce (not, as formerly written, hicce, haecce, hocce; in gen. sing. HVIVSQVE; in nom. plur. hisce, like ieis = ei, and ques = qui, see below; and apocopated in nom. plur. fem. haec for haece, and in gen. plur. horunc, harunc, for horunce, harunce);

and, with the interrogative particle, hicine, haecine, hocine (mostly ante - class.): hoce haud dubium est quin, etc.,

Ter. And. 2, 3, 17:

eum hinc profugiens vendidit in Alide Patri hujusce,

Plaut. Capt. prol. 10; so,

hujusce,

id. Poen. prol. 120; 5, 4, 76; 87; cf.:

atque hujusce rei judicium jam continuo video futurum,

Cic. Div. in Caecil. 14, 47:

hisce homines ubi habitent,

Plaut. Trin. 4, 2, 36; v. Ritschl ad h. l.; so,

hisce,

id. Ps. 1, 5, 125; id. Capt. prol. 35 Fleck.; id. Rud. 2, 1, 5 ib., and perh. also id. Mil. 4, 8, 24 (Ritschl, hice): hice, Att. ap. Non. 15, 29 (Trag. Rel. v. 122 Rib.); Ter. Eun. 2, 2, 38:

haec aedes,

Plaut. Most. 2, 1, 53; 3, 1, 117; so,

haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus Incommoditates,

id. Aul. 3, 5, 58:

haec (puellae),

Ter. Eun. 3, 5, 34:

haec sententiae,

Cic. Tusc. 1, 11, 22; 3, 34, 84; Lucr. 3, 601; Verg. G. 3, 305; cf. Bentl. Ter. Hec. 5, 2, 24:

aliut posticum harunce aedium,

Plaut. Stich. 3, 1, 41; cf.:

harunc aedium,

id. Most. 2, 1, 57:

sine opera tua nihil di horunc facere possunt,

id. Cist. 1, 1, 53:

horunc,

id. Poen. 3, 1, 48; Ter. Hec. 1, 2, 97; id. Phorm. 3, 2, 33:

cedo signum, si harunc Baccharum es,

Plaut. Mil. 4, 2, 25:

harunc aedium,

id. Merc. 5, 1, 3:

hisce ego Placidum ted hodie reddam,

id. Curc. 5, 3, 48; cf.:

quid dicam hisce, incertus sum,

Ter. Hec. 3, 4, 36:

tu ab hisce rebus animum avoca,

Sulp. in Cic. Fam. 4, 5, 5; so,

hisce,

Plaut. Cas. 2, 7, 13; id. Most. 1, 3, 81; 1, 4, 23; 2, 2, 71; 4, 2, 35 et saep.: Thr. Tu hosce instrue. Gn Illuc est sapere! ut hosce instruxit, Ter. Eun. 4, 7, 11; so,

hosce,

id. ib. 1, 2, 71; id. Heaut. 3, 2, 3; 4, 5, 4; id. Ad. 5, 7, 5; id. Phorm. 4, 3, 4:

apud hasce aedes,

Plaut. Am. 1, 1, 194; so,

hasce,

id. As. 2, 3, 1; id. Aul. 2, 4, 2; 2, 8, 15; id. Capt. 4, 2, 51; id. Bacch. 4, 6, 17 et saep.—

With the interrog. particle: hicin' Achilles est?

Plaut. Mil. 1, 1, 61; so,

hicinest?

id. Pers. 5, 2, 49; cf.:

hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur?

Cic. Mil. 38, 104 et saep.:

haecine,

Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Ep. 4, 2, 5; 5, 1, 15; id. Pers. 4, 3, 75; Ter. Hec. 5, 2, 5; id. Phorm. 5, 8, 24:

huncine hominem,

Plaut. Ps. 1, 2, 68; cf.:

huncine hominem! hancine impudentiam! judices, hanc audaciam!

Cic. Verr. 2, 5, 25, § 62:

hocine hic pacto potest Inhibere imperium magister?

Plaut. Bacch. 3, 3, 43:

o Juppiter, hoscine mores!

Ter. Ad. 4, 7, 40:

hacine victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri,

Liv. 10, 17, 5; Ter. Hec. 3, 1, 3;

so in the shorter form, hicne,

Cic. Rosc. Am. 48, 141:

ex hocne equo,

id. Fat. 3, 5:

cum hocne,

id. Att. 9, 7, 3:

ex hacne natura,

id. Tusc. 1, 25, 62: haece locutus, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 239 Vahl.) al.—So, Fortuna hujusce diei, as a particular deity, Cic. Leg. 2, 11, 28; Plin. 34, 8, 19, § 54;

in inscrr. also written HVIVSQVE DIEI,

Inscr. Orell. 5; cf.:

HVIVSQ. LOCI,

id. ib. 1580; 2300;

and HOIVSQVE AEDIS ERGO,

id. ib. 2488.—

With other pronouns:

hos eosdem motus perturbationes dixerimus,

Cic. Tusc. 3, 4, 7; cf.:

cum idem hoc visum diceretur,

id. Rep. 1, 14:

hoc idem fit in reliquis civitatibus,

Caes. B. G. 7, 15, 2; id. B. C. 1, 74, 5; Quint. 8, 4, 17:

haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant,

Caes. B. G. 7, 17 fin.:

haec eadem genera,

Quint. 6, 3, 54:

hoc ipsum civile jus,

Cic. Rep. 1, 2:

sed hoc ipsum ex superiore pendet quaestione,

Quint. 2, 1, 8; 8, 3, 45:

ad hunc eum ipsum,

Cic. Ac. 1, 1, 2 Goer. N. cr.; cf.:

idem hoc ipsum,

id. Tusc. 5, 9, 26:

huic illi legato,

id. Fl. 22, 52:

hunc illum fatis Portendi generum,

Verg. A. 7, 255; cf.:

hic est enim ille vultus semper idem, quem, etc.,

Cic. Tusc. 3, 15, 31:

hic est ille status quantitatis,

Quint. 7, 4, 15: haec est illa, quae deinôsis vocatur, id. 6, 2, 24:

hujus istius facti stultitia,

Cic. Rab. Post. 9, 24:

ista haec epigrammata,

Sid. Ep. 2, 10: hunc talem virum, Cic. fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:

callidum quendam hunc,

Cic. de Or. 1, 50, 218.—

Opp. to ille, iste, less freq. to hic, alter, alius, etc., this, the latter, to indicate the nearer object (which is to be determined not so much by the phraseology as by the thought; so that hic may refer to that noun whose position in the sentence is the more remote, but which is the most closely connected with the speaker, and of the most importance to him, in which case it is to be rendered by that, the former, etc.):

ejusdem esse, qui in illa re peccarit, hoc quoque admisisse,

Cic. Inv. 2, 16, 50:

in his undis et tempestatibus ad summam senectutem maluit jactari, quam in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,

id. Rep. 1, 1:

si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est,

Quint. 7, 2, 30:

cum hic testamento, ille proximitate nitatur,

id. 3, 6, 95:

in his judicem sibi, in illis alii credere,

id. 5, 7, 33:

haec pars perorationis accusatori patronoque ex aequo communis est. Affectibus quoque iisdem fere utuntur: sed varius hic, ille saepius ac magis,

id. 6, 1, 8; cf. id. 6, 2, 12; 17:

cum tu ista caelestia de Scipione quaesieris, ego autem haec, quae videntur ante oculos, esse magis putem quaerenda,

Cic. Rep. 1, 19; id. Fam. 2, 11, 1:

iisdem enim hic sapiens, de quo loquor, oculis, quibus iste vester, caelum, terram, mare intuebitur,

id. Ac. 2, 33, 105:

si hoc loco scripsisset, isto verbo usus non esset, non isto loco verbum istud collocasset,

id. Inv. 2, 41, 121:

has igitur tot sententias ut omittamus, haec nunc videamus, quae diu multumque defensa sunt,

id. Ac. 2, 42, 130:

Caesar facile diceret: Hic versus Plauti non est, hic est,

this... that, id. Fam. 9, 16, 4:

ego hoc dico. adversarius hoc,

Quint. 4, 4, 8:

vendidit hic auro patriam... Hic thalamum invasit natae,

Verg. A. 6, 621 sq.:

hi molium objectus, hi proximas scaphas scandere,

Tac. A. 14, 8:

quid responsuri sint adversarii his et his... cum sciret haec et haec,

Quint. 6, 1, 3 sq.:

interim quaeritur: hoc an hoc? furtum an sacrilegium?

id. 7, 3, 9:

alter (Roscius) plurimarum palmarum vetus ac nobilis gladiator habetur, hic autem nuper se ad eum lanistam contulit,

Cic. Rosc. Am. 6, 17:

occupat hic collem, cymba sedet alter adunca,

Ov. M. 1, 293.—

Referring to that which in the speaker's mind is the nearer object, although by the position of the words it is the more remote: quam ob rem cave Catoni anteponas ne istum quidem ipsum, quem Apollo sapientissimum judicavit (i. e. Socratem): Hujus enim (i. e. Catonis, of the former) facta, illius (i. e. Socratis) dicta laudantur, Cic. Lael. 2, 10; id. Rosc. Com. 2, 7:

hanc posteriorem (artem) et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi (i. e. Peripatetici) egregie tradiderunt, hi (i. e. Stoici) ne attigerunt quidem,

id. Fin. 4, 4, 10:

hoc Cicero atque Asinius certatim sunt usi: pro Scauro hic, ille pro filio,

Quint. 6, 1, 21; 3, 10, 1:

melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria: haec in tua, illa in deorum manu est,

the former... the latter, Liv. 30, 30, 19:

quocumque aspicio, nihil est, nisi pontus et aer: Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax,

Ov. Tr. 1, 2, 24; id. M. 1, 697.—

In the neutr. sing. subst., with gen.:

quid hoc hominist?

Plaut. Am. 2, 1, 26; cf. Ter. Eun. 3, 4, 8:

quid hoc morbi est?

id. ib. 2, 1, 19:

quid hoc est negoti?

id. Ad. 4, 5, 71; cf. id. Eun. 3, 4, 6:

hoc fructi pro labore ab his fero,

id. Ad. 5, 4, 16:

edormiscam hoc villi,

id. ib. 5, 2, 11:

hoc commodi est, quod, etc.,

Cic. Rosc. Am. 32, 91:

hoc copiarum in Hispanias portatum est,

Liv. 42, 18, 7:

hoc servitutis injunxisse, ut, etc.,

id. 5, 2, 8:

hoc intervalli datum res tranquillas in urbe fecit,

id. 3, 25, 4:

hoc consilii,

id. 5, 39, 6:

hoc solacii,

id. 30, 13, 13:

hoc noctis,

Plaut. Am. 1, 1, 2; 11; 136.—

Hoc with verbs impers., pleonast. as a subject (ante-class.):

eamus, Amphitruo: lucescit hoc jam,

there is daybreak, Plaut. Am. 1, 3, 45: luciscit hoc jam, [p. 853] Ter. Heaut. 3, 1, 1:

lucet hoc,

Plaut. Mil. 2, 2, 63; cf. id. Curc. 1, 3, 26.—

Pregn. (qs. pointing to something with the finger), this, this... here (ante-class. and poet.); most freq. of the speaker himself, like the Gr. hode, for ego:

hic homost omnium hominum praecipuos,

Plaut. Trin. 5, 1, 1:

hic si quid nobis forte adversi evenerit, tibi erunt parata verba, huic homini verbera,

Ter. Heaut. 2, 3, 115; so,

huic homini, i. q. mihi,

Plaut. Ep. 1, 2, 38:

hic homo, i. q. ego,

id. Curc. 2, 1, 33:

hunc hominem, i. q. me,

Plaut. Bacch. 4, 4, 1; Hor. S. 1, 9, 47; cf.:

vin' tu huic seni auscultare?

Ter. Ad. 5, 7, 8; id. And. 2, 1, 10; Tib. 2, 6, 7:

haec res,

my property, Plaut. Trin. 2, 4, 106:

hunc in collum,

my neck, id. Pers. 4, 6, 9 Brix (Ritschl, huc): ni haec praesensisset canes, this dog, = ego, id. Trin. 1, 2, 135 Brix ad loc.—In neutr. absol.: tu quod te posterius purges hanc injuriam mihi nolle Factam esse, hujus non faciam, not so much, i. e. not the least, Ter. Ad. 2, 1, 9.—

With reference to time, of this time, now present, actual, this:

cena hac annona est sine sacris hereditas,

in the present scarcity, Plaut. Trin. 2, 4, 83:

sed nondum haec, quae nunc tenet saeculum, neglegentia deum venerat,

Liv. 3, 20:

his temporibus,

Cic. Fam. 13, 77, 1:

M. Cato, hujus nostri Catonis pater,

id. Off. 3, 16, 66; cf.:

si potius ad antiquorum diligentiam, quam ad horum luxuriam dirigas aedificationem,

Varr. R. R. 1, 13, 6 sq.:

etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur,

the present times, Cic. Rosc. Am. 48, 138:

ne horum quidem magnificentia operum,

Liv. 1, 55 fin.;

very rarely of time just ended: ante hos annos quadraginta,

Plin. 14, 22, 28, § 143:

ante hos sex menses,

Phaedr. 1, 1, 10:

ante hoc triduum,

Front. Ep. ad M. Caes. 2, 5 init.; Aug. Serm. 270, 3.

Very freq. referring to a thought that follows, and which may be expressed by a relative sentence, or by a sentence denoting the object, cause, or effect; with qui, quae, quod, an acc. and inf., quod, ut, ne, etc. (more clearly indicative than the determinative, is, ea, id; though freq. confounded with it in MSS. and editt.).

With relat. clause:

Qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater Servitutis: hic, qui verna natust, conqueritur,

Plaut. Am. 1, 1, 24; cf.:

eos, qui, etc.... his, qui, etc.... longe duco esse anteponendos,

Cic. Rep. 1, 2:

neque his contentus sum, quae de ista consultatione scripta nobis summi ex Graecia homines reliquerunt, neque ea, quae mihi videntur, anteferre illis audeo,

id. ib. 1, 22:

non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed iis etiam, qui futuri sunt,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:

quis hic est homo, quem ante aedis video hoc noctis?

Plaut. Am. 1, 1, 136:

unde in laboribus et periculis fortitudo? nempe ab his, qui, etc.,

Cic. Rep. 1, 2; 1, 17:

haec quae sunt in hoc genere,

id. ib. 1, 11:

mundus hic totus, quod domicilium di nobis dederunt,

id. ib. 1, 13:

hoc autem sphaerae genus, in quo, etc.,

id. ib. 1, 14;

1, 16: in his libris, quos legistis,

id. Leg. 1, 9, 27; cf. id. Div. 1, 3, 5:

quam quisque norit artem, in hac se exerceat,

id. Tusc. 1, 18, 41 et saep.:

lepide ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias,

Plaut. Bacch. 5, 2, 90; cf. Cic. Tusc. 2, 1, 3; id. N. D. 1, 40, 113:

servi, qui, cum culpa carint, tamen malum Metuont, hi solent esse eris utibiles,

Plaut. Most. 4, 2, 2 sq.; cf. Cic. Rep. 1, 19:

de Bruti amore etsi mihi nihil novi adfers: tamen hoc audio libentius, quo saepius,

id. Att. 13, 36 fin.; cf.:

is porro, quo generosior celsiorque est, hoc majoribus velut organis commovetur,

Quint. 1, 2, 30:

hoc primum videamus, quidnam sit, de altero sole quod nuntiatum est in senatu, etc.,

Cic. Rep. 1, 10; 1, 24:

mire tractat hoc Cicero pro Milone quae facturus fuerit Clodius, si praeturam invasisset,

Quint. 9, 2, 41.—

With acc. and inf.:

erat tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

Cic. Rep. 1, 16:

sed hoc vir excellenti providentia sensit ac vidit, non esse opportunissimos situs maritimos urbibus iis, quae, etc.,

id. ib. 2, 3:

hoc tantum admiror, Flavum, etc.,

Quint. 7, 4, 40; 11, 1, 22:

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,

Cic. Rep. 1, 1: hoc simul accipe dictum: Quorum..., Eorundem libertati me parcere certum est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 204 Vahl.); cf.

with appositive clause: sic hoc proloquar: Principio, ut illo advenimus, Continuo Amphitruo delegit viros, etc.,

Plaut. Am. 1, 1, 48:

ut hoc: Non debes alienam uxorem optare,

Quint. 7, 1, 25; cf. id. 9, 4, 97; 9, 2, 32.—

With quod or quia:

maxime hoc mihi mirum videri solet, quod, qui tranquillo mari gubernare se negent posse, etc.,

Cic. Rep. 1, 6:

quaesierat ex me Scipio, quidnam sentirem de hoc, quod duo soles visos esse constaret,

id. ib. 1, 13; Quint. 9, 1, 1:

propter hoc ipsum ostendenda non sunt, quod apparent,

id. 12, 9, 6:

nostri primo integris viribus fortiter repugnare... sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae, etc.,

in this that, herein that, Caes. B. G. 3, 4, 3; cf. Quint. 8, 3, 30:

hoc ipso fidem detrahimus illis, quod sint tam gravia,

id. 9, 2, 53:

hoc ipso, quod,

id. 4, 1, 54; 5, 11, 41; 6, 2, 16 et saep.: consilio vestro utar libenter, et hoc libentius, quod, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 8, C, 1; cf.:

id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur,

Caes. B. G. 1, 2, 3:

hoc esse miseriorem gravioremque fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod soli, etc.,

id. ib. 1, 32, 4; Quint. 5, 7, 22:

hoc magis, quod (al. quia) illic ut litigatores loquimur frequentius,

id. 6, 2, 36:

hoc sese excruciat animi, Quia leno ademit cistulam ei,

Plaut. Rud. 2, 3, 57:

quod hoc etiam mirabilius debet videri, quia, etc.,

Cic. de Or. 1, 3, 12; cf.:

hoc sunt exempla potentiora, quia, etc.,

Quint. 10, 1, 15.—

With ut or ne:

nunc hoc me orare a vobis jussit Juppiter, ut conquistores, etc.,

Plaut. Am. prol. 64; cf.:

hoc quoque etiam mihi in mandatis dedit, Ut conquistores, etc.,

id. ib. 81:

atque hoc evenit In labore atque in dolore, ut mors obrepat interim,

id. Ps. 2, 3, 19:

nec enim hoc suscepi, ut, etc.... neque hoc polliceor me facturum, ut, etc.,

Cic. Rep. 1, 24:

neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut... sed ut, etc.,

id. ib. 1, 4;

for which: homines sunt hac lege generati, qui tuerentur, etc.,

id. ib. 6, 15:

quare hoc animo in nos esse debebis, ut aetas nostra, etc.,

id. Fam. 2, 1 fin.; id. Off. 3, 5, 22; id. Rep. 1, 12:

plurimum in hoc laboris exhausimus, ut ostenderemus, etc.,

Quint. 8 praef. § 6; cf.:

habenda fides est vel in hoc, ut, etc.,

id. 11, 2, 51; so,

in hoc, ut,

id. 6, 3, 15; 10, 3, 29: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm: Ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin. (Sat. v. 37 Vahl.); so,

in hoc scilicet, ne suspectus his foret,

Vell. 2, 41 fin. —

Hoc est serves to annex a more particular explanation of what has been said, that is, that is to say, namely:

in hac causa dicam de eo prius, quod apud vos plurimum debet valere, hoc est, de voluntate eorum, quibus injuriae factae sunt,

Cic. Div. in Caecil. 4, 11:

quadriennium, hoc est, ex quo tempore fundus veniit,

id. Caecin. 7, 19; 34, 100:

cum honos agebatur amplissimus familiae vestrae, hoc est, consulatus parentis tui,

id. Sull. 17, 49; id. Fam. 5, 12, 8:

primum quaero, qua ratione Naevius susceptum negotium non transegerit, hoc est, cur bona non vendiderit,

id. Quint. 24, 76 et saep.—Sarcastically:

ut haberet (Clodius) ad praeturam gerendam, hoc est, ad evertendam rem publicam plenum annum,

Cic. Mil. 9, 24:

at quam crebro usurpat Et consul et Antonius! Hoc est dicere: Et consul et homo impudicissimus, Et consul et homo nequissimus,

id. Phil. 2, 28, 70.—

Hoc est or ĕrat, quod, with the accessory idea of indignation or reproach, is or was it for this that, etc.:

hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis Eripis, ut mediis hostem in penetralibus... cernam?

Verg. A. 2, 664; Petr. 93.—Hence,

hāc, in this place, on this side, this way, here (class.): nunc Juppiter hac stat, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565: Ar. Hac quidem non venit. Le. Angiporto Illac per hortum circuit clam, Plaut. As. 3, 3, 151:

nunc hac An illac eam, incerta sum consili,

id. Rud. 1, 3, 30:

plenus rimarum sum: hac atque illac perfluo,

Ter. Eun. 1, 2, 25; cf.:

hac illac circumcursa,

id. Heaut. 3, 2, 1; and: mox hac atque illa rapti, Tac. Agr. 28:

sequere hac, reducam te ubi fuisti,

this way, hither, Plaut. Capt. 3, 5, 106; id. As. 4, 2, 1; id. Men. 4, 1, 4; id. Poen. 1, 2, 116; id. Rud. 1, 2, 94; cf.:

sequere hac me intus ad Glycerium nunc,

Ter. And. 5, 6, 14:

sequere me ergo hac intro,

id. Ad. 4, 3, 18:

i hac mecum intro,

Plaut. Bacch. 5, 2, 56; 62; Ter. Ad. 4, 2, 35 sq.:

quin igitur ad illa spatia nostra pergimus?... Nos vero: et hac quidem adire si placet, per ripam et umbram,

Cic. Leg. 1, 4, 14:

ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat. Hac nostris erat receptus,

Caes. B. C. 1, 45, 5; 2, 2, 3.—Hac-hac, for hac-illac ( poet.):

namque videbat, uti bellantes Pergama circum Hac fugerent Grai, Hac Phryges,

Verg. A. 1, 467 sq.; Prop. 1, 3, 13; rarely in full form with the interrog. particle ne:

utrum hacin feriam an ab laeva latus?

Plaut. Cist. 3, 10 (cf. Ladewig, Anal. Scaen. p. 22). —

hīc (old form heic; and with the interrog. part. ne, hicine), adv. loci, in this place, here.

In space.

Lit.:

hos quos videtis stare hic captivos duos, etc.... Senex qui hic habitat, etc.,

Plaut. Capt. prol. 1 sq.:

ego jam dudum hic adsum,

Ter. Eun. 4, 6, 5:

quem praestolare hic ante ostium?

id. ib. 5, 6, 5:

hic propter hunc adsiste,

id. Ad. 2, 1, 15:

hic tui omnes valent,

Cic. Fam. 6, 20, 3:

non modo hic, ubi, etc... sed, ubicumque, etc.,

id. Verr. 2, 5, 55, § 143:

mons ibi arduus Nomine Parnasus... hic ubi Deucalion... parva rate vectus adhaesit,

Ov. M. 1, 319:

hic (sc. Carthagine) illius (Junonis) arma, Hic currus fuit,

Verg. A. 1, 16 et saep.: Pa. Philocomasium hicine etiam nunc est? Pe Quom exibam, hic erat, Plaut. Mil. 2, 2, 25; cf.: Ch. Ubi ego sum? hicine an apud mortuos? Eut. Neque apud mortuos neque hic es, id. Merc. 3, 4, 17:

hicine,

id. Cist. 1, 1, 21; 4, 2, 80; Ter. Ad. 2, 1, 29 al.: Da. Cedo fenus, redde fenus, fenus reddite, etc.... Tr. Fenus illic, fenus hic, Plaut. Most. 3, 1, 76:

facile hic plus mali est, quam illic boni,

Ter. And. 4, 3, 5; cf. id. Hec. 2, 1, 20:

hic segetes, illic veniunt felicius uvae,

Verg. G. 1, 54:

hic, illic, ubi mors deprenderat, exhalantes,

Ov. M. 7, 581 (cf. Krebs, Antibarb. p. 519).—With gen.:

hic proxume viciniae,

in this neighborhood, Plaut. Mil. 2, 3, 2:

modo vidi virginem hic viciniae miseram,

Ter. Phorm. 1, 2, 45.—With ne: hicine libertatem aiunt aequam esse omnibus? is it here that, etc., Ter. Ad. 2, 1, 29 (cf. hic, I. B. fin.).—

Transf., in this affair, on this occasion, in this particular, herein, here:

hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit,

Caes. B. G. 6, 35, 2; Cic. Verr. 1, 16, 49:

hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,

id. Arch. 4, 8; cf.:

hic vos dubitabitis, judices,

id. Verr. 2, 2, 44, § 109:

hic miramur, hunc hominem tantum excellere ceteris? etc.,

id. de Imp. Pomp. 13, 39:

hic jam plura non dicam,

id. ib. 9, 24; id. Planc. 41, 99; id. Verr. 2, 1, 26, § 66 (cf. II. fin. infra):

hic, ubi opus est, non verentur: illic, ubi nihil opus est, ibi verentur,

Ter. And. 4, 1, 14:

ut cum hic tibi satisfecerimus, istic quoque nostram in te benevolentiam navare possimus,

Cic. Fam. 3, 10, 3.—Referring to the noun whose position in the sentence is the most remote (cf. I. D. 2.):

alterius ducis causa melior videbatur, alterius erat firmior: hic omnia speciosa, illic valentia,

Vell. 2, 49, 3.—

Of time, i. q. nunc or tum, now, here; then, hereupon, at this time, at this juncture:

hic reddes omnia,

Ter. And. 2, 3, 15:

hic ego quid praedicem?

Cic. Sest. 5, 12; id. Cat. 1, 10, 26:

hic cum uterque me intueretur,

id. Fin. 2, 1, 1; so,

hic cum,

id. Tusc. 5, 20, 60; Nep. Milt. 3, 3:

hic tum Fabricius frequentes eos ad me domum adduxit,

Cic. Clu. 17, 49; so, hic tum, id. ib 20, 56; 27, 73; id. Verr. 2, 1, 26 §

66 al.: hic regina gravem poposcit pateram,

Verg. A. 1, 728.—So very freq. to introduce the beginning of a speech: hic Laelius (inquit); hic Philus;

hic Scipio, etc.,

Cic. Rep. 1, 13, 23; 24 sq.; id. Fam. 1, 9, 10; 3, 8, 3; 5, 15, 4; id. Ac. 2, 4, 10; id. de Or. 2, 50, 202; Verg. A. 9, 246 et saep.—

huc (access. form hoc), v. huc.

hīc, haec, hoc ( gen. hujus, monosyl., Plaut. Am. prol. 51; 96; 1, 1, 115; dat. huic, Sidon. Carm. 7, 145; Avien. Descr. Orb. 22; dat. sing. fem. hae rei, Cato, R. R. 14, 3; acc. HONC for hunc, C. I. L. 1, 32; nom. plur. hic, Enn. ap. Philarg. ad Verg. G. 4, 230 = Ann. v. 414 Vahl.; Varr. L. L. 6, § 73 Mull.; fem. haec, v. infra, B. init.; dat. and abl. hibus, Plaut. Curc. 4, 2, 20; cf. Varr. L. L. 8, § 78 Mull.; v. Neue, Formenl. 2, p. 203 sqq.), pron. demonstr. [from the pronom. root i (whence also comes is), with the demonstr. suffix ce ] points to something near or present, or which is conceived of as present, this.

With subst.:

hic homo sanus non est,

Plaut. Am. 1, 1, 246:

rapidus fluvius est hic, non hac temere transiri potest... apud hunc fluvium, etc.,

id. Bacch. 1, 1, 53:

quid praeclarum putet in rebus humanis, qui haec deorum regna perspexerit? etc.,

Cic. Rep. 1, 17:

genus hoc,

id. ib. 1, 25:

hoc avunculo, atque in hac tam clara re publica natus,

id. ib. 1, 19; cf.:

quorum singuli saluti huic civitati fuerunt, et qui sunt procul ab aetatis hujus memoria,

id. ib. 1, 1:

his libris,

id. ib. 1, 7:

hae feriae,

id. ib. 1, 9; 1, 20; cf.:

hoc otio,

id. ib. 9 fin.:

haec caelestia vel studiosissime solet quaerere,

id. ib. 1, 10:

ad haec cituma,

id. ib. 1, 21:

hic vir,

Liv. 7, 39, 12.—

Absol. (cf. Krebs, Antibarb. p. 520):

hic insidiantes vigilant, Enn. l. l.: hi domum me ad se auferent,

Plaut. Men. 5, 2, 94: non mihi videtur, quod hi venerunt, alius nobis sermo esse quaerendus, sed agendum accuratius, et dicendum dignum aliquid horum auribus, Cic. Rep. 1, 13:

feceris (ut etiam pro his dicam) nobis gratum omnibus,

id. ib. 1, 21 fin.:

hoc ubi Amphitruo erus conspicatus est, etc.,

Plaut. Am. 1, 1, 87:

docere hoc poterat ille homines paene agrestes, et apud imperitos audebat haec dicere,

Cic. Rep. 1, 15:

dixerat hoc ille, cum, etc.,

id. ib. 1, 12:

haec Scipio cum dixisset,

id. ib. 1, 11:

haec plurimis a me verbis dicta sunt, etc.,

id. ib. 1, 7.—

More emphatic, in the original full form, hīce, haece, hōce (not, as formerly written, hicce, haecce, hocce; in gen. sing. HVIVSQVE; in nom. plur. hisce, like ieis = ei, and ques = qui, see below; and apocopated in nom. plur. fem. haec for haece, and in gen. plur. horunc, harunc, for horunce, harunce);

and, with the interrogative particle, hicine, haecine, hocine (mostly ante - class.): hoce haud dubium est quin, etc.,

Ter. And. 2, 3, 17:

eum hinc profugiens vendidit in Alide Patri hujusce,

Plaut. Capt. prol. 10; so,

hujusce,

id. Poen. prol. 120; 5, 4, 76; 87; cf.:

atque hujusce rei judicium jam continuo video futurum,

Cic. Div. in Caecil. 14, 47:

hisce homines ubi habitent,

Plaut. Trin. 4, 2, 36; v. Ritschl ad h. l.; so,

hisce,

id. Ps. 1, 5, 125; id. Capt. prol. 35 Fleck.; id. Rud. 2, 1, 5 ib., and perh. also id. Mil. 4, 8, 24 (Ritschl, hice): hice, Att. ap. Non. 15, 29 (Trag. Rel. v. 122 Rib.); Ter. Eun. 2, 2, 38:

haec aedes,

Plaut. Most. 2, 1, 53; 3, 1, 117; so,

haec sunt atque aliae multae in magnis dotibus Incommoditates,

id. Aul. 3, 5, 58:

haec (puellae),

Ter. Eun. 3, 5, 34:

haec sententiae,

Cic. Tusc. 1, 11, 22; 3, 34, 84; Lucr. 3, 601; Verg. G. 3, 305; cf. Bentl. Ter. Hec. 5, 2, 24:

aliut posticum harunce aedium,

Plaut. Stich. 3, 1, 41; cf.:

harunc aedium,

id. Most. 2, 1, 57:

sine opera tua nihil di horunc facere possunt,

id. Cist. 1, 1, 53:

horunc,

id. Poen. 3, 1, 48; Ter. Hec. 1, 2, 97; id. Phorm. 3, 2, 33:

cedo signum, si harunc Baccharum es,

Plaut. Mil. 4, 2, 25:

harunc aedium,

id. Merc. 5, 1, 3:

hisce ego Placidum ted hodie reddam,

id. Curc. 5, 3, 48; cf.:

quid dicam hisce, incertus sum,

Ter. Hec. 3, 4, 36:

tu ab hisce rebus animum avoca,

Sulp. in Cic. Fam. 4, 5, 5; so,

hisce,

Plaut. Cas. 2, 7, 13; id. Most. 1, 3, 81; 1, 4, 23; 2, 2, 71; 4, 2, 35 et saep.: Thr. Tu hosce instrue. Gn Illuc est sapere! ut hosce instruxit, Ter. Eun. 4, 7, 11; so,

hosce,

id. ib. 1, 2, 71; id. Heaut. 3, 2, 3; 4, 5, 4; id. Ad. 5, 7, 5; id. Phorm. 4, 3, 4:

apud hasce aedes,

Plaut. Am. 1, 1, 194; so,

hasce,

id. As. 2, 3, 1; id. Aul. 2, 4, 2; 2, 8, 15; id. Capt. 4, 2, 51; id. Bacch. 4, 6, 17 et saep.—

With the interrog. particle: hicin' Achilles est?

Plaut. Mil. 1, 1, 61; so,

hicinest?

id. Pers. 5, 2, 49; cf.:

hicine vir patriae natus usquam nisi in patria morietur?

Cic. Mil. 38, 104 et saep.:

haecine,

Plaut. Am. 1, 1, 206; id. Ep. 4, 2, 5; 5, 1, 15; id. Pers. 4, 3, 75; Ter. Hec. 5, 2, 5; id. Phorm. 5, 8, 24:

huncine hominem,

Plaut. Ps. 1, 2, 68; cf.:

huncine hominem! hancine impudentiam! judices, hanc audaciam!

Cic. Verr. 2, 5, 25, § 62:

hocine hic pacto potest Inhibere imperium magister?

Plaut. Bacch. 3, 3, 43:

o Juppiter, hoscine mores!

Ter. Ad. 4, 7, 40:

hacine victoria sola aut hac praeda contenti estis futuri,

Liv. 10, 17, 5; Ter. Hec. 3, 1, 3;

so in the shorter form, hicne,

Cic. Rosc. Am. 48, 141:

ex hocne equo,

id. Fat. 3, 5:

cum hocne,

id. Att. 9, 7, 3:

ex hacne natura,

id. Tusc. 1, 25, 62: haece locutus, Enn. ap. Gell. 12, 4 (Ann. v. 239 Vahl.) al.—So, Fortuna hujusce diei, as a particular deity, Cic. Leg. 2, 11, 28; Plin. 34, 8, 19, § 54;

in inscrr. also written HVIVSQVE DIEI,

Inscr. Orell. 5; cf.:

HVIVSQ. LOCI,

id. ib. 1580; 2300;

and HOIVSQVE AEDIS ERGO,

id. ib. 2488.—

With other pronouns:

hos eosdem motus perturbationes dixerimus,

Cic. Tusc. 3, 4, 7; cf.:

cum idem hoc visum diceretur,

id. Rep. 1, 14:

hoc idem fit in reliquis civitatibus,

Caes. B. G. 7, 15, 2; id. B. C. 1, 74, 5; Quint. 8, 4, 17:

haec eadem centurionibus tribunisque militum mandabant,

Caes. B. G. 7, 17 fin.:

haec eadem genera,

Quint. 6, 3, 54:

hoc ipsum civile jus,

Cic. Rep. 1, 2:

sed hoc ipsum ex superiore pendet quaestione,

Quint. 2, 1, 8; 8, 3, 45:

ad hunc eum ipsum,

Cic. Ac. 1, 1, 2 Goer. N. cr.; cf.:

idem hoc ipsum,

id. Tusc. 5, 9, 26:

huic illi legato,

id. Fl. 22, 52:

hunc illum fatis Portendi generum,

Verg. A. 7, 255; cf.:

hic est enim ille vultus semper idem, quem, etc.,

Cic. Tusc. 3, 15, 31:

hic est ille status quantitatis,

Quint. 7, 4, 15: haec est illa, quae deinôsis vocatur, id. 6, 2, 24:

hujus istius facti stultitia,

Cic. Rab. Post. 9, 24:

ista haec epigrammata,

Sid. Ep. 2, 10: hunc talem virum, Cic. fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 3:

callidum quendam hunc,

Cic. de Or. 1, 50, 218.—

Opp. to ille, iste, less freq. to hic, alter, alius, etc., this, the latter, to indicate the nearer object (which is to be determined not so much by the phraseology as by the thought; so that hic may refer to that noun whose position in the sentence is the more remote, but which is the most closely connected with the speaker, and of the most importance to him, in which case it is to be rendered by that, the former, etc.):

ejusdem esse, qui in illa re peccarit, hoc quoque admisisse,

Cic. Inv. 2, 16, 50:

in his undis et tempestatibus ad summam senectutem maluit jactari, quam in illa tranquillitate atque otio jucundissime vivere,

id. Rep. 1, 1:

si deerunt haec remedia, ad illa declinandum est,

Quint. 7, 2, 30:

cum hic testamento, ille proximitate nitatur,

id. 3, 6, 95:

in his judicem sibi, in illis alii credere,

id. 5, 7, 33:

haec pars perorationis accusatori patronoque ex aequo communis est. Affectibus quoque iisdem fere utuntur: sed varius hic, ille saepius ac magis,

id. 6, 1, 8; cf. id. 6, 2, 12; 17:

cum tu ista caelestia de Scipione quaesieris, ego autem haec, quae videntur ante oculos, esse magis putem quaerenda,

Cic. Rep. 1, 19; id. Fam. 2, 11, 1:

iisdem enim hic sapiens, de quo loquor, oculis, quibus iste vester, caelum, terram, mare intuebitur,

id. Ac. 2, 33, 105:

si hoc loco scripsisset, isto verbo usus non esset, non isto loco verbum istud collocasset,

id. Inv. 2, 41, 121:

has igitur tot sententias ut omittamus, haec nunc videamus, quae diu multumque defensa sunt,

id. Ac. 2, 42, 130:

Caesar facile diceret: Hic versus Plauti non est, hic est,

this... that, id. Fam. 9, 16, 4:

ego hoc dico. adversarius hoc,

Quint. 4, 4, 8:

vendidit hic auro patriam... Hic thalamum invasit natae,

Verg. A. 6, 621 sq.:

hi molium objectus, hi proximas scaphas scandere,

Tac. A. 14, 8:

quid responsuri sint adversarii his et his... cum sciret haec et haec,

Quint. 6, 1, 3 sq.:

interim quaeritur: hoc an hoc? furtum an sacrilegium?

id. 7, 3, 9:

alter (Roscius) plurimarum palmarum vetus ac nobilis gladiator habetur, hic autem nuper se ad eum lanistam contulit,

Cic. Rosc. Am. 6, 17:

occupat hic collem, cymba sedet alter adunca,

Ov. M. 1, 293.—

Referring to that which in the speaker's mind is the nearer object, although by the position of the words it is the more remote: quam ob rem cave Catoni anteponas ne istum quidem ipsum, quem Apollo sapientissimum judicavit (i. e. Socratem): Hujus enim (i. e. Catonis, of the former) facta, illius (i. e. Socratis) dicta laudantur, Cic. Lael. 2, 10; id. Rosc. Com. 2, 7:

hanc posteriorem (artem) et Stoici et Peripatetici, priorem autem illi (i. e. Peripatetici) egregie tradiderunt, hi (i. e. Stoici) ne attigerunt quidem,

id. Fin. 4, 4, 10:

hoc Cicero atque Asinius certatim sunt usi: pro Scauro hic, ille pro filio,

Quint. 6, 1, 21; 3, 10, 1:

melior tutiorque est certa pax quam sperata victoria: haec in tua, illa in deorum manu est,

the former... the latter, Liv. 30, 30, 19:

quocumque aspicio, nihil est, nisi pontus et aer: Fluctibus hic tumidus, nubibus ille minax,

Ov. Tr. 1, 2, 24; id. M. 1, 697.—

In the neutr. sing. subst., with gen.:

quid hoc hominist?

Plaut. Am. 2, 1, 26; cf. Ter. Eun. 3, 4, 8:

quid hoc morbi est?

id. ib. 2, 1, 19:

quid hoc est negoti?

id. Ad. 4, 5, 71; cf. id. Eun. 3, 4, 6:

hoc fructi pro labore ab his fero,

id. Ad. 5, 4, 16:

edormiscam hoc villi,

id. ib. 5, 2, 11:

hoc commodi est, quod, etc.,

Cic. Rosc. Am. 32, 91:

hoc copiarum in Hispanias portatum est,

Liv. 42, 18, 7:

hoc servitutis injunxisse, ut, etc.,

id. 5, 2, 8:

hoc intervalli datum res tranquillas in urbe fecit,

id. 3, 25, 4:

hoc consilii,

id. 5, 39, 6:

hoc solacii,

id. 30, 13, 13:

hoc noctis,

Plaut. Am. 1, 1, 2; 11; 136.—

Hoc with verbs impers., pleonast. as a subject (ante-class.):

eamus, Amphitruo: lucescit hoc jam,

there is daybreak, Plaut. Am. 1, 3, 45: luciscit hoc jam, [p. 853] Ter. Heaut. 3, 1, 1:

lucet hoc,

Plaut. Mil. 2, 2, 63; cf. id. Curc. 1, 3, 26.—

Pregn. (qs. pointing to something with the finger), this, this... here (ante-class. and poet.); most freq. of the speaker himself, like the Gr. hode, for ego:

hic homost omnium hominum praecipuos,

Plaut. Trin. 5, 1, 1:

hic si quid nobis forte adversi evenerit, tibi erunt parata verba, huic homini verbera,

Ter. Heaut. 2, 3, 115; so,

huic homini, i. q. mihi,

Plaut. Ep. 1, 2, 38:

hic homo, i. q. ego,

id. Curc. 2, 1, 33:

hunc hominem, i. q. me,

Plaut. Bacch. 4, 4, 1; Hor. S. 1, 9, 47; cf.:

vin' tu huic seni auscultare?

Ter. Ad. 5, 7, 8; id. And. 2, 1, 10; Tib. 2, 6, 7:

haec res,

my property, Plaut. Trin. 2, 4, 106:

hunc in collum,

my neck, id. Pers. 4, 6, 9 Brix (Ritschl, huc): ni haec praesensisset canes, this dog, = ego, id. Trin. 1, 2, 135 Brix ad loc.—In neutr. absol.: tu quod te posterius purges hanc injuriam mihi nolle Factam esse, hujus non faciam, not so much, i. e. not the least, Ter. Ad. 2, 1, 9.—

With reference to time, of this time, now present, actual, this:

cena hac annona est sine sacris hereditas,

in the present scarcity, Plaut. Trin. 2, 4, 83:

sed nondum haec, quae nunc tenet saeculum, neglegentia deum venerat,

Liv. 3, 20:

his temporibus,

Cic. Fam. 13, 77, 1:

M. Cato, hujus nostri Catonis pater,

id. Off. 3, 16, 66; cf.:

si potius ad antiquorum diligentiam, quam ad horum luxuriam dirigas aedificationem,

Varr. R. R. 1, 13, 6 sq.:

etenim qui haec vituperare volunt, Chrysogonum tantum posse queruntur,

the present times, Cic. Rosc. Am. 48, 138:

ne horum quidem magnificentia operum,

Liv. 1, 55 fin.;

very rarely of time just ended: ante hos annos quadraginta,

Plin. 14, 22, 28, § 143:

ante hos sex menses,

Phaedr. 1, 1, 10:

ante hoc triduum,

Front. Ep. ad M. Caes. 2, 5 init.; Aug. Serm. 270, 3.

Very freq. referring to a thought that follows, and which may be expressed by a relative sentence, or by a sentence denoting the object, cause, or effect; with qui, quae, quod, an acc. and inf., quod, ut, ne, etc. (more clearly indicative than the determinative, is, ea, id; though freq. confounded with it in MSS. and editt.).

With relat. clause:

Qui hodie fuerim liber, eum nunc potivit pater Servitutis: hic, qui verna natust, conqueritur,

Plaut. Am. 1, 1, 24; cf.:

eos, qui, etc.... his, qui, etc.... longe duco esse anteponendos,

Cic. Rep. 1, 2:

neque his contentus sum, quae de ista consultatione scripta nobis summi ex Graecia homines reliquerunt, neque ea, quae mihi videntur, anteferre illis audeo,

id. ib. 1, 22:

non est tibi his solis utendum existimationibus ac judiciis, qui nunc sunt, hominum, sed iis etiam, qui futuri sunt,

id. Q. Fr. 1, 1, 15, § 43:

quis hic est homo, quem ante aedis video hoc noctis?

Plaut. Am. 1, 1, 136:

unde in laboribus et periculis fortitudo? nempe ab his, qui, etc.,

Cic. Rep. 1, 2; 1, 17:

haec quae sunt in hoc genere,

id. ib. 1, 11:

mundus hic totus, quod domicilium di nobis dederunt,

id. ib. 1, 13:

hoc autem sphaerae genus, in quo, etc.,

id. ib. 1, 14;

1, 16: in his libris, quos legistis,

id. Leg. 1, 9, 27; cf. id. Div. 1, 3, 5:

quam quisque norit artem, in hac se exerceat,

id. Tusc. 1, 18, 41 et saep.:

lepide ipsi hi sunt capti, suis qui filiis fecere insidias,

Plaut. Bacch. 5, 2, 90; cf. Cic. Tusc. 2, 1, 3; id. N. D. 1, 40, 113:

servi, qui, cum culpa carint, tamen malum Metuont, hi solent esse eris utibiles,

Plaut. Most. 4, 2, 2 sq.; cf. Cic. Rep. 1, 19:

de Bruti amore etsi mihi nihil novi adfers: tamen hoc audio libentius, quo saepius,

id. Att. 13, 36 fin.; cf.:

is porro, quo generosior celsiorque est, hoc majoribus velut organis commovetur,

Quint. 1, 2, 30:

hoc primum videamus, quidnam sit, de altero sole quod nuntiatum est in senatu, etc.,

Cic. Rep. 1, 10; 1, 24:

mire tractat hoc Cicero pro Milone quae facturus fuerit Clodius, si praeturam invasisset,

Quint. 9, 2, 41.—

With acc. and inf.:

erat tunc haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere,

Cic. Rep. 1, 16:

sed hoc vir excellenti providentia sensit ac vidit, non esse opportunissimos situs maritimos urbibus iis, quae, etc.,

id. ib. 2, 3:

hoc tantum admiror, Flavum, etc.,

Quint. 7, 4, 40; 11, 1, 22:

unum hoc definio, tantam esse necessitatem virtutis, etc.,

Cic. Rep. 1, 1: hoc simul accipe dictum: Quorum..., Eorundem libertati me parcere certum est, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 204 Vahl.); cf.

with appositive clause: sic hoc proloquar: Principio, ut illo advenimus, Continuo Amphitruo delegit viros, etc.,

Plaut. Am. 1, 1, 48:

ut hoc: Non debes alienam uxorem optare,

Quint. 7, 1, 25; cf. id. 9, 4, 97; 9, 2, 32.—

With quod or quia:

maxime hoc mihi mirum videri solet, quod, qui tranquillo mari gubernare se negent posse, etc.,

Cic. Rep. 1, 6:

quaesierat ex me Scipio, quidnam sentirem de hoc, quod duo soles visos esse constaret,

id. ib. 1, 13; Quint. 9, 1, 1:

propter hoc ipsum ostendenda non sunt, quod apparent,

id. 12, 9, 6:

nostri primo integris viribus fortiter repugnare... sed hoc superari, quod diuturnitate pugnae, etc.,

in this that, herein that, Caes. B. G. 3, 4, 3; cf. Quint. 8, 3, 30:

hoc ipso fidem detrahimus illis, quod sint tam gravia,

id. 9, 2, 53:

hoc ipso, quod,

id. 4, 1, 54; 5, 11, 41; 6, 2, 16 et saep.: consilio vestro utar libenter, et hoc libentius, quod, etc., Caes. ap. Cic. Att. 9, 8, C, 1; cf.:

id hoc facilius eis persuasit, quod undique loci natura Helvetii continentur,

Caes. B. G. 1, 2, 3:

hoc esse miseriorem gravioremque fortunam Sequanorum quam reliquorum, quod soli, etc.,

id. ib. 1, 32, 4; Quint. 5, 7, 22:

hoc magis, quod (al. quia) illic ut litigatores loquimur frequentius,

id. 6, 2, 36:

hoc sese excruciat animi, Quia leno ademit cistulam ei,

Plaut. Rud. 2, 3, 57:

quod hoc etiam mirabilius debet videri, quia, etc.,

Cic. de Or. 1, 3, 12; cf.:

hoc sunt exempla potentiora, quia, etc.,

Quint. 10, 1, 15.—

With ut or ne:

nunc hoc me orare a vobis jussit Juppiter, ut conquistores, etc.,

Plaut. Am. prol. 64; cf.:

hoc quoque etiam mihi in mandatis dedit, Ut conquistores, etc.,

id. ib. 81:

atque hoc evenit In labore atque in dolore, ut mors obrepat interim,

id. Ps. 2, 3, 19:

nec enim hoc suscepi, ut, etc.... neque hoc polliceor me facturum, ut, etc.,

Cic. Rep. 1, 24:

neque enim hac nos patria lege genuit aut educavit, ut... sed ut, etc.,

id. ib. 1, 4;

for which: homines sunt hac lege generati, qui tuerentur, etc.,

id. ib. 6, 15:

quare hoc animo in nos esse debebis, ut aetas nostra, etc.,

id. Fam. 2, 1 fin.; id. Off. 3, 5, 22; id. Rep. 1, 12:

plurimum in hoc laboris exhausimus, ut ostenderemus, etc.,

Quint. 8 praef. § 6; cf.:

habenda fides est vel in hoc, ut, etc.,

id. 11, 2, 51; so,

in hoc, ut,

id. 6, 3, 15; 10, 3, 29: hoc erit tibi argumentum semper in promptu situm: Ne quid exspectes amicos, quod tute agere possies, Enn. ap. Gell. 2, 29 fin. (Sat. v. 37 Vahl.); so,

in hoc scilicet, ne suspectus his foret,

Vell. 2, 41 fin. —

Hoc est serves to annex a more particular explanation of what has been said, that is, that is to say, namely:

in hac causa dicam de eo prius, quod apud vos plurimum debet valere, hoc est, de voluntate eorum, quibus injuriae factae sunt,

Cic. Div. in Caecil. 4, 11:

quadriennium, hoc est, ex quo tempore fundus veniit,

id. Caecin. 7, 19; 34, 100:

cum honos agebatur amplissimus familiae vestrae, hoc est, consulatus parentis tui,

id. Sull. 17, 49; id. Fam. 5, 12, 8:

primum quaero, qua ratione Naevius susceptum negotium non transegerit, hoc est, cur bona non vendiderit,

id. Quint. 24, 76 et saep.—Sarcastically:

ut haberet (Clodius) ad praeturam gerendam, hoc est, ad evertendam rem publicam plenum annum,

Cic. Mil. 9, 24:

at quam crebro usurpat Et consul et Antonius! Hoc est dicere: Et consul et homo impudicissimus, Et consul et homo nequissimus,

id. Phil. 2, 28, 70.—

Hoc est or ĕrat, quod, with the accessory idea of indignation or reproach, is or was it for this that, etc.:

hoc erat, alma parens, quod me per tela, per ignis Eripis, ut mediis hostem in penetralibus... cernam?

Verg. A. 2, 664; Petr. 93.—Hence,

hāc, in this place, on this side, this way, here (class.): nunc Juppiter hac stat, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 263 Vahl.); imitated by Verg. A. 12, 565: Ar. Hac quidem non venit. Le. Angiporto Illac per hortum circuit clam, Plaut. As. 3, 3, 151:

nunc hac An illac eam, incerta sum consili,

id. Rud. 1, 3, 30:

plenus rimarum sum: hac atque illac perfluo,

Ter. Eun. 1, 2, 25; cf.:

hac illac circumcursa,

id. Heaut. 3, 2, 1; and: mox hac atque illa rapti, Tac. Agr. 28:

sequere hac, reducam te ubi fuisti,

this way, hither, Plaut. Capt. 3, 5, 106; id. As. 4, 2, 1; id. Men. 4, 1, 4; id. Poen. 1, 2, 116; id. Rud. 1, 2, 94; cf.:

sequere hac me intus ad Glycerium nunc,

Ter. And. 5, 6, 14:

sequere me ergo hac intro,

id. Ad. 4, 3, 18:

i hac mecum intro,

Plaut. Bacch. 5, 2, 56; 62; Ter. Ad. 4, 2, 35 sq.:

quin igitur ad illa spatia nostra pergimus?... Nos vero: et hac quidem adire si placet, per ripam et umbram,

Cic. Leg. 1, 4, 14:

ab oppido declivis locus tenui fastigio vergebat. Hac nostris erat receptus,

Caes. B. C. 1, 45, 5; 2, 2, 3.—Hac-hac, for hac-illac ( poet.):

namque videbat, uti bellantes Pergama circum Hac fugerent Grai, Hac Phryges,

Verg. A. 1, 467 sq.; Prop. 1, 3, 13; rarely in full form with the interrog. particle ne:

utrum hacin feriam an ab laeva latus?

Plaut. Cist. 3, 10 (cf. Ladewig, Anal. Scaen. p. 22). —

hīc (old form heic; and with the interrog. part. ne, hicine), adv. loci, in this place, here.

In space.

Lit.:

hos quos videtis stare hic captivos duos, etc.... Senex qui hic habitat, etc.,

Plaut. Capt. prol. 1 sq.:

ego jam dudum hic adsum,

Ter. Eun. 4, 6, 5:

quem praestolare hic ante ostium?

id. ib. 5, 6, 5:

hic propter hunc adsiste,

id. Ad. 2, 1, 15:

hic tui omnes valent,

Cic. Fam. 6, 20, 3:

non modo hic, ubi, etc... sed, ubicumque, etc.,

id. Verr. 2, 5, 55, § 143:

mons ibi arduus Nomine Parnasus... hic ubi Deucalion... parva rate vectus adhaesit,

Ov. M. 1, 319:

hic (sc. Carthagine) illius (Junonis) arma, Hic currus fuit,

Verg. A. 1, 16 et saep.: Pa. Philocomasium hicine etiam nunc est? Pe Quom exibam, hic erat, Plaut. Mil. 2, 2, 25; cf.: Ch. Ubi ego sum? hicine an apud mortuos? Eut. Neque apud mortuos neque hic es, id. Merc. 3, 4, 17:

hicine,

id. Cist. 1, 1, 21; 4, 2, 80; Ter. Ad. 2, 1, 29 al.: Da. Cedo fenus, redde fenus, fenus reddite, etc.... Tr. Fenus illic, fenus hic, Plaut. Most. 3, 1, 76:

facile hic plus mali est, quam illic boni,

Ter. And. 4, 3, 5; cf. id. Hec. 2, 1, 20:

hic segetes, illic veniunt felicius uvae,

Verg. G. 1, 54:

hic, illic, ubi mors deprenderat, exhalantes,

Ov. M. 7, 581 (cf. Krebs, Antibarb. p. 519).—With gen.:

hic proxume viciniae,

in this neighborhood, Plaut. Mil. 2, 3, 2:

modo vidi virginem hic viciniae miseram,

Ter. Phorm. 1, 2, 45.—With ne: hicine libertatem aiunt aequam esse omnibus? is it here that, etc., Ter. Ad. 2, 1, 29 (cf. hic, I. B. fin.).—

Transf., in this affair, on this occasion, in this particular, herein, here:

hic, quantum in bello fortuna possit, cognosci potuit,

Caes. B. G. 6, 35, 2; Cic. Verr. 1, 16, 49:

hic tu tabulas desideras Heracliensium publicas,

id. Arch. 4, 8; cf.:

hic vos dubitabitis, judices,

id. Verr. 2, 2, 44, § 109:

hic miramur, hunc hominem tantum excellere ceteris? etc.,

id. de Imp. Pomp. 13, 39:

hic jam plura non dicam,

id. ib. 9, 24; id. Planc. 41, 99; id. Verr. 2, 1, 26, § 66 (cf. II. fin. infra):

hic, ubi opus est, non verentur: illic, ubi nihil opus est, ibi verentur,

Ter. And. 4, 1, 14:

ut cum hic tibi satisfecerimus, istic quoque nostram in te benevolentiam navare possimus,

Cic. Fam. 3, 10, 3.—Referring to the noun whose position in the sentence is the most remote (cf. I. D. 2.):

alterius ducis causa melior videbatur, alterius erat firmior: hic omnia speciosa, illic valentia,

Vell. 2, 49, 3.—

Of time, i. q. nunc or tum, now, here; then, hereupon, at this time, at this juncture:

hic reddes omnia,

Ter. And. 2, 3, 15:

hic ego quid praedicem?

Cic. Sest. 5, 12; id. Cat. 1, 10, 26:

hic cum uterque me intueretur,

id. Fin. 2, 1, 1; so,

hic cum,

id. Tusc. 5, 20, 60; Nep. Milt. 3, 3:

hic tum Fabricius frequentes eos ad me domum adduxit,

Cic. Clu. 17, 49; so, hic tum, id. ib 20, 56; 27, 73; id. Verr. 2, 1, 26 §

66 al.: hic regina gravem poposcit pateram,

Verg. A. 1, 728.—So very freq. to introduce the beginning of a speech: hic Laelius (inquit); hic Philus;

hic Scipio, etc.,

Cic. Rep. 1, 13, 23; 24 sq.; id. Fam. 1, 9, 10; 3, 8, 3; 5, 15, 4; id. Ac. 2, 4, 10; id. de Or. 2, 50, 202; Verg. A. 9, 246 et saep.—

huc (access. form hoc), v. huc.

lĭcet, cŭit and cĭtum est, 2 (old form, licessit for licuerit, Plaut. As. 3, 3, 13; imp. liceto, Lex ap. Inscr. Grut. 202, 508 al.), v. n. and impers. [root lic-; Gr. lip-; v. 1. liceo], it is lawful, it is allowed or permitted; one may or can, one is at liberty to do so and so; constr. with neutr. of the demonstr. or rel. pron., with inf. or a subject-clause, with or without a dat., or dat. and inf., with ut or (more freq.) with the simple subj., or entirely absol.

With neutr. of the demonstr. or rel. pron. as a subject, with or without a dat.:

licere id dicimus, quod legibus, quod more majorum institutisque conceditur. Neque enim quod quisque potest, id ei licet,

Cic. Phil. 13, 6, 14:

cui facile persuasi, mihi id, quod rogaret, ne licere quidem, non modo non lubere,

id. Att. 14, 19, 4:

quid deceat vos, non quantum liceat vobis, spectare debetis,

id. Rab. Post. 5, 11; cf.:

si hominibus tantum licere judicas, quantum possunt: vide, ne, etc.,

id. Phil. 13, 7, 15:

si illud non licet, Saltem hoc licebit,

Ter. Eun. 4, 2, 12: neque idem ubique aut licet aut decorum est, Quint. 5, 10, 40:

quod in foro non expedit, illic nec liceat,

id. 9, 2, 67:

sin et poterit Naevius id quod lubet et ei lubebit, quod non licet, quid agendum est?

Cic. Quint. 30, 94:

nihil, quod per leges liceret,

id. Mil. 16, 43:

cui tantum de te licuit?

Verg. A. 6, 502; Anthol. Lat. 1, 172, 150:

cui tantum fata licere In generum voluere tuum,

Luc. 9, 1025; cf.:

tantumque licere horruit,

Sil. 14, 670.—Rarely in plur.:

cum in servum omnia liceant, est, etc.,

Sen. Clem. 1, 18, 2.—

With inf. or a subject-clause, with or without a dat.: neque terram inicere, neque cruenta Convestire corpora mihi licuit, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Trag. v. 168 Vahl.):

licet nemini contra patriam ducere exercitum,

Cic. Phil. 13, 6, 14:

ut tibi id facere liceat,

id. Rep. 1, 6, 10:

M. Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,

id. ib. 1, 1, 1:

sceleris crimine liceat Cn. Pompeio mortuo, liceat multis aliis carere,

id. Lig. 6, 18; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Cic. Att. 2, 1, 5:

quaerere, qui licuerit aedificare navem senatori,

id. Verr. 2, 5, 18, § 45:

meamet facta mihi dicere licet,

Sall. J. 85, 24.—Without a dat.:

introire in aedes numquam licitum est,

Plaut. Am. 2, 1, 70:

impune optare istuc licet,

Ter. Hec. 3, 5, 14:

modo liceat vivere,

id. Heaut. 5, 2, 28:

licetne scire ex te?

id. Hec. 5, 4, 33:

hic subitam rerum commutationem videre licuit,

Caes. B. C. 3, 27, 1; 3, 96, 4:

si facere omnino non licebit,

Cic. Phil. 13, 6, 14:

licet ora ipsa cernere iratorum,

id. Off. 1, 29, 102; cf. id. Div. 1, 41, 91:

licet hoc videre,

id. de Or. 3, 25, 99; id. Div. 1, 7, 13; id. Inv. 1, 15, 21; 2, 23, 71; 2, 9, 29:

veretur ne non liceat tenere hereditatem,

id. Att. 13, 48, 1:

licetne extra ordinem in provocantem hostem pugnare?

Liv. 23, 47, 1:

poscere ut perculsis instare liceat,

id. 2, 65, 2. —With inf. pass. (cf. Krebs, Antibarb. p. 660 sq.):

intellegi jam licet, nullum fore imperium,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

idque e pontificio jure intellegi licet,

id. Tusc. 1, 12, 27; cf.:

his cognosci licuit, quantum, etc.,

Caes. B. C. 3, 28; Cic. Off. 1, 7, 20:

evocari ex insula Cyprios non licet,

id. Att. 5, 21, 6:

in senatu dici nihil liceat,

id. ib. 3, 12, 1:

coöptari sacerdotem licebat,

id. Fam. 3, 10, 9:

in eum ordinem coöptari licet,

id. Verr. 2, 2, 49, § 120:

id primum in poëtis cerni licet,

id. de Or. 3, 7, 27; id. Ac. 1, 4, 17.—The noun of the subject-clause is regularly in the acc.:

licet me id scire quid sit?

Plaut. Ps. 1, 1, 14:

non licet hominem esse, etc.,

Ter. Heaut. 4, 1, 53:

si licet me latere,

id. ib. 4, 2, 5:

hocine me miserum non licere meo modo ingenium frui!

id. ib. 2, 4, 21; cf.:

eodem ut jure uti senem Liceat, id. Hec. prol. alt. 3: non licet me isto tanto bono uti,

Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154:

cum non liceret Romae quemquam esse, etc.,

id. ib. 2, 2, 41, §

100: ex eis locis, in quibus te habere nihil licet,

id. ib. 2, 5, 18, §

45: quare licet etiam mortalem esse animum judicantem aeterna moliri,

id. Tusc. 1, 38, 91:

cur his per te frui libertate sua, cur denique esse liberos non licet?

id. Fl. 29, 71 B. and K. (al. liberis; v. infra).—So with esse:

liceat esse miseros,

Cic. Lig. 6, 18; cf.:

medios esse jam non licebit,

id. Att. 10, 8, 4; id. Tusc. 5, 15, 44; 1, 38, 91 Klotz N. cr.; also with fieri:

ut eum liceat ante tempus consulem fieri,

Auct. Her. 3, 2, 2:

ut jam liceat una comprehensione omnia complecti non dubitantemque dicere, etc.,

Cic. Fin. 5, 9, 26:

haec praescripta servantem licet magnifice vivere,

id. Off. 1, 26, 92:

licet tamen opera prodesse multis, beneficia petentem, etc.,

id. ib. 2, 19, 67.—So with acc. with a subject-inf., esse or fieri, even when licet is accompanied by the dat.:

si civi Romano licet esse Gaditanum,

Cic. Balb. 12, 29:

potest incidere quaestio, An huic esse procuratorem liceat?

Quint. 7, 1, 19:

procuratorem tibi esse non licuit,

id. 4, 4, 6 Zumpt N. cr.:

mihi non licet esse piam,

Ov. H. 14, 64: is erat annus, quo per leges ei consulem fieri liceret Caes. B. C. 3, 1 Oud. N. cr. —But more freq., in this case, there is an attraction of the predicate-noun to the dative dependent on licet.—Hence,

Licet alicui with inf., esp. with esse:

per hanc tibi cenam incenato esse hodie licet,

Plaut. Stich. 4, 2, 31:

per hanc curam quieto tibi licet esse,

id. Ep. 3, 2, 2:

licuit esse otioso Themistocli,

Cic. Tusc. 1, 15, 33; cf.:

ut tibi abesse liceat, et esse otioso,

id. Att. 9, 2, A, 1: quare [p. 1063] judici mihi non esse liceat, id. Rab. Post. 7, 17:

ut iis ingratis esse non liceat,

id. Off. 2, 18, 63:

quo in genere mihi neglegenti esse non licet,

id. Att. 1, 17, 6:

cur iis per te frui libertate sua, cur denique esse liberis non licet?

id. Fl. 29, 71 (B. and K. liberos; v. supra):

quibus otiosis ne in communi quidem otio liceat esse,

id. Cael. 1, 1:

quibus licet jam esse fortunatissimis,

Caes. B. G. 6, 35, 8:

illis timidis et ignavis licet esse,

Liv. 21, 44, 3.—With other verbs than esse:

ut sibi per te liceat innocenti vitam in egestate degere,

Cic. Rosc. Am. 49, 144:

cum postulasset... ut sibi triumphanti urbem invehi liceret,

Liv. 38, 44 fin. —

Very rarely, in this construction, the dative with licet is wanting, and is to be supplied from the connection: atqui licet esse beatis (sc. iis),

Hor. S. 1, 1, 19:

licet eminus esse Fortibus,

Ov. M. 8, 405:

Hannibal precatur deos ut incolumi cedere atque abire liceat,

Liv. 26, 41, 16:

sibi vitam filiae suā cariorem fuisse, si liberae ac pudicae vivere licitum fuisset,

id. 3, 50, 6. Cf. on this and the preced. construction, Krüger, Untersuchungen, vol. iii. p. 359 sq.; Ruddim. 2, p. 15; Zumpt, Gram. § 601; Madv. Gram. § 393, c. and obs. 1.—

With ut, and more freq. with the simple subj.:

neque jam mihi licet neque est integrum, ut, etc.,

Cic. Mur. 4, 8:

facto nunc laedat licet,

Plaut. Capt. 2, 2, 53:

mea quidem causa salvos sis licet,

id. Rud. 1, 2, 51:

ludas licet,

Ter. Phorm. 2, 2, 33:

fremant omnes licet,

Cic. de Or. 1, 44, 195:

sed omnia licet concurrant,

id. Att. 14, 4, 2:

ex qua licet pauca degustes,

id. ib. 1, 16, 8:

vel ipsi hoc dicas licet,

id. ib. 5, 1, 4:

quamvis licet insectemur istos, metuo ne soli philosophi sint,

id. Tusc. 4, 24, 53; cf. id. Leg. 3, 10, 24; id. N. D. 3, 36, 88:

sequatur Hermagoram licebit,

id. Inv. 1, 51, 97; id. Rosc. Am. 17, 49:

sis pecore et multa dives tellure licebit,

Hor. Epod. 15, 19:

detrahat auctori multum fortuna licebit,

Ov. Tr. 5, 14, 3; Verg. A. 6, 400. Cf. also under II. a.—

As a v. impers. absol., with or without dat.:

immo, aliis si licet, tibi non licet,

Ter. Heaut. 4, 15, 49:

cum licitum est ei,

id. And. 2, 6, 12:

nec crederem mihi impunius Licere,

id. Heaut. 3, 2, 50:

quod profecto faciam, si mihi per ejusdem amicitiam licebit,

Cic. Fam. 1, 8, 3: Ph. Sed quaeso, hominem ut jubeas arcessi. He. Licet, that may be or may be done, I have no objection, Plaut. Capt. 5, 1, 29:

si per vos licet,

id. As. prol. 12:

id quod postea, si per vos, judices, licitum erit, aperietur,

Cic. Rosc. Am. 44, 127:

dum per aetatem licet,

Ter. Ad. 1, 2, 28:

fruare, dum licet,

id. Heaut. 2, 3, 104; cf.:

dum licet, loquimini mecum,

id. Phorm. 3, 3, 16:

sic ut quimus, aiunt, quando, ut volumus, non licet,

id. And. 4, 5, 10:

ut id, quoad posset, quod fas esset, quoad liceret, populi ad partes daret,

Cic. Agr. 2, 7, 19.

Transf. When licet introduces a subordinate proposition, which makes a concession, without abandoning the main proposition, it is used as a conjunction corresponding to quamvis, quamquam, etsi. In late Latin it is, like these, connected with the indicative, and in the class. per. it is not unfreq. opposed to tamen and certe in the main proposition; even if, although, notwithstanding.

With subj. (class.):

quoniam quidem semel suscepi, licet hercules undique omnes mihi minae et terrores periculaque impendeant omnia, succurram atque subibo,

Cic. Rosc. Am. 11, 31:

improbitas, licet adversario molesta sit, judici invisa est,

Quint. 6, 4, 15: in comoedia maxime claudamus: licet Varro Musas Plautino dicat sermone locuturas fuisse, si Latine loqui vellent;

licet, etc.,

id. 10, 1, 99:

vita brevis est, licet supra mille annos exeat,

Sen. Brev. Vit. 6:

licet ingens janitor... exsanguis terreat umbras,

Verg. A. 6, 400. —With part. for subj.:

isque, licet caeli regione remotos, mente deos adiit,

Ov. M. 15, 62.—With a corresp. tamen:

licet laudem Fortunam, tamen, ut ne Salutem culpem,

Plaut. As. 3, 3, 28:

licet saepius tibi hujus generis litteras mittam... sed tamen, etc.,

Cic. Fam. 13, 27, 1:

licet tibi significarim, ut ad me venires, tamen, etc.,

id. Att. 3, 12, 3; Quint. 2, 2, 8; 8, 3, 69:

licet ergo non sint confirmati testamento, a me tamen, ut confirmati, observabuntur,

Plin. Ep. 2, 16, 3; Quint. 7 praef. § 2: constet illi licet fides et benevolentia, tranquillitas tamen, etc., Sen. Tranq. Anim. 7, 6.—With ellips. of subj.:

immatura licet, tamen huc non noxia veni (sc. venias),

Prop. 5, 11, 17.—With a corresp. certe:

licet enim haec quivis arbitratu suo reprehendat... certe levior reprehensio est,

Cic. Ac. 2, 32, 102.—

With indic. (post-class.):

licet inter gesta et facta videtur quaedam esse subtilis differentia, attamen, etc.,

Dig. 50, 16, 58; 2, 15, 8, § 25:

licet directae libertates deficiunt, attamen, etc.,

ib. 29, 7, 2: obduxi licet arma, sum Priapus, Poëta ap. Anth. Lat. 5, 218; Macr. S. 1, 11; App. M. 2, p. 117, 25.—

As an adv. with adj. or part., although (post-class.):

licet contumacissimum, tamen efficacissimum, etc.,

Sen. Cons. ad Marc. 8, 1:

miles, licet membris vigentibus firmus, se solum circumspicit,

Amm. 14, 10, 12; 17, 12, 11; Claud. Mam. Paneg. Max. 1.—Hence,

lĭcens, entis, P. a., free, unrestrained, uncurbed, bold, forward, presumptuous, licentious.

Of persons (only poet. and in post-class. prose):

quam audaces et quam licentes sumus qui, etc.,

Gell. 15, 9, 4:

unde licens Fabius sacra Lupercus habet,

Prop. 4, 1, 26:

turba licens, Naides improbae,

Sen. Hippol. 777.—

Of inanim. and abstr. things (once in Cic.; elsewh. only poet. and in post-Aug. prose):

licentior dithyrambus,

Cic. de Or. 3, 48, 185:

hic tibi multa licet sermone licentia tecto Dicere,

Ov. A. A. 1, 569:

joci,

Stat. S. 1, 6, 93:

licentior epistula, Plin. N. H. prooem. § 1: imperium,

Val. Max. 6, 4, 2:

vita,

id. 9, 1, 3. —Hence, adv.: lĭcenter, freely, according to one's own pleasure or fancy; and, in a bad sense, without restraint, boldly, impudently, licentiously (class.):

at quam licenter!

Cic. N. D. 1, 39, 109:

ut ingredi libere, non ut licenter videatur errare,

id. Or. 23, 77:

Graeci licenter multa,

Quint. 1, 8, 6:

aliquid facere,

Liv. 26, 10.— Comp.:

(servos) licentius, liberius, familiarius cum domina vivere,

Cic. Cael. 23, 57:

Romanos, remoto metu, laxius licentiusque futuros,

more remiss in their discipline, Sall. J. 87 fin.:

gerere res communes,

id. ib. 108:

ausi aliquid,

Quint. 2, 4, 14:

si quid licentius dixerint,

id. 1, 2, 7:

translata,

id. 8, 3, 37; 12, 10, 50:

Liberum et Cererem pro vino et pane licentius, quam ut fori severitas ferat,

id. 8, 6, 24; Tac. A. 6, 13.—

lĭcĭtus, a, um, P. a., permitted, allowed, allowable, lawful ( poet. and post-Aug. for permissus, honestus):

sermo,

Verg. A. 8, 468:

torus,

Petr. 34, 8:

acies,

Stat. Th. 11, 123:

negotiatio,

Dig. 37, 14, 2:

contractus,

ib. 50, 14, 3.—In plur. as subst.: lĭcĭta, ōrum, n., things that are lawful:

ipse per licita atque illicita foedatus,

Tac. A. 15, 37.—Hence, adv., in two forms: lĭcĭtē and lĭcĭtō, rightfully, lawfully (post-class. for juste, honeste, legitime).—Form licite, Dig. 30, 114, § 5.—

Form licito,

Sol. 11, 8; Cod. Th. 11, 8, 3.

lĭcet, cŭit and cĭtum est, 2 (old form, licessit for licuerit, Plaut. As. 3, 3, 13; imp. liceto, Lex ap. Inscr. Grut. 202, 508 al.), v. n. and impers. [root lic-; Gr. lip-; v. 1. liceo], it is lawful, it is allowed or permitted; one may or can, one is at liberty to do so and so; constr. with neutr. of the demonstr. or rel. pron., with inf. or a subject-clause, with or without a dat., or dat. and inf., with ut or (more freq.) with the simple subj., or entirely absol.

With neutr. of the demonstr. or rel. pron. as a subject, with or without a dat.:

licere id dicimus, quod legibus, quod more majorum institutisque conceditur. Neque enim quod quisque potest, id ei licet,

Cic. Phil. 13, 6, 14:

cui facile persuasi, mihi id, quod rogaret, ne licere quidem, non modo non lubere,

id. Att. 14, 19, 4:

quid deceat vos, non quantum liceat vobis, spectare debetis,

id. Rab. Post. 5, 11; cf.:

si hominibus tantum licere judicas, quantum possunt: vide, ne, etc.,

id. Phil. 13, 7, 15:

si illud non licet, Saltem hoc licebit,

Ter. Eun. 4, 2, 12: neque idem ubique aut licet aut decorum est, Quint. 5, 10, 40:

quod in foro non expedit, illic nec liceat,

id. 9, 2, 67:

sin et poterit Naevius id quod lubet et ei lubebit, quod non licet, quid agendum est?

Cic. Quint. 30, 94:

nihil, quod per leges liceret,

id. Mil. 16, 43:

cui tantum de te licuit?

Verg. A. 6, 502; Anthol. Lat. 1, 172, 150:

cui tantum fata licere In generum voluere tuum,

Luc. 9, 1025; cf.:

tantumque licere horruit,

Sil. 14, 670.—Rarely in plur.:

cum in servum omnia liceant, est, etc.,

Sen. Clem. 1, 18, 2.—

With inf. or a subject-clause, with or without a dat.: neque terram inicere, neque cruenta Convestire corpora mihi licuit, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Trag. v. 168 Vahl.):

licet nemini contra patriam ducere exercitum,

Cic. Phil. 13, 6, 14:

ut tibi id facere liceat,

id. Rep. 1, 6, 10:

M. Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,

id. ib. 1, 1, 1:

sceleris crimine liceat Cn. Pompeio mortuo, liceat multis aliis carere,

id. Lig. 6, 18; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Cic. Att. 2, 1, 5:

quaerere, qui licuerit aedificare navem senatori,

id. Verr. 2, 5, 18, § 45:

meamet facta mihi dicere licet,

Sall. J. 85, 24.—Without a dat.:

introire in aedes numquam licitum est,

Plaut. Am. 2, 1, 70:

impune optare istuc licet,

Ter. Hec. 3, 5, 14:

modo liceat vivere,

id. Heaut. 5, 2, 28:

licetne scire ex te?

id. Hec. 5, 4, 33:

hic subitam rerum commutationem videre licuit,

Caes. B. C. 3, 27, 1; 3, 96, 4:

si facere omnino non licebit,

Cic. Phil. 13, 6, 14:

licet ora ipsa cernere iratorum,

id. Off. 1, 29, 102; cf. id. Div. 1, 41, 91:

licet hoc videre,

id. de Or. 3, 25, 99; id. Div. 1, 7, 13; id. Inv. 1, 15, 21; 2, 23, 71; 2, 9, 29:

veretur ne non liceat tenere hereditatem,

id. Att. 13, 48, 1:

licetne extra ordinem in provocantem hostem pugnare?

Liv. 23, 47, 1:

poscere ut perculsis instare liceat,

id. 2, 65, 2. —With inf. pass. (cf. Krebs, Antibarb. p. 660 sq.):

intellegi jam licet, nullum fore imperium,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

idque e pontificio jure intellegi licet,

id. Tusc. 1, 12, 27; cf.:

his cognosci licuit, quantum, etc.,

Caes. B. C. 3, 28; Cic. Off. 1, 7, 20:

evocari ex insula Cyprios non licet,

id. Att. 5, 21, 6:

in senatu dici nihil liceat,

id. ib. 3, 12, 1:

coöptari sacerdotem licebat,

id. Fam. 3, 10, 9:

in eum ordinem coöptari licet,

id. Verr. 2, 2, 49, § 120:

id primum in poëtis cerni licet,

id. de Or. 3, 7, 27; id. Ac. 1, 4, 17.—The noun of the subject-clause is regularly in the acc.:

licet me id scire quid sit?

Plaut. Ps. 1, 1, 14:

non licet hominem esse, etc.,

Ter. Heaut. 4, 1, 53:

si licet me latere,

id. ib. 4, 2, 5:

hocine me miserum non licere meo modo ingenium frui!

id. ib. 2, 4, 21; cf.:

eodem ut jure uti senem Liceat, id. Hec. prol. alt. 3: non licet me isto tanto bono uti,

Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154:

cum non liceret Romae quemquam esse, etc.,

id. ib. 2, 2, 41, §

100: ex eis locis, in quibus te habere nihil licet,

id. ib. 2, 5, 18, §

45: quare licet etiam mortalem esse animum judicantem aeterna moliri,

id. Tusc. 1, 38, 91:

cur his per te frui libertate sua, cur denique esse liberos non licet?

id. Fl. 29, 71 B. and K. (al. liberis; v. infra).—So with esse:

liceat esse miseros,

Cic. Lig. 6, 18; cf.:

medios esse jam non licebit,

id. Att. 10, 8, 4; id. Tusc. 5, 15, 44; 1, 38, 91 Klotz N. cr.; also with fieri:

ut eum liceat ante tempus consulem fieri,

Auct. Her. 3, 2, 2:

ut jam liceat una comprehensione omnia complecti non dubitantemque dicere, etc.,

Cic. Fin. 5, 9, 26:

haec praescripta servantem licet magnifice vivere,

id. Off. 1, 26, 92:

licet tamen opera prodesse multis, beneficia petentem, etc.,

id. ib. 2, 19, 67.—So with acc. with a subject-inf., esse or fieri, even when licet is accompanied by the dat.:

si civi Romano licet esse Gaditanum,

Cic. Balb. 12, 29:

potest incidere quaestio, An huic esse procuratorem liceat?

Quint. 7, 1, 19:

procuratorem tibi esse non licuit,

id. 4, 4, 6 Zumpt N. cr.:

mihi non licet esse piam,

Ov. H. 14, 64: is erat annus, quo per leges ei consulem fieri liceret Caes. B. C. 3, 1 Oud. N. cr. —But more freq., in this case, there is an attraction of the predicate-noun to the dative dependent on licet.—Hence,

Licet alicui with inf., esp. with esse:

per hanc tibi cenam incenato esse hodie licet,

Plaut. Stich. 4, 2, 31:

per hanc curam quieto tibi licet esse,

id. Ep. 3, 2, 2:

licuit esse otioso Themistocli,

Cic. Tusc. 1, 15, 33; cf.:

ut tibi abesse liceat, et esse otioso,

id. Att. 9, 2, A, 1: quare [p. 1063] judici mihi non esse liceat, id. Rab. Post. 7, 17:

ut iis ingratis esse non liceat,

id. Off. 2, 18, 63:

quo in genere mihi neglegenti esse non licet,

id. Att. 1, 17, 6:

cur iis per te frui libertate sua, cur denique esse liberis non licet?

id. Fl. 29, 71 (B. and K. liberos; v. supra):

quibus otiosis ne in communi quidem otio liceat esse,

id. Cael. 1, 1:

quibus licet jam esse fortunatissimis,

Caes. B. G. 6, 35, 8:

illis timidis et ignavis licet esse,

Liv. 21, 44, 3.—With other verbs than esse:

ut sibi per te liceat innocenti vitam in egestate degere,

Cic. Rosc. Am. 49, 144:

cum postulasset... ut sibi triumphanti urbem invehi liceret,

Liv. 38, 44 fin. —

Very rarely, in this construction, the dative with licet is wanting, and is to be supplied from the connection: atqui licet esse beatis (sc. iis),

Hor. S. 1, 1, 19:

licet eminus esse Fortibus,

Ov. M. 8, 405:

Hannibal precatur deos ut incolumi cedere atque abire liceat,

Liv. 26, 41, 16:

sibi vitam filiae suā cariorem fuisse, si liberae ac pudicae vivere licitum fuisset,

id. 3, 50, 6. Cf. on this and the preced. construction, Krüger, Untersuchungen, vol. iii. p. 359 sq.; Ruddim. 2, p. 15; Zumpt, Gram. § 601; Madv. Gram. § 393, c. and obs. 1.—

With ut, and more freq. with the simple subj.:

neque jam mihi licet neque est integrum, ut, etc.,

Cic. Mur. 4, 8:

facto nunc laedat licet,

Plaut. Capt. 2, 2, 53:

mea quidem causa salvos sis licet,

id. Rud. 1, 2, 51:

ludas licet,

Ter. Phorm. 2, 2, 33:

fremant omnes licet,

Cic. de Or. 1, 44, 195:

sed omnia licet concurrant,

id. Att. 14, 4, 2:

ex qua licet pauca degustes,

id. ib. 1, 16, 8:

vel ipsi hoc dicas licet,

id. ib. 5, 1, 4:

quamvis licet insectemur istos, metuo ne soli philosophi sint,

id. Tusc. 4, 24, 53; cf. id. Leg. 3, 10, 24; id. N. D. 3, 36, 88:

sequatur Hermagoram licebit,

id. Inv. 1, 51, 97; id. Rosc. Am. 17, 49:

sis pecore et multa dives tellure licebit,

Hor. Epod. 15, 19:

detrahat auctori multum fortuna licebit,

Ov. Tr. 5, 14, 3; Verg. A. 6, 400. Cf. also under II. a.—

As a v. impers. absol., with or without dat.:

immo, aliis si licet, tibi non licet,

Ter. Heaut. 4, 15, 49:

cum licitum est ei,

id. And. 2, 6, 12:

nec crederem mihi impunius Licere,

id. Heaut. 3, 2, 50:

quod profecto faciam, si mihi per ejusdem amicitiam licebit,

Cic. Fam. 1, 8, 3: Ph. Sed quaeso, hominem ut jubeas arcessi. He. Licet, that may be or may be done, I have no objection, Plaut. Capt. 5, 1, 29:

si per vos licet,

id. As. prol. 12:

id quod postea, si per vos, judices, licitum erit, aperietur,

Cic. Rosc. Am. 44, 127:

dum per aetatem licet,

Ter. Ad. 1, 2, 28:

fruare, dum licet,

id. Heaut. 2, 3, 104; cf.:

dum licet, loquimini mecum,

id. Phorm. 3, 3, 16:

sic ut quimus, aiunt, quando, ut volumus, non licet,

id. And. 4, 5, 10:

ut id, quoad posset, quod fas esset, quoad liceret, populi ad partes daret,

Cic. Agr. 2, 7, 19.

Transf. When licet introduces a subordinate proposition, which makes a concession, without abandoning the main proposition, it is used as a conjunction corresponding to quamvis, quamquam, etsi. In late Latin it is, like these, connected with the indicative, and in the class. per. it is not unfreq. opposed to tamen and certe in the main proposition; even if, although, notwithstanding.

With subj. (class.):

quoniam quidem semel suscepi, licet hercules undique omnes mihi minae et terrores periculaque impendeant omnia, succurram atque subibo,

Cic. Rosc. Am. 11, 31:

improbitas, licet adversario molesta sit, judici invisa est,

Quint. 6, 4, 15: in comoedia maxime claudamus: licet Varro Musas Plautino dicat sermone locuturas fuisse, si Latine loqui vellent;

licet, etc.,

id. 10, 1, 99:

vita brevis est, licet supra mille annos exeat,

Sen. Brev. Vit. 6:

licet ingens janitor... exsanguis terreat umbras,

Verg. A. 6, 400. —With part. for subj.:

isque, licet caeli regione remotos, mente deos adiit,

Ov. M. 15, 62.—With a corresp. tamen:

licet laudem Fortunam, tamen, ut ne Salutem culpem,

Plaut. As. 3, 3, 28:

licet saepius tibi hujus generis litteras mittam... sed tamen, etc.,

Cic. Fam. 13, 27, 1:

licet tibi significarim, ut ad me venires, tamen, etc.,

id. Att. 3, 12, 3; Quint. 2, 2, 8; 8, 3, 69:

licet ergo non sint confirmati testamento, a me tamen, ut confirmati, observabuntur,

Plin. Ep. 2, 16, 3; Quint. 7 praef. § 2: constet illi licet fides et benevolentia, tranquillitas tamen, etc., Sen. Tranq. Anim. 7, 6.—With ellips. of subj.:

immatura licet, tamen huc non noxia veni (sc. venias),

Prop. 5, 11, 17.—With a corresp. certe:

licet enim haec quivis arbitratu suo reprehendat... certe levior reprehensio est,

Cic. Ac. 2, 32, 102.—

With indic. (post-class.):

licet inter gesta et facta videtur quaedam esse subtilis differentia, attamen, etc.,

Dig. 50, 16, 58; 2, 15, 8, § 25:

licet directae libertates deficiunt, attamen, etc.,

ib. 29, 7, 2: obduxi licet arma, sum Priapus, Poëta ap. Anth. Lat. 5, 218; Macr. S. 1, 11; App. M. 2, p. 117, 25.—

As an adv. with adj. or part., although (post-class.):

licet contumacissimum, tamen efficacissimum, etc.,

Sen. Cons. ad Marc. 8, 1:

miles, licet membris vigentibus firmus, se solum circumspicit,

Amm. 14, 10, 12; 17, 12, 11; Claud. Mam. Paneg. Max. 1.—Hence,

lĭcens, entis, P. a., free, unrestrained, uncurbed, bold, forward, presumptuous, licentious.

Of persons (only poet. and in post-class. prose):

quam audaces et quam licentes sumus qui, etc.,

Gell. 15, 9, 4:

unde licens Fabius sacra Lupercus habet,

Prop. 4, 1, 26:

turba licens, Naides improbae,

Sen. Hippol. 777.—

Of inanim. and abstr. things (once in Cic.; elsewh. only poet. and in post-Aug. prose):

licentior dithyrambus,

Cic. de Or. 3, 48, 185:

hic tibi multa licet sermone licentia tecto Dicere,

Ov. A. A. 1, 569:

joci,

Stat. S. 1, 6, 93:

licentior epistula, Plin. N. H. prooem. § 1: imperium,

Val. Max. 6, 4, 2:

vita,

id. 9, 1, 3. —Hence, adv.: lĭcenter, freely, according to one's own pleasure or fancy; and, in a bad sense, without restraint, boldly, impudently, licentiously (class.):

at quam licenter!

Cic. N. D. 1, 39, 109:

ut ingredi libere, non ut licenter videatur errare,

id. Or. 23, 77:

Graeci licenter multa,

Quint. 1, 8, 6:

aliquid facere,

Liv. 26, 10.— Comp.:

(servos) licentius, liberius, familiarius cum domina vivere,

Cic. Cael. 23, 57:

Romanos, remoto metu, laxius licentiusque futuros,

more remiss in their discipline, Sall. J. 87 fin.:

gerere res communes,

id. ib. 108:

ausi aliquid,

Quint. 2, 4, 14:

si quid licentius dixerint,

id. 1, 2, 7:

translata,

id. 8, 3, 37; 12, 10, 50:

Liberum et Cererem pro vino et pane licentius, quam ut fori severitas ferat,

id. 8, 6, 24; Tac. A. 6, 13.—

lĭcĭtus, a, um, P. a., permitted, allowed, allowable, lawful ( poet. and post-Aug. for permissus, honestus):

sermo,

Verg. A. 8, 468:

torus,

Petr. 34, 8:

acies,

Stat. Th. 11, 123:

negotiatio,

Dig. 37, 14, 2:

contractus,

ib. 50, 14, 3.—In plur. as subst.: lĭcĭta, ōrum, n., things that are lawful:

ipse per licita atque illicita foedatus,

Tac. A. 15, 37.—Hence, adv., in two forms: lĭcĭtē and lĭcĭtō, rightfully, lawfully (post-class. for juste, honeste, legitime).—Form licite, Dig. 30, 114, § 5.—

Form licito,

Sol. 11, 8; Cod. Th. 11, 8, 3.

lĭcet, cŭit and cĭtum est, 2 (old form, licessit for licuerit, Plaut. As. 3, 3, 13; imp. liceto, Lex ap. Inscr. Grut. 202, 508 al.), v. n. and impers. [root lic-; Gr. lip-; v. 1. liceo], it is lawful, it is allowed or permitted; one may or can, one is at liberty to do so and so; constr. with neutr. of the demonstr. or rel. pron., with inf. or a subject-clause, with or without a dat., or dat. and inf., with ut or (more freq.) with the simple subj., or entirely absol.

With neutr. of the demonstr. or rel. pron. as a subject, with or without a dat.:

licere id dicimus, quod legibus, quod more majorum institutisque conceditur. Neque enim quod quisque potest, id ei licet,

Cic. Phil. 13, 6, 14:

cui facile persuasi, mihi id, quod rogaret, ne licere quidem, non modo non lubere,

id. Att. 14, 19, 4:

quid deceat vos, non quantum liceat vobis, spectare debetis,

id. Rab. Post. 5, 11; cf.:

si hominibus tantum licere judicas, quantum possunt: vide, ne, etc.,

id. Phil. 13, 7, 15:

si illud non licet, Saltem hoc licebit,

Ter. Eun. 4, 2, 12: neque idem ubique aut licet aut decorum est, Quint. 5, 10, 40:

quod in foro non expedit, illic nec liceat,

id. 9, 2, 67:

sin et poterit Naevius id quod lubet et ei lubebit, quod non licet, quid agendum est?

Cic. Quint. 30, 94:

nihil, quod per leges liceret,

id. Mil. 16, 43:

cui tantum de te licuit?

Verg. A. 6, 502; Anthol. Lat. 1, 172, 150:

cui tantum fata licere In generum voluere tuum,

Luc. 9, 1025; cf.:

tantumque licere horruit,

Sil. 14, 670.—Rarely in plur.:

cum in servum omnia liceant, est, etc.,

Sen. Clem. 1, 18, 2.—

With inf. or a subject-clause, with or without a dat.: neque terram inicere, neque cruenta Convestire corpora mihi licuit, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Trag. v. 168 Vahl.):

licet nemini contra patriam ducere exercitum,

Cic. Phil. 13, 6, 14:

ut tibi id facere liceat,

id. Rep. 1, 6, 10:

M. Catoni licuit Tusculi se in otio delectare,

id. ib. 1, 1, 1:

sceleris crimine liceat Cn. Pompeio mortuo, liceat multis aliis carere,

id. Lig. 6, 18; Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 3; Cic. Att. 2, 1, 5:

quaerere, qui licuerit aedificare navem senatori,

id. Verr. 2, 5, 18, § 45:

meamet facta mihi dicere licet,

Sall. J. 85, 24.—Without a dat.:

introire in aedes numquam licitum est,

Plaut. Am. 2, 1, 70:

impune optare istuc licet,

Ter. Hec. 3, 5, 14:

modo liceat vivere,

id. Heaut. 5, 2, 28:

licetne scire ex te?

id. Hec. 5, 4, 33:

hic subitam rerum commutationem videre licuit,

Caes. B. C. 3, 27, 1; 3, 96, 4:

si facere omnino non licebit,

Cic. Phil. 13, 6, 14:

licet ora ipsa cernere iratorum,

id. Off. 1, 29, 102; cf. id. Div. 1, 41, 91:

licet hoc videre,

id. de Or. 3, 25, 99; id. Div. 1, 7, 13; id. Inv. 1, 15, 21; 2, 23, 71; 2, 9, 29:

veretur ne non liceat tenere hereditatem,

id. Att. 13, 48, 1:

licetne extra ordinem in provocantem hostem pugnare?

Liv. 23, 47, 1:

poscere ut perculsis instare liceat,

id. 2, 65, 2. —With inf. pass. (cf. Krebs, Antibarb. p. 660 sq.):

intellegi jam licet, nullum fore imperium,

Cic. Rep. 1, 38, 60:

idque e pontificio jure intellegi licet,

id. Tusc. 1, 12, 27; cf.:

his cognosci licuit, quantum, etc.,

Caes. B. C. 3, 28; Cic. Off. 1, 7, 20:

evocari ex insula Cyprios non licet,

id. Att. 5, 21, 6:

in senatu dici nihil liceat,

id. ib. 3, 12, 1:

coöptari sacerdotem licebat,

id. Fam. 3, 10, 9:

in eum ordinem coöptari licet,

id. Verr. 2, 2, 49, § 120:

id primum in poëtis cerni licet,

id. de Or. 3, 7, 27; id. Ac. 1, 4, 17.—The noun of the subject-clause is regularly in the acc.:

licet me id scire quid sit?

Plaut. Ps. 1, 1, 14:

non licet hominem esse, etc.,

Ter. Heaut. 4, 1, 53:

si licet me latere,

id. ib. 4, 2, 5:

hocine me miserum non licere meo modo ingenium frui!

id. ib. 2, 4, 21; cf.:

eodem ut jure uti senem Liceat, id. Hec. prol. alt. 3: non licet me isto tanto bono uti,

Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154:

cum non liceret Romae quemquam esse, etc.,

id. ib. 2, 2, 41, §

100: ex eis locis, in quibus te habere nihil licet,

id. ib. 2, 5, 18, §

45: quare licet etiam mortalem esse animum judicantem aeterna moliri,

id. Tusc. 1, 38, 91:

cur his per te frui libertate sua, cur denique esse liberos non licet?

id. Fl. 29, 71 B. and K. (al. liberis; v. infra).—So with esse:

liceat esse miseros,

Cic. Lig. 6, 18; cf.:

medios esse jam non licebit,

id. Att. 10, 8, 4; id. Tusc. 5, 15, 44; 1, 38, 91 Klotz N. cr.; also with fieri:

ut eum liceat ante tempus consulem fieri,

Auct. Her. 3, 2, 2:

ut jam liceat una comprehensione omnia complecti non dubitantemque dicere, etc.,

Cic. Fin. 5, 9, 26:

haec praescripta servantem licet magnifice vivere,

id. Off. 1, 26, 92:

licet tamen opera prodesse multis, beneficia petentem, etc.,

id. ib. 2, 19, 67.—So with acc. with a subject-inf., esse or fieri, even when licet is accompanied by the dat.:

si civi Romano licet esse Gaditanum,

Cic. Balb. 12, 29:

potest incidere quaestio, An huic esse procuratorem liceat?

Quint. 7, 1, 19:

procuratorem tibi esse non licuit,

id. 4, 4, 6 Zumpt N. cr.:

mihi non licet esse piam,

Ov. H. 14, 64: is erat annus, quo per leges ei consulem fieri liceret Caes. B. C. 3, 1 Oud. N. cr. —But more freq., in this case, there is an attraction of the predicate-noun to the dative dependent on licet.—Hence,

Licet alicui with inf., esp. with esse:

per hanc tibi cenam incenato esse hodie licet,

Plaut. Stich. 4, 2, 31:

per hanc curam quieto tibi licet esse,

id. Ep. 3, 2, 2:

licuit esse otioso Themistocli,

Cic. Tusc. 1, 15, 33; cf.:

ut tibi abesse liceat, et esse otioso,

id. Att. 9, 2, A, 1: quare [p. 1063] judici mihi non esse liceat, id. Rab. Post. 7, 17:

ut iis ingratis esse non liceat,

id. Off. 2, 18, 63:

quo in genere mihi neglegenti esse non licet,

id. Att. 1, 17, 6:

cur iis per te frui libertate sua, cur denique esse liberis non licet?

id. Fl. 29, 71 (B. and K. liberos; v. supra):

quibus otiosis ne in communi quidem otio liceat esse,

id. Cael. 1, 1:

quibus licet jam esse fortunatissimis,

Caes. B. G. 6, 35, 8:

illis timidis et ignavis licet esse,

Liv. 21, 44, 3.—With other verbs than esse:

ut sibi per te liceat innocenti vitam in egestate degere,

Cic. Rosc. Am. 49, 144:

cum postulasset... ut sibi triumphanti urbem invehi liceret,

Liv. 38, 44 fin. —

Very rarely, in this construction, the dative with licet is wanting, and is to be supplied from the connection: atqui licet esse beatis (sc. iis),

Hor. S. 1, 1, 19:

licet eminus esse Fortibus,

Ov. M. 8, 405:

Hannibal precatur deos ut incolumi cedere atque abire liceat,

Liv. 26, 41, 16:

sibi vitam filiae suā cariorem fuisse, si liberae ac pudicae vivere licitum fuisset,

id. 3, 50, 6. Cf. on this and the preced. construction, Krüger, Untersuchungen, vol. iii. p. 359 sq.; Ruddim. 2, p. 15; Zumpt, Gram. § 601; Madv. Gram. § 393, c. and obs. 1.—

With ut, and more freq. with the simple subj.:

neque jam mihi licet neque est integrum, ut, etc.,

Cic. Mur. 4, 8:

facto nunc laedat licet,

Plaut. Capt. 2, 2, 53:

mea quidem causa salvos sis licet,

id. Rud. 1, 2, 51:

ludas licet,

Ter. Phorm. 2, 2, 33:

fremant omnes licet,

Cic. de Or. 1, 44, 195:

sed omnia licet concurrant,

id. Att. 14, 4, 2:

ex qua licet pauca degustes,

id. ib. 1, 16, 8:

vel ipsi hoc dicas licet,

id. ib. 5, 1, 4:

quamvis licet insectemur istos, metuo ne soli philosophi sint,

id. Tusc. 4, 24, 53; cf. id. Leg. 3, 10, 24; id. N. D. 3, 36, 88:

sequatur Hermagoram licebit,

id. Inv. 1, 51, 97; id. Rosc. Am. 17, 49:

sis pecore et multa dives tellure licebit,

Hor. Epod. 15, 19:

detrahat auctori multum fortuna licebit,

Ov. Tr. 5, 14, 3; Verg. A. 6, 400. Cf. also under II. a.—

As a v. impers. absol., with or without dat.:

immo, aliis si licet, tibi non licet,

Ter. Heaut. 4, 15, 49:

cum licitum est ei,

id. And. 2, 6, 12:

nec crederem mihi impunius Licere,

id. Heaut. 3, 2, 50:

quod profecto faciam, si mihi per ejusdem amicitiam licebit,

Cic. Fam. 1, 8, 3: Ph. Sed quaeso, hominem ut jubeas arcessi. He. Licet, that may be or may be done, I have no objection, Plaut. Capt. 5, 1, 29:

si per vos licet,

id. As. prol. 12:

id quod postea, si per vos, judices, licitum erit, aperietur,

Cic. Rosc. Am. 44, 127:

dum per aetatem licet,

Ter. Ad. 1, 2, 28:

fruare, dum licet,

id. Heaut. 2, 3, 104; cf.:

dum licet, loquimini mecum,

id. Phorm. 3, 3, 16:

sic ut quimus, aiunt, quando, ut volumus, non licet,

id. And. 4, 5, 10:

ut id, quoad posset, quod fas esset, quoad liceret, populi ad partes daret,

Cic. Agr. 2, 7, 19.

Transf. When licet introduces a subordinate proposition, which makes a concession, without abandoning the main proposition, it is used as a conjunction corresponding to quamvis, quamquam, etsi. In late Latin it is, like these, connected with the indicative, and in the class. per. it is not unfreq. opposed to tamen and certe in the main proposition; even if, although, notwithstanding.

With subj. (class.):

quoniam quidem semel suscepi, licet hercules undique omnes mihi minae et terrores periculaque impendeant omnia, succurram atque subibo,

Cic. Rosc. Am. 11, 31:

improbitas, licet adversario molesta sit, judici invisa est,

Quint. 6, 4, 15: in comoedia maxime claudamus: licet Varro Musas Plautino dicat sermone locuturas fuisse, si Latine loqui vellent;

licet, etc.,

id. 10, 1, 99:

vita brevis est, licet supra mille annos exeat,

Sen. Brev. Vit. 6:

licet ingens janitor... exsanguis terreat umbras,

Verg. A. 6, 400. —With part. for subj.:

isque, licet caeli regione remotos, mente deos adiit,

Ov. M. 15, 62.—With a corresp. tamen:

licet laudem Fortunam, tamen, ut ne Salutem culpem,

Plaut. As. 3, 3, 28:

licet saepius tibi hujus generis litteras mittam... sed tamen, etc.,

Cic. Fam. 13, 27, 1:

licet tibi significarim, ut ad me venires, tamen, etc.,

id. Att. 3, 12, 3; Quint. 2, 2, 8; 8, 3, 69:

licet ergo non sint confirmati testamento, a me tamen, ut confirmati, observabuntur,

Plin. Ep. 2, 16, 3; Quint. 7 praef. § 2: constet illi licet fides et benevolentia, tranquillitas tamen, etc., Sen. Tranq. Anim. 7, 6.—With ellips. of subj.:

immatura licet, tamen huc non noxia veni (sc. venias),

Prop. 5, 11, 17.—With a corresp. certe:

licet enim haec quivis arbitratu suo reprehendat... certe levior reprehensio est,

Cic. Ac. 2, 32, 102.—

With indic. (post-class.):

licet inter gesta et facta videtur quaedam esse subtilis differentia, attamen, etc.,

Dig. 50, 16, 58; 2, 15, 8, § 25:

licet directae libertates deficiunt, attamen, etc.,

ib. 29, 7, 2: obduxi licet arma, sum Priapus, Poëta ap. Anth. Lat. 5, 218; Macr. S. 1, 11; App. M. 2, p. 117, 25.—

As an adv. with adj. or part., although (post-class.):

licet contumacissimum, tamen efficacissimum, etc.,

Sen. Cons. ad Marc. 8, 1:

miles, licet membris vigentibus firmus, se solum circumspicit,

Amm. 14, 10, 12; 17, 12, 11; Claud. Mam. Paneg. Max. 1.—Hence,

lĭcens, entis, P. a., free, unrestrained, uncurbed, bold, forward, presumptuous, licentious.

Of persons (only poet. and in post-class. prose):

quam audaces et quam licentes sumus qui, etc.,

Gell. 15, 9, 4:

unde licens Fabius sacra Lupercus habet,

Prop. 4, 1, 26:

turba licens, Naides improbae,

Sen. Hippol. 777.—

Of inanim. and abstr. things (once in Cic.; elsewh. only poet. and in post-Aug. prose):

licentior dithyrambus,

Cic. de Or. 3, 48, 185:

hic tibi multa licet sermone licentia tecto Dicere,

Ov. A. A. 1, 569:

joci,

Stat. S. 1, 6, 93:

licentior epistula, Plin. N. H. prooem. § 1: imperium,

Val. Max. 6, 4, 2:

vita,

id. 9, 1, 3. —Hence, adv.: lĭcenter, freely, according to one's own pleasure or fancy; and, in a bad sense, without restraint, boldly, impudently, licentiously (class.):

at quam licenter!

Cic. N. D. 1, 39, 109:

ut ingredi libere, non ut licenter videatur errare,

id. Or. 23, 77:

Graeci licenter multa,

Quint. 1, 8, 6:

aliquid facere,

Liv. 26, 10.— Comp.:

(servos) licentius, liberius, familiarius cum domina vivere,

Cic. Cael. 23, 57:

Romanos, remoto metu, laxius licentiusque futuros,

more remiss in their discipline, Sall. J. 87 fin.:

gerere res communes,

id. ib. 108:

ausi aliquid,

Quint. 2, 4, 14:

si quid licentius dixerint,

id. 1, 2, 7:

translata,

id. 8, 3, 37; 12, 10, 50:

Liberum et Cererem pro vino et pane licentius, quam ut fori severitas ferat,

id. 8, 6, 24; Tac. A. 6, 13.—

lĭcĭtus, a, um, P. a., permitted, allowed, allowable, lawful ( poet. and post-Aug. for permissus, honestus):

sermo,

Verg. A. 8, 468:

torus,

Petr. 34, 8:

acies,

Stat. Th. 11, 123:

negotiatio,

Dig. 37, 14, 2:

contractus,

ib. 50, 14, 3.—In plur. as subst.: lĭcĭta, ōrum, n., things that are lawful:

ipse per licita atque illicita foedatus,

Tac. A. 15, 37.—Hence, adv., in two forms: lĭcĭtē and lĭcĭtō, rightfully, lawfully (post-class. for juste, honeste, legitime).—Form licite, Dig. 30, 114, § 5.—

Form licito,

Sol. 11, 8; Cod. Th. 11, 8, 3.

bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.

Attributively.

As adjunct of nouns denoting persons.

Vir bonus.

A man morally good (kalos kagathos):

quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

Plaut. Poen. 5, 4, 60:

omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

Cic. Tusc. 5, 10, 28:

ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

id. Ac. 2, 8, 23:

sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

id. Off. 3, 15, 64:

qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

id. Lael. 5, 19:

non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

id. Att. 7, 2, 4:

ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—

An honest man:

justitia, ex qua viri boni nominantur,

Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

id. ib. 3, 19, 77:

quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—

A man of good standing in the community:

id viri boni arbitratu deducetur,

Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

Cic. Att. 9, 12, 3.—

Ironically of bad men:

sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

Cic. Cael. 26, 63:

nam socer ejus, vir multum bonus est,

id. Agr. 3, 3, 13;

so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

Cic. Rosc. Am. 36, 104.—

Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

Cic. Leg. 3, 9, 20.—

As a conventional courtesy:

homines optimi non intellegunt, etc.,

Cic. Fin. 1, 7, 25:

bone accusator,

id. Rosc. Am. 21, 58:

sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—

Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

Plaut. Curc. 4, 1, 14.—

With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

bonus consul,

Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

boni tribuni plebis,

Cic. Phil. 1, 10, 25:

bonus senator,

id. Prov. Cons. 15, 37:

senator bonus,

id. Dom. 4, 8:

bonus judex,

id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

bonus augur (ironically),

id. Phil. 2, 32, 80:

bonus vates,

Plaut. Mil. 3, 3, 27:

bonus imperator,

Sall. C. 60, 4:

bonus dux,

Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

naturam, optimam ducem,

the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

bonus miles,

Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

bonus orator,

Cic. Fin. 1, 3, 10:

optimus orator,

id. Opt. Gen. 1, 3:

poeta bonus,

id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

scriptor bonus,

Quint. 10, 1, 104:

bonus advocatus,

id. 5, 13, 10:

bonus defensor,

id. 5, 13, 3:

bonus altercator,

a good debater, id. 6, 4, 10:

bonus praeceptor,

id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

bonus gubernator,

Cic. Ac. 2, 31, 100:

optimus opifex,

Hor. S. 1, 3, 133:

sutor bonus,

id. ib. 1, 3, 125:

actor optimus,

Cic. Sest. 57, 122:

cantor optimus est modulator,

Hor. S. 1, 3, 130:

melior gladiator,

Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

bonus paterfamilias,

a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

bonus servus,

Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

dominus bonus,

Cato, R. R. 14:

bonus custos,

Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

filius bonus,

Plaut. Am. 3, 4, 9:

patres,

Quint. 11, 3, 178:

parens,

id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

uxor melior,

Cic. Inv. 1, 31, 52:

amicus,

id. Fam. 2, 15, 3:

amicus optimus,

Plaut. Cas. 3, 3, 18:

optimus testis,

Cic. Fam. 7, 27, 2:

auctor, in two senses,

good authority, id. Att. 5, 12, 3;

and = bonus scriptor (post-class.),

Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

id. ib. 2, 23, 83:

eum esse civem et fidelem et bonum,

Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

optimus et fortissimus civis,

Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—

Bonus and optimus as epithets of the gods.

In gen.:

sed te bonus Mercurius perdat,

Plaut. Cas. 2, 3, 23:

fata... bonique divi,

Hor. C. 4, 2, 38:

divis orte bonis,

id. ib. 4, 5, 1:

O bone deus!

Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—

Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

(Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

Cic. N. D. 2, 25, 64:

Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

id. ib. 3, 36, 87:

in templo Jovis Optimi Maximi,

id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

nutu Jovis Optimi Maximi,

id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—

Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

di boni, hunc visitavi antidhac!

Plaut. Ep. 4, 1, 16:

di boni, boni quid porto!

Ter. And. 2, 2, 1:

di boni, quid hoc morbi est,

id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

alter, O di boni, quam taeter incedebat!

Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—

Bona Dea, etc., v. 6.—

Optimus as a laudatory epithet.

Vir optimus:

per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

Cic. Sest. 1, 2:

virum optimum et constantissimum M. Cispium,

id. ib. 35, 76:

fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

id. ib.:

consolabor hos praesentes, viros optimos,

id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—

Femina bona, optima:

tua conjunx bona femina,

Cic. Phil. 3, 6, 16:

hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

id. ib. —

Senex, pater, frater, etc.:

optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

Cic. Planc. 41, 97:

insuevit pater optimus hoc me,

Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

C. Marcelli, fratris optimi,

Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—

With proper names ( poet.):

optimus Vergilius,

Hor. S. 1, 6, 54:

Maecenas optimus,

id. ib. 1, 5, 27:

optime Quinti,

id. Ep. 1, 16, 1.—

Esp. as an epithet of the Roman emperors:

quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

Plin. Pan. 2, 7:

gratias, inquit, ago, optime Princeps!

Sen. Tranq. 14. 4:

ex epistula optimi imperatoris Antonini,

Gai. Inst. 1, 102; cf.:

bene te patriae pater optime Caesar,

Ov. F. 2, 637:

optime Romulae Custos gentis,

Hor. C. 4, 5, 1.—

Bonus and Bona, names of deities.

Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

Bonae Deae pulvinaribus,

Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

in mal. part.,

Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—

Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—

Bona Fortuna:

si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

Plaut. Aul. 1, 3, 22:

Bonae Fortunae (signum),

Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

Inscr. Orell. 1743 sq. —

Bona Spes:

Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

Plaut. Rud. 1, 4, 12:

BONAE SPEI,

Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—

BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

Prop. 3, 24, 19.

With nouns denoting things.

Things concrete, denoting excellence:

navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

Sen. Ep. 76, 13:

gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

id. ib. 76, 14:

id vinum erit lene et bono colore,

Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

tabulas... collocare in bono lumine,

Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

id. ib. 73; cf.:

bonae aquae, ironically compared to wine,

Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

praedium bonum caelum habeat,

good temperature, Cato, R. R. 1:

bona tempestate,

in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

(praedium) solo bono valeat,

by good soil, Cato, R. R. 1:

bonae (aedes) cum curantur male,

Plaut. Most. 1, 2, 24:

villam bonam,

Cic. Off. 3, 13, 55:

bonus pons,

Cat. 17, 5:

scyphi optimi (= optime facti),

Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

perbona toreumata,

id. ib. 2, 4, 18, §

38: bona domicilia,

comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

agrum Meliorem nemo habet,

Ter. Heaut. 1, 1, 12:

fundum meliorem,

Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

equus melior,

id. Inv. 1, 31, 52:

bona cena,

Cat. 13, 3:

boni nummi,

good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

super omnia vultus accessere boni,

good looks, Ov. M. 8, 678:

mulier bona forma,

of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

equus formae melioris,

Hor. S. 2, 7, 52:

tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

fruges bonae,

Cat. 34, 19:

ova suci melioris,

of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

bonum omen, 2. e.),

Quint. 6, 3, 69:

scio te bona esse voce, ne clama nimis,

good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

bona firmaque vox,

Quint. 11, 3, 13.—

Things abstract.

Of physical well-being:

ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

non bonus somnus de prandio est,

Plaut. Most. 3, 2, 8:

bona aetas,

prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

optima aetate,

id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

bona, inquis, aetate, etc.,

Sen. Ep. 76, 1.—

Of the mind and soul:

meliore esse sensu,

Cic. Sest. 21, 47:

optima indoles,

id. Fin. 5, 22, 61:

bona conscientia,

Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

mens melior,

Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

duos optimae indolis filios,

Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

bonum consilium,

Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

bona voluntas,

a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

memoria bona,

Cic. Att. 8, 4, 2:

bona ratio cum perdita... confligit,

id. Cat. 2, 11, 25:

bonae rationes,

Ter. Ad. 5, 3, 50:

pronuntiatio bona,

Auct. Her. 3, 15, 27.—

Of moral relations:

ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

fac, sis, bonae frugi sies,

of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

bona studia,

moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

quidquid vita meliore parasti,

Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

Juppiter, te bonas preces precor,

Cato, R. R. 134; 139.—

Of external, artistic, and literary value and usefulness:

bono usui estis nulli,

Plaut. Curc. 4, 2, 15:

Optumo optume optumam operam das,

id. Am. 1, 1, 122:

bonam dedistis mihi operam,

a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

Cic. Off. 1, 33, 121:

bonum otium,

valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

bonis versibus,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

versus meliores,

Plaut. Trin. 3, 2, 81:

meliora poemata,

Hor. A. P. 303:

in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

Cic. Or. 8, 26:

optimas fabulas,

id. Off. 1, 31, 114:

melius munus,

id. Ac. 1, 2, 7.—

Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

de Procilio rumores non boni,

unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

id. Pis. 29, 71; cf.

fortuna optima esse,

to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

occasio tam bona,

Plaut. Most. 2, 2, 9:

senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

bona navigatio,

id. N. D. 3, 34, 83;

esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

ego sum spe bona,

Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

optima spe,

id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

more favorable, Liv. 7, 21, 6:

melior interpretatio,

Tac. H. 3, 65:

cum laude et bonis recordationibus,

id. A. 4, 38:

amnis Doctus iter melius,

i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

omen bonum,

a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

Liv. praef. § 13: melius omen,

Ov. F. 1, 221;

optimum,

Cic. Fam. 3, 12, 2:

bona scaeva,

Plaut. Stich. 5, 2, 24:

auspicio optumo,

id. ib. 3, 2, 6; cf.:

memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

Hor. S. 1, 9, 68.—

Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

optima res publica,

id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

minus bonis temporibus,

id. Dom. 4, 8; so,

optimis temporibus,

id. Sest. 3, 6:

nostrae res meliore loco videbantur,

id. ad Brut. 1, 3, 1:

lex optima,

id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—

Good = large, considerable:

bono atque amplo lucro,

Plaut. Am. prol. 6:

bona librorum copia,

Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

bona copia cornu,

Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—

Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

si bono genere natus sit,

Auct. Her. 3, 7, 13.—

Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.

Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

primum abs te hoc bona venia expeto,

Ter. Phorm. 2, 3, 31:

bona tua venia dixerim,

Cic. Leg. 3, 15, 34:

oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

Liv. 7, 41, 3:

obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

id. 6, 40, 10:

cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

. sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

Hor. S. 2, 4, 5.—

Bona pax, without quarrelling:

bona pax sit potius,

let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—

Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

Sall. J. 5, 5.—

Bona societas, alliance:

Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

Tac. A. 1, 58.

In particular phrases.

Bonae res.

= Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

concedatur bonis rebus homines morte privari,

Cic. Tusc. 1, 36, 87:

optimis rebus usus est,

he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—

= Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

bonis rebus tuis, meas irrides malas,

Plaut. Trin. 2, 4, 45:

in bonis rebus,

Hor. C. 2, 3, 2. —

Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —

Costly things, articles of luxury:

capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

nimium rei bonae,

id. Stich. 2, 3, 55:

ignorantia bonarum rerum,

Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

re bona copiosum esse,

Gell. 16, 19, 7.—

Moral, morally good:

illi cum res non bonas tractent,

Cic. Ac. 2, 33, 72:

ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

id. ib. 1, 4, 15:

quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

id. Sen. 18, 65.—

In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

res bonas verbis electis dictas quis non legat?

Cic. Fin. 1, 3, 8:

studiis generorum, praesertim in re bona,

Plaut. Am. 8, 26.—

Bonae artes.

A good, laudable way of dealing:

qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

Sall. C. 2, 9:

huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

id. ib. 11, 2:

quod is bonarum artium cupiens erat,

Tac. A. 6, 46.—

Liberal arts and sciences:

litteris aut ulli bonae arti,

Quint. 12, 1, 7:

conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

optimae artes: optimarum artium scientia,

Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—

Bona fides, or fides bona.

Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

si tibi optima fide omnia concessit,

Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—

Jurid. t. t.

Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,

Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

quidquid dare facere oportet ex fide bona,

Cic. Off. 3, 16, 66:

iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—

Bona verba.

Kind words:

Bona verba quaeso,

Ter. And. 1, 2, 33.—

Words of good omen (v. omen):

dicamus bona verba,

Tib. 2, 2, 1:

dicite suffuso ter bona verba mero,

Ov. F. 2, 638.—

Elegant or well-chosen expressions:

quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

Cic. Or. 1, 12, 51:

verborum bonorum cursu,

id. Brut. 66, 233:

omnia verba sunt alicubi optima,

Quint. 10, 1, 9.—

Moral sayings:

non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

Sen. Vit. Beat. 20, 1. —

Bona dicta.

Polite, courteous language:

hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

Plaut. Am. prol. 25.—

Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

Plaut. Capt. 3, 1, 22:

ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

id. Stich. 2, 3, 75.—

Bona facta.

= bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

Tac. A. 3, 40.—

Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

bonum factum est, ut edicta servetis mea,

Plaut. Poen. prol. 16:

haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

id. ib. 45.— Hence,

Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

Suet. Caes. 80:

et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

id. Vit. 14:

hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

Aur. Vict. 49; cf.:

o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

Tert. Pud. 1.—

Bona gratia.

A friendly understanding:

cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

per gratiam bonam abire,

to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—

Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—

Bona pars.

The well-disposed part of a body of persons:

ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

Liv. 21, 4, 1:

pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

id. 7, 21, 6.—

The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

civem bonarum partium,

Cic. Sest. 32, 77:

(fuit) meliorum partium aliquando,

id. Cael. 6, 13:

qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—

Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

bonam partem ad te adtulit,

Ter. Eun. 1, 2, 43:

bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

Cic. Or. 2, 3, 14:

bonam magnamque partem exercitus,

Val. Max. 5, 2, ext. 4:

bona pars noctium,

Quint. 12, 11, 19:

bona pars hominum,

Hor. S. 1, 1, 61:

meae vocis... bona pars,

id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

melior pars diei,

Verg. A. 9, 156.—

Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

nostri melior pars animus est,

Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

quae pars optima est in homine,

best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

Sen. Brev. Vit. 18, 1:

Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

Vulg. Luc. 10, 42.—

Adverb.:

bonam partem = ex magna parte,

Lucr. 6, 1249.—

Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

id. Rosc. Am. 16, 45.—

Dies bonus or bona.

A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

Plaut. Poen. 2, 49:

nunc dicenda bona sunt bona verba die,

Ov. F. 1, 72.—

A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—

Bonus mos.

Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

Cic. Off. 1, 17, 56:

nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

Plaut. Trin. 1, 1, 6:

domi militiaeque boni mores colebantur,

Sall. C. 9, 1:

propter ejus suavissimos et optimos mores,

Cic. Phil. 3, 5, 13:

cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

Liv. 34, 6, 9:

mores meliores,

Plaut. Aul. 3, 5, 18.—

Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

ex optimo more et sanctissima disciplina,

Cic. Phil. 2, 28, 69:

neglegentia boni moris,

Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

conventio, mandatum contra bonos mores,

in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —

Adverbial phrases.

Bono animo esse, or bonum animum habere.

To be of good cheer or courage:

bono animo es! Liberabit ille te homo,

Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

animo bono es,

Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

Varr. R. R. 1, 26:

bono animo sint et tui et mei familiares,

Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

bono animo esse jubere eam consul,

Liv. 39, 13, 7:

habe modo bonum animum,

Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

habe animum bonum,

id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

bonum animum habe,

Liv. 45, 8, 5:

clamor ortus ut bonum animum haberet,

id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—

Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

id. Imp. Pomp. 19, 56:

quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—

Bonus animus, good temper, patience:

bonus animus in mala re dimidium mali est,

Plaut. Ps. 1, 5, 37:

vos etiam hoc animo meliore feratis,

Ov. M. 9, 433.—

Bono modo.

= placide, with composure, moderation:

si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

Cato, R. R. 5:

haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

Cic. Ac. 2, 44, 137.—

In a decent manner:

neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

Plaut. Merc. 5, 4, 62. —

Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

te ipse jure optumo incuses licet,

Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

ut jure optimo me deserere posses,

Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

ne jure optimo irrideamur,

Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

similarly, optimo judicio,

Val. Max. 2, 9, 2.

As subst.

bŏnus, boni, m.; of persons.

In sing. or plur. orig. = bonus vir, boni viri; v. I. A. 1. a. b, supra, a morally good man.

Plur.:

bonis quod bene fit haud perit,

Plaut. Rud. 4, 3, 2; id. Capt. 2, 2, 108; id. Trin. 2, 1, 55; id. Pers. 4, 5, 2:

melius apud bonos quam apud fortunatos beneficium collocari puto,

Cic. Off. 2, 20, 71:

verum esse ut bonos boni diligant, quamobrem... bonis inter bonos quasi necessariam (esse) benevolentiam,

id. Lael. 14, 50:

diverso itinere malos a bonis loca taetra... habere,

Sall. C. 52, 13; 7, 2; 52, 22:

oderunt peccare boni virtutis amore,

Hor. Ep. 1, 16, 52:

tam bonis quam malis conduntur urbes,

Sen. Ben. 4, 28, 4; so id. Vit. Beat. 15, 6; Quint. 9, 2, 76.—Rarely bŏnae, arum, f., good women:

quia omnes bonos bonasque adcurare addecet, etc.,

Plaut. Trin. 1, 2, 41.—

Sing.:

malus bonum malum esse volt ut sit sui similis,

Plaut. Trin. 2, 2, 8:

nec enim cuique bono mali quidquam evenire potest,

Cic. Tusc. 1, 41, 99; cf.:

qui meliorem audax vocet in jus,

Hor. S. 2, 5, 29.—

Bonus, a man of honor.

A brave man:

pro qua (patria) quis bonus dubitet mortem oppetere si ei sit profuturus?

Cic. Off. 1, 17, 57:

libertatem quam nemo bonus nisi cum anima simul amittat,

Sall. C. 33, 5:

fortes creantur fortibus et bonis,

Hor. C. 4, 4, 29 (opp. ignavi):

fama impari boni atque ignavi erant,

Sall. J. 57, 6; 53, 8; id. C. 11, 2. —

A gentleman:

quis enim umquam, qui paululum modo bonorum consuetudinem nosset, litteras ad se ab amico missas... in medium protulit?

Cic. Phil. 2, 4, 7.—

Boni, the better (i. e. higher) classes of society.

In gen. (of political sentiments, = optimates, opp. populares, seditiosi, perditi cives, etc.;

so usu. in Cic.): meam causam omnes boni proprie enixeque susceperant,

Cic. Sest. 16, 38:

audaces homines et perditi nutu impelluntur... boni, nescio quomodo, tardiores sunt, etc.,

id. ib. 47, 100:

ego Kal. Jan. senatum et bonos omnes legis agrariae... metu liberavi,

id. Pis. 2, 4:

etenim omnes boni, quantum in ipsis fuit, Caesarem occiderunt,

id. Phil. 2, 13, 29; id. Fam. 5, 2, 8; 5, 21, 2; id. Sest. 2, 5; 16, 36; 48, 103; id. Planc. 35, 86; id. Mil. 2, 5; id. Off. 2. 12, 43:

maledictis increpat omnes bonos,

Sall. C. 21, 4; 19, 2; 33, 3; Hirt. B. G. 8, 22; so,

optimi,

Cic. Leg. 3, 17, 37; and, ironically, boni identified with the rich:

bonorum, id est lautorum et locupletum,

id. Att. 8, 1, 3.—

Without reference to political views;

opp. vulgus (rare): nihil ego istos moror fatuos mores quibus boni dedecorant se,

Plaut. Trin. 2, 2, 22:

semper in civitate quibus opes nullae sunt bonis invident,

Sall. C. 37, 3:

elatus est sine ulla pompa funeris, comitantibus omnibus bonis, maxima vulgi frequentia,

Nep. Att. 22, 2.—So, mĕlĭōres, um, m., one ' s betters:

ut quaestui habeant male loqui melioribus,

Plaut. Poen. 3, 3, 13:

da locum melioribus,

Ter. Phorm. 3, 2, 37.—

Boni, bone, in addresses, as an expression of courtesy, Hor. S. 2, 2, 1; 2, 6, 51; 2, 6, 95; id. Ep. 2, 2, 37; ironice, id. S. 2, 3, 31.—

Optimus quisque = quivis bonus, omnes boni.

Referring to morality:

esse aliquid natura pulcrum quod optimus quisque sequeretur,

every good man, Cic. Sen. 13, 43:

qui ita se gerebant ut sua consilia optimo cuique probarent, optimates habebantur,

id. Sest. 45, 96; id. Off. 1, 43, 154; id. Fin. 1, 7, 24; id. Sest. 54, 115; and = even the best:

quare deus optimum quemque mala valetudine adficit?

Sen. Prov. 4, 8.—

Of the educated classes:

adhibenda est quaedam reverentia adversus homines, et optimi cujusque et reliquorum,

Cic. Off. 1, 28, 99; cf. id. ib. 1, 25, 85:

Catilina plerisque consularibus, praeterea optumo cuique, litteras mittit,

Sall. C. 34, 2:

optimo cuique infesta libertas,

Sen. Ot. Sap. 8, 2 (32 fin.).—

Honorable, brave:

optumus quisque cadere et sauciari, ceteris metus augeri,

Sall. J. 92, 8.—

In gen., excellent:

optimus quisque facere quam dicere... malebat,

Sall. C. 8, 5.—

Distributively:

ita imperium semper ad optumum quemque a minus bono transfertur,

to the best man in each instance, Sall. C. 2, 6.—

Referring to another superlative ( = quo quisque melior eo magis, etc.):

hic aditus laudis qui semper optimo cuique maxime patuit,

Cic. Imp. Pomp. 1, 1; so id. Lael. 4, 14; id. Inv. 2, 11, 36; Sen. Vit. Beat. 18, 1.—

Attributively, with a noun:

optimam quamque causam,

Cic. Sest. 43, 93:

optima quaeque dies,

Verg. G. 3, 66.

bŏnum, i, n., plur. bona; mĕlĭus, ōris, n.; optĭmum, i, n. (v. infra); of things in gen.

Bonum, or plur. bona, a good, or goods in a moral and metaphysical sense, a moral good, a blessing: sunt autem hae de finibus defensae sententiae: nihil bonum nisi honestum, ut Stoici; nihil bonum nisi voluptatem, ut Epicurus;

nihil bonum nisi vacuitatem doloris, ut Hieronymus... tria genera bonorum, maxima animi, secunda corporis, externa tertia, ut Peripatetici, etc.,

Cic. Tusc. 5, 30, 84 sq.:

quid est igitur bonum? Si quid recte fit et honeste et cum virtute, id bene fieri vere dicitur, et quod rectum et honestum et cum virtute est, id solum opinor bonum,

id. Par. 1, 1, 9:

ut quis intellegat, quid sit illud simplex et verum bonum quod non possit ab honestate sejungi,

id. Ac. 1, 2, 7:

non-est igitur voluptas bonum,

id. Fin. 1, 11, 39: finis bonorum et malorum (telos agathôn) = summa bona et mala:

sunt nonnullae disciplinae quae, propositis bonorum et malorum finibus, officium omne pervertant. Nam qui summum bonum sic instituit ut, etc.,

id. Off. 1, 2, 5; cf. id. Par. 1, 3, 14; id. Ac. 2, 9, 29; 2, 36, 114; 2, 42, 129; id. Fin. 1, 9, 29; 1, 12, 42; id. Tusc. 4, 31, 66; Sen. Vit. Beat. 24, 5; id. Ep. 117, 1 et saep.—

Bonum, what is valuable, beneficial, estimable, favorable, pleasant, physically or mentally:

quoi boni Tantum adfero quantum ipsus a diis optat,

Plaut. Capt. 4, 1, 9:

multa bona vobis volt facere,

will do you much good, id. Poen. 5, 4, 60; id. Am. prol. 43, 49; id. Pers. 4, 8, 4; 2, 3, 14; id. Cas. 2, 8, 32:

tum demum nostra intellegemus bona quom ea amisimus,

id. Capt. 1, 2, 33:

multa tibi di dent bona,

id. Poen. 1, 1, 80; cf. id. ib. 3, 3, 54; 3, 3, 74; id. Mil. 3, 1, 120; id. Men. 3, 3, 34; id. Pers. 4, 3, 23; id. Truc. 1, 2, 23; id. Merc. 1, 2, 40; id. Most. 1, 1, 47:

omnia Bona dicere,

to speak in the highest terms of one, Ter. And. 1, 1, 70:

sed ne vivus quidem bono caret, si eo non indiget,

Cic. Tusc. 1, 36, 88:

cum quaecumque bona Peripateticis, eadem Stoicis commoda viderentur,

id. ib. 5, 41, 120:

nihil enim boni nosti,

nothing that is good for any thing, id. Phil. 2, 7, 16:

mala pro bonis legere dementia est,

Sen. Vit. Beat. 6, 1; Val. Max. 5, 3, ext. 3 fin.; Hor. S. 1, 2, 73:

quia bonum sit valere,

a good thing, Cic. Fin. 4, 23, 62 (cf. III. A. 5. infra):

melius: quo quidem haud scio an... quidquam melius sit homini a dis immortalibus datum,

id. Lael. 6, 20:

meliora... Aristotelem de istis rebus scripsisse,

id. Or. 1, 10, 43:

optimum: difficillimum est formam exponere optimi,

id. ib. 11, 36.— Here belongs the phrase boni consulere;

v. consulo.—So after prepositions: in bonum vertere, v. under verto: in melius ire,

to change for the better, Tac. A. 12, 68.—In the same sense: in melius aliquid referre, or reflectere ( poet.), Verg. A. 1, 281; 11, 426; 10, 632:

ad melius transcurrere,

to pass over to something better, Hor. S. 2, 2, 82.—

Bonum or bona, prosperity:

fortiter malum qui patitur, idem post patitur bonum,

Plaut. As. 2, 2, 58:

nulli est homini perpetuum bonum,

id. Curc. 1, 3, 33:

unā tecum bona, mala tolerabimus,

Ter. Phorm. 3, 3, 23:

quibus in bonis fuerint et nunc quibus in malis sint, ostenditur ( = in secundis, in adversis rebus),

Cic. Inv. 1, 55, 107.—

Good qualities, gifts:

omnia adsunt bona, quem penes'st virtus,

Plaut. Am. 2, 2, 30:

magnis illi et divinis bonis hanc licentiam adsequebantur,

Cic. Off. 1, 41, 148:

nisi qui se suā gravitate et castimoniā... tum etiam naturali quodam bono defenderet, etc.,

id. Cael. 5, 11:

hunc meā sententiā divinis quibusdam bonis instructum atque ornatum puto,

id. ib. 17, 39:

non intellego quod bonum cuiquam sit apud tales viros profuturum,

id. Balb. 28, 63:

gaude isto tuo tam excellenti bono,

id. Marcell. 6, 19; so id. Imp. Pomp. 16, 49.—

Advantage, benefit:

si plus adipiscare, re explicatā, boni, quam addubitatā mali,

Cic. Off. 1, 24, 83:

saepe cogitavi bonine an mali plus adtulerit... eloquentiae studium,

id. Inv. 1, 1, 1; 2, 35, 106; id. Off. 2, 2, 5; id. Sest. 10, 24:

maximum bonum in celeritate ponebat,

Sall. C. 43, 4; so, bono publico (abl.), for the public good:

hoc ita si fit, publico fiat bono,

Plaut. Trin. 1, 2, 183; Liv. 2, 44, 3; Dig. 41, 3, 1.—

With aequum, what is fair and good, the fair ( thing), fairness, equity:

si bonum aequomque oras,

Plaut. Most. 3, 1, 149; so id. Pers. 3, 1, 71; id. Rud. 1, 2, 94; id. Men. 4, 2, 11:

si tu aliquam partem aequi bonique dixeris,

Ter. Phorm. 4, 3, 32; id. Heaut. 4, 1, 29; id. Ad. 1, 1, 39:

a quo vivo nec praesens nec absens quidquam aequi bonique impetravit,

Cic. Phil. 2, 37, 94.—Hence, aequo et bono, or ex aequo et bono, in ( with) fairness, in equity, Ter. Ad. 5, 9, 30; Auct. Her. 2, 10, 14; 2, 12, 18; 2, 13, 20; Gai. Inst. 3, 137: aequi bonique, as gen. of value, with facere:

istuc, Chreme, Aequi bonique facio,

I place a fair and proper value on it, Ter. Heaut. 4, 5, 40.—

Bona, one ' s property, fortunes, almost always denoting the whole of one's possessions.

In gen.:

paterna oportet reddi filio bona,

Plaut. Poen. 5, 2, 120:

bona sua med habiturum omnia,

id. Truc. 2, 4, 49; cf. id. ib. 2, 7, 6; 4, 2, 29; id. Rud. 2, 6, 22; id. Most. 1, 3, 77; id. Trin. 4, 4, 3; Ter. Eun. 2, 2, 4:

bona mea diripiebantur atque ad consulem deferebantur,

Cic. Sest. 24, 54:

cum de capite, civis et de bonis proscriptio ferretur,

id. ib. 30, 65:

bona, fortunas, possessiones omnium,

id. Caecin. 13, 38:

at mulctantur bonis exsules,

id. Tusc. 5, 37, 106; id. Off. 2, 23, 81; id. Par. 1, 1, 7; id. Sest. 19, 42; 43, 94; 52, 111; id. Phil. 2, 26, 64; Caes. B. G. 7, 3; Liv. 2, 3, 5; 2, 5, 5; 4, 15, 8; Tac. A. 2, 48; Quint. 6, 1, 19 et saep.—

Bonorum possessio, the possession of one ' s property by another.

Bonorum possessio in consequence of bonorum cessio, i. e. an assignment of one ' s property for the benefit of creditors, Dig. 42, tit. 3.—

Bonorum possessio granted by the prætor against a contumacious or insolvent debtor (in bona mittere, in bona ire jubere, bona possidere jubere, etc.); cf. Dig. 42, tit. 4:

postulat a Burrieno Naevius ut ex edicto bona possidere liceat,

Cic. Quint. 6, 25, and the whole of c. 8:

edixit... neu quis militis... bona possideret aut venderet,

Liv. 2, 24, 6:

bona proscribere,

to offer the property thus transferred for sale, Cic. Quint. 6, 25.—

Chiefly referring to the property of a defunct person (hereditas), where the prætor, till the heir had proved his right, granted a bonorum possessio secundum tabulas or contra tabulas, Dig. 37, tit. 4; 37, tit. 11.—

In bonis esse;

with reference to the older civil law, which distinguished between civil property (habere rem ex jure Quiritium) and natural property (rem in bonis habere, res in bonis est),

Gai. Inst. 2, 40, 41; Dig. 40, 12, 38, § 2; 37, 6, 2, § 1; 37, 6, 3, § 2; ib. Fragm. 1, 16; Gai. Inst. 1, 22; 1, 35; 1, 222; 1, 167; Dig. 1, 8, 1; 27, 10, 10:

neque bonorum possessorum, neque... res pleno jure fiunt, sed in bonis efficiuntur,

ib. Fragm. 3, 80.—Hence, nullam omnino arbitrabamur de eā hereditate controversiam eum habiturum, et est hodie in bonis, i. e. [p. 247] the bonorum possessio has been granted to him, which did not give full ownership, but effected only that the hereditas was in bonis. Cic. Fam. 13, 30, 1.

Predicative use.

With nouns or pronouns as subjects.

Bonum esse, to be morally good, honest:

nunc mihi bonae necessum est esse ingratiis, Quamquam esse nolo,

Plaut. Cist. 2, 3, 82:

bonam ego quam beatam me esse nimio dici mavolo,

id. Poen. 1, 2, 93; so id. Capt. 2, 1, 44; id. Men. 4, 2, 6; id. Rud. prol. 29:

itaque viros fortes magnanimos eosdem, bonos et simplices... esse volumus,

Cic. Off. 1, 19, 63; cf. id. ib. 3, 21, 84; id. Att. 15, 6, 1:

Cato esse quam videri bonus malebat,

Sall. C. 54, 5:

ut politiora, non ut meliora fiant ingenia,

Val. Max. 5, 4, ext. 5 fin. —

To be beneficial, prosperous, advantageous, valuable, favorable, serviceable, correct, with reference to both persons and things as subjects, and in regard to physical and mental relations:

jam istuc non bonumst,

Plaut. Merc. 2, 2, 29; Cato, R. R. 157:

oleum viridius et melius fiet,

id. ib. 3:

vinum ut alvum bonam faciat,

to correct the bowels, id. ib. 156:

quid est homini salute melius?

Plaut. As. 3, 3, 127:

non optuma haec sunt, verum meliora quam deterruma,

id. Trin. 2, 3, 1:

quid est quod huc possit quod melius sit accedere?

Cic. Fin. 1, 12, 41; 1, 18, 57; id. Tusc. 1, 41, 99:

in quo (vestitu), sicut in plerisque rebus, mediocritas optima est,

id. Off. 1, 36, 130; 2, 17, 59; id. Inv. 1, 31, 51; id. Or. 2, 6; 11, 36:

meliorem tamen militem... in futura proelia id certamen fecit,

Liv. 2, 51, 3:

parvus ut est cygni melior canor, ille gruum quam Clamor,

Lucr. 4, 181; 4, 191:

si meliora dies, ut vina, poemata reddit,

Hor. Ep. 2, 1, 34.—So in the optative formula:

quod bonum, faustum, felixque sit,

Liv. 1, 28, 7; 1, 17, 10; 39, 15, 1; 3, 54;

3, 34.—Also, quod bonum atque fortunatum mihi sit,

Plaut. Cas. 2, 6, 50;

and with a noun as subject: ut nobis haec habitatio Bona, fausta, felix, fortunataque evenat,

Plaut. Trin. 1, 2, 3.—

To be kind:

bonus cum probis'st (erus), malus cum malis,

Plaut. Most. 4, 1, 22:

hic si vellet bonus ac benignus Esse,

Hor. S. 1, 2, 52.—

With reference to the gods:

ecastor ambae (Fortuna et Salus sunt bonae,

Plaut. As. 3, 3, 129:

Palladis aut oculos ausa negare bonos (esse),

Prop. 3, 24, 12 (2, 28, 12).—

Bonum est (very rare for the class. bene est; v. bene).

Without a subject:

bonum sit!

may it be fortunate, favorable! Verg. E. 8, 106.—

With subject inf.:

nam et stulte facere, et stulte fabularier in aetate haud bonum est,

Plaut. Trin. 2, 4, 61:

bonum est pauxillum amare, insane non bonum est,

id. Curc. 1, 3,20.—

Melius est.

With subject inf.:

melius sanam est mentem sumere,

Plaut. Men. 5, 2, 51:

nihil sentire est melius quam tam prava sentire,

Cic. Ac. 2, 40, 125; cf. id. Fin. 1, 19, 62; id. Off. 1, 43, 156; so,

melius fuit, fuisset, or fuerat,

it would have been better, id. N. D. 3, 33; id. Sen. 23, 82; id. Off. 3, 25, 94:

proinde quiesse erit melius,

Liv. 3, 48, 3; 3, 41, 3; Verg. A. 11, 303.—

With subject inf.-clause:

meliu'st te quae sunt mandata tibi praevortier,

Plaut. Merc. 2, 3, 125; id. Men. 5, 9, 32.—

With ut-clause:

quid melius quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

Plaut. Rud. 4, 4, 145; so id. Ps. 4, 7, 18.—

With subjectclause in the subjunctive:

nunc quid mihi meliu'st quam ilico hic opperiar erum,

Plaut. Rud. 2, 2, 22.—

Optimum est.

With subject inf.:

optimum visum est, captivos quam primum deportare,

Liv. 23, 34, 8:

si quis dicit optimum esse navigare,

Sen. Ot. Sap. 8, 4 (32 fin.); so, optimum fuit, it would have been better, and optimum erat, it would be better, Quint. 6, prooem. 3; 11, 2, 33; Hor. S. 2, 1, 7.—

With inf.-clause:

constituerunt optimum esse, domum suam quemque reverti,

Caes. B. G. 2, 10: optimum visum est, in fluctuantem aciem tradi equos, etc., Liv 6, 24, 10; 22, 27, 6.—

With ut and subj:

hoc vero optimum, ut is qui, etc., id ultimum bonorum, id ipsum quid et quale sit nesciat,

Cic. Fin. 2, 3, 6.—

With quod:

illa vero optima (sunt) quod cum Haluntium venisset Archagathum vocari jussit,

Cic. Verr. 2, 4, 23, § 51:

optimum vero (est) quod dictaturae nomen in perpetuum de re publica sustulisti,

id. Phil. 2, 36, 91.—

With second sup., in the phrase optumum factu est (where factu is redundant):

sed hoc mihi optumum factu arbitror,

Plaut. Stich. 1, 2, 16:

optimum factu esse duxerant frumento... nostros prohibere,

Caes. B. G. 4, 30:

optumum factu credens exercitum augere,

Sall. C. 32, 1 (Kritz, factum); 57, 5 (Kritz, factum).

Ellipt. use: di meliora, i. e. dent or velint, i. e. let the gods grant better things than what you say, etc.; God forbid! in full:

di melius duint,

Ter. Phorm. 5, 9, 16:

di meliora velint!

Ov. M. 7, 37.—Ellipt.:

di meliora! inquit,

Cic. Sen. 14, 47:

id ubi mulier audivit, perturbata, dii meliora inquit, etc.,

Liv. 39, 10, 2; 9, 9, 6; Verg. G. 3, 513;

similarly, di melius, i. e. fecerunt,

Val. Max. 6, 1, ext. 3.

With object expressed,

By dat.

= good, useful, beneficial for:

ambula, id lieni optumum est,

Plaut. Curc. 2, 1, 25:

quia vobis eadem quae mihi bona malaque esse intellexi,

Sall. C. 20, 3:

bona bello Cornus, jaculis, etc.,

Verg. G. 2, 447.—

= benignus or propitius, kind to:

vicinis bonus esto,

Cato, R. R. 4:

bene merenti mala es, male merenti bona es,

Plaut. As. 1, 2, 3:

vos o mihi Manes, Este boni,

Verg. A. 12, 647.—

= idoneus, fit for, adapted to:

qui locus vino optimus dicetur esse,

Cato, R. R. 6:

tum erit ei rei optumum tempus,

id. ib. 26:

terra cui putre solum, Optima frumentis,

Verg. G. 2, 205; 2, 319; 1, 286.—

With sum and dat., in the phrase alicui bono est, it is of service to one, profits him:

accusant in quibus occidi patrem Sex. Roscii bono fuit,

Cic. Rosc. Am. 5, 13:

bono fuisse Romanis adventum eorum constabat,

Liv. 7, 12, 4.—Hence, with rel. dat.: cui bono (est), for whose advantage it is:

quod si quis usurpet illud Cassianum cui bono fuerit, etc.,

Cic. Phil. 2, 14, 35:

cui bono fuisset,

id. Rosc. Am. 30, 84; id. Mil. 12, 32 Ascon. ad loc.; cf.

ellipt. form cui bono?

Prisc. p. 1208 P.—

With dat. gerund:

ager oleto conserundo qui in Favonium spectavit, aliis bonus nullus erit,

Cato, R. R. 6; Varr. R. R. 1, 24:

(mons) quia pecori bonus alendo erat,

Liv. 29, 31; 9, 10.—

By ad and acc.:

refert et ad quam rem bona aut non bona sit,

Varr. R. R. 1, 91:

occasio quaeritur idoneane fuerit ad rem adoriendam, an alia melior,

Auct. Her. 2, 4, 7:

non campos modo militi Romano ad proelium bonos, etc.,

Tac. A. 2, 14.

bŏnus (old form dŭonus, Carm. Sall. ap. Varr. L. L. 7, § 26 Mull.; cf. Paul. ex Fest. p. 67 Mull.), a, um, adj. [for duonus, cf. bellum, bis, and cf. root dvi-; hence deidô, deos], good; comp. melior, us [cf. Gr. mala, mallon], better; sup. optimus ( optumus, ante-class. and often class.) [root opof ops, opes; cf. copia, apiscor], best.

Attributively.

As adjunct of nouns denoting persons.

Vir bonus.

A man morally good (kalos kagathos):

quoniam boni me viri pauperant, improbi alunt,

Plaut. Poen. 5, 4, 60:

omnibus virtutibus instructos et ornatos tum sapientes, tum viros bonos dicimus,

Cic. Tusc. 5, 10, 28:

ille vir bonus qui... intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem,

id. Ac. 2, 8, 23:

sive vir bonus est is qui prodest quibus potest, nocet nemini, certe istum virum bonum non facile reperimus,

id. Off. 3, 15, 64:

qui se ita gerunt ut eorum probitas, fides, integritas, etc.... hos viros bonos... appellandos putemus,

id. Lael. 5, 19:

non intellegunt se de callido homine loqui, non de bono viro,

id. Att. 7, 2, 4:

ut quisque est vir optimus, ita difficillime esse alios improbos suspicatur,

id. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:

nec enim melior vir fuit Africano quisquam, nec clarior,

id. Lael. 2, 6; id. Leg. 1, 14, 41; 1, 18, 48; id. Planc. 4, 9; id. Par. 3, 1, 21; id. Marcell. 6, 20; id. Fam. 7, 21; id. Off. 2, 16, 57.—

An honest man:

justitia, ex qua viri boni nominantur,

Cic. Off. 1, 7, 21; 1, 44, 155; 2, 11, 39; 2, 12, 42; 2, 20, 71;

3, 12, 50: cum is sponsionem fecisset ni vir bonus esset,

id. ib. 3, 19, 77:

quoniam Demosthenes nec vir bonus esset, nec bene meritus de civitate,

id. Opt. Gen. 7, 20; cf. id. Rosc. Am. 40, 116.—

A man of good standing in the community:

id viri boni arbitratu deducetur,

Cato, R. R. 143; so id. ib. 149:

tuam partem viri bono arbitratu... dari oportet,

Dig. 17, 1, [p. 244] 35;

37, 6, 2, § 2: quem voles virum bonum nominato,

Cic. Verr. 2, 4, 25, § 55:

vir bonus est... quo res sponsore, et quo causae teste tenentur,

Hor. Ep. 1, 16, 40.—Hence, ironically of wealthy men:

praetores jus dicunt, aediles ludos parant, viri boni usuras perscribunt,

Cic. Att. 9, 12, 3.—

Ironically of bad men:

sed eccum lenonem Lycum, bonum virum,

Plaut. Poen. 5, 5, 52; Ter. Eun. 5, 3, 9; 4, 3, 18; id. Ad. 3, 4, 30:

expectabam quinam isti viri boni testes hujus manifesto deprehensi veneni dicerentur,

Cic. Cael. 26, 63:

nam socer ejus, vir multum bonus est,

id. Agr. 3, 3, 13;

so especially in addresses (mostly comic.): age tu, illuc procede, bone vir!

Plaut. Capt. 5, 2, 1; id. Curc. 5, 2, 12; id. Ps. 4, 7, 48; id. Pers. 5, 2, 11; Ter. And. 3, 5, 10; 5, 2, 5; id. Ad. 4, 2, 17; id. Eun. 5, 2, 11:

quid tu, vir optime? Ecquid habes quod dicas?

Cic. Rosc. Am. 36, 104.—

Sometimes boni viri = boni, in the sense of optimates (v. I. A. 3.):

bonis viris quid juris reliquit tribunatus C. Gracchi?

Cic. Leg. 3, 9, 20.—

As a conventional courtesy:

homines optimi non intellegunt, etc.,

Cic. Fin. 1, 7, 25:

bone accusator,

id. Rosc. Am. 21, 58:

sic illum amicum vocasti, quomodo omnes candidatos bonos viros dicimus,

gentlemen, Sen. Ep. 3, 1.—For bonus vir, a good husband, v. 3.; and for vir optimus, as a laudatory epithet, v. 5.—

Boni homines (rare) = boni, better classes of society, v. II. A. 3:

in foro infimo boni homines atque dites ambulant,

Plaut. Curc. 4, 1, 14.—

With nouns denoting persons in regard to their functions, offices, occupations, and qualities, denoting excellence:

bonus consul,

Liv. 4, 40, 6; 22, 39, 2 (different: consules duos, bonos quidem, sed dumtaxat bonos, amisimus, consuls of good sentiments, almost = bad consuls, Cic. ad Brut. 1, 3, 4):

boni tribuni plebis,

Cic. Phil. 1, 10, 25:

bonus senator,

id. Prov. Cons. 15, 37:

senator bonus,

id. Dom. 4, 8:

bonus judex,

id. Verr. 2, 4, 15, § 34:

bonus augur (ironically),

id. Phil. 2, 32, 80:

bonus vates,

Plaut. Mil. 3, 3, 27:

bonus imperator,

Sall. C. 60, 4:

bonus dux,

Quint. 12, 1, 43 (cf. trop.:

naturam, optimam ducem,

the best guide, Cic. Sen. 2, 5):

bonus miles,

Sall. C. 60, 4; Sen. Vit. Beat. 15, 5:

bonus orator,

Cic. Fin. 1, 3, 10:

optimus orator,

id. Opt. Gen. 1, 3:

poeta bonus,

id. de Or. 1, 3, 11; 2, 46, 194; id. Fin. 1, 3, 10:

scriptor bonus,

Quint. 10, 1, 104:

bonus advocatus,

id. 5, 13, 10:

bonus defensor,

id. 5, 13, 3:

bonus altercator,

a good debater, id. 6, 4, 10:

bonus praeceptor,

id. 5, 13, 44; 10, 5, 22:

bonus gubernator,

Cic. Ac. 2, 31, 100:

optimus opifex,

Hor. S. 1, 3, 133:

sutor bonus,

id. ib. 1, 3, 125:

actor optimus,

Cic. Sest. 57, 122:

cantor optimus est modulator,

Hor. S. 1, 3, 130:

melior gladiator,

Ov. Tr. 4, 6, 33: agricola (colonus, dominus) bonus, Cato, R. R. prooem.; Cic. Sen. 16, 56:

bonus paterfamilias,

a thrifty head of the house, Nep. Att. 13, 1:

bonus servus,

Plaut. Trin. 4, 3, 58; id. Am. 2, 1, 46; id. Men. 5, 6, 1; Cic. Mil. 22, 58:

dominus bonus,

Cato, R. R. 14:

bonus custos,

Plaut. Truc. 4, 3, 38.—Ironically, Ter. Phorm. 2, 1, 57:

filius bonus,

Plaut. Am. 3, 4, 9:

patres,

Quint. 11, 3, 178:

parens,

id. 6, prooem. 4: bonus (melior, optimus), viz. a good husband, Cic. Inv. 1, 31, 51 sq.; Liv. 1, 9, 15:

uxor melior,

Cic. Inv. 1, 31, 52:

amicus,

id. Fam. 2, 15, 3:

amicus optimus,

Plaut. Cas. 3, 3, 18:

optimus testis,

Cic. Fam. 7, 27, 2:

auctor, in two senses,

good authority, id. Att. 5, 12, 3;

and = bonus scriptor (post-class.),

Quint. 10, 1, 74.—Esp.:

bonus civis (rarely civis bonus): in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint: talem enim solemus et sentire bonum civem et dicere, Cic.-Off. 1, 34, 124: eaque est summa ratio et sapientia boni civis, commoda civium non divellere, atque omnes aequitate eadem continere,

id. ib. 2, 23, 83:

eum esse civem et fidelem et bonum,

Plaut. Pers. 1, 2, 15; Cic. Fam. 2, 8, 2; 1, 9, 10; 3, 12, 1; 6, 6, 11; id. Off. 1, 44, 155; Liv. 22, 39, 3; Sall. H. Fragm. 1, 10 Dietsch:

optimus et fortissimus civis,

Cic. Fam. 12, 2, 3; id. Sest. 17, 39.—

Bonus and optimus as epithets of the gods.

In gen.:

sed te bonus Mercurius perdat,

Plaut. Cas. 2, 3, 23:

fata... bonique divi,

Hor. C. 4, 2, 38:

divis orte bonis,

id. ib. 4, 5, 1:

O bone deus!

Scrib. Comp. 84 fin.: BONORVM DEORVM, Inscr. ap. Cic. N. D. 3, 34, 84: totidem, pater optime, dixi, Tu mihi da cives, referring to Jupiter, Ov. M. 7, 627.—

Optimus Maximus, a standing epithet of Jupiter:

(Juppiter) a majoribus nostris Optimus Maximus (nominatur), et quidem ante optimus, id est beneficentissimus, quam Maximus,

Cic. N. D. 2, 25, 64:

Jovem optimum et maximum ob eas res appellant, non quod, etc.,

id. ib. 3, 36, 87:

in templo Jovis Optimi Maximi,

id. Sest. 56, 129; id. Prov. Cons. 9, 22:

nutu Jovis Optimi Maximi,

id. Cat. 3, 9, 21; Liv. 1, 12, 7; id. 6, 16, 2.—

Di boni, O di boni, expressing indignation, sorrow, or surprise:

di boni, hunc visitavi antidhac!

Plaut. Ep. 4, 1, 16:

di boni, boni quid porto!

Ter. And. 2, 2, 1:

di boni, quid hoc morbi est,

id. Eun. 2, 1, 19; id. Heaut. 2, 3, 13; id. Ad. 3, 3, 86:

alter, O di boni, quam taeter incedebat!

Cic. Sest. 8, 19; id. Brut. 84, 288; id. Phil. 2, 8, 20; 2, 32, 80; id. Att. 1, 16, 5; 14, 21, 2; Val. Max. 3, 5, 1; Sen. Vit. Beat. 2, 3.—

Bona Dea, etc., v. 6.—

Optimus as a laudatory epithet.

Vir optimus:

per vos nobis, per optimos viros optimis civibus periculum inferre conantur,

Cic. Sest. 1, 2:

virum optimum et constantissimum M. Cispium,

id. ib. 35, 76:

fratrem meum, virum optimum, fortissimum,

id. ib.:

consolabor hos praesentes, viros optimos,

id. Balb. 19, 44; id. Planc. 21, 51; 23, 55; id. Mil. 14, 38; id. Marcell. 4, 10; id. Att. 5, 1, 5; Hor. S. 1, 6, 53.—

Femina bona, optima:

tua conjunx bona femina,

Cic. Phil. 3, 6, 16:

hujus sanctissimae feminae atque optimae pater,

id. ib. —

Senex, pater, frater, etc.:

optimus: parentes ejus, prudentissimi atque optimi senis,

Cic. Planc. 41, 97:

insuevit pater optimus hoc me,

Hor. S. 1, 4, 105; 2, 1, 12:

C. Marcelli, fratris optimi,

Cic. Fam. 4, 7, 6; id. Q. Fr. 2, 6 (8), 2; 2, 4, 2.—

With proper names ( poet.):

optimus Vergilius,

Hor. S. 1, 6, 54:

Maecenas optimus,

id. ib. 1, 5, 27:

optime Quinti,

id. Ep. 1, 16, 1.—

Esp. as an epithet of the Roman emperors:

quid tam civile, tam senatorium quam illud, additum a nobis Optimi cognomen?

Plin. Pan. 2, 7:

gratias, inquit, ago, optime Princeps!

Sen. Tranq. 14. 4:

ex epistula optimi imperatoris Antonini,

Gai. Inst. 1, 102; cf.:

bene te patriae pater optime Caesar,

Ov. F. 2, 637:

optime Romulae Custos gentis,

Hor. C. 4, 5, 1.—

Bonus and Bona, names of deities.

Bona Dea, the goddess of Chastity, whose temple could not be entered by males (cf. Macr. S. 1, 12; Lact. 1, 22):

Bonae Deae pulvinaribus,

Cic. Pis. 39, 95; id. Mil. 31, 86; id. Fam. 1, 9, 15; cf.

in mal. part.,

Juv. 2, 86 sq.; 6, 314 sq.; 6, 335 sq.—

Bonus Eventus, Varr. R. R. 1, 1 med.; Amm. 29, 6, 19; Inscr. Orell. 907; 1780 sq.—

Bona Fortuna:

si bona Fortuna veniat, ne intromiseris,

Plaut. Aul. 1, 3, 22:

Bonae Fortunae (signum),

Cic. Verr. 2, 4, 3, § 7:

FORTVNAE BONAE DOMESTICAE,

Inscr. Orell. 1743 sq. —

Bona Spes:

Spes Bona, obsecro, subventa mihi,

Plaut. Rud. 1, 4, 12:

BONAE SPEI,

Aug. Inscr. Grut. 1075, 1.—

BONA MENS, Inscr. Orell. 1818 sqq.:

Mens Bona, si qua dea es, tua me in sacraria dono,

Prop. 3, 24, 19.

With nouns denoting things.

Things concrete, denoting excellence:

navis bona dicitur non quae pretiosis coloribus picta est... sed stabilis et firma,

Sen. Ep. 76, 13:

gladium bonum dices, non cui auratus est balteus, etc., sed cui et ad secandum subtilis acies est, et, etc.,

id. ib. 76, 14:

id vinum erit lene et bono colore,

Cato, R. R. 109; Lucr. 2, 418; Ov. Am. 2, 7, 9:

tabulas... collocare in bono lumine,

Cic. Brut. 75, 261: ex quavis olea oleum... bonum fieri potest. Cato, R. R. 3:

per aestatem boves aquam bonam et liquidam bibant semper curato,

id. ib. 73; cf.:

bonae aquae, ironically compared to wine,

Prop. 2, 33 (3, 31), 28:

praedium bonum caelum habeat,

good temperature, Cato, R. R. 1:

bona tempestate,

in good weather, Cic. Q. Fr. 2, 2, 4:

(praedium) solo bono valeat,

by good soil, Cato, R. R. 1:

bonae (aedes) cum curantur male,

Plaut. Most. 1, 2, 24:

villam bonam,

Cic. Off. 3, 13, 55:

bonus pons,

Cat. 17, 5:

scyphi optimi (= optime facti),

Cic. Verr. 2, 4, 14, § 32:

perbona toreumata,

id. ib. 2, 4, 18, §

38: bona domicilia,

comfortable residences, id. N. D. 2, 37, 95:

agrum Meliorem nemo habet,

Ter. Heaut. 1, 1, 12:

fundum meliorem,

Cic. Inv. 1, 31, 52: fundos optimos et fructuosissimos, id. Agr. 3, 4, 14:

equus melior,

id. Inv. 1, 31, 52:

bona cena,

Cat. 13, 3:

boni nummi,

good, not counterfeit, Plaut. As. 3, 3, 144; Cic. Off. 3, 23, 91:

super omnia vultus accessere boni,

good looks, Ov. M. 8, 678:

mulier bona forma,

of a fine form, Ter. Heaut. 3, 2, 13:

equus formae melioris,

Hor. S. 2, 7, 52:

tam bona cervix, simul ac jussero, demetur,

fine, beautiful, Suet. Calig. 33:

fruges bonae,

Cat. 34, 19:

ova suci melioris,

of better flavor, Hor. S. 2, 4, 13.— Trop.:

animus aequus optimum est aerumnae condimentum,

Plaut. Rud. 2, 3, 71: bona dextra, a lucky hand (cf.:

bonum omen, 2. e.),

Quint. 6, 3, 69:

scio te bona esse voce, ne clama nimis,

good, sound, loud voice, Plaut. Most. 3, 1, 43; so,

bona firmaque vox,

Quint. 11, 3, 13.—

Things abstract.

Of physical well-being:

ut si qui neget sine bona valetudine posse bene vivi,

Cic. Inv. 1, 51, 93; Sen. Vit. Beat. 22, 2; Lucr. 3, 102; Val. Max. 2, 5, 6; Quint. 10, 3, 26; 11, 2, 35 et saep.:

non bonus somnus de prandio est,

Plaut. Most. 3, 2, 8:

bona aetas,

prime of life, Cic. Sen. 14, 48:

optima aetate,

id. Fam. 10, 3, 3.—Ironically:

bona, inquis, aetate, etc.,

Sen. Ep. 76, 1.—

Of the mind and soul:

meliore esse sensu,

Cic. Sest. 21, 47:

optima indoles,

id. Fin. 5, 22, 61:

bona conscientia,

Quint. 6, 1, 33; 9, 2, 93; Sen. Vit. Beat. 20, 5:

bono ingenio me esse ornatam quam auro multo mavolo,

with a good heart, Plaut. Poen. 1, 2, 91; id. Stich. 1, 21, 59; Sall. C. 10, 5:

mens melior,

Ter. Ad. 3, 3, 78; Cic. Phil. 3, 5, 13; Liv. 39, 16, 5; Sen. Ben. 1, 11, 4; id. Ep. 10, 4; Pers. 2, 8; Petr. 61.—Personified, Prop. 3 (4), 24, 19; Ov. Am. 1, 2, 31:

duos optimae indolis filios,

Val. Max. 5, 7, 2; Sen. Ben. 6, 16, 6; Quint. 1, 2, 5:

bonum consilium,

Plaut. Merc. 2, 3, 6; id. Rud. 4, 3, 18; Cic. Off. 1, 33, 121:

bona voluntas,

a good purpose, Quint. 12, 11, 31:

memoria bona,

Cic. Att. 8, 4, 2:

bona ratio cum perdita... confligit,

id. Cat. 2, 11, 25:

bonae rationes,

Ter. Ad. 5, 3, 50:

pronuntiatio bona,

Auct. Her. 3, 15, 27.—

Of moral relations:

ego si bonam famam mihi servasso, sat ero dives,

Plaut. Most. 1, 3, 71; Cic. Sest. 66, 139; Liv. 6, 11, 7; Hor. S. 1, 2, 61 (cf. Cic. Att. 7, 26, 1;

v. e. infra): si ego in causa tam bona cessi tribuni plebis furori,

Cic. Sest. 16, 36; id. Planc. 36, 87; Ov. M. 5, 220:

fac, sis, bonae frugi sies,

of good, regular habits, Plaut. Curc. 4, 2, 35; id. Cas. 2, 4, 5; 2, 5, 19; id. Ps. 1, 5, 53; id. Truc. 1, 1, 13; id. Capt. 5, 2, 3 sq. (v. frux, II. B. 1. b.): vilicus disciplina bona utatur. Cato, R. R. 5:

bona studia,

moral pursuits, Auct. Her. 4, 17, 25:

quidquid vita meliore parasti,

Hor. S. 2, 3, 15: ad spem mortis melioris, an honorable death; so as an epithet of religious exercises:

Juppiter, te bonas preces precor,

Cato, R. R. 134; 139.—

Of external, artistic, and literary value and usefulness:

bono usui estis nulli,

Plaut. Curc. 4, 2, 15:

Optumo optume optumam operam das,

id. Am. 1, 1, 122:

bonam dedistis mihi operam,

a valuable service to me, id. Poen. 2, 3, 70; 3, 6, 11; id. Pers. 4, 7, 11; id. Rud. 3, 6, 11 (in a different sense: me bona opera aut mala Tibi inventurum esse auxilium argentarium, by fair or unfair means, id. Ps. 1, 1, 102;

v. e. infra): optima hereditas a patribus traditur liberis... gloria virtutis rerumque gestarum,

Cic. Off. 1, 33, 121:

bonum otium,

valuable leisure, Sall. C. 4, 1:

bonis versibus,

Cic. Ac. 2, 23, 74:

versus meliores,

Plaut. Trin. 3, 2, 81:

meliora poemata,

Hor. A. P. 303:

in illa pro Ctesiphonte oratione longe optima,

Cic. Or. 8, 26:

optimas fabulas,

id. Off. 1, 31, 114:

melius munus,

id. Ac. 1, 2, 7.—

Favorable, prosperous, lucky, fortunate:

de Procilio rumores non boni,

unfavorable rumors, Cic. Att. 4, 16, 5:

bona de Domitio, praeclara de Afranio fama est,

about their success in the war, id. ib. 7, 26, 1:

si fuisset in discipulo comparando meliore fortuna,

id. Pis. 29, 71; cf.

fortuna optima esse,

to be in the best pecuniary circumstances, id. ad Brut. 1, 1, 2:

occasio tam bona,

Plaut. Most. 2, 2, 9:

senex est eo meliore condicione quam adulesoens cum, etc.,

Cic. Sen. 19, 68; id. Fam. 4, 32:

bona navigatio,

id. N. D. 3, 34, 83;

esp. in phrase bona spes.—Object.: ergo in iis adulescentibus bonam spem esse dicemus et magnam indolem quos, etc.,

Cic. Fin. 2, 35, 117.—Subject.:

ego sum spe bona,

Cic. Fam. 12, 28, 3; id. Cat. 2, 11, 25; [p. 245] id. Att. 14, 1 a, 3; id. Q. Fr. 1, 2, 5, § 16:

optima spe,

id. Fam. 12, 11, 2.—Pregn., = spes bonarum rerum, Sall. C. 21, 1;

v. C. 1. c. infra: meliora responsa,

more favorable, Liv. 7, 21, 6:

melior interpretatio,

Tac. H. 3, 65:

cum laude et bonis recordationibus,

id. A. 4, 38:

amnis Doctus iter melius,

i. e. less injurious, Hor. A. P. 68:

omen bonum,

a good, lucky omen, Cic. Pis. 13, 31; cf.

Liv. praef. § 13: melius omen,

Ov. F. 1, 221;

optimum,

Cic. Fam. 3, 12, 2:

bona scaeva,

Plaut. Stich. 5, 2, 24:

auspicio optumo,

id. ib. 3, 2, 6; cf.:

memini bene, sed meliore Tempore dicam = opportuniore tempore,

Hor. S. 1, 9, 68.—

Of public affairs, si mihi bona re publica frui non licuerit, Cic. Mil. 34, 93:

optima res publica,

id. Or. 1, 1, 1; id. Phil. 1, 8, 19:

minus bonis temporibus,

id. Dom. 4, 8; so,

optimis temporibus,

id. Sest. 3, 6:

nostrae res meliore loco videbantur,

id. ad Brut. 1, 3, 1:

lex optima,

id. Pis. 16, 37; id. Sest. 64, 137; id. Phil, 1, 8, 19.—

Good = large, considerable:

bono atque amplo lucro,

Plaut. Am. prol. 6:

bona librorum copia,

Hor. Ep. 1, 18, 109; cf.:

bona copia cornu,

Ov. M. 9, 88; v. bona pars, C. 8. g.—

Noble; with genus, good family, noble extraction, honorable birth: quali me arbitraris genere prognatum? Eu. Bono, Plaut. Aul. 2, 2, 35; so id. Ep. 1, 2, 4; 2, 1, 3; id. Pers. 4, 4, 94:

si bono genere natus sit,

Auct. Her. 3, 7, 13.—

Referring to good-will, kindness, faithfulness, in certain phrases.

Bona venia or cum bona venia, with the kind permission of a person addressed, especially bona venia orare, expetere, etc.:

primum abs te hoc bona venia expeto,

Ter. Phorm. 2, 3, 31:

bona tua venia dixerim,

Cic. Leg. 3, 15, 34:

oravit bona venia Quirites, ne, etc.,

Liv. 7, 41, 3:

obsecro vos.. bona venia vestra liceat, etc.,

id. 6, 40, 10:

cum bona venia quaeso audiatis, etc.,

id. 29, 17, 6; Arn. c. Gent. 1, p. 5; cf.

. sed des veniam bonus oro = venia bona oro,

Hor. S. 2, 4, 5.—

Bona pax, without quarrelling:

bona pax sit potius,

let us have no quarrel about that, Plaut. Pers. 2, 2, 7;

so especially cum bona pace, or bona pace: Hannibal ad Alpis cum bona pace incolentium... pervenit,

without a difficulty with the inhabitants, Liv. 21, 32, 6; 21, 24, 5; 1, 24, 3; 28, 37, 4; 8, 15, 1; cf.: si bonam (pacem) dederitis, = a fair peace, under acceptable conditions, id. 8, 21, 4.—

Amicitia bona = bona fide servata, faithful, undisturbed friendship:

igitur amicitia Masinissae bona atque honesta nobis permansit,

Sall. J. 5, 5.—

Bona societas, alliance:

Segestes, memoria bonae societatis, impavidus,

Tac. A. 1, 58.

In particular phrases.

Bonae res.

= Vitae commoda, comforts of life, abstract or concrete:

concedatur bonis rebus homines morte privari,

Cic. Tusc. 1, 36, 87:

optimis rebus usus est,

he had every most desirable thing, Nep. Att. 18, 1.—

= Res secundae, opp. res adversae, prosperity:

bonis rebus tuis, meas irrides malas,

Plaut. Trin. 2, 4, 45:

in bonis rebus,

Hor. C. 2, 3, 2. —

Res bona = res familiaris bona, wealth ( poet.): in re bona esse, Laber. ap. Gell. 10, 17, 4.—Also an object of value:

homines quibus mala abunde omnia erant, sed neque res neque spes bona ulla,

who had no property, nor the hope of any, Sall. C. 21, 1. —

Costly things, articles of luxury:

capere urbem in Arabia plenam bonarum rerum,

Plaut. Pers. 4, 3, 46; 4, 4, 82:

nimium rei bonae,

id. Stich. 2, 3, 55:

ignorantia bonarum rerum,

Nep. Ages. 8, 5 ' bonis rebus gaudere, Hor. S. 2, 6, 110:

re bona copiosum esse,

Gell. 16, 19, 7.—

Moral, morally good:

illi cum res non bonas tractent,

Cic. Ac. 2, 33, 72:

ut de virtutibus et vitiis, omninoque de bonis rebus et malis quaererent,

id. ib. 1, 4, 15:

quid habemus in rebus bonis et malis explorati?

id. ib. 2, 42, 129; so id. Or. 1, 10, 42; id. Leg. 1, 22, 58:

quae tamen omnia dulciora fuint et moribus bonis et artibus,

id. Sen. 18, 65.—

In literary composition, important or interesting matter, subjects, or questions:

res bonas verbis electis dictas quis non legat?

Cic. Fin. 1, 3, 8:

studiis generorum, praesertim in re bona,

Plaut. Am. 8, 26.—

Bonae artes.

A good, laudable way of dealing:

qui praeclari facinoris aut artis bonae famam quaerit,

Sall. C. 2, 9:

huic bonae artes desunt, dolis atque fallaciis contendit,

id. ib. 11, 2:

quod is bonarum artium cupiens erat,

Tac. A. 6, 46.—

Liberal arts and sciences:

litteris aut ulli bonae arti,

Quint. 12, 1, 7:

conservate civem bonarum artium, bonarum partium, bonorum virorum,

Cic. Sest. 32, 77. —Esp.:

optimae artes: optimarum artium scientia,

Cic. Fin. 1, 3, 4; id. Ac. 2, 1, 1; id. Cael. 10, 24; id. Marcell. 1, 4.—

Bona fides, or fides bona.

Good faith, i. e. conscious honesty in acts or words: qui nummos fide bona solvit, who pays (the price of labor) in good faith, i. e. as it is honestly earned, Cato, R. R. 14:

dic, bona fide, tu id aurum non subripuisti?

Plaut. Aul. 4, 10, 46; 4, 10, 47; id. Capt. 4, 2, 111; id. Most. 3, 1, 137; id. Poen. 1, 3, 30; id. Pers. 4, 3, 16; id. Ps. 4, 6, 33:

si tibi optima fide omnia concessit,

Cic. Rosc. Am. 49, 144; Quint. 10, 3, 23.—Hence, bonae fidei vir, a conscientious man, Quint. 10, 7, 1.—

Jurid. t. t.

Good faith in contracts and legal acts in general, opposed to dolus malus, honesty and fairness in dealing with another:

ad fidem bonam statuit pertinere, notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

Cic. Off. 3, 16, 67.—Hence, alienam rem bona fide emere, to buy, believing the seller to be the rightful owner, Dig. 41, 3, 10; 41, 3, 13, § 1. bonae fidei possessor (also possessio), believing that he is the rightful owner, ib. 5, 3, 25, § 11; 5, 3, 22; 41, 3, 15, § 2;

41, 3, 24: conventio contra bonam fidem et mores bonos,

ib. 16, 31, § 7: bonam fidem praestare, to be responsible for one ' s good faith, ib. 17, 1, 10 prooem.—Hence,

Bonae fidei actiones or judicia, actions in equity, i. e. certain classes of actions in which the strict civil law was set aside by the praetorian edict in favor of equity:

actiones quaedam bonae fidei sunt, quaedam stricti juris. Bonae fidei sunt haec: exempto vendito, locato conducto, etc.,

Just. Inst. 4, 6, 28, § 19.—In the republican time the praetor added in such actions to his formula for the judex the words ex fide bona, or, in full:

quidquid dare facere oportet ex fide bona,

Cic. Off. 3, 16, 66:

iste dolus malus et legibus erat vindicatus, et sine lege, judiciis in quibus additur ex fide bona,

id. ib. 3, 15, 61; cf. id. ib. 3, 17, 70.—

Bona verba.

Kind words:

Bona verba quaeso,

Ter. And. 1, 2, 33.—

Words of good omen (v. omen):

dicamus bona verba,

Tib. 2, 2, 1:

dicite suffuso ter bona verba mero,

Ov. F. 2, 638.—

Elegant or well-chosen expressions:

quid est tam furiosum quam verborum vel optimorum atque ornatissimorum sonitus inanis,

Cic. Or. 1, 12, 51:

verborum bonorum cursu,

id. Brut. 66, 233:

omnia verba sunt alicubi optima,

Quint. 10, 1, 9.—

Moral sayings:

non est quod contemnas bona verba et bonis cogitationibus plena praecordia,

Sen. Vit. Beat. 20, 1. —

Bona dicta.

Polite, courteous language:

hoc petere me precario a vobis jussit leniter dictis bonis,

Plaut. Am. prol. 25.—

Witticisms ( bon-mots): flammam a sapiente facilius ore in ardente opprimi, quam bona dicta teneat, Enn. ap. Cic. Or. 2, 54, 222:

dico unum ridiculum dictum de dictis melioribus quibus solebam menstruales epulas ante adipiscier,

Plaut. Capt. 3, 1, 22:

ibo intro ad libros ut discam de dictis melioribus,

id. Stich. 2, 3, 75.—

Bona facta.

= bene facta (v. bene, I. B. 2. b.), laudable deeds:

nobilitas ambobus et majorum bona facta (sc. erant),

Tac. A. 3, 40.—

Bonum factum est, colloq., = bene est, bene factum est (v. bene, I. B. 2. b.):

bonum factum est, ut edicta servetis mea,

Plaut. Poen. prol. 16:

haec imperata quae sunt pro imperio histrico, bonum hercle factum (est) pro se quisque ut meminerit,

id. ib. 45.— Hence,

Elliptically, introducing commands which cannot be enforced, = if you will do so, it will be well:

peregrinis in senatum allectis, libellus propositus est: bonum factum, ne quis senatori novo curiam monstrare velit,

Suet. Caes. 80:

et Chaldaeos edicere: bonum factum, ne Vitellius... usquam esset,

id. Vit. 14:

hac die Carthaginem vici: bonum factum, in Capitolium eamus, et deos supplicemus,

Aur. Vict. 49; cf.:

o edictum, cui adscribi non poterit bonum factum,

Tert. Pud. 1.—

Bona gratia.

A friendly understanding:

cur non videmus inter nos haec potius cum bona Ut componantur gratia quam cum mala?

Ter. Phorm. 4, 3, 17; so,

per gratiam bonam abire,

to part with good feelings, Plaut. Mil. 4, 3, 33.—In jest: sine bona gratia abire, of things cast away, Plaut Truc. 2, 7, 15.—

Pleon., in the phrase bonam gratiam habere, = gratiam habere, to thank (v. B. 2. k.), Plaut. Rud. 2, 5, 32; id. Bacch. 4, 8, 99.—

Bona pars.

The well-disposed part of a body of persons:

ut plerumque fit, major pars (i. e. of the senate) meliorem vicit,

Liv. 21, 4, 1:

pars melior senatus ad meliora responsa trahere,

id. 7, 21, 6.—

The good party, i. e. the optimates (gen. in plur.):

civem bonarum partium,

Cic. Sest. 32, 77:

(fuit) meliorum partium aliquando,

id. Cael. 6, 13:

qui sibi gratiam melioris partis velit quaesitam,

Liv. 2, 44, 3.—Paronom.: (Roscius) semper partium in re publica tam quam in scaena optimarum, i. e. party and part in a drama, Cic. Sest. 56, 120.—

Of things or persons, a considerable part (cf. a good deal):

bonam partem ad te adtulit,

Ter. Eun. 1, 2, 43:

bonam partem sermonis in hunc diem esse dilatam,

Cic. Or. 2, 3, 14:

bonam magnamque partem exercitus,

Val. Max. 5, 2, ext. 4:

bona pars noctium,

Quint. 12, 11, 19:

bona pars hominum,

Hor. S. 1, 1, 61:

meae vocis... bona pars,

id. C. 4, 2, 46; so id. A. P. 297; Ov. P. 1, 8, 74:

melior pars diei,

Verg. A. 9, 156.—

Rarely, and mostly eccl. Lat.: optima pars, the best part or lot:

nostri melior pars animus est,

Sen. Q. N. 1, prooem. § 14; cf.:

quae pars optima est in homine,

best, most valuable, Cic. Tusc. 5, 23, 67:

major pars aetatis, certe melior reipublicae data sit,

Sen. Brev. Vit. 18, 1:

Maria optimam partem elegit, quae non auferetur ab ea,

Vulg. Luc. 10, 42.—

Adverb.:

bonam partem = ex magna parte,

Lucr. 6, 1249.—

Aliquem in optimam partem cognoscere, to know somebody from his most favorable side, Cic. Off. 2, 13, 46: aliquid in optimam partem accipere, to take something in good part, interpret it most favorably:

Caesar mihi ignoscit quod non venerim, seseque in optimam partem id accipere dicit,

id. Att. 10, 3 a, 2; id. ad Brut. 1, 2, 3:

quaeso ut hoc in bonam partem accipias,

id. Rosc. Am. 16, 45.—

Dies bonus or bona.

A day of good omen, a fortunate day (= dies laetus, faustus):

tum tu igitur die bono, Aphrodisiis, addice, etc.,

Plaut. Poen. 2, 49:

nunc dicenda bona sunt bona verba die,

Ov. F. 1, 72.—

A beautiful, serene day, Sen. Vit. Beat. 22, 3.—

Bonus mos.

Boni mores, referring to individuals, good, decent, moral habits:

nihil est amabilius quam morum similitudo bonorum,

Cic. Off. 1, 17, 56:

nam hic nimium morbus mores invasit bonos,

Plaut. Trin. 1, 1, 6:

domi militiaeque boni mores colebantur,

Sall. C. 9, 1:

propter ejus suavissimos et optimos mores,

Cic. Phil. 3, 5, 13:

cum per tot annos matronae optimis moribus vixerint,

Liv. 34, 6, 9:

mores meliores,

Plaut. Aul. 3, 5, 18.—

Bonus mos or boni mores, in the abstract, morality, the laws, rules of morality: ei vos morigerari mos bonu'st, it is a rule of morality that you should, etc., Plaut. Capt. 2, 1, 4:

ex optimo more et sanctissima disciplina,

Cic. Phil. 2, 28, 69:

neglegentia boni moris,

Sen. Ep. 97, 1.—Jurid. t. t.:

conventio, mandatum contra bonos mores,

in conflict with morality, Quint. 3, 1, 57; Dig. 16, 3, 1, § 7; Gai. Inst. 3, 157 et saep. —

Adverbial phrases.

Bono animo esse, or bonum animum habere.

To be of good cheer or courage:

bono animo es! Liberabit ille te homo,

Plaut. Merc 3, 1, 33; so id. Aul. 4, 10, 61; id. Mil. 4, 8, 32; id. Rud. 3, 3, 17; Ter. Eun. 1, 2, 4; id. Heaut. 4, 6, 18; id. Ad. 2, 4, 20; 3, 5, 1; 4, 2, 4; 4, 5, 62; id. Phorm. 5, 8, 72:

animo bono es,

Plaut. Ps. 1, 3, 103; id. Am. 2, 2, 48; 5, 2, 1:

bono animo es, inquit Scrofa, et fiscinam expedi,

Varr. R. R. 1, 26:

bono animo sint et tui et mei familiares,

Cic. Fam. 6, 18, 1; 6, 10, 29:

bono animo esse jubere eam consul,

Liv. 39, 13, 7:

habe modo bonum animum,

Plaut. Capt. 1, 2, 58; so id. Am. 1, 3, 47; id. Truc. 2, 6, 44; id. Aul. 2, 2, 15:

habe animum bonum,

id. Cas. 2, 6, 35; id. Ep. 2, 2, 1; 4, 2, 31:

bonum animum habe,

Liv. 45, 8, 5:

clamor ortus ut bonum animum haberet,

id. 8, 32, 1; so Sen. Ep. 87, 38.—

Bono animo esse, or facere aliquid, to be of a good or friendly disposition, or to do with good, honest intentions:

audire jubet vos imperator histricus, bonoque ut animo sedeant in subselliis qui, etc.,

Plaut. Poen. prol. 5: sunt enim (consules) [p. 246] optimo animo, summo consilio, of the best disposition, Cic. Phil. 3, 1, 2:

bono te animo tum populus Romanus... dicere existimavit ea quae sentiebatis, sed, etc.,

id. Imp. Pomp. 19, 56:

quod nondum bono animo in populum Romanum viderentur,

Caes. B. G. 1, 6; Quint. 7, 4, 15.—

Bonus animus, good temper, patience:

bonus animus in mala re dimidium mali est,

Plaut. Ps. 1, 5, 37:

vos etiam hoc animo meliore feratis,

Ov. M. 9, 433.—

Bono modo.

= placide, with composure, moderation:

si quis quid deliquerit, pro noxa bono modo vindicet,

Cato, R. R. 5:

haec tibi tam sunt defendenda quam moenia, mihi autem bono modo, tantum quantum videbitur,

Cic. Ac. 2, 44, 137.—

In a decent manner:

neu quisquam prohibeto filium quin amet... quod bono fiat modo,

Plaut. Merc. 5, 4, 62. —

Jure optimo or optimo jure, with good, perfect right:

te ipse jure optumo incuses licet,

Plaut. Most. 3, 2, 23; id. Rud. 2, 6, 53:

ut jure optimo me deserere posses,

Cic. Fam. 3, 8, 6; Sen. Ot. Sap. 2 (29), 2.—With pass. or intr. verb, deservedly:

ne jure optimo irrideamur,

Cic. Off. 1, 31, 111; cf. id. ib. 1, 42, 151; id. Marcell. 1, 4;

similarly, optimo judicio,

Val. Max. 2, 9, 2.