Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

militaris

  • 21 Ilicura militaris

    ENG pin-tailed manakin

    Animal Names Latin to English > Ilicura militaris

  • 22 Leistes militaris

    ENG red-breasted blackbird

    Animal Names Latin to English > Leistes militaris

  • 23 Sturnella militaris

    ENG pampas meadowlark
    NLD zwartkopsoldatenspreeuw

    Animal Names Latin to English > Sturnella militaris

  • 24 militariter

    mīlitāris, e, adj. [miles], of or belonging to a soldier, to war, or to military service, proper to or usual with soldiers, military, warlike, martial (class.):

    militares pueri,

    soldiers' children, officers' sons, Plaut. Truc. 5, 16:

    homo,

    id. Ep. 1, 1, 14:

    advena,

    id. Ps. 4, 1, 20:

    tribuni,

    Cic. Clu. 36, 99:

    vir,

    Tac. H. 2, 75:

    homines,

    Sall. C. 45, 2.— Also subst.: mīlĭtāris, is, m., a military man, soldier, warrior:

    cur neque militaris Inter aequales equitat?

    Hor. C. 1, 8, 5:

    praesidia militarium,

    Tac. A. 14, 33.—Of inanim. and abstr. things:

    panis,

    Plin. 18, 7, 12, § 67:

    institutum,

    Caes. B. C. 3, 75:

    usus,

    id. ib. 3, 103:

    res,

    id. B. G. 1, 21:

    disciplina,

    Liv. 8, 34:

    labor,

    Cic. Mur. 5, 11:

    signa,

    military ensigns, standards, id. Cat. 2, 6, 13:

    ornatus,

    id. Off. 1, 18, 61:

    leges,

    id. Fl. 32, 77:

    animi,

    Tac. A. 1, 32:

    sepimentum,

    Varr. 1, 14, 2:

    ire militaribus gradibus,

    to march, Plaut. Ps. 4, 4, 11: aetas, the age for bearing arms (from the seventeenth to the forty-sixth year), Liv. 25, 5:

    via,

    a military road, a highway on which an army can march, id. 36, 15: herba, an herb good for wounds, also called millefolium, Plin. 24, 18, 104, § 168.—Also an appellation of Jupiter, App. de Mundo, p. 75.—In comp.:

    quis justior et militarior Scipione?

    more militarily strict, Tert. Apol. 11 fin. —Hence, adv.: mīlĭtārĭter, in a soldierly or military manner (rare;

    not in Cic. or Cæs.),

    Liv. 4, 41; 27, 3; Tac. H. 2, 80; Dig. 49, 16, 4, § 9.

    Lewis & Short latin dictionary > militariter

  • 25 res

    rēs, rĕi, f.    - gén. sing. rēi avec e long, Lucr. 2, 112; 548; 6, 918; dat., id. 1, 688; 2, 236 --- gén. sing. monosyl. à la fin du vers, Lucr. 3, 918; et au milieu du vers, Lucr. 4, 885, et Poët. ap. Lact. 6, 6.    - voir l'article res de Gaffiot. [st1]1 [-] chose, objet, affaire (sens vague précisé par un adjectif); chose matérielle, corps, créature, être; res explétif; cela (fonction de pron. de rappel).    - res futurae: l'avenir.    - in forum vocas, eo vocas unde etiam bonis meis rebus fugiebam, Cic. Att. 12, 21, 5: tu m'invites à fréquenter le forum, tu m'invites dans un lieu que je fuyais même à l'époque où ma maison connaissait le bonheur.    - res humanae: la condition humaine, la destinée humaine.    - res familiaris: patrimoine.    - res frumentaria: l'approvisionnement en blé, le ravitaillement en blé.    - res novae: la révolution politique.    - res divinae: le sacrifice; le culte des dieux.    - res uxoria: - [abcl]a - dot. - [abcl]b - Ter. mariage.    - abhorrens ab re uxoria, Ter. And. 5, 1, 10: réfractaire au mariage.    - in arbitrio rei uxoriae, Cic. Off. 3: lors d'un arbitrage concernant la dot.    - bellicam rem administrari majores nostri nisi auspicato noluerunt, Cic. Div. 2, 36, 76: nos ancêtres ne voulurent pas qu'une action guerrière fût menée sans auspices.    - res solida, Lucr.: corps solide.    - causae rerum: les causes.    - rerum natura: la nature, le monde.    - quid agis, dulcissime rerum? Hor.: comment vas-tu, mon très cher?    - cujus rei ? = de quoi?    - nullius rei: de rien    - nulli rei nisi sacris operam dare: ne se consacrer qu'aux cérémonies religieuses.    - quid ad rem ? = qu'importe cela?    - quid hoc rei est ? = qu'est-ce que cela?    - se ad eam rem paratos esse arbitrati sunt: ils estimèrent qu'ils étaient préparés pour cela. [st1]2 [-] ce qui est fait: réalité, chose.    - re ipsā (re verā): en réalité.    - res… spes: le présent… l'avenir.    - qui hos deos non re, sed opinione esse dicunt, Cic. Nat. 3: ceux qui affirment que les dieux n’existent pas dans la réalité mais dans l’imagination.    - rem sectari, non verba, Cic.: s'attacher au fond, non aux mots. [st1]3 [-] ce qui concerne qqn ou qqch: art, profession, métier, carrière.    - res militaris: la guerre, l'art militaire.    - rei militaris laus: gloire militaire.    - res navalis: la marine.    - res pecuaria: l'élevage.    - erat ei pecuaria res ampla, et rustica sane bene culta et fructuosa, Cic.: il avait un immense troupeau et des terres bien cultivées et d'un bon rapport. [st1]4 [-] travail, soin, occupation, peine, difficulté.    - res multae operae: entreprise difficile.    - quibus rebus perfectis, Caes.: ces préparatifs terminés. [st1]5 [-] fait, événement, affaire, action, entreprise; exécution; combat, opération (militaire); hauts faits, exploits.    - ut ipsa res declaravit, Cic.: comme l'événement le prouva.    - omina re careant! Ov.: puissent ces présages ne pas s'accomplir!    - his rebus gestis, Caes. B. G. 5, 8: après cette affaire.    - rem gerere, Ov.: combattre, engager l'action.    - gladio comminus rem gerit Vorenus, Caes. B. G. 5: l'épée à la main, Vorénus combat corps à corps.    - rem bene gerere, Liv.: avoir du succès, l'emporter, être vainqueur.    - ante rem, Liv. 4, 40: avant la bataille.    - res gestae: exploits, hauts faits. [st1]6 [-] faits (historiques), histoire; état, puissance, pouvoir.    - res populi Romani perscribere, Liv.: écrire l'histoire du peuple romain.    - rerum scriptor: l'historien.    - Persicae res, Nep.: l'histoire de la Perse.    - res publica → respublica.    - rerum potiri: s'emparer du pouvoir, être maître du pouvoir.    - summa rerum: le commandement suprême, le pouvoir.    - res Romana: la puissance romaine, l'empire romain.    - res mihi Romanas dederas, Fortuna, regendas, Luc. 7, 108: tu m'avais donné, Fortune, l'empire romain à diriger. [st1]7 [-] circonstance, occasion; situation, cas, condition, position, état des choses, conjoncture, circonstances, affaires.    - pro (ex) tempore et pro (ex) re: selon le temps et les circonstances.    - in tali re, Sall.: en pareil cas.    - res adversae: le malheur, l'adversité; échec(s).    - res secundae (prosperae): le bonheur, la prospérité; succès.    - res bonae: situation favorable.    - si res postulabit: si la situation le réclame.    - bene (male) se res habet: la situation se présente bien (mal).    - res ita se habet: il en est ainsi. [st1]8 [-] avoir, biens, propriété, fortune, richesses.    - rem augere: augmenter sa fortune, faire fortune.    - res familiaris: le patrimoine.    - publicae res: les domaines de l'Etat.    - res tuas tibi habe, Plaut.: reprends ce qui t'appartient (formule de divorce).    - res nummaria tenet eum, Cic.: il éprouve un besoin d'argent.    - rem male gerere, Hor.: se ruiner. [st1]9 [-] utilité, intérêt, avantage, profit.    - in rem (ex re) esse alicui: être utile à qqn, être conforme à son intérêt.    - quid (mihi) magis in rem est quam...? Plaut. Rud. 1, 4, 1: qu'est-ce qui est plus conforme à mes intérêts que de...?    - ad rem avidus, Ter.: âpre au gain.    - ab re: contrairement à l'intérêt.    - ob rem, Cic.: inutilement.    - quoi (cui) rei? Plaut.: à quoi bon?    - de communi re dicere: parler de l'intérêt général.    - in rem suam convertere: tourner à son avantage. [st1]10 [-] affaire (d'intérêt), rapport, relation, commerce.    - res est mihi cum aliquo: j'ai affaire à qqn (avec qqn).    - mihi tecum nihil rei est: je n'ai nullement affaire avec toi.    - mihi res est cum aliquo: j'ai affaire à qqn.    - rem habeo cum aliquo: j'ai affaire à qqn.    - cum Thebanis sibi rem esse existimant, Nep. Pel. 1, 3: c'était aux Thébains qu'ils comptaient avoir affaire. [st1]11 [-] ce dont on parle: sujet, débat, point de discussion, question, litige, contestation, procès.    - rem agitare: traiter une question.    - ad rem redeo: je reviens à mon sujet.    - rem dicere: plaider une cause.    - rem integram ad senatum referre: porter l'ensemble de l'affaire à l'ordre du jour du sénat.    - res capitalis: procès capital.    - de re aliqua sententiam dicere in senatu: donner son avis sur quelque sujet au sénat. [st1]12 [-] motif, raison, cause; but, fin.    - eā (hāc) re: pour cette raison.    - ob eam rem, Plaut.: pour cette raison.    - eā re (ob eam rem) quod: pour cette raison que.    - his rebus adducti, Caes. BG. 1: poussés par ces motifs.    - legatus qui ea de re mittitur: le légat qui est envoyé à cette fin. [st1]13 [-] moyen, manière.    - quibuscumque rebus possim (defendere), Cic.: (défendre) par tous les moyens qui sont en mon pouvoir.    - rem reperire quo pacto, Plaut.: trouver moyen de.
    * * *
    rēs, rĕi, f.    - gén. sing. rēi avec e long, Lucr. 2, 112; 548; 6, 918; dat., id. 1, 688; 2, 236 --- gén. sing. monosyl. à la fin du vers, Lucr. 3, 918; et au milieu du vers, Lucr. 4, 885, et Poët. ap. Lact. 6, 6.    - voir l'article res de Gaffiot. [st1]1 [-] chose, objet, affaire (sens vague précisé par un adjectif); chose matérielle, corps, créature, être; res explétif; cela (fonction de pron. de rappel).    - res futurae: l'avenir.    - in forum vocas, eo vocas unde etiam bonis meis rebus fugiebam, Cic. Att. 12, 21, 5: tu m'invites à fréquenter le forum, tu m'invites dans un lieu que je fuyais même à l'époque où ma maison connaissait le bonheur.    - res humanae: la condition humaine, la destinée humaine.    - res familiaris: patrimoine.    - res frumentaria: l'approvisionnement en blé, le ravitaillement en blé.    - res novae: la révolution politique.    - res divinae: le sacrifice; le culte des dieux.    - res uxoria: - [abcl]a - dot. - [abcl]b - Ter. mariage.    - abhorrens ab re uxoria, Ter. And. 5, 1, 10: réfractaire au mariage.    - in arbitrio rei uxoriae, Cic. Off. 3: lors d'un arbitrage concernant la dot.    - bellicam rem administrari majores nostri nisi auspicato noluerunt, Cic. Div. 2, 36, 76: nos ancêtres ne voulurent pas qu'une action guerrière fût menée sans auspices.    - res solida, Lucr.: corps solide.    - causae rerum: les causes.    - rerum natura: la nature, le monde.    - quid agis, dulcissime rerum? Hor.: comment vas-tu, mon très cher?    - cujus rei ? = de quoi?    - nullius rei: de rien    - nulli rei nisi sacris operam dare: ne se consacrer qu'aux cérémonies religieuses.    - quid ad rem ? = qu'importe cela?    - quid hoc rei est ? = qu'est-ce que cela?    - se ad eam rem paratos esse arbitrati sunt: ils estimèrent qu'ils étaient préparés pour cela. [st1]2 [-] ce qui est fait: réalité, chose.    - re ipsā (re verā): en réalité.    - res… spes: le présent… l'avenir.    - qui hos deos non re, sed opinione esse dicunt, Cic. Nat. 3: ceux qui affirment que les dieux n’existent pas dans la réalité mais dans l’imagination.    - rem sectari, non verba, Cic.: s'attacher au fond, non aux mots. [st1]3 [-] ce qui concerne qqn ou qqch: art, profession, métier, carrière.    - res militaris: la guerre, l'art militaire.    - rei militaris laus: gloire militaire.    - res navalis: la marine.    - res pecuaria: l'élevage.    - erat ei pecuaria res ampla, et rustica sane bene culta et fructuosa, Cic.: il avait un immense troupeau et des terres bien cultivées et d'un bon rapport. [st1]4 [-] travail, soin, occupation, peine, difficulté.    - res multae operae: entreprise difficile.    - quibus rebus perfectis, Caes.: ces préparatifs terminés. [st1]5 [-] fait, événement, affaire, action, entreprise; exécution; combat, opération (militaire); hauts faits, exploits.    - ut ipsa res declaravit, Cic.: comme l'événement le prouva.    - omina re careant! Ov.: puissent ces présages ne pas s'accomplir!    - his rebus gestis, Caes. B. G. 5, 8: après cette affaire.    - rem gerere, Ov.: combattre, engager l'action.    - gladio comminus rem gerit Vorenus, Caes. B. G. 5: l'épée à la main, Vorénus combat corps à corps.    - rem bene gerere, Liv.: avoir du succès, l'emporter, être vainqueur.    - ante rem, Liv. 4, 40: avant la bataille.    - res gestae: exploits, hauts faits. [st1]6 [-] faits (historiques), histoire; état, puissance, pouvoir.    - res populi Romani perscribere, Liv.: écrire l'histoire du peuple romain.    - rerum scriptor: l'historien.    - Persicae res, Nep.: l'histoire de la Perse.    - res publica → respublica.    - rerum potiri: s'emparer du pouvoir, être maître du pouvoir.    - summa rerum: le commandement suprême, le pouvoir.    - res Romana: la puissance romaine, l'empire romain.    - res mihi Romanas dederas, Fortuna, regendas, Luc. 7, 108: tu m'avais donné, Fortune, l'empire romain à diriger. [st1]7 [-] circonstance, occasion; situation, cas, condition, position, état des choses, conjoncture, circonstances, affaires.    - pro (ex) tempore et pro (ex) re: selon le temps et les circonstances.    - in tali re, Sall.: en pareil cas.    - res adversae: le malheur, l'adversité; échec(s).    - res secundae (prosperae): le bonheur, la prospérité; succès.    - res bonae: situation favorable.    - si res postulabit: si la situation le réclame.    - bene (male) se res habet: la situation se présente bien (mal).    - res ita se habet: il en est ainsi. [st1]8 [-] avoir, biens, propriété, fortune, richesses.    - rem augere: augmenter sa fortune, faire fortune.    - res familiaris: le patrimoine.    - publicae res: les domaines de l'Etat.    - res tuas tibi habe, Plaut.: reprends ce qui t'appartient (formule de divorce).    - res nummaria tenet eum, Cic.: il éprouve un besoin d'argent.    - rem male gerere, Hor.: se ruiner. [st1]9 [-] utilité, intérêt, avantage, profit.    - in rem (ex re) esse alicui: être utile à qqn, être conforme à son intérêt.    - quid (mihi) magis in rem est quam...? Plaut. Rud. 1, 4, 1: qu'est-ce qui est plus conforme à mes intérêts que de...?    - ad rem avidus, Ter.: âpre au gain.    - ab re: contrairement à l'intérêt.    - ob rem, Cic.: inutilement.    - quoi (cui) rei? Plaut.: à quoi bon?    - de communi re dicere: parler de l'intérêt général.    - in rem suam convertere: tourner à son avantage. [st1]10 [-] affaire (d'intérêt), rapport, relation, commerce.    - res est mihi cum aliquo: j'ai affaire à qqn (avec qqn).    - mihi tecum nihil rei est: je n'ai nullement affaire avec toi.    - mihi res est cum aliquo: j'ai affaire à qqn.    - rem habeo cum aliquo: j'ai affaire à qqn.    - cum Thebanis sibi rem esse existimant, Nep. Pel. 1, 3: c'était aux Thébains qu'ils comptaient avoir affaire. [st1]11 [-] ce dont on parle: sujet, débat, point de discussion, question, litige, contestation, procès.    - rem agitare: traiter une question.    - ad rem redeo: je reviens à mon sujet.    - rem dicere: plaider une cause.    - rem integram ad senatum referre: porter l'ensemble de l'affaire à l'ordre du jour du sénat.    - res capitalis: procès capital.    - de re aliqua sententiam dicere in senatu: donner son avis sur quelque sujet au sénat. [st1]12 [-] motif, raison, cause; but, fin.    - eā (hāc) re: pour cette raison.    - ob eam rem, Plaut.: pour cette raison.    - eā re (ob eam rem) quod: pour cette raison que.    - his rebus adducti, Caes. BG. 1: poussés par ces motifs.    - legatus qui ea de re mittitur: le légat qui est envoyé à cette fin. [st1]13 [-] moyen, manière.    - quibuscumque rebus possim (defendere), Cic.: (défendre) par tous les moyens qui sont en mon pouvoir.    - rem reperire quo pacto, Plaut.: trouver moyen de.
    * * *
        Res, rei, foem. gen. Chose, Rien.
    \
        Abdita rerum. Horat. Choses cachees ou secrettes et incongneues.
    \
        Caput et frons rerum. Horat. Le principal poinct de tout l'affaire.
    \
        Concordia rerum discors. Horat. L'accord des quatre elements qui sont de natures discordantes.
    \
        Versus inopes rerum. Horat. Qui n'ont point de bonnes et graves sentences.
    \
        Negas tantam similitudinem in rerum natura esse. Cicero. En tout le monde.
    \
        Opifex rerum. Ouid. Le createur de toutes choses.
    \
        Angustae res. Virgil. Qui sont de petite importance.
    \
        Res animales. Vlpianus. Qui ont ame et vie.
    \
        Diuina. Cic. Sacrifice.
    \
        Insolitam rem apportare auribus. Lucret. Raconter une chose dont jamais on n'avoit ouy parler.
    \
        Facere rem diuinam alicui deo. Cic. Sacrifier.
    \
        Ad rem redi. Terent. Retourne au propos.
    \
        Omnem rem scio, vt sit gesta. Plaut. Je scay comment tout l'affaire a esté mené.
    \
        Salua res est. Terent. L'affaire va bien.
    \
        Res tua agitur. Cic. C'est à toy à faire, L'affaire te touche.
    \
        Attinet ad rem. Horat. Cela sert à l'affaire.
    \
        Male rem gerere. Horat. Estre mauvais mesnager, Mal gouverner ses biens et ses affaires.
    \
        Incipit res melius ire quam putaram. Cic. L'affaire commence à mieulx aller que je ne pensoye, à mieulx se porter.
    \
        Bellica res. Horat. Le faict et l'estat de la guerre.
    \
        Si inuenta subito, nec domo allata, sed inter dicendum e re ipsa nata videantur. Quintil. Sur le champ, Tout à l'heure.
    \
        E re nata melius fieri haud potuit, quam factum est. Terent. Veu ce qui est survenu, Selon la fortune, Veu l'occasion.
    \
        Consulere ex re. Tacit. Prendre advis selon les occasions qui se presenteront.
    \
        Antonii colloquium cum heroibus nostris pro re nata non incommodum. Cic. Selon la matiere subjecte.
    \
        Ab re interregnum appellatum. Liu. Pour raison.
    \
        Si non re ipsa tibi istuc dolet. Terent. A la verité, Si tu fains d'en estre marri.
    \
        Res ipsa indicat, Vide INDICO, indicas. Le faict le monstre.
    \
        Verba ad rem conferre. Terent. Faire ce qu'on dit.
    \
        Simulare mortem verbis, re ipsa spem vitae dare. Terent. De faict. \ Re iuuare. Terent. De faict.
    \
        Dictu quam re facilius. Liu. Il est plus aisé à dire qu'à faire.
    \
        Si in rem est vtrique vt fiant, accersi iube. Terentius. Si c'est le prouffit des deux.
    \
        Ita rem illi esse dicito. Plaut. Di que c'est pour son prouffit.
    \
        Qui alicui rei est. Terent. Qui fait son prouffit, Qui gaigne aucunement.
    \
        Res est mihi cum illo. Terent. J'ay quelque affaire avec luy.
    \
        Habere rem cum aliquo. Terentius. Le hanter, Avoir habitude avec luy.
    \
        Si talentum rem reliquisset decem. Terent. Heritage.
    \
        Illos duos pro re tollebas tua. Terentius, Selon les biens que tu avois.
    \
        Aliquantum ad rem est auidior. Terent. Il est un peu trop aspre à l'argent.
    \
        Amicos res inuenit. Plaut. Les richesses font les amis.
    \
        Res eos iampridem deficere coepit. Cic. Il y a ja long temps qu'ils ont tout despendu leurs biens.
    \
        Arctis in rebus absit pudor. Valer. Flac. Quand on est en necessité, il ne fault point estre honteux.
    \
        Curtae nescio quid semper abest rei. Horat. Il y a tousjours faulte de je ne scay quoy, L'avaritieux n'ha jamais assez.
    \
        Familiaris res. Sallust. Les biens qu'un chascun ha à soy.
    \
        Praeclara filius in re sublatus male alitur. Horat. Né parmi grandes richesses.
    \
        Quibus re salua profueram. Terent. Ce pendant qu'ils avoyent de quoy.
    \
        Augere rem. Cic. S'enrichir.
    \
        Nunquam rem facies. Terent. Tu ne gaigneras jamais rien, Jamais tu ne seras riche, Jamais tu ne cueilleras mousse, Jamais tu ne amasseras rien. \ Habere rem. Cic. Avoir bien dequoy.
    \
        Patriam rem perdere. Horat. Despendre folement les biens de son pere.
    \
        Praeclaram ingrata stringat malus ingluuie rem. Horat. Qu'il mange et despende en gourmandise, etc.
    \
        Vir haud magna cum re. Cic. Qui n'ha pas grands biens.
    \
        Res, L'estat et condition d'un chascun: vt Res publica. Cice. L'estat commun.
    \
        Inuisere res rusticas vel fructus causa, vel delectationis. Cic. Aller veoir les biens et terres qu'on ha aux champs.
    \
        Res. Virgil. Empire, Seigneurie, Domination.
    \
        Rem, vel res gerere. Liu. Mener la guerre.
    \
        Res Romana erat superior. Liu. L'armee des Romains.
    \
        Clades rei naualis. Tacit. La deffaicte de l'armee de mer.
    \
        Dare rem in casum. Tacit. Mettre à l'adventure.
    \
        Rebus suis diffidere. Liu. Se deffier de ses gents de guerre.
    \
        Aduersae res, Vide ADVERTO. Adversité, Tribulation.
    \
        Angustae res. Horat. Povreté, Necessité, Disette.
    \
        Dura res. Virgil. Adversité, Povreté.
    \
        Secundae res. Virgil. Prosperité.
    \
        Rem miseram, Aduerbium dolentis. Cic. Chose miserable.
    \
        Parumne est malae rei? Plaut. N'ont ils pas assez de mal? B.
    \
        Iam repperi rem, quo pacto nec fur, nec socius sies. Plaut. J'ay trouvé le moyen.
    \
        Res semper aliquid apportat noui. Terent. Experience.
    \
        Re vera, Duae dictiones sunt, aut vnica Reuera, vice aduerbii. Plin. iunior. A la verité.
    \
        Velut si reuera pugnent. Horat. Reaulment, ou Realement et de faict.
    \
        Respublica, reipublicae, penul. corr. ex duobus integris composita dictio, quam nonnulli disiungunt. L'estat commun, La republique, La chose publique.
    \
        Conuersiones Rerumpublicarum. Cic. Mutations.
    \
        Censere e Repub. Tacit. Au prouffit de la Repub.
    \
        Meo vnius funere elata Respublica esset? Liuius. Si j'estoye mort, la chose publique seroit elle perdue pourtant? B.
    \
        Trahere Rempublicam funditus. Tacit. Destruire, Ruiner.

    Dictionarium latinogallicum > res

  • 26 vita

    vita, ae, f. [st2]1 [-] vie, existence, temps de la vie. [st2]2 [-] vie, susistance, moyens d'existence. [st2]3 [-] vie, manière de vivre, genre de vie, moeurs, conduite. [st2]4 [-] vie, événements de la vie, histoire, biographie. [st2]5 [-] personne qui est chère, objet chéri, vie, âme. [st2]6 [-] le genre humain, les hommes, l'humanité. [st2]7 [-] âme des morts.    - vitam vivere (agere, degere): passer sa vie, vivre.    - vitam tolerare pomis, Cic.: se nourrir de fruits.    - cedere (e) vita: quitter la vie, mourir.    - vita militaris (= cursus militaris), Cic. Tusc. 2, 2: carrière militaire.
    * * *
    vita, ae, f. [st2]1 [-] vie, existence, temps de la vie. [st2]2 [-] vie, susistance, moyens d'existence. [st2]3 [-] vie, manière de vivre, genre de vie, moeurs, conduite. [st2]4 [-] vie, événements de la vie, histoire, biographie. [st2]5 [-] personne qui est chère, objet chéri, vie, âme. [st2]6 [-] le genre humain, les hommes, l'humanité. [st2]7 [-] âme des morts.    - vitam vivere (agere, degere): passer sa vie, vivre.    - vitam tolerare pomis, Cic.: se nourrir de fruits.    - cedere (e) vita: quitter la vie, mourir.    - vita militaris (= cursus militaris), Cic. Tusc. 2, 2: carrière militaire.
    * * *
        Vita, vitae. Cic. Vie.
    \
        Debito vitae liberari. Curt. Mourir.
    \
        Expes vitae. Tacit. Qui est hors d'esperance de vivre.
    \
        Manifestus vitae. Tacit. Qu'on veoit manifestement estre vif.
    \
        Perpetuitas vitae. Cic. Continuation de vie.
    \
        Mea vita, Blandientis vox. Cic. Ma vie, Mot de flaterie.
    \
        Rapida. Pers. Qui passe vistement.
    \
        Adimere vitam. Cic. Oster la vie.
    \
        Agere vel agitare vitam. Vivre, Demener vie. Vide AGO.
    \
        Lumina vitae attingere. Virgil. Naistre.
    \
        Colere vitam. Plaut. Vivre.
    \
        Concessit vita per auras ad Manes. Virgil. S'en est allee, etc.
    \
        Constituere vitam. Cic. Eslire une maniere de vivre, ou Ordonner.
    \
        Degere vitam expertam thalami. Virgil. Vivre sans se marier.
    \
        Placidam ac pacatam degere vitam. Lucret. Demener vie paisible, Vivre paisiblement.
    \
        Depactus vitae terminus. Lucret. Fiché et arresté.
    \
        Discedere e vita. Cic. Mourir.
    \
        Ducere vitam. Virgil. Vivre.
    \
        Edere vitam. Lucret. Mourir.
    \
        Extulit vitam ictus sagittis. Senec. Il mourut, etc.
    \
        Exhalare vitam sub acerbo vulnere. Ouid. Mourir.
    \
        Exigere vitam. Terent. Passer le temps de sa vie.
    \
        Expellere aliquem vita. Cic. Tuer.
    \
        Limen vitae inire. Lucret. Entrer en vie, Commencer à vivre.
    \
        Sic vita est hominum. Cic. Les gents sont de telle nature.
    \
        Tractare vitam. Lucret. Vivre.
    \
        Traducere vitam. Brutus Ciceroni. Passer le temps de sa vie.
    \
        In vita mea. Cic. Tout le temps de ma vie.
    \
        Integerrime vitam agere. Cic. Vivre entierement et innocentement.
    \
        Vitae, in plurali, pro Moribus. Terent. Les meurs.
    \
        Tenues sine corpore vitae. Virgil. Les ames.

    Dictionarium latinogallicum > vita

  • 27 disciplina

    disciplīna, ae, f. (discipulus), die Schule, I) im engern Sinne, die Lehre, der Unterricht, die Unterweisung, Bildung, Schule, 1) eig., absol., verb. educatio et disc., Quint.: litterae reliquaeque res, quarum est disciplina, für die es einen Unterricht gibt, die gelernt werden, Cic.: omnis disciplina memoriā constat (beruht auf dem G.), Quint.: haec est ergo tua disciplina? sic tu instituis adulescentes? Cic.: novum alqm alci in disciplinam tradere, Cic.: ab alqo disciplinam accipere, Cic.: nec disciplinam (Unterweisung, Theorie) modo, sed exemplum (Beispiel, Praxis) a me petere, Liv.: alci eam disciplinam adhibere (angedeihen lassen), Liv.: disciplinae esse aliis, andern zum Muster dienen, Plaut. – m. subj. Genet., disc. magorum, Cic.: furis atque divisoris, Cic.: caelestium praeceptorum, Vell.: parentum, Iustin. – pueritiae disciplinae, Unterrichtszweige des Knabenalters, Knabenunterricht, Cic. – m. obj. Genet. (in), disc. dicendi, rednerische Schulbildung, Cic.: virtutis, Cic.: litterarum disciplina (das Erlernen) agitari coepit, Cels. – 2) meton.: a) der Gegenstand der Lehre, die Wissenschaft, Kunst, das System, und wie unser Schule = die daraus hervorgehenden Kenntnisse, Fertigkeiten, Bildung, α) übh., absol., Corinthus disciplinis erudita, Cornif. rhet.: animum disciplinis meliorem fieri, Quint.: corpus periculis aut animum disciplinis exercuit, Vell. – m. Adjj., disciplinae Graecae, nostrae, Quint.: disciplinae liberales (Dichtkunst, Beredsamkeit, Jurisprudenz), Vell.: quaedam insitiva disc., aus der Fremde eingeführte Bildung, Cic.: disc. Etrusca, Cic.: bellica, Kriegskunst, Cic.: militaris, Kriegskunst, Nep.: navalis, theoretische Kenntnisse im Seewesen, Cic.: medicinae disciplinae libri, Werke über Medizin, medizinische Schriften, Gell.: architecti est scientia plurimis disciplinis (Wissenschaftszweigen) et variis eruditionibus (Elementarkenntnissen) ornata, Vitr.: disciplinis fallacissimis eruditus, in den Künsten des feinsten Betrugs, Auct. b. Alex.: alqm omni (in jedem Zweig) disciplinā militari erudire, Nep.: disciplinis regiis educari, Auct. b. Afr.: habere quasdam etiam domesticas (von Haus aus) disciplinas, Cic. – m. obj. Genet., disc. populorum, die Kunst, die V. zu lenken, Cic.: iuris civilis, Cic.: sapientiae, Liv.: musices, Quint.: haec dicendi ratio aut disciplina, Cic.: disc. ruris, der systematische od. rationelle Betrieb der Landwirtschaft, Col.: disc. augurandi, Suet. – β) die philos. Schule, das System, philosophiae disciplina u. disciplinae, Cic.: disc. mollis, Cic.: qui sunt ab ea disciplina, Cic. – γ) die rhetor. Schule, Methode, das Lehrsystem, Hermagorae, Cic.: summus doctor istius disciplinae, Cic. – b) Plur. disciplinae konkr.: α) Unterrichtsanstalten, Cic. Sull. 89. – β) Sekten, philosophorum, Ter. eun. 263.

    II) im weitern Sinne, die Schule = die Erziehung, Zucht, 1) eig.: a) im allg., disc. puerilis, Jugenderziehung, Cic.: severitas ac disc. maiorum, Tac.: disc. Amerina patris familiae rusticani, Cic.: civitatis (die im Staate herrschende), Cic.: vetus disc. regum, strenge Zucht, Strenge, Curt.: disc. tetra ac tristis veterum Sabinorum, Liv.: disc. familiae (der Sklaven) gravis et constans, Cic. – a pueris nullo officio aut disciplinā assuefacti, Caes.: labante disciplinā, Liv.: labente paulatim disciplinā, Liv.: disciplinam domesticam diligenter severeque regere, Suet. – b) insbes., die Kriegszucht, Mannszucht, disc. militaris, Liv. u.a.: disc. castrensis, Ps. Quint. decl.: disc. castrorum, Plin. pan. u. Suet.: militiae disc., Zucht der Kriegsschule, Cic.: disc. populi Romani, Cic.: disc. maiorum, Sall.: modestia militaris, veteris disciplinae decus, Tac.: disciplinam (militarem) severissime regere, Suet. u. Eutr. – 2) meton., die aus der Erziehung hervorgehende geordnete Einrichtung, Lebenseinrichtung, Ordnung, Weise, Sitte, Grundsätze, Gewohnheit, Politik, a) im allg.: disciplinae sanctitas, Ehrlichkeit der Politik, Liv.: novitas incognitae disciplinae, Vell.: disc. publica, öffentliche (polizeiliche) Ordnung, Polizei, ICt. u. Eccl.: disc. Macedonum regum, Persarum, Curt.: meretricia disc., Mätressenwirtschaft, Cic.: certa vivendi disc., bestimmte Lebensordnung, Cic.: disc. sacrificandi, Opferritus, Liv.: imitari avi mores disciplinamque, Cic.: eādem disciplinā (Politik) uti, Plaut.: earum artem et disciplinam colere, Plaut.: nam disciplina (Politik) est eis demunerarier ancillas primum, ad dominas qui affectant viam, Ter. – b) die Staatseinrichtung, Verfassung, Staatsverfassung, disc. civitatis, Sen.: disc. rei publicae, Cic.: earum civitatum severissima disc., Tac.: Lacedaemoniorum disc., Cic.: disciplinam dare, Cic.: disciplinam Lycurgi od. vetustissimam disciplinam Lycurgi tollere, Liv.: o morem praeclarum disciplinamque, quam a maioribus accepimus, si quidem teneremus, Cic. – / Gedehnte Nbf. discipulīna, Plaut. asin. 201; most. 154; Pseud. 1274. Corp. inscr. Lat. 7, 896. Cic. de rep. 2, 34 cod.; vgl. Fleckeisen Misc. crit. p. 34. – discipleina, Corp. inscr. Lat.2 1. p. 202 (elog. XLI).

    lateinisch-deutsches > disciplina

  • 28 disciplina

    disciplīna, ae, f. (discipulus), die Schule, I) im engern Sinne, die Lehre, der Unterricht, die Unterweisung, Bildung, Schule, 1) eig., absol., verb. educatio et disc., Quint.: litterae reliquaeque res, quarum est disciplina, für die es einen Unterricht gibt, die gelernt werden, Cic.: omnis disciplina memoriā constat (beruht auf dem G.), Quint.: haec est ergo tua disciplina? sic tu instituis adulescentes? Cic.: novum alqm alci in disciplinam tradere, Cic.: ab alqo disciplinam accipere, Cic.: nec disciplinam (Unterweisung, Theorie) modo, sed exemplum (Beispiel, Praxis) a me petere, Liv.: alci eam disciplinam adhibere (angedeihen lassen), Liv.: disciplinae esse aliis, andern zum Muster dienen, Plaut. – m. subj. Genet., disc. magorum, Cic.: furis atque divisoris, Cic.: caelestium praeceptorum, Vell.: parentum, Iustin. – pueritiae disciplinae, Unterrichtszweige des Knabenalters, Knabenunterricht, Cic. – m. obj. Genet. (in), disc. dicendi, rednerische Schulbildung, Cic.: virtutis, Cic.: litterarum disciplina (das Erlernen) agitari coepit, Cels. – 2) meton.: a) der Gegenstand der Lehre, die Wissenschaft, Kunst, das System, und wie unser Schule = die daraus hervorgehenden Kenntnisse, Fertigkeiten, Bildung, α) übh., absol., Corinthus disciplinis erudita, Cornif. rhet.: animum disciplinis meliorem fieri, Quint.: corpus periculis aut
    ————
    animum disciplinis exercuit, Vell. – m. Adjj., disciplinae Graecae, nostrae, Quint.: disciplinae liberales (Dichtkunst, Beredsamkeit, Jurisprudenz), Vell.: quaedam insitiva disc., aus der Fremde eingeführte Bildung, Cic.: disc. Etrusca, Cic.: bellica, Kriegskunst, Cic.: militaris, Kriegskunst, Nep.: navalis, theoretische Kenntnisse im Seewesen, Cic.: medicinae disciplinae libri, Werke über Medizin, medizinische Schriften, Gell.: architecti est scientia plurimis disciplinis (Wissenschaftszweigen) et variis eruditionibus (Elementarkenntnissen) ornata, Vitr.: disciplinis fallacissimis eruditus, in den Künsten des feinsten Betrugs, Auct. b. Alex.: alqm omni (in jedem Zweig) disciplinā militari erudire, Nep.: disciplinis regiis educari, Auct. b. Afr.: habere quasdam etiam domesticas (von Haus aus) disciplinas, Cic. – m. obj. Genet., disc. populorum, die Kunst, die V. zu lenken, Cic.: iuris civilis, Cic.: sapientiae, Liv.: musices, Quint.: haec dicendi ratio aut disciplina, Cic.: disc. ruris, der systematische od. rationelle Betrieb der Landwirtschaft, Col.: disc. augurandi, Suet. – β) die philos. Schule, das System, philosophiae disciplina u. disciplinae, Cic.: disc. mollis, Cic.: qui sunt ab ea disciplina, Cic. – γ) die rhetor. Schule, Methode, das Lehrsystem, Hermagorae, Cic.: summus doctor istius disciplinae, Cic. – b) Plur. disciplinae konkr.: α) Unterrichtsanstalten, Cic. Sull. 89. – β) Sekten, philoso-
    ————
    phorum, Ter. eun. 263.
    II) im weitern Sinne, die Schule = die Erziehung, Zucht, 1) eig.: a) im allg., disc. puerilis, Jugenderziehung, Cic.: severitas ac disc. maiorum, Tac.: disc. Amerina patris familiae rusticani, Cic.: civitatis (die im Staate herrschende), Cic.: vetus disc. regum, strenge Zucht, Strenge, Curt.: disc. tetra ac tristis veterum Sabinorum, Liv.: disc. familiae (der Sklaven) gravis et constans, Cic. – a pueris nullo officio aut disciplinā assuefacti, Caes.: labante disciplinā, Liv.: labente paulatim disciplinā, Liv.: disciplinam domesticam diligenter severeque regere, Suet. – b) insbes., die Kriegszucht, Mannszucht, disc. militaris, Liv. u.a.: disc. castrensis, Ps. Quint. decl.: disc. castrorum, Plin. pan. u. Suet.: militiae disc., Zucht der Kriegsschule, Cic.: disc. populi Romani, Cic.: disc. maiorum, Sall.: modestia militaris, veteris disciplinae decus, Tac.: disciplinam (militarem) severissime regere, Suet. u. Eutr. – 2) meton., die aus der Erziehung hervorgehende geordnete Einrichtung, Lebenseinrichtung, Ordnung, Weise, Sitte, Grundsätze, Gewohnheit, Politik, a) im allg.: disciplinae sanctitas, Ehrlichkeit der Politik, Liv.: novitas incognitae disciplinae, Vell.: disc. publica, öffentliche (polizeiliche) Ordnung, Polizei, ICt. u. Eccl.: disc. Macedonum regum, Persarum, Curt.: meretricia disc., Mätressenwirtschaft, Cic.: certa vivendi disc., be-
    ————
    stimmte Lebensordnung, Cic.: disc. sacrificandi, Opferritus, Liv.: imitari avi mores disciplinamque, Cic.: eādem disciplinā (Politik) uti, Plaut.: earum artem et disciplinam colere, Plaut.: nam disciplina (Politik) est eis demunerarier ancillas primum, ad dominas qui affectant viam, Ter. – b) die Staatseinrichtung, Verfassung, Staatsverfassung, disc. civitatis, Sen.: disc. rei publicae, Cic.: earum civitatum severissima disc., Tac.: Lacedaemoniorum disc., Cic.: disciplinam dare, Cic.: disciplinam Lycurgi od. vetustissimam disciplinam Lycurgi tollere, Liv.: o morem praeclarum disciplinamque, quam a maioribus accepimus, si quidem teneremus, Cic. – Gedehnte Nbf. discipulīna, Plaut. asin. 201; most. 154; Pseud. 1274. Corp. inscr. Lat. 7, 896. Cic. de rep. 2, 34 cod.; vgl. Fleckeisen Misc. crit. p. 34. – discipleina, Corp. inscr. Lat.2 1. p. 202 (elog. XLI).

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > disciplina

  • 29 res

    rēs, rei (rēi with e long; gen., Lucr. 2, 112; 548; 6, 918; dat., id. 1, 688; 2, 236; rei, gen., monosyl. at the end of the verse, Lucr. 3, 918;

    and in the middle of the verse,

    id. 4, 885, and Poët. ap. Lact. 6, 6), f. [ etym. dub.; perh. root ra- of reor, ratus; cf. Germ. Ding; Engl. thing, from denken, to think; prop., that which is thought of; cf. also logos, Lid. and Scott, 9], a thing, object, being; a matter, affair, event, fact, circumstance, occurrence, deed, condition, case, etc.; and sometimes merely = something (cf.: causa, ratio, negotium).
    I.
    In gen.:

    unde initum primum capiat res quaeque movendi,

    Lucr. 1, 383; cf. id. 1, 536:

    in partes res quaeque minutas Distrahitur,

    id. 2, 826: summe Sol, qui omnes res inspicis, Enn. ap. Prob. Verg. E. 6, 31 (Trag. v. 321 Vahl.):

    versus, quos ego de Rerum Naturā pangere conor,

    Lucr. 1, 25; cf. id. 1, 126; 5, 54:

    rerum natura creatrix,

    id. 2, 1117:

    divinarum humanarumque rerum, tum initiorum causarumque cujusque rei cognitio,

    Cic. Tusc. 5, 3, 7 (v. divinus):

    haeret haec res,

    Plaut. Am. 2, 2, 182:

    profecto, ut loquor, ita res est,

    id. ib. 2, 1, 19:

    haud mentior, resque uti facta dico,

    id. ib. 2, 1, 23:

    de Alcumenā ut rem teneatis rectius,

    id. ib. prol. 110:

    in tantis rebus (sc. in re publicā defendendā),

    Cic. Rep. 1, 3, 4 et saep.:

    quo Averna vocantur nomine, id ab re Impositum est, quia sunt avibus contraria cunctis,

    from the nature of the thing, Lucr. 6, 740; cf. id. 6, 424; Liv. 1, 17:

    si res postulabit,

    the condition of the case, Cic. Lael. 13, 44: scaena rei totius haec, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 11, 3:

    fugam in se nemo convertitur Nec recedit loco, quin statim rem gerat,

    does his duty, stands his ground, Plaut. Am. 1, 1, 84; so, res gerere, v. gero; hence, too, rerum scriptor, for a historian, v. scriptor, and cf. II. H. infra.—
    B.
    With adj. of quality, to express condition, etc.:

    illic homo a me sibi malam rem arcessit,

    is bringing a bad business on himself, Plaut. Am. 1, 1, 171; so,

    res mala,

    a wretched condition, Sall. C. 20, 13; and more freq. in plur.:

    bonis tuis rebus meas res irrides malas,

    circumstances, condition, Plaut. Trin. 2, 4, 45; id. Rud. 3, 3, 12:

    res secundae,

    good fortune, Hor. Ep. 1, 10, 30; cf. Liv. 3, 9:

    res prosperae,

    Nep. Dion, 6, 1; id. Eum. 5, 1:

    in secundissimis rebus,

    Cic. Off. 1, 26, 91:

    adversae res,

    id. ib. 1, 26, 90; Hor. S. 2, 2, 136; 2, 8, 73:

    res belli adversae,

    Liv. 10, 6:

    res dubiae,

    Sall. C. 10, 2; 39, 3; Liv. 2, 50; 7, 30;

    v. bonus, florens, salvus, adversus, dubius, novus, arduus, etc.— Freq. in curses, etc.: in malam rem,

    go to the bad, Ter. Phorm. 5, 7, 37; id. And. 2, 1, 17:

    malam rem hinc ibis?

    id. Eun. 3, 3, 30.—
    C.
    With an adj. in a periphrasis:

    abhorrens ab re uxoriā,

    matrimony, Ter. And. 5, 1, 10:

    in arbitrio rei uxoriae,

    dowry, Cic. Off. 1, 15, 61:

    rem divinam nisi compitalibus... ne faciat,

    a religious act, act of worship, a sacrifice, Cato, R. R. 5, 4:

    bellicam rem administrari majores nostri nisi auspicato noluerunt,

    Cic. Div. 2, 36, 76; Hor. C. 4, 3, 6:

    erat ei pecuaria res ampla et rustica,

    Cic. Quint. 3, 12: res rustica, agriculture:

    rei rusticae libro primo,

    Col. 11, 1, 2; id. 1, praef. §

    19: liber, quem de rebus rusticis scripsi,

    Cic. Sen. 15, 54:

    navalis rei certamina,

    naval battles, Amm. 26, 3, 5:

    res militaris,

    Cic. Rab. Post. 1, 2:

    rei militaris gloria,

    id. Mur. 9, 22; Nep. Milt. 8, 4:

    res frumentaria,

    forage, Caes. B. C. 3, 16; id. B. G. 1, 23; 4, 7:

    armatae rei scientissimus,

    Amm. 25, 4, 7:

    peritus aquariae rei,

    id. 28, 2, 2:

    res judicaria,

    Cic. Verr. 2, 2, 12, § 31:

    res ludicra,

    play, Hor. Ep. 2, 1, 180:

    uti rebus veneriis,

    Cic. Sen. 14, 47; Nep. Alc. 11, 4:

    res Veneris,

    Lucr. 2, 173; Ov. R. Am. 431; v. also familiaris, judiciaria, militaris, navalis, etc., and cf. II. G. infra. —
    D.
    With pronouns or adjectives, as an emphatic periphrase for the neutr.:

    ibi me inclamat Alcumena: jam ea res me horrore afficit,

    this now, Plaut. Am. 5, 1, 16; cf.: De. Estne hoc, ut dico? Li. Rectam instas viam:

    Ea res est,

    it is even so, id. As. 1, 1, 40:

    de fratre confido ita esse ut semper volui. Multa signa sunt ejus rei,

    of it, Cic. Att. 1, 10, 5: quos (melittônas) alii melittotropheia appellant, eandem rem quidam mellaria. Varr. R. R. 3, 16, 12:

    sunt ex te quae scitari volo, Quarum rerum, etc.,

    Plaut. Capt. 2, 2, 13; cf. Caes. B. G. 3, 4:

    quibus de rebus quoniam nobis contigit ut aliquid essemus consecuti,

    Cic. Rep. 1, 8, 13:

    quā super re interfectum esse Hippotem dixisti? Pac. ap. Fest. s. v. superescit, p. 244: resciscet Amphitruo rem omnem,

    every thing, all, Plaut. Am. 1, 2, 30:

    nulla res tam delirantes homines concinat cito,

    nothing, id. Am. 2, 2, 96; cf.:

    neque est ulla res, in quā, etc.,

    Cic. Rep. 1, 7, 12; 1, 5, 9; cf.

    also: sumptu ne parcas ullā in re, quod ad valetudinem opus sit,

    id. Fam. 16, 4, 2:

    magna res principio statim bello,

    a great thing, a great advantage, Liv. 31, 23 fin.:

    nil admirari prope res est una Solaque, quae, etc.,

    the only thing, only means, Hor. Ep. 1, 6, 1 et saep. — Emphatically with sup.:

    scilicet rerum facta est pulcherrima Roma,

    the most beautiful thing in the world, Verg. G. 2, 534; Quint. 1, 12, 16 Spald. p. 81. —

    Of persons, etc.: est genus hominum, qui esse primos se omnium rerum volunt,

    Ter. Eun. 2, 2, 17:

    maxime rerum,

    Ov. H. 9, 107; cf.:

    maxima rerum Roma,

    Verg. A. 7, 602; Ov. M. 13, 508:

    fortissima rerum animalia,

    id. ib. 12, 502:

    pulcherrime rerum,

    id. H. 4, 125; id. A. A. 1, 213; id. M. 8, 49:

    dulcissime rerum,

    Hor. S. 1, 9, 4.—
    E.
    In adverb. phrases:

    e re natā melius fieri haud potuit,

    after what has happened, Ter. Ad. 3, 1, 8:

    pro re natā,

    according to circumstances, Cic. Att. 7, 8, 2; 14, 6, 1:

    pro tempore et pro re,

    Caes. B. G. 5, 8:

    factis benignus pro re,

    according to circumstances, Liv. 7, 33, 3; Sall. J. 50, 2:

    pro re pauca loquar,

    Verg. A. 4, 337; Lucr. 6, 1280:

    ex re et ex tempore,

    Cic. Fam. 12, 19, 3:

    e re respondi,

    Cat. 10, 8.
    II.
    In partic.
    A.
    Pregn., an actual thing, the thing itself, reality, truth, fact; opposed to appearance, mere talk, the mere name of a thing:

    ecastor, re experior, quanti facias uxorem tuam,

    Plaut. Am. 1, 3, 10:

    desiste dictis nunc jam miseram me consolari: Nisi quid re praesidium apparas, etc.,

    id. Rud. 3, 3, 21: rem ipsam loqui. Ter. And. 1, 2, 31:

    rem fabulari,

    Plaut. Trin 2, 4, 87:

    nihil est aliud in re,

    in fact, Liv. 10, 8, 11 Weissenb. ad loc.:

    se ipsa res aperit,

    Nep. Paus. 3, 7:

    ex re decerpere fructus,

    Hor. S. 1, 2, 79;

    opp. verbum, vox, opinio, spes, nomen, etc.: rem opinor spectari oportere, non verba,

    Cic. Tusc. 5, 11, 32; cf.: te rogo, ut rem potiorem oratione ducas, Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 5:

    non modo res omnes, sed etiam rumores cognoscamus,

    Cic. Att. 5, 5, 1:

    qui hos deos non re, sed opinione esse dicunt,

    id. N. D. 3, 21, 53:

    Peripateticos et Academicos nominibus differentes, re congruentes,

    id. Ac. 2, 5, 15:

    quod nos honestum, illi vanum... verbis quam re probabilius vocant,

    Quint. 3, 8, 22; Sen. Ep. 120, 9:

    eum, tametsi verbo non audeat, tamen re ipsā de maleficio suo confiteri,

    id. Rosc. Am. 42, 123; cf. Ter. Ad. 4, 7, 15:

    vides quantum distet argumentatio tua ab re ipsā atque a veritate,

    Cic. Rosc. Am. 15, 44. — Hence, abl. sing., often strengthened by verā (sometimes as one word, reverā), in fact, really, in truth, indeed, in reality:

    haec ille, si verbis non audet, re quidem verā palam loquitur,

    Cic. Quint. 17, 56; so,

    re quidem verā,

    id. Clu. 19, 54; id. Sest. 7, 15:

    re autem verā,

    id. Fam. 1, 4, 2;

    and simply re verā,

    id. Quint. 2, 7; id. Div. 2, 54, 110; id. Balb. 3, 7:

    re verāque,

    Lucr. 2, 48; cf.:

    et re verā,

    indeed, in fact, Cic. Fam. 3, 5, 1; Liv. 33, 11, 3; 35, 31, 12; 36, 6, 1; Nep. Ages. 2, 3; id. Phoc. 3, 3; Curt. 3, 13, 5; 4, 16, 19; Val. Max. 9, 13, ext. 1; Just. 5, 1, 8; 12, 13, 10; Plin. Ep. 6, 33, 1.—
    B.
    Effects, substance, property, possessions:

    mihi Chrysalus Perdidit filium, me atque rem omnem Meam,

    Plaut. Bacch. 5, 1, 26; cf.: Ph. Habuitne rem? Ly. Habuit. Ph. Qui eam perdidit... Mercaturamne an venales habuit, ubi rem perdidit? id. Trin. 2, 2, 49 sq.:

    quibus et re salvā et perditā profueram,

    Ter. Eun. 2, 2, 27:

    rem talentum decem,

    id. Phorm. 2, 3, 46; Juv. 3, 16:

    avidior ad rem,

    Ter. Eun. 1, 2, 51:

    rem facere,

    to make money, Cic. Att. 2, 2, 12:

    res eos jampridem, fides deficere nuper coepit,

    id. Cat. 2, 5, [p. 1576] 10:

    qui duo patrimonia accepisset remque praeterea bonis et honestis rationibus auxisset,

    id. Rab. Post. 14, 38:

    libertino natum patre et in tenui re,

    in narrow circumstances, Hor. Ep. 1, 20, 20 et saep.; v. also familiaris.— In plur.: quantis opibus, quibus de rebus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 396 Vahl.):

    privatae res,

    Cic. Att. 9, 7, 5.—
    2.
    Hence, law t. t., whatever may be the subject of a right, whether corporeal or incorporeal (v. Sandars, Introd. to Just. Inst. p. 42 sqq.):

    res corporales,

    Just. Inst. 2, 2, 1 sq.; Gai. Inst. 2, 12; Dig. 1, 8, 1:

    res in patrimonio, res extra patrimonium,

    Just. Inst. 2, 1 pr.; Gai. Inst. 2, 1:

    res sanctae,

    Just. Inst. 2, 1, 10; v. also mancipium, privatus, etc.—
    C.
    Benefit, profit, advantage, interest, weal:

    res magis quaeritur, quam, etc.,

    Plaut. Men. 4, 2, 6:

    melius illi consulas quam rei tuae,

    id. Cist. 1, 1, 98:

    haec tuā re feceris,

    to your advantage, id. Capt. 2, 2, 46.— Most freq. with the prepositions in, ex, ob, ab, etc.:

    quasi istic minor mea res agatur quam tua,

    is interested, affected, Ter. Heaut. 2, 3, 113 (v. ago):

    si in rem tuam esse videatur,

    Plaut. Trin. 3, 2, 2:

    vide si hoc in rem deputas,

    id. ib. 3, 3, 19:

    quod in rem recte conducat tuam,

    id. Capt. 2, 3, 26:

    si in remst utrique,

    Ter. And. 3, 3, 14:

    quid mihi melius est, quid magis in rem est, quam? etc.,

    useful, Plaut. Rud. 1, 4, 1:

    tamen in rem fore credens universos adpellare,

    Sall. C. 20, 1:

    omnia quae in rem videbantur esse,

    Curt. 6, 2, 21:

    ad conparanda ea quae in rem erant,

    Liv. 30, 4, 6:

    imperat quae in rem sunt,

    id. 26, 44, 7; 22, 3, 2:

    ex tuā re non est, ut ego emoriar,

    for your advantage, Plaut. Ps. 1, 3, 102: An. Non pudet Vanitatis? Do. Minime, dum ob rem, to the purpose, with advantage, Ter. Phorm. 3, 2, 41: ob rem facere, usefully, with advantage or profit, Sall. J. 31, 5: subdole blanditur, ab re Consulit blandiloquentulus, contrary to his interest, i. e. to his injury, Plaut. Trin. 2, 1, 12 Brix ad loc.:

    haud id est ab re aucupis,

    id. As. 1, 3, 71:

    haec haud ab re duxi referre,

    Liv. 8, 11, 1:

    non ab re esse Quinctio visum est interesse, etc.,

    id. 35, 32, 6; Plin. 27, 8, 35, § 57; Suet. Aug. 94; Gell. 18, 4, 6; 1, 26, 4; Macr. S. 1, 4, 19.—
    D.
    Cause, reason, ground, account; only in the connection eā (hac) re, and eam ob rem, adverb., therefore, on that account:

    eā re tot res sunt, ubi bene deicias,

    Cato, R. R. 158, 2:

    hac re nequeunt ex omnibus omnia gigni, Quod, etc.,

    Lucr. 1, 172; cf.:

    illud eā re a se esse concessum, quod, etc.,

    Cic. Ac. 2, 34, 111:

    patrem exoravi, tibi ne noceat, neu quid ob eam rem succenseat,

    Plaut. Bacch. 4, 4, 39; cf.:

    quoi rei?

    for what purpose? id. As. 3, 2, 43; id. Poen. 2, 3, 3.—Hence (by uniting into one word) the causal adverbs quare and quamobrem, v. h. vv.—
    E.
    An affair, matter of business, business:

    cum et de societate inter se multa communicarent et de totā illā ratione atque re Gallicanā,

    Cic. Quint. 4, 15:

    rem cum aliquo transigere,

    id. Clu. 13, 39. —

    Hence, transf., in gen.: res alicui est cum aliquo,

    to have to do with any one, Cic. Rosc. Am. 30, 84; id. Sest. 16, 37; id. Fam. 9, 20, 2; Caes. B. G. 7, 77; cf.:

    famigeratori res sit cum damno et malo,

    Plaut. Trin. 1, 2, 182 Brix ad loc.— Also without a dat.:

    quoniam cum senatore res est,

    Cic. Fam. 13, 26, 3;

    esp., in mal. part.: rem habere cum aliquo or aliquā,

    to have to do with any one, Plaut. Bacch. 3, 6, 35; id. Merc. 3, 1, 37; Ter. Eun. 1, 2, 39; 58. —Ellipt.:

    jam biennium est, quom mecum rem coepit,

    Plaut. Merc. 3, 1, 15. —
    F.
    A case in law, a lawsuit, cause, suit (more gen. than causa):

    ubi res prolatae sunt,

    Plaut. Capt. 1, 1, 10:

    res agi,

    id. Men. 4, 2, 19; id. Aul. 3, 4, 13:

    quibus res erat in controversiā, ea vocabatur lis,

    Varr. L. L. 7, § 93; cf.

    (prob. in allusion to this legal form): tot homines... statuere non potuisse, utrum diem tertium an perendinum... rem an litem dici oporteret,

    Cic. Mur. 12, 27; cf.

    also: quarum rerum litium causarum condixit pater patratus, etc., an ancient formula,

    Liv. 1, 32:

    de rebus ab aliquo cognitis judicatisque dicere,

    Cic. Verr. 2, 2, 48, § 118:

    pecunias capere ob rem judicandam,

    id. Fin. 2, 16, 54:

    si res certabitur olim,

    Hor. S. 2, 5, 27; 1, 10, 15; 1, 9, 41; id. Ep. 1, 16, 43:

    tractu temporis futurum, ut res pereat,

    Dig. 3, 3, 12:

    rem differre,

    ib. 43, 30, 3: res judicata dicitur, quae finem controversiarum pronuntiatione judicis accipit, ib. 42, 1, 1 et saep.—
    G.
    An affair, esp. a battle, campaign, military operations; in phrase rem (or res) gerere:

    res gesta virtute,

    Cic. Fin. 5, 23, 66:

    ut res gesta est ordine narrare,

    Ter. Ad. 3, 5, 3:

    his rebus gestis,

    Caes. B. G. 5, 8:

    res gerere,

    Hor. Ep. 1, 17, 33:

    rem bene gerere,

    id. ib. 1, 8, 1; Ter. Ad. 5, 1, 13:

    comminus rem gerunt,

    Caes. B. G. 5, 44:

    res gestae,

    Hor. Ep. 1, 3, 7; 2, 1, 251:

    adversus duos simul rem gerere,

    Liv. 21, 60:

    rem male gerere,

    Nep. Them. 3, 3; Hor. S. 2, 3, 74:

    in relatione rerum ab Scythis gestarum,

    Just. 2, 1, 1; cf.:

    rem agere,

    Hor. S. 1, 9, 4; id. A. P. 82:

    ante rem,

    before the battle, Liv. 4, 40:

    cum Thebanis sibi rem esse existimant,

    Nep. Pel. 1, 3; Cic. Sest. 16, 37.—
    H.
    Acts, events, as the subject of narration, a story, history:

    res in unam sententiam scripta,

    Auct. Her. 1, 12, 20:

    cui lecta potenter erit res,

    Hor. A. P. 40; id. S. 1, 10, 57; id. Ep. 1, 19, 29:

    in medias res auditorem rapere,

    id. A. P. 148; 310:

    agitur res in scaenis,

    id. ib. 179; cf.:

    numeros animosque secutus, non res,

    id. Ep. 1, 19, 25; Phaedr. 5, 1, 12:

    sicut in rebus ejus (Neronis) exposuimus,

    Plin. 2, 83, 85, § 199:

    litterae, quibus non modo res omnis, sed etiam rumores cognoscamus,

    Cic. Att. 5, 5, 1:

    res populi Romani perscribere, Liv. praef. § 1: res Persicae,

    history, Nep. Con. 5, 4; id. Cat. 3, 2.—
    K.
    Res publica, also as one word, respublica, the common weal, a commonwealth, state, republic (cf. civitas); also, civil affairs, administration, or power, etc.: qui pro republicā, non pro suā obsonat, Cato ap. Ruf. 18, p. 210; cf.:

    erat tuae virtutis, in minimis tuas res ponere, de re publicā vehementius laborare,

    Cic. Fam. 4, 9, 3:

    dummodo ista privata sit calamitas et a rei publicae periculis sejungatur,

    id. Cat. 1, 9; cf.:

    si re publicā non possis frui, stultum est nolle privatā,

    id. Fam. 4, 9, 4:

    egestates tot egentissimorum hominum nec privatas posse res nec rem publicam sustinere,

    id. Att. 9, 7, 5 (v. publicus); Cato ap. Gell. 10, 14, 3: auguratum est, rem Romanam publicam summam fore, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:

    quo utiliores rebus suis publicis essent,

    Cic. Off. 1, 44, 155:

    commutata ratio est rei totius publicae,

    id. Att. 1, 8, 4: pro republicā niti, Cato ap. Charis. p. 196 fin.:

    merere de republicā,

    Plaut. Am. prol. 40:

    de re publicā disputatio... dubitationem ad rem publicam adeundi tollere, etc.,

    Cic. Rep. 1, 7, 12:

    oppugnare rem publicam,

    id. Cael. 1, 1; id. Har. Resp. 8, 15; id. Sest. 23, 52:

    paene victā re publicā,

    id. Fam. 12, 13, 1:

    delere rem publicam,

    id. Sest. 15, 33; Lact. 6, 18, 28.—Esp. in the phrase e re publicā, for the good of the State, for the public benefit:

    senatūs consultis bene et e re publicā factis,

    Cic. Phil. 3, 12, 30:

    ea si dicam non esse e re publicā dividi,

    id. Fam. 13, 8, 2; id. Mil. 5, 14; Liv. 8, 4, 12; 25, 7, 4; 34, 34, 9; Suet. Rhet. 1 init. —Post-class. and rare, also ex republicā, Gell. 6, 3, 47; 11, 9, 1;

    but exque is used for euphony (class.): id eum recte atque ordine exque re publicā fecisse,

    Cic. Phil. 3, 15, 38; 5, 13, 36; 10, 11, 26.— In plur.:

    eae nationes respublicas suas amiserunt, C. Gracch. ap. Fest. s. h. v. p. 286 Müll.: hoc loquor de tribus his generibus rerum publicarum,

    Cic. Rep. 1, 28, 44:

    circuitus in rebus publicis commutationum,

    id. ib. 1, 29, 45 et saep.—
    2.
    Sometimes simply res, the State (in the poets, and since the Aug. per. in prose): unus homo nobis cunctando restituit rem, Enn. ap. Cic. Off. 1, 24, 84 (Ann. v. 313 Vahl.):

    hic (Marcellus) rem Romanam sistet,

    Verg. A. 6, 858; cf.:

    nec rem Romanam tam desidem umquam fuisse,

    Liv. 21, 16; 1, 28:

    parva ista non contemnendo majores nostri maximam hanc rem fecerunt,

    id. 6, 41 fin.:

    Romana,

    Hor. C. S. 66; id. Ep. 1, 12, 25; Ov. M. 14, 809; Sall. C. 6, 3; cf.:

    ut paulo ante animum inter Fidenatem Romanamque rem ancipitem gessisti,

    Liv. 1, 28 fin.:

    Albana,

    id. 1, 6.— In plur.:

    res Asiae evertere,

    Verg. A. 3, 1:

    custode rerum Caesare,

    Hor. C. 4, 15, 17; cf.:

    res sine discordiā translatae,

    Tac. H. 1, 29; so (also in Cic.), rerum potiri, v. potior. —
    L.
    Res novae, political changes, a revolution, etc.; v. novus.

    Lewis & Short latin dictionary > res

  • 30 virtus

    I virtūs, ūtis (gen. pl. um, редко ium) f. [ vir ]
    1) мужественность, мужество, храбрость, стойкость (ducis in consilio posita est v. militum PS); энергия, сила (animi, corporis C); доблесть (militaris C; v. est militis decus L)
    v. bellandi или rei militaris Cвоинская доблесть (res gestae, quae omnium anteponuntur virtutibus Nep)
    2) pl. доблестные дела, героические подвиги ( de suis virtutibus multa praedicare Cs)
    3) превосходное качество ( mercis Pl); отличные свойства, достоинства (arboris, equi C); талант, дарование ( oratoris C)
    aliquid virtute adipisci C — достигнуть чего-л. благодаря (своим) достоинствам (заслугам)
    v. formae Plкрасота
    4) добродетель, нравственное совершенство, нравственная порядочность, душевное благородство (est in eo v. et probitas C)
    est v. nihil aliud, quam ad summum perducta natura C — добродетель есть не что иное, как доведённая до совершенства природа
    II Virtūs, ūtis f.

    Латинско-русский словарь > virtus

  • 31 laus [1]

    1. laus, laudis, f., das Lob, die Anerkennung, Achtung, die der Verdienstvolle genießt, der Ruhm, die Verherrlichung (Ggstz. vituperatio, maledictum [üble Nachrede], reprehensio, crimen, culpa), Plur. laudes, Lob, Lobsprüche, Lobeserhebungen, Lobreden, Loblieder (Ggstz. vituperationes), I) eig. u. meton.: A) eig.: bellica laus, bellicae laudes, Cic.: blandae laudes magistri, Verg.: laus debita, Quint.: falsa, Cic.: imperatoria, Cic.: inanis et infructuosa, Tac. dial.: insignis, Quint.: insolita, Quint.: iucunda, Cic.: maior, Quint.: maxima, Cic.: laudes maximae, Cic.: laus modica, Quint.: nascens, Cic.: laus Pompeiana, Verherrlichung des Pompejus, Cic.: popularis, Quint.: praecipua, Nep.: pulcherrima, Quint.: laus solida, Val. Max.: laus summa, Quint.: laudes summae, Cic.: laus vera, Ter. u. Quint.: laudes funebres, Liv.: laudes meritae, Liv.: laudes verae, Cic. – abundans bellicis laudibus, Cic.: laudis avidus, Cic. u. Sall.: laudis cupidus, Cic.: lande dignus, Cic. u. Hor.: laudibus indignus, Hieron. – m. subj. Genet., laus doctorum, vulgi, Quint. – m. obj. Genet., laus Pompei, Quint.: iuris periti viri, militaris viri, Quint.: continentiae, Cic.: eloquentiae, Quint.: ingenii, Quint.: legum, Quint.: rei militaris, Nep.: virtutis, Quint.: liberatarum Thebarum, Nep.: patriae in libertatem vindicandae, Cic.: dicendi, Cic.: venandi et equitandi, Cic. – omnes tui ad laudem impetus, Cic. – te praepropera festinatio abducet a tantis laudibus, Cic.: cum et illi cives optimi sint et ego ab ista laude non absim, und auch mir dieser Ruhm nicht abgesprochen werden dürfte, Cic.: cum aliquantum ex provincia atque ex imperio laudis accesserit, Cic.: laudem patriae in libertatem vindicandae adamasse, Cic.: adhortari alqm ad certam laudem (Ggstz. a dimicatione deterrere), Cic.: adipisci laudem, Cic., in Sempronio (in der Sache des S.) maximam ab omnibus laudem, Cic.: afferre alci tantam laudem, Verg.: ceterorum laudibus obscuritatem afferre (v. jmds. Taten), Cic.: laude affici, Lob ernten, Cic.: affingere alci falsam laudem, Cic.: agere laudes, Naev. fr.: agere alci laudes gratesque, Plaut., laudes gratiasque, Liv. u. Eutr.: agnoscere Augusti laudes, darin des Au. Lob erkennen, Hor.: asciscendae laudis causā, Cic.: ascribere alqm socium alcis laudibus, Cic.: assequi (erreichen) alcis laudes (Ggstz. exsuperare), Liv.: tua laus pariter cum re publica cecĭdit (ist dahingesunken), Cic.: canere laudem victorum, Phaedr., laudes regum, Curt.: canere suas et imperatoris laudes (v. Soldaten beim Triumph), Liv.: canere ad tibiam clarorum virorum laudes, Cic., laudes heroum ac deorom ad citharam, Quint.: capere (ernten) ex hac una re maximam laudem, Cic. (u. so quantam et quam veram laudem capiet Parmeno! Ter.): loquendi laude carere, Cic.: lande suā non carere (v. einer Sache), Quint.: celebrare alcis laudes, Cic.: celebrare alqd laudibus, Lact., alqd super omnia laudibus, aliquid miris laudibus, Plin.: quantis laudibus suum erum collaudavit, Plaut.: colligere undique omnium laudem, Cic.: communicare bellicas laudes cum multis, vielen einen Anteil am Kriegsruhm zugestehen, Cic.: concedere alci summam dicendi laudem, Cic.: conferre laudem in medium, alle an dem eigenen Ruhm teilnehmen lassen (Ggstz. laudem ex communi ad se trahere), Liv.: consequi laudem, s. cōn-sequorno. II, 2, a, α (Bd. I. S. 1517): cumulare alqm omni laude, Cic., alqm certatim laude, Plin. ep., alqm apud alqm tantis laudibus, Plin. ep.: dare alqd alci laudi, Cic., non laudi, sed vitio, Cic. (u. so si Fabio laudi datum esset, quod [daß er] pingeret, Cic.): debere alci laudem illam, Cic.: deesse alcis laudibus, sich jmds. Belobung entziehen, Cic.: delectari hāc laude dicendi (v. den Athenern), Cic.: non de laude alcis delibare quicquam, Cic.: deterrere alqm a laude, von der Bahn des Ruhmes zurückschrecken, Plin. pan.: vera laus detrahitur (wird geschmälert) alci oratione alcis, Cic.: alci dicere laudes, jmdm. lobsingen, jmds. Lob anstimmen, Ov.: dicere (besingen) laudes alcis, Verg. (vgl. quid prius dicam solitis Parentis laudibus, Hor.): dicere laudes de Caesare, Gell.: ista omnia numquam in culpam, sed in laudem dicuntur, Gell.: o Cn. Pompei sic late longeque diffusa laus, ut etc., Cic.: dolere alienā laude, Cic.: eam laudem hic ducit maximam, das hält er für das gr. L., Ter.: tu nunc id tibi laudi ducis, quod tum fecisti inopiā? Ter.: laudi ducitur (es gereicht zum L.) adulescentulis quam plurimos habuisse amatores, Nep.: efferre alqm laudibus u. summis laudibus ad caelum, Cic.: ferre alqm laudibus in caelum, Nep.: ferre alqd laudibus u. maximis laudibus, Cic., alqm summis laudibus, Nep.: eripere huius generis laudem iam languenti Graeciae et transferre in hanc urbem, Cic.: brevitas laus est interdum in aliqua parte dicendi, Cic.: est ea laus eloquentiae certe maxima, Cic.: principibus placuisse viris non ultima (geringste) laus est, Hor.: quos (pueros) laus formandos est tibi magna datos, Ov.: at illa laus est, magno in genere et in divitiis liberos hominem educare, Plaut.: id facere laus est quod decet, non quod licet, Sen. poët.: laudis est purum tenuisse ferrum, Sen. poët.: apud Graecos in summa laude esse, in hohen Ehren stehen (v. Pers.), Nep.: magnis in laudibus totā fere fuit Graeciā victorem Olympiae citari, wurde es für eine hohe Ehre gehalten, Nep.: haec in Graecia magnae laudi erant, Nep.: ut sempiternae laudi tibi sit iste tribunatus, Cic.: ut coniunctionem amicitiamque nostram utrique: nostrûm laudi sperem fore, Cic.: cum populo Romano et in laude et in gratia esse, bei dem röm. V. Ruhm und Gunst erlangen, Cic.: excellere eodem in genere laudis, Cic., omni genere laudis, Cic.: excipere (ernten) laudem ex eo, quod (daß) etc., Cic.: laudes alcis od. alcis rei exsequi, sich über jmds. L. verbreiten, Liv. fr. u. Plin.: exsuperare alcis laudes (Ggstz. assequi), Liv.: bellicas laudes extenuare verbis easque detrahere ducibus, Cic.: extollere alqm in caelum suis laudibus, Cic.: laudi facere modum, seinem Ehrgeize ein Ziel setzen, Curt.: favere alcis laudi, alcis nascenti laudi, Cic.: faveo quoque laudibus istis, dein Lob ist mir selbst erfreulich, Ov.: ferre alqm laudibus in od. ad caelum, Cic. u. Liv.: ferre alqm od. alqd laudibus, Cic. u. Liv., alqm laudibus miris, Apul., alqm summis laudibus, Nep., alqm tantis laudibus, ut etc., Tac., alqd magnis laudibus, Plin.: ferri praecipuā laude (v. Pers.), Nep.: ferre carmine laudes Herculeas et facta, in Lobliedern die Taten des Herkules preisen, Verg.: florere laudibus, Cic. u. Lucr.: qua in familia laus aliqua forte floruerit, Cic.: brevitas in universa eloquentia laudem non habet, Cic.: quorum neuter summi oratoris habuit laudem, Cic.: Macrochir praecipuam habet laudem amplissimae pulcherrimaeque corporis formae, Nep.: quod omnes laudes habet, id est optimum, Cic.: laudem de me nullus adulter habet, kein Buhler hat noch Ruhm sich geholt an mir, Ov.: cotidianae assiduaeque laudes (Lobreden) ab alqo de nobis habentur, Cic.: alci laudes gratiasque habere maximas, Plaut.: eodem e fonte se hausturum intellegit laudes suas, e quo sit aspersus, Cic.: suo maledicto laudem alcis illustrare, Cic.: imminuere alcis laudem, Cic.: alci tantum impertire laudis, quantum forti viro et sapienti homini debetur, Cic.: implere populares meritis laudibus, unter den Landsleuten das verdiente Lob verbreiten, Liv.: incumbere toto pectore ad laudem, Cic.: invidere laudi alcis, Cic.: ipse meritus est, ut laudetur laudibus, Plaut.: laudemus igitur prius legem ipsam veris et propriis generis sui laudibus, Cic.: libare suo nomini ex aliorum laboribus laudem, Cornif. rhet.: minuere laudem alcis, Cic. u. Liv.: etiam in vulneris dolore cum laude mori, Cic.: obterere invidiā laudem virtutis, Nep.: obteritur laus imperatoria criminibus avaritiae, Cic.: obtrectare alcis laudibus, Liv.: maledicto (üble Nachrede) quidem idcirco nihil in hisce rebus loci est, quod omnia laus occupavit, Cic.: onerare alqm multis laudibus, Phaedr., alqm eximiis laudibus, Liv.: alqm laudibus haud immeritis, Cic.: ornare alqm non solum suis laudibus, sed etiam alienis, Cic.: ornare alqm veris laudibus, Cic.: ornare res alcis divinis laudibus, Cic.: sibi parĕre maximam laudem ex illa accusatione nobili et gloriosa, Cic.: alcis laus perfertur ad nos nec obscuro nec vario sermone, sed et clarissimā et unā omnium voce, Cic.: petere laudes fucosas, Porcius poët. bei Suet.: quae est ista laus, quae possit e macello peti, Cic.: neque ego hoc in tua laude pono, rechne ich dir als Lob an, Cic.: ipsum Latine loqui est illud quidem in magna laude ponendum, Cic.: praedicare alqd miris laudibus, Plin.: praeripere aliis eam laudem, Cic.: alci praeripere desponsam iam et destinatam laudem, Cic.: dicendi non ita multum laude processisse, Cic.: quaeritur in re domestica continentiae laus, in publica dignitatis, Cic.: referre (erneuern) veterem Valeriae gentis in liberanda patria laudem, Cic.: scribere laudem victori cuidam pyctae, ein Lobgedicht schreiben, Phaedr.: scribere de Alexandri laudibus, Gell.: servire in eo magis suae quam vestrae laudi existimationique, Cic.: alqm aliqua ex parte in societatem laudum suarum venire pati, teilnehmen lassen an usw., Cic.: suffragari alcis laudi et in senatu et ceteris rebus, Cic.: subvenire alcis laudi, Cic.: omnes suas laudes transfundere ad alqm (Ggstz. exhaurire aliquam partem ex alcis laudibus), Cic.: tribuere alci laudem suam, Cic., alci rei summam laudem, Cic.: laudem ex communi ad se trahere (Ggstz. laudem conferre in medium), Liv.: venari laudem modestiae in ea re, Cic.: viget apud eos venandi et equitandi laus, Cic.: laudem eorum iam prope senescentem ab oblivione hominum atque a silentio vindicare, Cic.: vivere in laude, fort u. fort nichts als Lob ernten, Cic.

    B) meton.: a) die löbliche Handlung od. Tat, das Verdienst, die ruhmvolle Wirksamkeit, laus Thesea, Ov.: hae tantae summis in rebus laudes. so r. W., Cic.: aberat tertia laus, Cic.: cuius laudis ut memoria maneret, Nep.: sunt hic etiam sua praemia laudi, Verg. – b) Plur. laudes = löbliche, rühmliche Eigenschaften, Vorzüge, conferre se alcis laudibus, Phaedr. 4, 24 (23), 4: quarum laudum gloriam adamaris, quibus artibus eae laudes comparantur, in iis esse laborandum, Cic. ep. 2, 4, 2: Ggstz., est enim (signum Corinthium) nudum nec aut vitia, si qua sunt, celat aut laudes parum ostentat, Plin. ep. 3, 6, 2: quorum operum et laudes et culpae (Mängel, Gebrechen) aeternae solent permanere, Vitr. 3, 1, 4.

    II) übtr., der Wert einer Sache, coccum in laude est, Plin.: Cois amphoris laus maxima, Plin.: Creticae cotes diu maximam laudem habuere, Plin. – / Genet. Plur. gew. laudum; doch auch laudium, wie Cic. Phil. 2, 28 cod. Vat. Sidon. carm. 23, 31. Itin. Alex. 53 (119).

    lateinisch-deutsches > laus [1]

  • 32 scientia

    scientia, ae, f. (sciens), das Wissen, die Kenntnis, die (subjektive) Kunde, die (subjektive) Wissenschaft, I) im allg. (Ggstz. ignoratio): regionum, Cic.: futurorum malorum, Cic.: scientiam huius viri fugere, Cic.: memoriā et scientiā comprehendisse (neben didicisse), Cic.: alcis scientiae satisfacere, jmds. Wissen, d.i. Erfahrung Genüge leisten (v. einer Rede), Cic.: m. de u. Abl., cuius scientiam de omnibus constat fuisse, daß er von allem Kunde gehabt, Cic. – Plur., quod si haberent scientias animae, Arnob. 2, 18. – II) insbes., das gründliche Wissen, die gründliche Kenntnis, Wissenschaft, das Verstehen einer Sache, die Vertrautheit mit einer Sache, die Einsicht, die Geschicklichkeit in etwas, a) übh.: scientia atque usus militum, Cic.: alqm scientiā augere, Cic.: ars, cum eā non utare, scientiā (Theorie) tamen ipsā teneri potest, Cic.: huius scientiae conditor, Zweiges des Wissens (von der Medizin), Sen. – mit objekt. Genet., sc. dialecticorum, iuris, Cic.: rei militaris, Caes. u. Cic.: militiae, Sall.: linguae Gallicae, Caes.: sc. optimarum artium, wissenschaftliche Bildung, Cic. ep.: colendorum deorum, Cic.: aeris fundendi, Plin.: summam scientiam rei militaris habere, Caes.: scientiam medicinae tenere, Sulpic. in Cic. ep.: adhibere scientiam earum rerum, quae naturā evenirent, Cic. – m. in u. Abl., paene divina eius in legibus interpretandis scientia, Cic. – Plur. = Wissenszweige, Vitr. 9, 7 (6), 3: tot artes, tantae scientiae, Cic. de sen. 78 Mueller (wo Nauck u. andere tot artes tantae scientiae verbinden = so viele Künste, die ein so bedeutendes Wissen erfordern): disciplinarum scientiae u. scientiae artificiorum, Kenntnisse in den verschiedenen Zweigen der Kunst, Vitr. 1, 1, 17; 3. praef. § 1: scientiae artium variarum, Augustin. de civ. dei 7, 30: scientiarum artes, Iul. Val. 2, 13 (4). – b) v. philos. gründlichem Wissen (Ggstz. inscientia), Cic. Acad. 1, 41.

    lateinisch-deutsches > scientia

  • 33 virtus

    virtūs, ūtis, f. (vir), ganz wie ἀρετή, eig. die Mannheit, d.i. alles, was den Mann in körperlicher u. geistiger Hinsicht ziert u. adelt, u. zwar: I) appellat.: A) im allg.: 1) eig., die Tüchtigkeit, Tauglichkeit, Vorzüglichkeit, Tugend, die tüchtigen Eigenschaften, Vorzüge, Verdienste, die den Mann zieren, corporis, animi, Cic.: virtutibus lenioribus erat ornatus, modestiā, temperantiā, iustitiā, Cic.: vis illa divina virtusque, Cic.: ob virtutes certissimum exitium, Tac.: edepol virtutis (= virtutes) qui tuas nunc possit collaudare, Plaut.: dah. virtute alcis, durch jmds. Hilfe, Vermittelung, Plaut. – 2) übtr., v. Tieren, ebenso v. Sachen, die Güte, Tüchtigkeit, tüchtige Eigenschaft, der Wert, die Kraft, der Nachdruck, equi, Cic.: mercis, Plaut.: navium, Liv.: ferri, Iustin.: herbarum, Ov.: oratoriae virtutes, Cic.: virtus u. virtutes animi et ingenii, Lact. 5, 17, 4 u. de ira 7, 4: memoriae duplex virtus, facile percipere et fideliter continere, Eigenschaft, Cic.: cum quadam virtute, Quint.: virtute formae evenit, du hast es deiner Schönheit zu danken, daß usw., Plaut. – B) insbes.: 1) die männliche Vollkommenheit, die Tugend, Tugendhaftigkeit, der tugendhafte Wandel, die Moral, tantā virtute, so tugendhaft, Cic.: honesta in virtute ponuntur, Cic.; vgl. Cic. Tusc. 2, 43; de inv. 2, 159. – dah. auch die Ansicht, die die Menschen von der Tugend haben, die Moral, Hor. sat. 1, 3, 42. – 2) die kriegerische Tüchtigkeit, der kriegerische Mut, die Tapferkeit, Cic., Caes. u. Liv.: auch mit näheren Bestimmungen, rei militaris, Cic.: bellandi, Cic.: militaris, Cic.: virtutis est (es ist ein Zeichen von Mut) m. Infin., non mutare mentem, Heges. 5, 53 in. – Plur. virtutes, tapfere-, ausgezeichnete Taten, Heldentaten, Nep. Hann. 12, 5. Tac. Germ. 18. – 3) in schwierigen Lebensverhältnissen, in Gefahren, der Mut, die Herzhaftigkeit, Standhaftigkeit, nisi virtute et animo restitissem, mit Mut u. Kraft, Cic.: im üblen Sinne, iniqua, Stat. Theb. 11, 1. – 4) eine übermenschliche Kraft, ein Wunder, virtutem edere, Sulp. Sev. chron. 1, 43, 7. – II) personif., die Göttin Virtus, Cic. de nat. deor. 2, 61 u. 79. Liv. 27, 25, 7 u. 29, 11, 13. – / Archaist. Dat. Sing. virtutei, Corp. inscr. Lat. 1, 30 u. 34; Abl. virtutei Corp. inscr. Lat. 1, 34. – Genet. Plur. auch virtutium, Apul. apol. 73. Paul. Nol. carm. 10, 34. Iul. Val. 2, 21 Mai (Kübler p. 82, 22 virtutum). Itin. Alex. 48, (111).

    lateinisch-deutsches > virtus

  • 34 certamen

    certamĕn, ĭnĭs, n. [certo] [st1]1 [-] toutes sortes de lutte (dans les jeux publics), combat, joute, concours, course.    - in certamen descendere, Cic.: affronter le combat, descendre dans l'arène.    - certamen quadrigarum, Suet.: course de chars.    - certamen pedum, Ov.: course à pied.    - certamen saliendi, Quint.: concours de saut.    - certamen disci, Ov.: concours de disque.    - certamen citharoedorum, Quint.: concours entre joueurs de cithare.    - certamen equestre, Suet.: course de chevaux.    - certamen eloquentiae, Quint.: joute oratoire.    - pecoris magistris velocis jaculi certamina ponit in ulmo, Virg.: il invite les gardiens du troupeau à lancer un rapide javelot sur la cible d'un orme.    - prima citae Teucris ponam certamina classis, Virg. En. 5: j'organiserai les premières courses de vitesse pour la flotte des Troyens.    - certamine primus equus, Hor.: cheval qui a remporté le prix de la course. [st1]2 [-] lutte à main armée, combat, bataille, engagement, conflit; guerre.    - navale certamen, Liv.: combat naval.    - pari certamine, Caes. BC. 1, 51: dans un combat de même nature (cavaliers contre cavaliers).    - in certamine ipso, Liv. 2: en plein combat.    - vario certamine pugnatum est, Caes. BC. 1: on combattit en alternant succès et revers.    - ubi res ad certamen venit, Sall. J. 13: quand le combat s'engagea.    - saevit medio in certamine Mavors, Virg. En. 8: en plein combat, Mavors (= Mars) se démène avec fureur.    - fit proelium acri certamine, Hirt. BG. 8: la lutte est acharnée.    - diu magnum inter mortales certamen fuit vine corporis an virtute animi res militaris magis procederet, Sall. C.: longtemps les hommes ont discuté pour savoir si les succès militaires étaient dus plus à la vigueur corporelle qu'aux qualités de l'esprit. [st1]3 [-] lutte, rivalité, querelle, débat, discussion, dispute, conflit, contestation, différend.    - certamina patrum et plebis: les luttes entre le sénat et la plèbe.    - certamen est mihi cum illo pro hac re (cum illo de hac re), Cic.: j'ai un différend avec lui sur cette affaire.    - nullum nobis certamen cum istis esse debet, Cic. de Or. 2: je ne dois rien avoir à débattre avec eux (= les rhéteurs).    - honoris certamen et gloriae, Cic. Lael.: lutte pour l'honneur et la gloire.    - est mihi tecum pro aris et focis certamen, Cic. Nat. 3: la discussion que j'ai avec toi concerne les autels et les foyers.    - erat certamen inter duces, Cic.: il y avait rivalité entre les chefs.    - certamen controversiae, Cic. Or.: le point critique du débat. [st1]4 [-] empressement, émulation, ardeur, passion.    - ingenti certamine, Curt.: à l'envi, avec émulation.    - olli certamine summo procumbunt, Virg. En. 5: eux, dans un effort suprême, se courbent (sur les avirons).
    * * *
    certamĕn, ĭnĭs, n. [certo] [st1]1 [-] toutes sortes de lutte (dans les jeux publics), combat, joute, concours, course.    - in certamen descendere, Cic.: affronter le combat, descendre dans l'arène.    - certamen quadrigarum, Suet.: course de chars.    - certamen pedum, Ov.: course à pied.    - certamen saliendi, Quint.: concours de saut.    - certamen disci, Ov.: concours de disque.    - certamen citharoedorum, Quint.: concours entre joueurs de cithare.    - certamen equestre, Suet.: course de chevaux.    - certamen eloquentiae, Quint.: joute oratoire.    - pecoris magistris velocis jaculi certamina ponit in ulmo, Virg.: il invite les gardiens du troupeau à lancer un rapide javelot sur la cible d'un orme.    - prima citae Teucris ponam certamina classis, Virg. En. 5: j'organiserai les premières courses de vitesse pour la flotte des Troyens.    - certamine primus equus, Hor.: cheval qui a remporté le prix de la course. [st1]2 [-] lutte à main armée, combat, bataille, engagement, conflit; guerre.    - navale certamen, Liv.: combat naval.    - pari certamine, Caes. BC. 1, 51: dans un combat de même nature (cavaliers contre cavaliers).    - in certamine ipso, Liv. 2: en plein combat.    - vario certamine pugnatum est, Caes. BC. 1: on combattit en alternant succès et revers.    - ubi res ad certamen venit, Sall. J. 13: quand le combat s'engagea.    - saevit medio in certamine Mavors, Virg. En. 8: en plein combat, Mavors (= Mars) se démène avec fureur.    - fit proelium acri certamine, Hirt. BG. 8: la lutte est acharnée.    - diu magnum inter mortales certamen fuit vine corporis an virtute animi res militaris magis procederet, Sall. C.: longtemps les hommes ont discuté pour savoir si les succès militaires étaient dus plus à la vigueur corporelle qu'aux qualités de l'esprit. [st1]3 [-] lutte, rivalité, querelle, débat, discussion, dispute, conflit, contestation, différend.    - certamina patrum et plebis: les luttes entre le sénat et la plèbe.    - certamen est mihi cum illo pro hac re (cum illo de hac re), Cic.: j'ai un différend avec lui sur cette affaire.    - nullum nobis certamen cum istis esse debet, Cic. de Or. 2: je ne dois rien avoir à débattre avec eux (= les rhéteurs).    - honoris certamen et gloriae, Cic. Lael.: lutte pour l'honneur et la gloire.    - est mihi tecum pro aris et focis certamen, Cic. Nat. 3: la discussion que j'ai avec toi concerne les autels et les foyers.    - erat certamen inter duces, Cic.: il y avait rivalité entre les chefs.    - certamen controversiae, Cic. Or.: le point critique du débat. [st1]4 [-] empressement, émulation, ardeur, passion.    - ingenti certamine, Curt.: à l'envi, avec émulation.    - olli certamine summo procumbunt, Virg. En. 5: eux, dans un effort suprême, se courbent (sur les avirons).
    * * *
        Certamen, pen. prod. huius certaminis, pen. corr. Virgil. Le pris pour lequel on est en debat à qui le gaignera.
    \
        Certamen. Debat, Estrif.
    \
        Lex certaminis. Ouid. La loy et condition, et ce qu'il fault faire si on veult gaigner le pris.
    \
        Pretium certaminis ferre. Ouid. Emporter le pris.
    \
        Ludorum certamina. Ouid. Jeux de pris.
    \
        Iaculi certamina ponere in vlmo. Virg. Quand on tire au papegault fiché en une perche attachee au coupet d'un arbre.
    \
        Vini certamen. Tibul. Quand on boit d'autant, à qui plus en buvera.
    \
        Biiugum certamen. Virgil. Quand deulx chariots courent à qui mieulx mieulx pour gaigner le pris.
    \
        Ludicrum certamen. Seneca. De joyeuseté et passetemps.
    \
        Quadriiugum certamen. Stat. De quatre chevaulx attelez à un chariot, à autres quatre chevaulx pareillement attelez.
    \
        Celebrare certamina. Virgil. Faire jeux de pris.
    \
        In certamen descendere. Cic. Venir, et se presenter pour jouer au jeu de pris.
    \
        Inire certamina prima. Virgil. Commencer le jeu de pris.
    \
        Missum certamen. Virgil. Fini, Achevé.
    \
        Certamina referre. Virgil. Renouveler, Remettre en bruit.
    \
        Certamen. Sallust. Estrivement, Debat, Dispute, Contention, Different.
    \
        Summum certamen. Virgil. Grand effort, ou efforcement.
    \
        Diuitiarum certamina. Horat. Peines et travaulx prins pour amasser des richesses.
    \
        Certamen est mihi cum illo. Cic. Je suis en debat et different avec luy.
    \
        Adducere in certamen rem aliquam. Cic. Mettre en debat, La faire contentieuse.
    \
        Instituere sibi certamen cum aliquo. Cic. Prendre debat avec aucun.
    \
        Certamen. Cic. Combat.
    \
        Conferre belli certamina inter se. Virgil. Batailler.
    \
        AEterno certamine praelia edere. Lucret. Estre en guerre perpetuelle, Combattre encessamment.
    \
        Atrocissimum certamen. Liu. Combat à oultrance.
    \
        Clara certamina. Lucret. De grande renommee.
    \
        Dispar certamen inire. Ouid. Combatre contre plus fort que soy.
    \
        Exacto laetus certamine victor. Claud. Aprés le combat achevé.
    \
        Lethiferum. Catull. Combat à oultrance, Guerre mortelle.
    \
        Accendere certamina. Lucret. Allumer, ou commencer la guerre, Estre cause des noises et debats.
    \
        Conferre manu certamina. Lucret. Combatre main à main.
    \
        Conserere certamen. Liu. Combatre.
    \
        Contrahere certamen. Liu. Combatre.
    \
        Differre certamina. Ouid. Delayer, ou Refuser le combat.
    \
        Derimere certamina. Ouid. Juger du different.
    \
        Imbibere certamen animis. Liu. Concevoir en son esprit, Mettre en sa teste.
    \
        Iniicere certamen aliquibus. Liu. Donner occasion de noise.
    \
        Inire certamen. Ouid. Commencer le combat.
    \
        Inire certamina cum aliquo. Sil. Combatre contre aucun, corps à corps, homme à homme.
    \
        Inuadere certamina. Sil. Entrer au combat.
    \
        Miscere certamina. Liu. Combatre.
    \
        Ponere certamen. Virgil. Delaisser, Finer le combat, Desister et cesser de combatre.
    \
        Ponere militibus certamina. Virgil. Ordonner, Disposer.
    \
        Victus certamine. Ouid. Matté, Vaincu, Conquis.
    \
        Equus primus certamine. Hor. Qui a gaigné le pris à courir.

    Dictionarium latinogallicum > certamen

  • 35 conditor

    [st1]1 [-] condĭtŏr, ōris, m. [condo]: qui fonde, qui institue, fondateur, auteur; créateur.    - conditor legum, Cic.: législateur.    - conditor historiae, Ov.: auteur d'une histoire.    - conditor disciplinae militaris, Plin.: restaurateur de la discipline militaire. [st1]2 [-] condītŏr, ōris, m. [condio]: celui qui apprête un mets, cuisinier, pâtissier, confiseur.
    * * *
    [st1]1 [-] condĭtŏr, ōris, m. [condo]: qui fonde, qui institue, fondateur, auteur; créateur.    - conditor legum, Cic.: législateur.    - conditor historiae, Ov.: auteur d'une histoire.    - conditor disciplinae militaris, Plin.: restaurateur de la discipline militaire. [st1]2 [-] condītŏr, ōris, m. [condio]: celui qui apprête un mets, cuisinier, pâtissier, confiseur.
    * * *
    I.
        Conditor, pen. prod. Verbale. Qui scait bien assaisonner, Assaisonneur. Cic. Hi sunt conditores instructoresque conuiuii.
    \
        Conditor totius negotii. Cic. Celuy qui a faict toute la menee. Bud.
    II.
        Conditor, pen. corr. Verbale. Edificateur, Bastisseur, Autheur, Fondateur, Inventeur: vt Conditor legum. Plaut.

    Dictionarium latinogallicum > conditor

  • 36 ludus

    lūdus, i, m.    - arch. loedus, Cic. Leg. 2, 22. [st1]1 [-] jeu, amusement.    - ludus campestris, Cic. Cael. 11: jeux au champ de Mars.    - ludus militaris, Liv. 7, 33, 1: jeux militaires.    - ludi, ōrum, m.: les jeux publics.    - ludos apparare: organiser des jeux.    - ludos edere: donner des jeux.    - ludos committere: ouvrir les jeux.    - ludos facere Apollini, Cic. Br. 81: célébrer des jeux en l'honneur d'Apollon.    - trinos ludos facere, Cic. Mur. 40: donner trois fois des jeux.    - ludi + neutre plur. en apposition: les jeux de + nom d'une divinité.    - ludi Consualia, Liv. 1, 9: les Consualia, les fêtes en l'honneur de Consus (Consus, une ancienne divinité italique).    - ludi Cerealia, Liv. 30, 39, 8: les jeux de Cérès.    - ludi Floralia, Quint.: jeux en l'honneur de Flore.    - festi dies ludorum, Cic. Arch. 13: les jours de fête marqués par des jeux.    - ludis circensibus, Cic. Verr. 4, 33: à l'époque des jeux du cirque.    - ludis Olympiae, Cic. Nat. 2, 6: à l'époque des jeux à Olympie.    - quo die ludi committebantur, Cic. Q. 3, 4, 6: le jour où l'on commençait les jeux. [st1]2 [-] jeu, bagatelle, enfantillage.    - ludus est perdiscere... Cic. Fin. 1, 27: c'est un jeu d'apprendre parfaitement...    - oratio ludus est homini non hebeti, Cic. de Or. 2, 72: un discours est un jeu pour un homme qui n'a pas l'esprit émoussé.    - per ludum, Cic. Verr. 2, 181: en se jouant, sans peine. [st1]3 [-] badinage, amusement, plaisanterie.    - amoto ludo, Hor. S. 1, 1, 27: en écartant la plaisanterie.    - per ludum et jocum, Cic. Verr. 1, 155: par jeu et par plaisanterie.    - aliquem, aliquid ludos facere, Plaut. Aul. 253; Rud. 900: se jouer de qqn, de qqch.    - alicui ludos facere (reddere): jouer des tours à qqn, se jouer de qqn, se moquer de qqn.    - alicui ludum suggerere, Cic. Att. 12, 44, 2: jouer un bon tour à qqn.    - ludos praebere, Ter. Eun. 1010: apprêter à rire, donner la comédie.    - aliquem pessumos ludos dimittere, Plaut. Rud. 791: jouer un mauvais tour à qqn.    - ludum dare alicui, alicui rei, Plaut. Cas. 25 ; Bac. 1083: permettre à qqn, à qqch de s'ébattre, donner les coudées franches.    - ludus aetatis, Liv. 26, 50, 5: les plaisirs de la jeunesse. [st1]4 [-] école.    - ludum aperire, Cic. Fam. 9, 18, 1: ouvrir une école.    - ludi magister, Cic. Nat. 1, 72: maître d'école.    - litterarius ludus, litterarum ludus, Plaut. Merc. 303; Liv. 3, 44, 6: école élémentaire.    - ludus discendi, non lusionis, Cic. Q. 3, 4, 6: école pour apprendre, non pour jouer.    - in ludum alicujus mittere aliquem, Hor. S. 1, 6, 72: envoyer un enfant à l'école chez un maître.    - in ludum ire, Plaut. Pers.: aller à l'école.    - fidicinus ludus: école de musique.    - ludus gladiatorius: école de gladiateurs.    - gladiatores, quos ibi Caesar in ludo habebat, Caes. BC. 1, 14: les gladiateurs que César avait là dans un centre d'exercices.    - litterarius (litterarum) ludus: école élémentaire.    - ludi magister (ludimagister): maître d'école.    - cum eo, quem puerum in ludo cognorat, conjuncte vixit, Nep.: il a vécu étroitement avec un homme qu'il avait connu enfant à l'école.
    * * *
    lūdus, i, m.    - arch. loedus, Cic. Leg. 2, 22. [st1]1 [-] jeu, amusement.    - ludus campestris, Cic. Cael. 11: jeux au champ de Mars.    - ludus militaris, Liv. 7, 33, 1: jeux militaires.    - ludi, ōrum, m.: les jeux publics.    - ludos apparare: organiser des jeux.    - ludos edere: donner des jeux.    - ludos committere: ouvrir les jeux.    - ludos facere Apollini, Cic. Br. 81: célébrer des jeux en l'honneur d'Apollon.    - trinos ludos facere, Cic. Mur. 40: donner trois fois des jeux.    - ludi + neutre plur. en apposition: les jeux de + nom d'une divinité.    - ludi Consualia, Liv. 1, 9: les Consualia, les fêtes en l'honneur de Consus (Consus, une ancienne divinité italique).    - ludi Cerealia, Liv. 30, 39, 8: les jeux de Cérès.    - ludi Floralia, Quint.: jeux en l'honneur de Flore.    - festi dies ludorum, Cic. Arch. 13: les jours de fête marqués par des jeux.    - ludis circensibus, Cic. Verr. 4, 33: à l'époque des jeux du cirque.    - ludis Olympiae, Cic. Nat. 2, 6: à l'époque des jeux à Olympie.    - quo die ludi committebantur, Cic. Q. 3, 4, 6: le jour où l'on commençait les jeux. [st1]2 [-] jeu, bagatelle, enfantillage.    - ludus est perdiscere... Cic. Fin. 1, 27: c'est un jeu d'apprendre parfaitement...    - oratio ludus est homini non hebeti, Cic. de Or. 2, 72: un discours est un jeu pour un homme qui n'a pas l'esprit émoussé.    - per ludum, Cic. Verr. 2, 181: en se jouant, sans peine. [st1]3 [-] badinage, amusement, plaisanterie.    - amoto ludo, Hor. S. 1, 1, 27: en écartant la plaisanterie.    - per ludum et jocum, Cic. Verr. 1, 155: par jeu et par plaisanterie.    - aliquem, aliquid ludos facere, Plaut. Aul. 253; Rud. 900: se jouer de qqn, de qqch.    - alicui ludos facere (reddere): jouer des tours à qqn, se jouer de qqn, se moquer de qqn.    - alicui ludum suggerere, Cic. Att. 12, 44, 2: jouer un bon tour à qqn.    - ludos praebere, Ter. Eun. 1010: apprêter à rire, donner la comédie.    - aliquem pessumos ludos dimittere, Plaut. Rud. 791: jouer un mauvais tour à qqn.    - ludum dare alicui, alicui rei, Plaut. Cas. 25 ; Bac. 1083: permettre à qqn, à qqch de s'ébattre, donner les coudées franches.    - ludus aetatis, Liv. 26, 50, 5: les plaisirs de la jeunesse. [st1]4 [-] école.    - ludum aperire, Cic. Fam. 9, 18, 1: ouvrir une école.    - ludi magister, Cic. Nat. 1, 72: maître d'école.    - litterarius ludus, litterarum ludus, Plaut. Merc. 303; Liv. 3, 44, 6: école élémentaire.    - ludus discendi, non lusionis, Cic. Q. 3, 4, 6: école pour apprendre, non pour jouer.    - in ludum alicujus mittere aliquem, Hor. S. 1, 6, 72: envoyer un enfant à l'école chez un maître.    - in ludum ire, Plaut. Pers.: aller à l'école.    - fidicinus ludus: école de musique.    - ludus gladiatorius: école de gladiateurs.    - gladiatores, quos ibi Caesar in ludo habebat, Caes. BC. 1, 14: les gladiateurs que César avait là dans un centre d'exercices.    - litterarius (litterarum) ludus: école élémentaire.    - ludi magister (ludimagister): maître d'école.    - cum eo, quem puerum in ludo cognorat, conjuncte vixit, Nep.: il a vécu étroitement avec un homme qu'il avait connu enfant à l'école.
    * * *
        Ludus, ludi, masc. gen. Cic. Jeu.
    \
        Dare alicui operam ludo. Plaut. S'esbatre avec luy.
    \
        Ducere noctem ludo. Virgil. Passer la nuict à jouer, Jouer toute la nuict.
    \
        Incidere ludum. Horat. Couper le jeu, Cesser de jouer.
    \
        Ludus in singulari. Asconius. Toute sorte d'eschole où on apprend quelque chose, et où lon s'exerce par maniere de jeu.
    \
        Ludus gladiatorius. Sueton. Le lieu où les escrimeurs et joueurs d'espee s'exercoyent.
    \
        Ludus literarum. Plinius. L'eschole où lon apprend les lettres.
    \
        Ludum aperire. Cic. Commencer à tenir eschole.
    \
        Ludus est, illa perdiscere. Cic. Ce n'est que jeu et esbat.
    \
        Ludus pro ioco accipitur quandoque. Terent. Raillerie, et sornette.
    \
        - ludum, iocumque Dices fuisse illum alterum, praeut huius rabies quae dabit. Terent. Ce n'estoit que jeu au pris de cestuy.
    \
        - si imparatum in veris nuptiis Adortus esset, quos mihi ludos redderet! Terent. Comment il me galleroit, ou festoiroit!
    \
        Vt ludos facit! Terent. Voila comment il se bave, ou se mocque et gaudist.
    \
        Ludos aliquem facere. Plaut. Se mocquer d'aucun.
    \
        Operam ludos facere. Plaut. Perdre sa peine.
    \
        Dare ludum amori. Horat. Passer le temps en amours, S'esbatre à aimer.
    \
        Druso ludus est suggerendus. Cic. Il fault jouer quelque finesse à Drusus.
    \
        Ludo, Ablatiuus. Virgil. Par jeu et esbat.
    \
        Ludi, in plurali. Cic. Jeux publiques qui se faisoyent pour l'esbatement et recreation du peuple.
    \
        Committere ludos. Cic. Commencer les jeux.
    \
        Edere ludos. Tacit. Faire des jeux.

    Dictionarium latinogallicum > ludus

  • 37 praecipuus

    praecipŭus, a, um [st2]1 [-] qu'on a par prélèvement, par préciput. [st2]2 [-] qu'on reçoit ou qu'on fait le premier, particulier, spécial, privilégié, personnel, propre. [st2]3 [-] principal, notable, supérieur, extraordinaire, remarquable, exceptionnel. [st2]4 [-] en parl. d'un remède: très efficace, souverain.    - aliquem praecipuo honore habere, Caes.: honorer qqn plus que les autres.    - praecipuus scientia rei militaris: le plus fort dans l’art militaire.    - praecipuus ad scelera, Tac.: le premier pour le crime.    - praecipuus ad pericula, Tac.: le premier à courir au danger.    - praecipui, ōrum, m.: les premiers.    - praecipui amicorum, Tac.: les amis les plus intimes.    - praecipuum, i, n.: - [abcl]a - t. de droit ([ ce qui est pris le premier]) le préciput. - [abcl]b - supériorité.    - homini praecipui a naturâ nihil datum est, Cic.: aucune supériorité n'est donnée par la nature à l'homme.    - praecipua, ōrum, n.: - [abcl]a - les choses les plus importantes. - [abcl]b - chez les Stoïciens - les choses principales, les avantages (qui viennent après le souverain bien, par exemple, la santé, la beauté).    - praeposita, aut praecipua, Cic. Fin. 4, 26, 72: choses préférables ou principales (= biens relatifs [] bien absolu).    - praecipua calculo remedia, Plin.: remède efficace contre les calculs.
    * * *
    praecipŭus, a, um [st2]1 [-] qu'on a par prélèvement, par préciput. [st2]2 [-] qu'on reçoit ou qu'on fait le premier, particulier, spécial, privilégié, personnel, propre. [st2]3 [-] principal, notable, supérieur, extraordinaire, remarquable, exceptionnel. [st2]4 [-] en parl. d'un remède: très efficace, souverain.    - aliquem praecipuo honore habere, Caes.: honorer qqn plus que les autres.    - praecipuus scientia rei militaris: le plus fort dans l’art militaire.    - praecipuus ad scelera, Tac.: le premier pour le crime.    - praecipuus ad pericula, Tac.: le premier à courir au danger.    - praecipui, ōrum, m.: les premiers.    - praecipui amicorum, Tac.: les amis les plus intimes.    - praecipuum, i, n.: - [abcl]a - t. de droit ([ ce qui est pris le premier]) le préciput. - [abcl]b - supériorité.    - homini praecipui a naturâ nihil datum est, Cic.: aucune supériorité n'est donnée par la nature à l'homme.    - praecipua, ōrum, n.: - [abcl]a - les choses les plus importantes. - [abcl]b - chez les Stoïciens - les choses principales, les avantages (qui viennent après le souverain bien, par exemple, la santé, la beauté).    - praeposita, aut praecipua, Cic. Fin. 4, 26, 72: choses préférables ou principales (= biens relatifs [] bien absolu).    - praecipua calculo remedia, Plin.: remède efficace contre les calculs.
    * * *
        Praecipuus, Adiectiuum. Plaut. Qui est prins le premier, et avant les autres, Le plus excellent.
    \
        Commune et Praecipuum, contraria. Cic. Propre et peculier.
    \
        Praecipua bonitas virgultorum tenuissimis partibus ad longitudinem palmi. Plin. Singuliere bonté, etc.
    \
        Praecipua coenationum. Suet. La principale et plus singuliere.
    \
        Negas praecipuum mihi vllum incommodum impendere. Cicero. Que je recoyve aucun dommage que les autres ne recoyvent point.
    \
        Praecipua remedia. Plin. Souverains ou singuliers remedes et excellents.

    Dictionarium latinogallicum > praecipuus

  • 38 prudens

    prudens, entis (gén. plur. prudentium, poét. prudentum) [st2]1 [-] qui sait d'avance. [st2]2 [-] qui sait, expérimenté, versé dans, habile dans, compétent. [st2]3 [-] qui agit en connaissance de cause, prévoyant, prudent, sage, avisé, réfléchi.    - prudens + gén. ou in + abl.: versé dans, habile dans.    - ego prudens et sciens ad pestem ante oculos positam sum profectus, Cic. Fam. 6, 6, 6: moi, en parfaite connaissance de cause, je me suis dirigé vers le fléau placé sous mes yeux.    - prudens alicujus rei: qui sait qqch, versé dans qqch.    - milites belli prudentes: soldats bien aguerris.    - prudens rei militaris: expérimenté dans l'art militaire.    - prudens locorum: qui connaît les lieux.    - prudens in jure civili: versé dans le droit civil.    - avec inf. - nec pauperum prudens anus Novemdialis dissipare pulveres, Hor. Epod. 17, 47: et tu n'es pas une vieille femme habile à disperser les cendres des pauvres neuf jours après les funérailles.    - prudens et sciens eum offendit: il fait exprès de le blesser.    - prudens esse in jure civili putabatur, Cic. Lael. 2, 6: on pensait qu'il connaissait le droit civil.    - prudentes, ium, m.: les gens habiles, les gens éclairés.
    * * *
    prudens, entis (gén. plur. prudentium, poét. prudentum) [st2]1 [-] qui sait d'avance. [st2]2 [-] qui sait, expérimenté, versé dans, habile dans, compétent. [st2]3 [-] qui agit en connaissance de cause, prévoyant, prudent, sage, avisé, réfléchi.    - prudens + gén. ou in + abl.: versé dans, habile dans.    - ego prudens et sciens ad pestem ante oculos positam sum profectus, Cic. Fam. 6, 6, 6: moi, en parfaite connaissance de cause, je me suis dirigé vers le fléau placé sous mes yeux.    - prudens alicujus rei: qui sait qqch, versé dans qqch.    - milites belli prudentes: soldats bien aguerris.    - prudens rei militaris: expérimenté dans l'art militaire.    - prudens locorum: qui connaît les lieux.    - prudens in jure civili: versé dans le droit civil.    - avec inf. - nec pauperum prudens anus Novemdialis dissipare pulveres, Hor. Epod. 17, 47: et tu n'es pas une vieille femme habile à disperser les cendres des pauvres neuf jours après les funérailles.    - prudens et sciens eum offendit: il fait exprès de le blesser.    - prudens esse in jure civili putabatur, Cic. Lael. 2, 6: on pensait qu'il connaissait le droit civil.    - prudentes, ium, m.: les gens habiles, les gens éclairés.
    * * *
        Prudens, prudentis, om. ge. Prudent et sage, ou Scavant et congnoissant, Discret, Bien advisé.
    \
        Plus insciens quis fecit, quam prudens boni. Plautus. A son escient, et congnoissant que c'estoit qu'il faisoit.
    \
        Quae prudens subinde omitto. Plin. A mon escient, Tout de gré.
    \
        Ob ea se peti prudens. Plin. Scachant, ou congnoissant.
    \
        - prudens, sciens, Viuus, vidensque pereo. Terent. Scachant.
    \
        Prudens ingenio. Cic. Fort prouvoyant, et ayant usage et experience de beaucoup de choses.
    \
        Prudens administrandi. Cic. Qui scait gouverner et conduire quelque affaire.
    \
        Prudens agricolationis vir. Colum. Qui se congnoist au labour, Scavant et congnoissant ou expert en labourage.
    \
        Prudens locorum. Liu. Qui scait les lieux et chemins.

    Dictionarium latinogallicum > prudens

  • 39 prudentia

    prudentĭa, ae, f. [st2]1 [-] prévision, prévoyance. [st2]2 [-] savoir, science, connaissance, lumières, expérience, habileté dans. [st2]3 [-] sagesse, intelligence, sagacité.    - prudentia futurorum, Cic.: prévoyance de l'avenir.    - prudentia rei militaris: connaissance de l'art militaire.
    * * *
    prudentĭa, ae, f. [st2]1 [-] prévision, prévoyance. [st2]2 [-] savoir, science, connaissance, lumières, expérience, habileté dans. [st2]3 [-] sagesse, intelligence, sagacité.    - prudentia futurorum, Cic.: prévoyance de l'avenir.    - prudentia rei militaris: connaissance de l'art militaire.
    * * *
        Prudentia, prudentiae. Cic. Prudence quand une personne scait que c'est du bien et du mal, Sagesse, Discretion.
    \
        Prudentia iuris ciuilis. Cic. Science du droict civil, Congnoissance, etc.
    \
        Velox prudentia. Persius. Quand un enfant est prudent devant l'aage.

    Dictionarium latinogallicum > prudentia

  • 40 quaestor

    quaestŏr, ōris, m. [quaero] [st2]1 [-] questeur (magistrat chargé de rechercher soit l'argent dû au Trésor soit les crimes). [st2]2 [-] questeur (assesseur du préteur ou du proconsul). [st2]3 [-] au fig. celui qui partage.    - arch. quaistores, Cil. 9, 5351.    - quaestor urbanus: questeur urbain.    - quaestor aerarii: questeur du Trésor.    - quaestor militaris: questeur militaire (chargé des finances de l'armée et du partage des dépouilles).    - quaestor, non imperii, sed doloris mei fuit, Cic. Red. in Sen. 14.35: il a partagé, non pas ma puissance, mais ma douleur.    - quaestores candidati ou principis (Caesaris): questeur de l'empereur (magistrat chargé de porter les décrets impériaux au Sénat). - voir hors site questeur.
    * * *
    quaestŏr, ōris, m. [quaero] [st2]1 [-] questeur (magistrat chargé de rechercher soit l'argent dû au Trésor soit les crimes). [st2]2 [-] questeur (assesseur du préteur ou du proconsul). [st2]3 [-] au fig. celui qui partage.    - arch. quaistores, Cil. 9, 5351.    - quaestor urbanus: questeur urbain.    - quaestor aerarii: questeur du Trésor.    - quaestor militaris: questeur militaire (chargé des finances de l'armée et du partage des dépouilles).    - quaestor, non imperii, sed doloris mei fuit, Cic. Red. in Sen. 14.35: il a partagé, non pas ma puissance, mais ma douleur.    - quaestores candidati ou principis (Caesaris): questeur de l'empereur (magistrat chargé de porter les décrets impériaux au Sénat). - voir hors site questeur.
    * * *
        Quaestor, quaestoris, m. g. Cic. Un thresorier des guerres. C'est aussi un juge des matieres criminelles.
    \
        Quaestores vrbani. Valer. Max. Ceulx qui avoyent le maniement de tout le thresor du peuple Romain. Bud.

    Dictionarium latinogallicum > quaestor

См. также в других словарях:

  • Militaris — may refer to: Via Militaris, an ancient Roman road Vir militaris, a Roman legate that governed a consular military province of the Roman Empire Species Species Latin binomial name abbreviations A. militaris B. militaris D. militaris G. militaris… …   Wikipedia

  • Militaris — MILITARIS, is, Gr. Στράτιος, ου, ein Beynamen des Jupiters, unter welchem er zu Labranda oder Labraunda in Karien einen Tempel hatte. Herod. V. s. Terpsich. 119. Strab. l. XIV. p. 659. Er soll daher auch Labrandeus oder Labradeus seyn genannt… …   Gründliches mythologisches Lexikon

  • MILITARIS Ars — apud Vegetium, l. 1. c. 13. eadem est cum Armaturae Arte, de qua supra …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MILITARIS Corona — non una apud Romanos fuit. Et quidem priscô more duces, cum exercitum lustrarent, coronatos fuisse, discimus ex Appiano Bell Civil. l. 4. ubi Cassio, exercitum lustranti, lictorem coronam inversam veposuisse, memorat. Et Statio l. 4. Sylv. 2. v.… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • MILITARIS Statura — agud Ael. Lamprid. in Alexandro Severo, c. 4. Fuit et staturaemilitaris; i. e. qualis in milite exigebatur. Erat autem haec in probatione Tyronum legitima sex pedum, aut quinque cum denis unciis. Symphosius in Aenigmatis. Bellipotens olim saevis… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • Militaris aizoides — Krebsschere Krebsschere (Stratiotes aloides) Systematik Klasse: Einkeimblättrige (Liliopsida) …   Deutsch Wikipedia

  • Via Militaris (Balkan) — Südosteuropa und das römische Straßennetz, unter anderem mit der Via Militaris und ihren Siedlungen (Karte aus dem Allgemeinen Historischem Handatlas von Gustav Droysen aus dem Jahre 1886) …   Deutsch Wikipedia

  • Orchis militaris — Helm Knabenkraut Helm Knabenkraut (Orchis militaris) Systematik Familie: Orchideen (Orchidaceae) …   Deutsch Wikipedia

  • Terra Militaris — Éditeur gPotato Europe Développeur Suzhou Snail Electronic Co …   Wikipédia en Français

  • Orchis militaris — L. 1753 Orchis militaris L. 1753 Clasificación científica Reino: Plantae División …   Wikipedia Español

  • Liste der Wegepunkte der Via Militaris — Die nördlichen Balkanhalbinsel mit der Via Militaris im späten Mittelalter (6. Jahrhundert) Diese Liste gibt die Wegpunkte: Städte, Siedlungenen, Wegstationen, Kreuzungen, Flüsse oder Flussüberquerungen an, die entlang der Via Militaris… …   Deutsch Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»