Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

labores+st

  • 1 labores solis

    eclipse of the sun.

    Latin-English dictionary of medieval > labores solis

  • 2 acti labores iucundi

       las tareas ejecutadas son agradables: satisfacción que se experimenta una vez realizado el trabajo

    Locuciones latinas > acti labores iucundi

  • 3 labor [2]

    2. labor, ōris, m. (zu labāre; eigentl. »das Wanken unter einer Last«), die Anstrengung, I) die Anstrengung, etw. zu vollbringen, die Bemühung, Mühe, Arbeit, Strapaze, 1) eig.: a) übh.: labor forensis, Cic.: irritus, Quint. u. Ov.: labor itineris, Cic.: labor viae, Liv.: labores militum, Caes.: labor corporis, animi, Cic.: labor manuum, Hieron.: labor domesticus, Colum.: militiae, Cic. aut belli aut fugae, Caes.: operis (der Belagerung), Caes.: labores belli, Cic.: labores defensionum, Cic. – parvulo labore, Cic.: nullo labore, Cic.: nullo labore tuo, ohne daß es dir Mühe macht, Cic.: sine labore, sine ullo labore, Cic.: sine ullo labore et contentione, Cic.: sine labore ac periculo, Cic.: cum labore, summo cum labore, Cic.: res est magni laboris, Cic.: tot adire labores, Verg.: affecta labore et vigiliis corpora, Liv.: capere tantum laborem, sich so sehr bemühen, Cic.: laborem inanem capere, sich vergeblich abmühen, Ter.: in ea (arte) plus operae laborisque consumpsisse, Cic.: nec animi neque corporis laboribus defatigari, Cic.: demere (alci) laborem militiae, Cic.: unius mensis labor alci detrahitur, Cic.: exanclare talem laborem, Cic., omnes labores, Cic.: exanclatis itinerum laboribus, Amm.: exercere se tantis laboribus, Cic.: apes exercet sub sole labor, Verg.: tot per annos terrā marique tanta pericula ac labores exhausisse, Liv.: inter labores exhaustos aut mox exhauriendos, Liv.: frustra labore exhausto, Lucan.: magnos esse experiundos et subeundos labores, Cic.: dum adulescentis dextera irrito se labore fatigat, Val. Max.: frangere se tantis laboribus, Cic.: qui partis honoribus eosdem in foro gessi (habe mich unterzogen) labores, quos petendis, Cic.: impenditur labor et sumptus ad incertum casum et eventum quotannis, Cic.: suum laborem hominum periculis sublevandis impertire, Cic.: non plus alci laboris imponere quam sibi sumere, Cic.: eis laborem etiam novum pro portione iniungi, Liv.: quid sumptus in eam rem aut laboris insumpserit, Cic.: operam, studium, laborem interponere pro alqo, Cic.: pugnando fessis laxatur labor, Liv.: ut sibi pro re gesta aliquid laxaret laboris, Liv.: levare alci laborem, Cic.: defensionum laboribus aut omnino aut magna ex parte liberari, Cic.: obire pericula ac labores pariter, Liv.: non parcere labori, Cic. (u. so ne labori suo neu periculo parceret, Caes.): et honoribus amplissimis et laboribus maximis perfunctum esse, Cic.: Hercules perfunctus iam laboribus, Cic.: laborem viae pati posse, Liv.: multis laboribus (unter v. Str.) quaerere alqm. Plaut.: reficere se ex labore, Caes.: ab parvulis labori ac duritiae studere, Caes.: succumbere labori, Caes.: istos labores, quos nunc in naufragiis nostris suscipis, non subisses, Cic.: frustra tantum laborem sumere, Caes.: supersedere hoc labore itineris, Cic.: suscipere laborem, labores, Cic.: frustra suscipere laborem, sich vergeblich abmühen, Cic.: sustinere forensem laborem propter ambitionem, Cic.: labores, pericula facile tolerare, Sall.: non vitandi laboris mei causā, Cic. – labor est m. Infin., es kostet Mühe (Arbeit), es hat Schwierigkeit, Liv. 39, 1, 5. Plin. 26, 118: u. so maior aliquanto labor est m. Infin., Flor. 2, 2, 4: proximus huic labor est placitam exorare puellam, Ov. art. am. 1, 37: nec magnus prohibere labor, Verg. georg. 4, 106. – b) insbes., Anstrengung, angestrengte Tätigkeit, Arbeitsamkeit (Ggstz. inertia, desidia, requies, quies, otium), verb. industria et labor, summus labor in publicis privatisque rebus, Cic.: vivere in studiis laboribusque, Cic.: labor quaerendi, Erwerbsfleiß, Iustin.: rei militaris labor, Leistungen im Kriegswesen, Nep.: animi labor, geistige Anstrengung, Nep. – als Fähigkeit, Arbeitsfähigkeit, Ausdauer in Arbeit u. Anstrengung, M. Messala magni laboris, Cic.: homo magni laboris summaeque industriae, Cic.: magni formica laboris, die arbeitsame, emsige, Hor.: (iumenta) summi ut sint laboris efficiunt, Caes. – 2) meton.: a) Arbeit, Werk, ita multorum mensium labor hostium perfidiā et vi tempestatis puncto temporis interiit, Caes. b. c. 2, 14, 4: sternuntur segetes longique perit labor irritus anni, Ov.: et pluviā ingenti sata laeta boumque labores diluit, Verg.: artificum manus (verschiedenen Malereien) inter se operumque laborem (Bauwerk) miratur, Verg.: hic labor ille domus et inextricabilis error, v. Labyrinthe, Verg.: cari uteri labores, v. Kindern, Claud. rapt. Pros. 1, 194. – b) Unternehmung, Tat, belli, Verg.: von den Kampfspielen, wie πόνος, μόχθος, Hor.: u. von den großen Unternehmungen des Herkules, Hor.: strenui labores (im Kriege), Eutr. – II) Anstrengung, etwas zu überwinden, zu ertragen, Plage, Pein, Not, Ungemach, Drangsal, Mühseligkeit, Unglück, Beschwerlichkeit, a) übh.: scis amorem, scis laborem, scis egestatem meam, Plaut.: cuius erga me benevolentiam vel in labore meo vel in honore perspexi, Cic.: multis variisque perfunctus laboribus, Nep.: quoniam in tantum luctum et laborem detrusus es, quantum nemo umquam, Cic.: breviter Troiae supremum audire laborem, Verg. – poet., labores solis, lunae, Sonnenfinsternis, Mondfinsternis, Verg.: labores Lucinae, die Wehen, Verg. – b) Beschwerde, α) = Krankheit, nervorum, Nervenkrankheit, Vitr.: annuus earum (apium) labor est initio veris, Colum.: mox et frumentis labor additus, ut mala culmos esset robigo, Verg.: valetudo decrescit, accrescit labor, Plaut. – β) = phys. Schmerz, cor de labore pectus tundit, Plaut. Cas. 415: hoc medicamentum sine magno labore circa septimum diem cadere cogit haemorrhoidas, Scrib. Larg. 227. – γ) gemütl. Schmerz, Betrübnis, Kummer (s. Spengel Ter. Andr. 720. Wagner Ter. heaut. 82), quamquam ibi animo labos grandis capitur, Plaut.: verum ex eo misera quam capit laborem! Ter. – c) eine Last, lapides laborem sustinent od. tolerant, tragen Lasten, sind von dauerhafter Beschaffenheit, Vitr. 2, 7, 2. Plin. 36, 167. – / Archaist. Nbf. labōs, ōris, m., *Pacuv. tr. 290. Plaut. merc. 72; trin. 271; truc. 521. Ter. Hec. 286. Lucil. 215. Varro sat. Men. 247. Sall. hist. fr. 2, 41 (50), 1 u. 3, 61 (82), 18. Catull. 55, 13. Plin. 6, 60 u. Spät. (s. Neue-Wagener Formenl.3 1, 265).personif., Labōs, ōris, m., die Mühsal, eine unterirdische Gottheit, Verg. Aen. 6, 277.

    lateinisch-deutsches > labor [2]

  • 4 labor

    1. lābor, lāpsus sum, lābī (vgl. griech. ὀ-λιβρός, schlüpfrig u. ahd. slīfan, gleiten), sich auf einer glatten Oberfläche sanft hinbewegen, gleiten, schlüpfen, schweben, hingleiten, hinschlüpfen, hinschweben, u. abwärts = herabgleiten, -schlüpfen, -schweben, u. als Anfang des Fallen = sinken, absol., od. konstr. m. ad, in, inter, per, sub, super, ab, de, ex u. m. bl. Abl., I) im allg.: 1) eig.: α) v. lebl. Subjj., zB. v. Schlangen, non squamoso ventre, Prop.: per sinus crebros et magna volumina, Ov.: circa donaria, Ov.: circum tempora, sich schlängeln, Ov.: inter vestes et levia tempora, Ov.: angues lapsi in diversum, Iul. Obsequ.: populus in diversa labitur, verläust sich nach verschiedenen Richtungen, Iustin.: abwärts, montibus, Val. Flacc. – v. Schwimmenden, per aequora, Ov.: in magno mari, Ov.: medio amne, Ov. – v. Schiffenden, rate per aequora, Ov.: aquā, Prop. – v. Fliegenden, auf Fittichen Schwebenden, per auras, Ov.: pennis, entschweben, von Merkur, Verg.: aufwärts, sub sidera, entschweben, Verg.: abwärts, polo, Verg. – vom auf dem Wagen durch die Lüfte fahrenden Mars, pronum per aëra, Ov. – v. Herabsteigenden, per funem demissum labi, Verg.: im Bilde, labi per iter declive senectae, Ov. – v. Herabsinkenden, semianimem od. moribundum ex equo, Liv., suffosso equo, Tac., u. bl.
    ————
    equo, Hor.; vgl. multis labentibus ex equis aut desilientibus, Liv.: labi ex rupe, Curt.: ex arbore, Capit.: per gradus, die Stufen hinabfallen, Liv.: super terram, hinsinken, Liv. – β) v. lebl. Subjj.: quia continenter laberentur et fluerent omnia, Cic.: in vanum manus lapsa, die einen Fehlhieb getan, Curt.: cum tela de testudine laberentur, Curt.: tum (illud iaculum) leni impetu labitur, gleitet sanft (auf dem Wasser) dahin, Min. Fel. – abwärts, lapsa cadunt folia, Verg.: lapsus ab arbore ramus, Ov.: lapsae lacertis, nullo solvente, catenae, Ov. – v. Kleidern und Waffen, soluta ac velut labens undique toga, Quint.: tergo velamina lapsa, Ov.: labentibus super corpus armis, Liv. – v. Sternen u. dgl., vagā et mutabili ratione, Cic.: advorsum nimbos, Lucr.: caelo, dahingleiten am usw., Verg.: abwärts, ab aethere, Ov.: de caelo, Verg.: ignem de caelo lapsurum, Capit. – v. Schiffen, vadis, Verg. – v. Gewässern, gleiten, dahingleiten, fließen, cum labantur assidue flumina, quaedam concitata rapiantur, Sen.: altissima quaeque flumina minimo sono labi, Curt.: altis ripis, dahingleiten, Hor.; aber sinistrā ripā, hinwegströmen über usw., Hor.: per CCC stadia, Curt.: sub terras, sub magna terra, Ov.: abwärts, e fontibus, Curt.: diversis de partibus (al. fontibus), Ov.: vertice silvae, Ov.: quantum aquarum per gradus cum fragore labentium, Sen.: zurück, in caput (Quelle) suum retro, Ov.: prius vasto laben-
    ————
    tur flumina ponto, quam etc., Prop.: vado labente, die Flut zurück-, abfloß, Tac. – v. Tränen, rinnen, träufeln, in genas, Hor.: per genas in ensem, Ov.: ex oculis, Ov. – v. anderen Flüssigkeiten, fließen, rinnen, träufeln, in proximum mare (vom flüssigen Bernstein), Tac.: truncis cavis, vom Honig, Hor.: quid sit, quod guttatim faciat pluviam labi, Amob.: pressus pavore sanguis tardius labebatur, floß (hervor), Tac. – vom Feuer, in porticus, hinüberschlagen in usw., Tac. – v. Übeln usw., die allmählich in den Körper dringen, sich verbreiten, frigus per artus labitur, Ov.: dolor lapsus ad artus, Verg.: penitus in viscera lapsum serpentis furiale malum, Verg.: somnus labitur in artus, Ov.
    2) übtr.: a) gleiten, rinnen, α) v. leb. Subjj.: sed labor longius, ad propositum revertar, ich gerate, ich verliere mich zu weit (in der Rede), Cic.: u. so quin labebar longius, nisi me retinuissem, Cic. – cadere spe dicuntur, qui levati animo a summo ad inferiora labuntur, Donat. Ter. Andr. 3, 5, 12. – β) v. lebl. Subjj.: ilico res foras labitur, liquitur, rinnt das Geld ihm aus dem Hause und zerfließt, Plaut.: brevitate et celeritate syllabarum labi putat verba proclivius, Cic.: sunt (vitia) in lubrico incitataque semel proclivi labuntur sustinerique nullo modo possunt, Cic. – v. der Rede, oratio sedate placideque labitur, gleitet (fließt) dahin, Cic. or. 92: prosā incipit (sermo eius), versu
    ————
    labitur, pedestri oratione finitur, Hieron. epist. 53, 8. – v. Zeit u. Leben, dahingleiten, entrinnen, verfließen, assiduo labuntur tempora motu, non secus ac flumen, Ov.: labitur occulte fallitque volubilis aetas, ut celer admissis labitur amnis aquis, Ov.: cito pede labitur aetas, Ov.: tardo pede lapsa vetustas, Ov.: u. so labuntur tempora, anni, lustra, Hor. u.a. Dichter. – b) mit Angabe des Ziels, zu etwas sich hinneigen, in etw. sinken, auf od. in etw. verfallen, geraten, α) v. leb. Subjj.: labor eo, ut assentiar Epicuro, fühle mich zur Ansicht des E. hingezogen, Cic.: labi ad illos, qui etc., Cic.: veremini, ne labar ad opinionem, möchte dem Wahne verfallen, Cic.: labi in errorem emendabilem, Liv.: in luxuriam, in segnitiam, Iustin.: in vitium, Hor.: in somnum, in soporem, Petron. – β) v. lebl. Subjj.: civitatum mores lapsi ad mollitiem, Cic.: omnia in externum lapsa sunt morem, Curt.
    II) prägn.: A) = delabi, abgleiten, abkommen, vorbeigleiten, 1) eig.: si viā lapsus est (bildl.), Sen.: cum superiacta tela de testudine laberentur, Tac.: ne adiectae voces laberentur atque errarent, priusquam sensus (auditus) ab his pulsus esset, Cic. – 2) übtr.: hāc spe lapsus, in der Hoffnung getäuscht, Caes.: labi facultatibus, um sein Vermögen kommen, ICt.
    B) = ab- od. ausgleiten, straucheln, ausgleitend, strauchelnd fallen, 1) eig.: agaso pede lapsus, Hor. –
    ————
    homini nequam lapso et ut allevaretur roganti, ›Tollat te‹, inquit, ›qui novit‹, Quint. – 2) übtr.: straucheln, a) = irre werden, mente, wahnsinnig werden, Cels.: u. so lapsi mente, wahnsinnig (Ggstz. sui compotes), Cels. – labi memoriā, einen Gedächtnisfehler begehen, Suet. – u. geistig od. moralisch irren, fehlen, sich vergehen, erravit, lapsus est, non putavit, Cic.: opinione labi posse, voluntate a re publica dissidere nullo pacto posse, Cic.: in alqa re consilio od. casu lapsum esse, Cic.: consilio id magis quam furore lapsos fecisse, Liv.: labi per errorem, Cic., od. errore, ICt.: labi propter imprudentiam, Cic.: imprudentiā lapsum aliquid facere (Ggstz. scientem aliquid delinquere), Liv.: labi imperitiā, ICt.: in quo vorbo lapsa consuetudo deflexit de via, Cic.: labi in officio, Cic.: in his labi et cadere, Cic.: qua in re si mediocriter lapsus sum, defendes meum tolerabile erratum, Cic.: numquam labere, si te audies, Cic.: qui sero lapsum revocatis, Prop. – b) straucheln = zum Falle geneigt sein, dem Falle nahe sein (s. Halm Cic. Phil. 2, 51), equitem Romanum non libidine, non turpibus impensis atque iacturis, sed experientiā patrimonii amplificandi labentem excepit, fulsit et sustinuit re, fide, hodieque sustinet, Cic.: cum labentem et prope cadentem rem publicam fulcire cuperetis, Cic.: ferre praesidium labenti et inclinatae paene rei publicae, Cic.: labente deinde paulatim disciplinā, Liv.: labente iam
    ————
    causā decem virorum, Liv.: vidi ego labentes (weichenden) acies et tela caduca, Prop.
    C) = elabi, herausfallen, 1) eig.: viscera lapsa, Ov. u. Lucan.: forte lapsa vox, entschlüpfte, entfallene, Tac. – v. Pers., entgleiten, entschlüpfen, e manibus custodientium, Curt.: custodiā, Tac. – 2) übtr.: quam nostro illius labatur pectore vultus, entschwindet, Verg. ecl. 1, 63.
    D) herabgleiten, -sinken = schlapp herabhängen, lapsa catena, schleppende, Prop.: tenuata de nexibus membra labuntur, Ps. Quint. decl. – bes. v. Gliedern Sterbender, caput labens et iam languentia colla levat, Lucan.: malae labentes, herabsinkende Kinnladen, Suet.: lapsae genae, Sen. poët. – neutr. pl. subst., firmamenta fluidorum ac labentium, des Schlotterigen u. Schlappen, Sen. ep. 102, 25.
    E) sinken, hinsinken, zusammensinken, 1) eig.: α) v. Pers.: calor ossa reliquit, labitur, Verg.: sub onere labitur, erliegt der Last, Petron.: multi sine morte labuntur, Petron. – β) v. lebl. Subjj., u. zwar v. Gebäuden usw., zusammen-, einsinken, vor Alter verfallen, lapso fundamento, Curt.: lapsura domus, Ov.: donec labentes deorum aedes refeceris, Hor. – v. den Augen Schlafender, zufallen, zusinken, labentes ocelli, Prop.: lapsi somno ocelli, Prop. – u. Sterbender, brechen, labuntur frigida leto lumina, Verg.: labentes oculos condere (zudrücken), Ov.: dum laben-
    ————
    tes oculi ad nostras exclamationes nostrosque planctus admissā paulatim luce laxantur, Ps. Quint. decl. Vgl. Burmann Ov. am. 3, 5, 1; trist. 3, 3, 44.
    2) übtr.: a) sinken = hinschwinden, vom Lebensatem, labens anima, Tac.: labi spiritum nec ultra biduum duraturum, Tac. – dah. v. Sterbenden, denen die Sinne vergehen, in den Tod sinken, sterben, laberis Oebalide, primā fraudate iuventā, Verg.: labimur (mir schwinden die Sinne), i, miseram solare parentem, Stat.: ille oculis extremo errore solutis labitur, Stat. – b) sinken = verfallen, in Verfall geraten, miserere domus labentis, Verg.: u. so labens regia, Iustin.: lapsum genus, Verg.: labente paulatim disciplinā, Liv.: ut magis magisque mores lapsi sint, tum ire coeperint praecipites, Liv.: fides lapsa, Ov. – Parag. Infin. labier, Cic. Arat. 226. Lucr. 4, 443. Hor. ep. 2, 1, 94. – Partic, labundus, a, um, hinstürzend, unda sub undis labunda, Acc. tr. 570.
    ————————
    2. labor, ōris, m. (zu labāre; eigentl. »das Wanken unter einer Last«), die Anstrengung, I) die Anstrengung, etw. zu vollbringen, die Bemühung, Mühe, Arbeit, Strapaze, 1) eig.: a) übh.: labor forensis, Cic.: irritus, Quint. u. Ov.: labor itineris, Cic.: labor viae, Liv.: labores militum, Caes.: labor corporis, animi, Cic.: labor manuum, Hieron.: labor domesticus, Colum.: militiae, Cic. aut belli aut fugae, Caes.: operis (der Belagerung), Caes.: labores belli, Cic.: labores defensionum, Cic. – parvulo labore, Cic.: nullo labore, Cic.: nullo labore tuo, ohne daß es dir Mühe macht, Cic.: sine labore, sine ullo labore, Cic.: sine ullo labore et contentione, Cic.: sine labore ac periculo, Cic.: cum labore, summo cum labore, Cic.: res est magni laboris, Cic.: tot adire labores, Verg.: affecta labore et vigiliis corpora, Liv.: capere tantum laborem, sich so sehr bemühen, Cic.: laborem inanem capere, sich vergeblich abmühen, Ter.: in ea (arte) plus operae laborisque consumpsisse, Cic.: nec animi neque corporis laboribus defatigari, Cic.: demere (alci) laborem militiae, Cic.: unius mensis labor alci detrahitur, Cic.: exanclare talem laborem, Cic., omnes labores, Cic.: exanclatis itinerum laboribus, Amm.: exercere se tantis laboribus, Cic.: apes exercet sub sole labor, Verg.: tot per annos terrā marique tanta pericula ac labores exhausisse, Liv.: inter labo-
    ————
    res exhaustos aut mox exhauriendos, Liv.: frustra labore exhausto, Lucan.: magnos esse experiundos et subeundos labores, Cic.: dum adulescentis dextera irrito se labore fatigat, Val. Max.: frangere se tantis laboribus, Cic.: qui partis honoribus eosdem in foro gessi (habe mich unterzogen) labores, quos petendis, Cic.: impenditur labor et sumptus ad incertum casum et eventum quotannis, Cic.: suum laborem hominum periculis sublevandis impertire, Cic.: non plus alci laboris imponere quam sibi sumere, Cic.: eis laborem etiam novum pro portione iniungi, Liv.: quid sumptus in eam rem aut laboris insumpserit, Cic.: operam, studium, laborem interponere pro alqo, Cic.: pugnando fessis laxatur labor, Liv.: ut sibi pro re gesta aliquid laxaret laboris, Liv.: levare alci laborem, Cic.: defensionum laboribus aut omnino aut magna ex parte liberari, Cic.: obire pericula ac labores pariter, Liv.: non parcere labori, Cic. (u. so ne labori suo neu periculo parceret, Caes.): et honoribus amplissimis et laboribus maximis perfunctum esse, Cic.: Hercules perfunctus iam laboribus, Cic.: laborem viae pati posse, Liv.: multis laboribus (unter v. Str.) quaerere alqm. Plaut.: reficere se ex labore, Caes.: ab parvulis labori ac duritiae studere, Caes.: succumbere labori, Caes.: istos labores, quos nunc in naufragiis nostris suscipis, non subisses, Cic.: frustra tantum laborem sumere, Caes.: supersedere hoc labore itineris, Cic.: suscipere labo-
    ————
    rem, labores, Cic.: frustra suscipere laborem, sich vergeblich abmühen, Cic.: sustinere forensem laborem propter ambitionem, Cic.: labores, pericula facile tolerare, Sall.: non vitandi laboris mei causā, Cic. – labor est m. Infin., es kostet Mühe (Arbeit), es hat Schwierigkeit, Liv. 39, 1, 5. Plin. 26, 118: u. so maior aliquanto labor est m. Infin., Flor. 2, 2, 4: proximus huic labor est placitam exorare puellam, Ov. art. am. 1, 37: nec magnus prohibere labor, Verg. georg. 4, 106. – b) insbes., Anstrengung, angestrengte Tätigkeit, Arbeitsamkeit (Ggstz. inertia, desidia, requies, quies, otium), verb. industria et labor, summus labor in publicis privatisque rebus, Cic.: vivere in studiis laboribusque, Cic.: labor quaerendi, Erwerbsfleiß, Iustin.: rei militaris labor, Leistungen im Kriegswesen, Nep.: animi labor, geistige Anstrengung, Nep. – als Fähigkeit, Arbeitsfähigkeit, Ausdauer in Arbeit u. Anstrengung, M. Messala magni laboris, Cic.: homo magni laboris summaeque industriae, Cic.: magni formica laboris, die arbeitsame, emsige, Hor.: (iumenta) summi ut sint laboris efficiunt, Caes. – 2) meton.: a) Arbeit, Werk, ita multorum mensium labor hostium perfidiā et vi tempestatis puncto temporis interiit, Caes. b. c. 2, 14, 4: sternuntur segetes longique perit labor irritus anni, Ov.: et pluviā ingenti sata laeta boumque labores diluit, Verg.: artificum manus (verschiedenen Malereien)
    ————
    inter se operumque laborem (Bauwerk) miratur, Verg.: hic labor ille domus et inextricabilis error, v. Labyrinthe, Verg.: cari uteri labores, v. Kindern, Claud. rapt. Pros. 1, 194. – b) Unternehmung, Tat, belli, Verg.: von den Kampfspielen, wie πόνος, μόχθος, Hor.: u. von den großen Unternehmungen des Herkules, Hor.: strenui labores (im Kriege), Eutr. – II) Anstrengung, etwas zu überwinden, zu ertragen, Plage, Pein, Not, Ungemach, Drangsal, Mühseligkeit, Unglück, Beschwerlichkeit, a) übh.: scis amorem, scis laborem, scis egestatem meam, Plaut.: cuius erga me benevolentiam vel in labore meo vel in honore perspexi, Cic.: multis variisque perfunctus laboribus, Nep.: quoniam in tantum luctum et laborem detrusus es, quantum nemo umquam, Cic.: breviter Troiae supremum audire laborem, Verg. – poet., labores solis, lunae, Sonnenfinsternis, Mondfinsternis, Verg.: labores Lucinae, die Wehen, Verg. – b) Beschwerde, α) = Krankheit, nervorum, Nervenkrankheit, Vitr.: annuus earum (apium) labor est initio veris, Colum.: mox et frumentis labor additus, ut mala culmos esset robigo, Verg.: valetudo decrescit, accrescit labor, Plaut. – β) = phys. Schmerz, cor de labore pectus tundit, Plaut. Cas. 415: hoc medicamentum sine magno labore circa septimum diem cadere cogit haemorrhoidas, Scrib. Larg. 227. – γ) gemütl. Schmerz, Betrübnis, Kummer (s. Spengel Ter. Andr.
    ————
    720. Wagner Ter. heaut. 82), quamquam ibi animo labos grandis capitur, Plaut.: verum ex eo misera quam capit laborem! Ter. – c) eine Last, lapides laborem sustinent od. tolerant, tragen Lasten, sind von dauerhafter Beschaffenheit, Vitr. 2, 7, 2. Plin. 36, 167. – Archaist. Nbf. labōs, ōris, m., *Pacuv. tr. 290. Plaut. merc. 72; trin. 271; truc. 521. Ter. Hec. 286. Lucil. 215. Varro sat. Men. 247. Sall. hist. fr. 2, 41 (50), 1 u. 3, 61 (82), 18. Catull. 55, 13. Plin. 6, 60 u. Spät. (s. Neue-Wagener Formenl.3 1, 265).personif., Labōs, ōris, m., die Mühsal, eine unterirdische Gottheit, Verg. Aen. 6, 277.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > labor

  • 5 labor

    1.
    lābor, lapsus ( inf. parag. labier, Hor. Ep. 2, 1, 94; part. labundus, Att. ap. Non. 504, 31; Trag. Fragm. v. 570 Rib.), 3, v. dep. n. [cf. lăbo; Sanscr. lamb- (ramb-), to glide, fall], to move gently along a smooth surface, to fall, slide; to slide, slip, or glide down, to fall down, to sink as the beginning of a fall; constr. absol., or with ad, in, inter, per, sub, super, ab, de, ex, or with abl. alone.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    1.
    Of living beings:

    non squamoso labuntur ventre cerastae,

    Prop. 3 (4), 22, 27:

    per sinus crebros et magna volumina labens,

    Ov. M. 15, 721:

    pigraque labatur circa donaria serpens,

    Ov. Am. 2, 13, 13:

    ille inter vestes et levia pectora lapsus volvitur,

    Verg. A. 7, 349: (angues) in diversum lapsi, Jul. Obseq. 119.—Of floating:

    ut rate felice pacata per aequora labar,

    Ov. H. 10, 65:

    dum Stygio gurgite labor,

    id. M. 5, 504:

    tua labens navita aqua,

    Prop. 2, 26 (3, 21), 8.—Of flying:

    tollunt se celeres, liquidumque per aera lapsae,

    Verg. A. 6, 202:

    vade, age, nate, voca Zephyros et labere pennis,

    id. ib. 4, 223:

    pennis lapsa per auras,

    Ov. M. 8, 51:

    labere, nympha, polo,

    Verg. A. 11, 588.—Of sinking, slipping down:

    labor, io! cara lumina conde manu,

    Ov. A. A. 7, 342:

    labitur infelix (equus),

    Verg. G. 3, 498; cf. Luc. 5, 799:

    labitur exsanguis,

    Verg. A. 11, 818; 5, 181:

    super terram,

    Ov. M. 13, 477:

    equo,

    Hor. S. 2, 1, 15:

    temone,

    Verg. A. 12, 470 [p. 1024] limite, Luc. 9, 712:

    in vulnera,

    id. 7, 604:

    in colla mariti,

    Val. Fl. 2, 425:

    alieno vulnere,

    Luc. 2, 265:

    in rivo,

    Cic. Fat. 3, 5:

    pondere lapsi pectoris arma sonant,

    Luc. 7, 572.—

    Of gliding upwards: celeri fuga sub sidera,

    Verg. A. 3, 243.—
    2.
    Of things:

    splendida signa videntur labier,

    Lucr. 4, 445; Cic. Tusc. 4, 18, 42:

    umor in genas Furtim labitur,

    Hor. C. 1, 13, 7:

    stellas Praecipites caelo labi,

    Verg. G. 1, 366:

    perque genas lacrimae labuntur,

    Ov. H. 7, 185; id. M. 2, 656:

    lapsi de fontibus amnes,

    id. ib. 13, 954; cf.:

    catenae lapsae lacertis sponte sua,

    id. ib. 3, 699:

    lapsuram domum subire,

    about to tumble down, id. Ib. 511; Luc. 1, 25; cf.

    with cado: multa in silvis Lapsa cadunt folia,

    Verg. A. 6, 310:

    ipsaque in Oceanum sidera lapsa cadunt,

    Prop. 4 (5), 4, 64:

    lapsis repente saxis,

    Tac. A. 4, 59:

    ab arbore ramus,

    Ov. M. 3, 410.—Of the eyes, to fall, close:

    labentes, oculos condere,

    Ov. Tr. 3, 3, 44:

    lumina,

    Verg. A. 11, 818; Prop. 1, 10, 7; 2, 5, 17.—
    B.
    Transf.
    1.
    To glide away, glide along, slip or haste away: labitur uncta carina: volat super impetus undas, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 379 Vahl.); so id. ap. Isid. Orig. 19, 1 (Ann. v. 476 Vahl.); cf.:

    labitur uncta vadis abies,

    Verg. A. 8, 91; Cic. Ac. 1, 8, 31:

    sidera, quae vaga et mutabili ratione labuntur,

    id. Univ. 10.—Esp., of a transition in discourse, to pass:

    a dispositione ad elocutionis praecepta labor,

    Quint. 7, 10, 17.—
    2.
    To slip away, escape:

    lapsus custodiā,

    Tac. A. 5, 10; 11, 31:

    e manibus custodientium lapsus,

    Curt. 3, 13, 3; Prop. 1, 11, 5; Amm. 26, 3, 3.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to come or go gently or insensibly, to glide, glide or pass away:

    ilico res foras labitur,

    Plaut. Trin. 2, 1, 21:

    brevitate et celeritate syllabarum labi putat verba proclivius,

    Cic. Or. 57; 56:

    sed labor longius, ad propositum revertor,

    id. Div. 2, 37, 79; id. Leg. 1, 19, 52:

    labitur occulte fallitque volubilis aetas,

    Ov. Am. 1, 8, 49:

    labi somnum sensit in artus,

    id. M. 11, 631:

    nostro illius labatur pectore vultus,

    Verg. E. 1, 64.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of speech, to die away, be lost, not be heard (very rare):

    ne adjectae voces laberentur atque errarent,

    Cic. N. D. 2, 57, 114; cf. Sil. 7, 745.—
    2.
    Of time, to glide, pass away, elapse:

    eheu fugaces labuntur anni,

    Hor. C. 2, 14, 2:

    anni tacite labentis origo,

    Ov. F. 1, 65:

    labentia tempora,

    id. Tr. 3, 11; id. F. 6, 771; id. Tr. 4, 10, 27:

    aetas labitur,

    Tib. 1, 8, 48; cf.: labente officio, when the attendance or service is ended, Juv. 6, 203.—
    3.
    Pregn., to sink, incline, begin to fall, go to ruin, perish: quantis opibus, quibus de rebus lapsa fortuna accidat, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 396 Vahl.); cf.:

    cetera nasci, occidere, fluere, labi,

    Cic. Or. 3, 10:

    labentem et prope cadentem rem publicam fulcire,

    id. Phil. 2, 21, 51:

    equitem Romanum labentem excepit, fulsit, sustinuit,

    id. Rab. Post. 16, 43; id. Ep. ad Brut. 1, 18, 2:

    sustinuit labentem aciem Antonius,

    Tac. H. 3, 23:

    vidi labentes acies,

    Prop. 4 (5), 2, 53:

    eo citius lapsa res est,

    Liv. 3, 33: mores lapsi sunt, id. praef.; Tac. A. 6, 50:

    fides lapsa,

    Ov. H. 2, 102:

    labentur opes,

    will be lost, Tib. 1, 6, 53:

    res,

    Lucr. 4, 1117:

    hereditas lapsa est,

    Dig. 4, 4, 11, § 5.—
    4.
    To slip or fall away from a thing, to lose it: hac spe lapsus, deceived or disappointed in this hope, Caes. B. G. 5, 55, 3:

    hoc munere,

    Sil. 7, 740:

    facultatibus,

    to lose one's property, become poor, Dig. 27, 8, 2, § 11; 26, 7, 9, § 1:

    mente,

    to lose one's senses, go mad, Cels. 5, 26, 13; Suet. Aug. 48; cf.:

    lapsae mentis error,

    Val. Max. 5, 3, 2.—Hence, lapsus, a, um, ruined, unfortunate, Prop. 1, 1, 25. —
    5.
    To fall into or upon, to come or turn to:

    labor eo, ut assentiar Epicuro,

    Cic. Ac. 2, 45, 139; id. Att. 4, 5, 2:

    ad opinionem,

    id. Ac. 2, 45, 138:

    in adulationem,

    Tac. A. 4, 6:

    in gaudia,

    Val. Fl. 6, 662:

    in vitium,

    Hor. Ep. 2, 1, 94.—
    6.
    To fall into error, to be mistaken, to err, mistake, commit a fault:

    labi, errare, nescire, decipi et malum et turpe ducimus,

    Cic. Off. 1, 6, 18:

    in aliqua re labi et cadere,

    id. Brut. 49, 185:

    in minimis tenuissimisque rebus,

    id. de Or. 1, 37, 169; id. Fam. 2, 7, 1:

    lapsus est per errorem suum,

    id. Q. Fr. 3, 9, 8:

    consilio,... casu,

    id. Agr. 2, 3, 6:

    propter inprudentiam,

    Caes. B. G. 5, 3:

    in officio,

    Cic. Tusc. 2, 4, 12:

    in verbo,

    Ov. Am. 2, 8, 7:

    ne verbo quidem labi,

    Plin. Ep. 2, 3:

    it vera ratione,

    Lucr. 2, 176.—
    7.
    Esp., to fall away from the true faith, to become apostate (eccl. Lat.):

    lapsorum fratrum petulantia,

    Cypr. Ep. 30, 1 al.
    2.
    lăbor (old form lăbos, like arbos, honos, etc., Plaut. Trin. 2, 1, 35; id. Truc. 2, 6, 40; Ter. Hec. 3, 1, 6; Varr. ap. Non. 487, 13; Cat. 55, 13; Sall. C. 7, 5; id. J. 100, 4; cf. Quint. 1, 4, 13), ōris, m. [Sanscr. root rabh, to grasp, ā-rabh, to undertake; Gr. alph- in êlphon, earned, alphêma, wages; Germ. Arbeit], labor, toil, exertion (cf.: contentio, opera).
    I.
    Lit.:

    ut ingenium est omnium Hominum a labore proclive ad libidinem,

    Ter. And. 1, 1, 51:

    haud existimans quanto labore partum,

    id. Phorm. 1, 1, 12:

    interest aliquid inter laborem et dolorem: sunt finitima omnino, sed tamen differt aliquid. Labor est functio quaedam vel animi vel corporis, gravioris operis et muneris: dolor autem motus asper in corpore alienus a sensibus,

    Cic. Tusc. 2, 15, 35:

    corporis,

    id. Cael. 17, 39:

    res est magni laboris,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    laborem sibi sumere et alteri imponere,

    id. Mur. 18, 38:

    sumptum et laborem insumere in rem aliquam,

    id. Inv. 2, 38, 113; cf. id. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    multum operae laborisque consumere,

    id. de Or. 1, 55, 234:

    laborem sustinere,

    id. Att. 1, 17, 6:

    exantlare,

    id. Ac. 2, 34, 108:

    suscipere,

    id. Opt. Gen. Or. 5, 13:

    subire,

    id. Att. 3, 15, 7:

    capere,

    id. Rosc. Com. 16, 49:

    labores magnos excipere,

    id. Brut. 69, 243:

    se in magnis laboribus exercere,

    id. Arch. 11, 28:

    summi laboris esse,

    capable of great exertion, Caes. B. G. 4, 2, 2:

    laborem levare alicui,

    Cic. Or. 34, 120:

    detrahere,

    id. Fam. 3, 6, 5:

    ex labore se reficere,

    Caes. B. G. 3, 5; 5, 11:

    victus suppeditabatur sine labore,

    Cic. Sest. 48, 103:

    non est quod existumes, ullam esse sine labore virtutem,

    Sen. Vit. Beat. 25, 5; Suet. Ner. 52; Quint. 2, 12, 12; cf.:

    nullo labore,

    Cic. Dom. 34, 91; id. Sest. 40, 87; id. Tusc. 2, 22, 51:

    quantum meruit labor,

    Juv. 7, 216:

    reddere sua dona labori,

    id. 16, 57:

    numerenter labores,

    be valued, id. 9, 42.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., drudgery, hardship, fatigue, distress, trouble, pain, suffering (mostly poet. and late Lat.; syn. aerumna): decet id pati animo aequo;

    si id facietis, levior labos erit,

    Plaut. Capt. 2, 1, 2:

    propter meum caput labores homini evenisse optumo,

    id. ib. 5, 1, 25:

    cum labore magno et misere vivere,

    id. Aul. prol. 14; id. Ps. 2, 4, 2:

    hoc evenit in labore atque in dolore,

    id. ib. 2, 3, 20:

    vel in labore meo vel in honore,

    Cic. Fam. 15, 18:

    Iliacos audire labores,

    Verg. A. 4, 78:

    mox et frumentis labor additus, ut mala culmos Esset rubigo,

    id. G. 1, 150:

    belli labores,

    id. A. 11, 126; cf. id. ib. 2, 619;

    12, 727: labor militiae,

    Juv. 16, 52:

    castrorum labores,

    id. 14, 198:

    Lucinae labores,

    Verg. G. 4, 340:

    cor de labore pectus tundit,

    Plaut. Cas. 2, 6, 63:

    hoc medicamentum sine magno labore cadere cogit haemorrhoidas,

    Scrib. 227:

    litterarius, = opus,

    Aug. Conf. 9, 2;

    id. cont. Jul. 6, 21: meos labores legere,

    id. de Don. Pers. 68.—Of sickness: valetudo crescit, accrescit labor. Plaut. Curc. 2, 1, 4:

    sulphurosi fontes labores nervorum reficiunt,

    Vitr. 8, 3, 4.—Of danger:

    maximus autem earum (apium) labor est initio veris,

    Col. 9, 13, 2.—Prov.:

    jucundi acti labores,

    Cic. Fin. 2, 32, 105:

    suavis laborum est praeteritorum memoria,

    id. ib. —
    2.
    Poet.
    a.
    Labores solis, eclipses of the sun, Verg. A. 1, 742 Forbig. ad loc.; so,

    defectus solis varios lunaeque labores,

    id. G. 1, 478; Sil. 14, 378. —
    b.
    Of plants:

    hunc laborem perferre,

    i. e. growth, Verg. G. 2, 343.—
    3.
    Personified: Lăbos, toil, in the lower world, Verg. A. 6, 277.—
    II.
    Meton., of the products of labor.
    a.
    Work, workmanship of an artist ( poet.):

    operum,

    Verg. A. 1, 455:

    hic labor ille domūs,

    id. ib. 6, 27:

    nec non Polycleti multus ubique labor,

    Juv. 8, 104. —
    b.
    Of cultivated plants, crops, etc.:

    ruit arduus aether et pluvia ingenti sata laeta boumque labores Diluit,

    Verg. G. 1, 325; cf.:

    haec cum sint hominumque boumque labores,

    id. ib. 1, 118: Juppiter Grandine dilapidans hominumque boumque labores, Col. poët. 10, 330; Verg. A. 2, 284; 306.—
    c.
    Labores uteri, i. e. children, Claud. Rapt. Pros. 1, 193.

    Lewis & Short latin dictionary > labor

  • 6 Labos

    1.
    lābor, lapsus ( inf. parag. labier, Hor. Ep. 2, 1, 94; part. labundus, Att. ap. Non. 504, 31; Trag. Fragm. v. 570 Rib.), 3, v. dep. n. [cf. lăbo; Sanscr. lamb- (ramb-), to glide, fall], to move gently along a smooth surface, to fall, slide; to slide, slip, or glide down, to fall down, to sink as the beginning of a fall; constr. absol., or with ad, in, inter, per, sub, super, ab, de, ex, or with abl. alone.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    1.
    Of living beings:

    non squamoso labuntur ventre cerastae,

    Prop. 3 (4), 22, 27:

    per sinus crebros et magna volumina labens,

    Ov. M. 15, 721:

    pigraque labatur circa donaria serpens,

    Ov. Am. 2, 13, 13:

    ille inter vestes et levia pectora lapsus volvitur,

    Verg. A. 7, 349: (angues) in diversum lapsi, Jul. Obseq. 119.—Of floating:

    ut rate felice pacata per aequora labar,

    Ov. H. 10, 65:

    dum Stygio gurgite labor,

    id. M. 5, 504:

    tua labens navita aqua,

    Prop. 2, 26 (3, 21), 8.—Of flying:

    tollunt se celeres, liquidumque per aera lapsae,

    Verg. A. 6, 202:

    vade, age, nate, voca Zephyros et labere pennis,

    id. ib. 4, 223:

    pennis lapsa per auras,

    Ov. M. 8, 51:

    labere, nympha, polo,

    Verg. A. 11, 588.—Of sinking, slipping down:

    labor, io! cara lumina conde manu,

    Ov. A. A. 7, 342:

    labitur infelix (equus),

    Verg. G. 3, 498; cf. Luc. 5, 799:

    labitur exsanguis,

    Verg. A. 11, 818; 5, 181:

    super terram,

    Ov. M. 13, 477:

    equo,

    Hor. S. 2, 1, 15:

    temone,

    Verg. A. 12, 470 [p. 1024] limite, Luc. 9, 712:

    in vulnera,

    id. 7, 604:

    in colla mariti,

    Val. Fl. 2, 425:

    alieno vulnere,

    Luc. 2, 265:

    in rivo,

    Cic. Fat. 3, 5:

    pondere lapsi pectoris arma sonant,

    Luc. 7, 572.—

    Of gliding upwards: celeri fuga sub sidera,

    Verg. A. 3, 243.—
    2.
    Of things:

    splendida signa videntur labier,

    Lucr. 4, 445; Cic. Tusc. 4, 18, 42:

    umor in genas Furtim labitur,

    Hor. C. 1, 13, 7:

    stellas Praecipites caelo labi,

    Verg. G. 1, 366:

    perque genas lacrimae labuntur,

    Ov. H. 7, 185; id. M. 2, 656:

    lapsi de fontibus amnes,

    id. ib. 13, 954; cf.:

    catenae lapsae lacertis sponte sua,

    id. ib. 3, 699:

    lapsuram domum subire,

    about to tumble down, id. Ib. 511; Luc. 1, 25; cf.

    with cado: multa in silvis Lapsa cadunt folia,

    Verg. A. 6, 310:

    ipsaque in Oceanum sidera lapsa cadunt,

    Prop. 4 (5), 4, 64:

    lapsis repente saxis,

    Tac. A. 4, 59:

    ab arbore ramus,

    Ov. M. 3, 410.—Of the eyes, to fall, close:

    labentes, oculos condere,

    Ov. Tr. 3, 3, 44:

    lumina,

    Verg. A. 11, 818; Prop. 1, 10, 7; 2, 5, 17.—
    B.
    Transf.
    1.
    To glide away, glide along, slip or haste away: labitur uncta carina: volat super impetus undas, Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 379 Vahl.); so id. ap. Isid. Orig. 19, 1 (Ann. v. 476 Vahl.); cf.:

    labitur uncta vadis abies,

    Verg. A. 8, 91; Cic. Ac. 1, 8, 31:

    sidera, quae vaga et mutabili ratione labuntur,

    id. Univ. 10.—Esp., of a transition in discourse, to pass:

    a dispositione ad elocutionis praecepta labor,

    Quint. 7, 10, 17.—
    2.
    To slip away, escape:

    lapsus custodiā,

    Tac. A. 5, 10; 11, 31:

    e manibus custodientium lapsus,

    Curt. 3, 13, 3; Prop. 1, 11, 5; Amm. 26, 3, 3.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., to come or go gently or insensibly, to glide, glide or pass away:

    ilico res foras labitur,

    Plaut. Trin. 2, 1, 21:

    brevitate et celeritate syllabarum labi putat verba proclivius,

    Cic. Or. 57; 56:

    sed labor longius, ad propositum revertor,

    id. Div. 2, 37, 79; id. Leg. 1, 19, 52:

    labitur occulte fallitque volubilis aetas,

    Ov. Am. 1, 8, 49:

    labi somnum sensit in artus,

    id. M. 11, 631:

    nostro illius labatur pectore vultus,

    Verg. E. 1, 64.—
    B.
    In partic.
    1.
    Of speech, to die away, be lost, not be heard (very rare):

    ne adjectae voces laberentur atque errarent,

    Cic. N. D. 2, 57, 114; cf. Sil. 7, 745.—
    2.
    Of time, to glide, pass away, elapse:

    eheu fugaces labuntur anni,

    Hor. C. 2, 14, 2:

    anni tacite labentis origo,

    Ov. F. 1, 65:

    labentia tempora,

    id. Tr. 3, 11; id. F. 6, 771; id. Tr. 4, 10, 27:

    aetas labitur,

    Tib. 1, 8, 48; cf.: labente officio, when the attendance or service is ended, Juv. 6, 203.—
    3.
    Pregn., to sink, incline, begin to fall, go to ruin, perish: quantis opibus, quibus de rebus lapsa fortuna accidat, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 396 Vahl.); cf.:

    cetera nasci, occidere, fluere, labi,

    Cic. Or. 3, 10:

    labentem et prope cadentem rem publicam fulcire,

    id. Phil. 2, 21, 51:

    equitem Romanum labentem excepit, fulsit, sustinuit,

    id. Rab. Post. 16, 43; id. Ep. ad Brut. 1, 18, 2:

    sustinuit labentem aciem Antonius,

    Tac. H. 3, 23:

    vidi labentes acies,

    Prop. 4 (5), 2, 53:

    eo citius lapsa res est,

    Liv. 3, 33: mores lapsi sunt, id. praef.; Tac. A. 6, 50:

    fides lapsa,

    Ov. H. 2, 102:

    labentur opes,

    will be lost, Tib. 1, 6, 53:

    res,

    Lucr. 4, 1117:

    hereditas lapsa est,

    Dig. 4, 4, 11, § 5.—
    4.
    To slip or fall away from a thing, to lose it: hac spe lapsus, deceived or disappointed in this hope, Caes. B. G. 5, 55, 3:

    hoc munere,

    Sil. 7, 740:

    facultatibus,

    to lose one's property, become poor, Dig. 27, 8, 2, § 11; 26, 7, 9, § 1:

    mente,

    to lose one's senses, go mad, Cels. 5, 26, 13; Suet. Aug. 48; cf.:

    lapsae mentis error,

    Val. Max. 5, 3, 2.—Hence, lapsus, a, um, ruined, unfortunate, Prop. 1, 1, 25. —
    5.
    To fall into or upon, to come or turn to:

    labor eo, ut assentiar Epicuro,

    Cic. Ac. 2, 45, 139; id. Att. 4, 5, 2:

    ad opinionem,

    id. Ac. 2, 45, 138:

    in adulationem,

    Tac. A. 4, 6:

    in gaudia,

    Val. Fl. 6, 662:

    in vitium,

    Hor. Ep. 2, 1, 94.—
    6.
    To fall into error, to be mistaken, to err, mistake, commit a fault:

    labi, errare, nescire, decipi et malum et turpe ducimus,

    Cic. Off. 1, 6, 18:

    in aliqua re labi et cadere,

    id. Brut. 49, 185:

    in minimis tenuissimisque rebus,

    id. de Or. 1, 37, 169; id. Fam. 2, 7, 1:

    lapsus est per errorem suum,

    id. Q. Fr. 3, 9, 8:

    consilio,... casu,

    id. Agr. 2, 3, 6:

    propter inprudentiam,

    Caes. B. G. 5, 3:

    in officio,

    Cic. Tusc. 2, 4, 12:

    in verbo,

    Ov. Am. 2, 8, 7:

    ne verbo quidem labi,

    Plin. Ep. 2, 3:

    it vera ratione,

    Lucr. 2, 176.—
    7.
    Esp., to fall away from the true faith, to become apostate (eccl. Lat.):

    lapsorum fratrum petulantia,

    Cypr. Ep. 30, 1 al.
    2.
    lăbor (old form lăbos, like arbos, honos, etc., Plaut. Trin. 2, 1, 35; id. Truc. 2, 6, 40; Ter. Hec. 3, 1, 6; Varr. ap. Non. 487, 13; Cat. 55, 13; Sall. C. 7, 5; id. J. 100, 4; cf. Quint. 1, 4, 13), ōris, m. [Sanscr. root rabh, to grasp, ā-rabh, to undertake; Gr. alph- in êlphon, earned, alphêma, wages; Germ. Arbeit], labor, toil, exertion (cf.: contentio, opera).
    I.
    Lit.:

    ut ingenium est omnium Hominum a labore proclive ad libidinem,

    Ter. And. 1, 1, 51:

    haud existimans quanto labore partum,

    id. Phorm. 1, 1, 12:

    interest aliquid inter laborem et dolorem: sunt finitima omnino, sed tamen differt aliquid. Labor est functio quaedam vel animi vel corporis, gravioris operis et muneris: dolor autem motus asper in corpore alienus a sensibus,

    Cic. Tusc. 2, 15, 35:

    corporis,

    id. Cael. 17, 39:

    res est magni laboris,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    laborem sibi sumere et alteri imponere,

    id. Mur. 18, 38:

    sumptum et laborem insumere in rem aliquam,

    id. Inv. 2, 38, 113; cf. id. Verr. 2, 3, 98, § 227:

    multum operae laborisque consumere,

    id. de Or. 1, 55, 234:

    laborem sustinere,

    id. Att. 1, 17, 6:

    exantlare,

    id. Ac. 2, 34, 108:

    suscipere,

    id. Opt. Gen. Or. 5, 13:

    subire,

    id. Att. 3, 15, 7:

    capere,

    id. Rosc. Com. 16, 49:

    labores magnos excipere,

    id. Brut. 69, 243:

    se in magnis laboribus exercere,

    id. Arch. 11, 28:

    summi laboris esse,

    capable of great exertion, Caes. B. G. 4, 2, 2:

    laborem levare alicui,

    Cic. Or. 34, 120:

    detrahere,

    id. Fam. 3, 6, 5:

    ex labore se reficere,

    Caes. B. G. 3, 5; 5, 11:

    victus suppeditabatur sine labore,

    Cic. Sest. 48, 103:

    non est quod existumes, ullam esse sine labore virtutem,

    Sen. Vit. Beat. 25, 5; Suet. Ner. 52; Quint. 2, 12, 12; cf.:

    nullo labore,

    Cic. Dom. 34, 91; id. Sest. 40, 87; id. Tusc. 2, 22, 51:

    quantum meruit labor,

    Juv. 7, 216:

    reddere sua dona labori,

    id. 16, 57:

    numerenter labores,

    be valued, id. 9, 42.—
    B.
    In partic.
    1.
    Pregn., drudgery, hardship, fatigue, distress, trouble, pain, suffering (mostly poet. and late Lat.; syn. aerumna): decet id pati animo aequo;

    si id facietis, levior labos erit,

    Plaut. Capt. 2, 1, 2:

    propter meum caput labores homini evenisse optumo,

    id. ib. 5, 1, 25:

    cum labore magno et misere vivere,

    id. Aul. prol. 14; id. Ps. 2, 4, 2:

    hoc evenit in labore atque in dolore,

    id. ib. 2, 3, 20:

    vel in labore meo vel in honore,

    Cic. Fam. 15, 18:

    Iliacos audire labores,

    Verg. A. 4, 78:

    mox et frumentis labor additus, ut mala culmos Esset rubigo,

    id. G. 1, 150:

    belli labores,

    id. A. 11, 126; cf. id. ib. 2, 619;

    12, 727: labor militiae,

    Juv. 16, 52:

    castrorum labores,

    id. 14, 198:

    Lucinae labores,

    Verg. G. 4, 340:

    cor de labore pectus tundit,

    Plaut. Cas. 2, 6, 63:

    hoc medicamentum sine magno labore cadere cogit haemorrhoidas,

    Scrib. 227:

    litterarius, = opus,

    Aug. Conf. 9, 2;

    id. cont. Jul. 6, 21: meos labores legere,

    id. de Don. Pers. 68.—Of sickness: valetudo crescit, accrescit labor. Plaut. Curc. 2, 1, 4:

    sulphurosi fontes labores nervorum reficiunt,

    Vitr. 8, 3, 4.—Of danger:

    maximus autem earum (apium) labor est initio veris,

    Col. 9, 13, 2.—Prov.:

    jucundi acti labores,

    Cic. Fin. 2, 32, 105:

    suavis laborum est praeteritorum memoria,

    id. ib. —
    2.
    Poet.
    a.
    Labores solis, eclipses of the sun, Verg. A. 1, 742 Forbig. ad loc.; so,

    defectus solis varios lunaeque labores,

    id. G. 1, 478; Sil. 14, 378. —
    b.
    Of plants:

    hunc laborem perferre,

    i. e. growth, Verg. G. 2, 343.—
    3.
    Personified: Lăbos, toil, in the lower world, Verg. A. 6, 277.—
    II.
    Meton., of the products of labor.
    a.
    Work, workmanship of an artist ( poet.):

    operum,

    Verg. A. 1, 455:

    hic labor ille domūs,

    id. ib. 6, 27:

    nec non Polycleti multus ubique labor,

    Juv. 8, 104. —
    b.
    Of cultivated plants, crops, etc.:

    ruit arduus aether et pluvia ingenti sata laeta boumque labores Diluit,

    Verg. G. 1, 325; cf.:

    haec cum sint hominumque boumque labores,

    id. ib. 1, 118: Juppiter Grandine dilapidans hominumque boumque labores, Col. poët. 10, 330; Verg. A. 2, 284; 306.—
    c.
    Labores uteri, i. e. children, Claud. Rapt. Pros. 1, 193.

    Lewis & Short latin dictionary > Labos

  • 7 labor

    [st1]1 [-] lābor, lābi, lapsus sum: - intr. -    - inf. arch. labier. a - glisser, couler, s'écouler, s'échapper, s'enfuir, fuir.    - labuntur anni: les années s’écoulent.    - labente die, Virg.: à la chute du jour.    - flumina sub terra labentia, Virg.: les fleuves qui coulent sous terre.    - sanguis tardior labebatur, Tac.: le sang circulait plus lentement. b - tomber en glissant, glisser, menacer ruine, s'écrouler, trébucher, chanceler, tomber.    - labi ex equo, Liv. (labi equo, Hor.): tomber de cheval.    - labi ex rupe, Curt.: tomber du haut d'un rocher.    - lapsa cadunt folia, Virg.: les feuilles se détachent et tombent.    - atra silex jam jam lapsura, Virg. En. 6: une roche noire, bientôt sur le point de glisser. c - faire un faux pas, faillir, s'égarer, se tromper.    - labi in officio, Cic.: manquer à son devoir.    - labentem rem publicam fulcire, Cic.: soutenir l’Etat chancelant.    - sed longius labor, Cic.: mais je m'écarte trop de mon sujet.    - labi mente: - [abcl]a - perdre la raison. - [abcl]b - Cels. tomber en défaillance, s'évanouir.    - recto itinere labi: s'écarter de la route directe.    - labi in aliqua re, Cic.: faillir en qqch. d - se laisser aller à, tomber dans, incliner vers, être entraîné.    - ad opinionem labi, Cic.: se laisser aller à une opinion, se ranger à une opinion.    - ad aliquem labi, Cic.: se ranger à l'avis de qqn.    - labor eo ut Epicuro assentiar, Cic.: j'en viens à partager l'avis d'Epicure. e - tomber dans un mauvais état, être en décadence, s'affaiblir.    - miserere domus labentis, Virg. En. 4: prends pitié d'une famille qui s'éteint. [st1]2 [-] lăbŏr (arch. lăbōs), ōris, m.: a - labeur, peine, effort, fatigue, travail, charge, tâche; activité, énergie, résistance (au travail).    - magno labore (magno cum labore): à force de travail.    - labor omnia vincit improbus, Virg.: un travail acharné vient à bout de tout.    - labore se reficere: se remettre de sa fatigue.    - labor est + inf.: il est difficile de.    - loca montana quae ipsis (= Romanis) capere labor erat, Liv. 39, 1: région montagneuse dont il leur était difficile de s'emparer.    - cotidiana exercitatione summi esse laboris, Caes.: être d'une très grande résistance grâce à un entraînement quotidien.    - certum 'st ad frugem adplicare animum, quamquam ibi labos grandis capitur, Plaut.: c'en est fait, je me voue à la sagesse, quelque laborieuse que soit la tâche qu'elle impose. b - souffrance, douleur, calamité, malheur, épreuve, désastre.    - Lucinae labores, Virg.: les douleurs de l'enfantement.    - maximus earum (apium) labor est initio veris, Col.: pour elles (les abeilles) la période la plus critique se situe au début du printemps. c - inquiétude, malaise, maladie, défaillance; éclipse.    - sulphurosi fontes labores nervorum reficiunt,Vitr. 8: les sources sulfureuses guérissent les maladies nerveuses.    - mox et frumentis labor additus, Virg.: bientôt la maladie frappa aussi les blés.    - labores lunae, solis: éclipses de la lune, du soleil. d - résultat d'un travail, ouvrage, oeuvre.    - boum labores diluere, Virg.: inonder le travail des boeufs (inonder les champs où les boeufs ont travaillé).    - periit labor irritus anni, Virg.: le travail de l'année est annéanti.    - pocula, veterum labor, V.-Fl.: coupes, oeuvre d'artistes anciens.
    * * *
    [st1]1 [-] lābor, lābi, lapsus sum: - intr. -    - inf. arch. labier. a - glisser, couler, s'écouler, s'échapper, s'enfuir, fuir.    - labuntur anni: les années s’écoulent.    - labente die, Virg.: à la chute du jour.    - flumina sub terra labentia, Virg.: les fleuves qui coulent sous terre.    - sanguis tardior labebatur, Tac.: le sang circulait plus lentement. b - tomber en glissant, glisser, menacer ruine, s'écrouler, trébucher, chanceler, tomber.    - labi ex equo, Liv. (labi equo, Hor.): tomber de cheval.    - labi ex rupe, Curt.: tomber du haut d'un rocher.    - lapsa cadunt folia, Virg.: les feuilles se détachent et tombent.    - atra silex jam jam lapsura, Virg. En. 6: une roche noire, bientôt sur le point de glisser. c - faire un faux pas, faillir, s'égarer, se tromper.    - labi in officio, Cic.: manquer à son devoir.    - labentem rem publicam fulcire, Cic.: soutenir l’Etat chancelant.    - sed longius labor, Cic.: mais je m'écarte trop de mon sujet.    - labi mente: - [abcl]a - perdre la raison. - [abcl]b - Cels. tomber en défaillance, s'évanouir.    - recto itinere labi: s'écarter de la route directe.    - labi in aliqua re, Cic.: faillir en qqch. d - se laisser aller à, tomber dans, incliner vers, être entraîné.    - ad opinionem labi, Cic.: se laisser aller à une opinion, se ranger à une opinion.    - ad aliquem labi, Cic.: se ranger à l'avis de qqn.    - labor eo ut Epicuro assentiar, Cic.: j'en viens à partager l'avis d'Epicure. e - tomber dans un mauvais état, être en décadence, s'affaiblir.    - miserere domus labentis, Virg. En. 4: prends pitié d'une famille qui s'éteint. [st1]2 [-] lăbŏr (arch. lăbōs), ōris, m.: a - labeur, peine, effort, fatigue, travail, charge, tâche; activité, énergie, résistance (au travail).    - magno labore (magno cum labore): à force de travail.    - labor omnia vincit improbus, Virg.: un travail acharné vient à bout de tout.    - labore se reficere: se remettre de sa fatigue.    - labor est + inf.: il est difficile de.    - loca montana quae ipsis (= Romanis) capere labor erat, Liv. 39, 1: région montagneuse dont il leur était difficile de s'emparer.    - cotidiana exercitatione summi esse laboris, Caes.: être d'une très grande résistance grâce à un entraînement quotidien.    - certum 'st ad frugem adplicare animum, quamquam ibi labos grandis capitur, Plaut.: c'en est fait, je me voue à la sagesse, quelque laborieuse que soit la tâche qu'elle impose. b - souffrance, douleur, calamité, malheur, épreuve, désastre.    - Lucinae labores, Virg.: les douleurs de l'enfantement.    - maximus earum (apium) labor est initio veris, Col.: pour elles (les abeilles) la période la plus critique se situe au début du printemps. c - inquiétude, malaise, maladie, défaillance; éclipse.    - sulphurosi fontes labores nervorum reficiunt,Vitr. 8: les sources sulfureuses guérissent les maladies nerveuses.    - mox et frumentis labor additus, Virg.: bientôt la maladie frappa aussi les blés.    - labores lunae, solis: éclipses de la lune, du soleil. d - résultat d'un travail, ouvrage, oeuvre.    - boum labores diluere, Virg.: inonder le travail des boeufs (inonder les champs où les boeufs ont travaillé).    - periit labor irritus anni, Virg.: le travail de l'année est annéanti.    - pocula, veterum labor, V.-Fl.: coupes, oeuvre d'artistes anciens.
    * * *
    I.
        Labor, priore prod. laberis, pen. corr. lapsus sum, labi. Cic. Cheoir et tomber petit à petit.
    \
        Labi, Glisser, Griller, Couler.
    \
        Anguis labitur, pisces in aqua, muraena, et quicquid motu lubrico est, labitur. Glisse ou eschappe en glissant et se coulant.
    \
        Pennis labi. Virgil. Voler, ou Descendre en volant.
    \
        Occulte labitur aetas. Ouid. S'en va, Se passe, S'escoule.
    \
        Lachrymae labuntur. Ouid. Tombent.
    \
        Labi. Cic. Tomber en povreté.
    \
        Labi. Cic. Faillir, Errer.
    \
        Labebar longius, nisi me retinuissem. Cic. Je sortoye fort hors de propos, si etc.
    \
        Labi in adulationem. Tacit. Tomber en flaterie, Devenir flateur.
    \
        Labi imprudentia. Cic. Faillir par imprudence.
    \
        Labi mente. Celsus. Perdre l'entendement.
    II.
        Labor, priore correpta, laboris, ma. g. Labeur, Peine et travail, soit de corps ou d'esprit.
    \
        Sine labore. Cic. Sans peine et travail.
    \
        Lunae labores. Virgil. Eclipse de lune.
    \
        Solis labores. Virgil. Eclipse de soleil.
    \
        Effusus labor omnis. Virgil. Toute la peine a esté perdue.
    \
        Nullo labore aliquid facere. Cic. Sans peine.
    \
        Imponere laborem. Cic. Bailler peine, Imposer et encharger.
    \
        Iniungere laborem alicui. Quintil. Enjoindre.
    \
        Labori esse alicui. Cic. Luy bailler peine, ennuy et fascherie.
    \
        Esse in labore. Plin. Estre à la besongne, Labourer, Travailler, Besongner.
    \
        Suscipere laborem. Cic. Prendre peine.
    \
        Labor, apud poetas frequenter pro periculo, calamitate, vel alio quouis incommodo. Virg. Ennuy, Peine, Povreté, Adversité, Peril, Danger, Mal, Disette.
    \
        Primos Lucinae experta labores. Virgil. Estant au travail de son premier enfant.

    Dictionarium latinogallicum > labor

  • 8 labor

        labor (old labōs, T., S., Ct.), ōris, m    [3 LAB-], labor, toil, exertion: ingenium ab labore proclive ad lubidinem, T.: quanto labore partum: non intermissus remigandi, Cs.: res est magni laboris: ad incertum casum labor impenditur: multum operae laborisque consumere: laborem exanclare: se in magnis laboribus exercere: patiens laborum, S.: summi laboris esse, capable of great exertion, Cs.: magni formica laboris, H.: victus suppeditabatur sine labore: quantum meruit labor, Iu.: numerentur labores, be valued, Iu.: quae (loca) capere labor erat, a hard task, L.— Drudgery, hardship, fatigue, distress, trouble, pain, suffering: ex eo quem capit Laborem! T.: Mox et frumentis labor additus, V.: secundis laboribus pubes crevit, successful battles, H.: castrorum labores, Iu.: Lucinae labores, V.: iucundi acti labores: labores solis, eclipses of the sun, V.: lunae labores, V.—Of plants: hunc perferre laborem, the work of growth, V.— A work, product of labor: ita multorum mensium labor interiit, Cs.: Hic labor ille domūs, V.: Polycliti Multus, Iu.—Person.: Labōs, Toil, the genius of toil, V.
    * * *
    I
    labi, lapsus sum V DEP
    slip, slip and fall; slide, glide, drop; perish, go wrong
    II
    effort, labor, toil, exertion, work; suffering, distress, hardship

    Latin-English dictionary > labor

  • 9 labor

    I lābor, lāpsus sum, lābī depon.
    1) скользить ( anguis lapsus V); опускаться, спускаться ( effigies de caelo lapsa V); катиться, спадать, медленно падать (folia lapsa cadunt V; stellae labuntur caelo V); капать, падать
    2) пролетать ( per auras Q); взлетать ( sub sidera V); плыть, нестись (per aequora, in magno mari O)
    3) виться, обвиваться (circa tempora O)
    4) скатываться (ex rupe QC; per gradus L); сваливаться ( equo H или ex equo L); ниспадать (labens undique toga Q); свисать, обвисать ( mālae labentes Su)
    5) вытекать, течь ( e fontibus QC)
    6) смежаться, слипаться ( lapsi somno ocelli Prp)
    7) распространяться, разливаться ( frigus per artūs labitur O); уплывать ( res — sc. pecuniaforas labitur Pl)
    8) ( о времени) протекать, проходить (tempus, dies, aetas labitur H, O etc.; labuntur et fluunt omnia C)
    9) ускользать (e manibus alicujus QC; custodiā T)
    pectore l. Vзабываться
    labi longius C — уйти слишком далеко, отклониться от темы
    10) (тж. l. per errorem C иl. errore Dig) ошибаться, заблуждаться, погрешать (in aliquā re C; propter imprudentiam C; casu C; verbo V или in verbo C)
    l. mente CCсходить с ума
    11) мало-помалу доходить, клониться, погружаться, впадать (in soporem Pt; in vitium H; in luxuriam Just)
    12) приходить в упадок, портиться ( disciplina labitur L)
    domus lapsura O — дом, угрожающий обвалом
    II labor, ōris m.
    1) напряжение, усилие, труд, работа (l. irrītus Q, O; l. corporis, animi C)
    laborem suscipere (excipere, sibi sumere) Cвзять на себя труд
    2) трудолюбие, прилежание ( homo magno labore или magni laboris C)
    3) плод трудов, дело, деяние, подвиг (multorum mensium l. Cs)
    4) трудность, бедствие, тяготы, мука, страдание (viae L; belli Cs)
    onus magis labori, quam usui Ap — обуза, от которой больше мучений, чем пользы
    5) болезнь (l. nervorum Vtr; valetudo decrescit, accrescit l. Pl); боль ( cor de labore pectus tundit Pl)
    labores Lucīnae V — родовые муки, роды
    6) поэт. затмение (labores solis, lunae V)
    7) тяжесть, груз ( lapides laborem sustīnent Vtr)

    Латинско-русский словарь > labor

  • 10 exhaurio

    exhaurĭo, ĕre, hausi, haustum - tr. - [st2]1 [-] vider en puisant, enlever en creusant, creuser, tirer hors de, retirer, enlever. [st2]2 [-] vider, boire entièrement, avaler, épuiser, tarir. [st2]3 [-] rendre vide, dépeupler. [st2]4 [-] épuiser (les forces, épuiser (la fortune...). [st2]5 [-] épuiser, employer tout. [st2]6 [-] accomplir entièrement, achever; acquitter. [st2]7 [-] supporter jusqu'au bout, souffrir.    - poculum exhaurire: vider une coupe, boire une coupe.    - exhaustum poculum, Cic. Clu. 11.31: coupe vidée.    - sentinam exhaurire: vider la sentine, vider la cale (du bateau)    - exhaustum flumen, Prop. 4 (5), 9, 63: fleuve tari.    - exhaurire terram manibus, Caes. B. G. 5.42.3: retirer la terre avec les mains    - exhaurire pecuniam ex aerario, Cic. Agr. 2.36.98: vider l'argent du trésor.    - exhaurire vires, Plin. Ep. 3, 19, 6: épuiser les forces.    - exhaurire aes alienum: [épuiser ses dettes] = s'acquitter de ses dettes.    - exhaurire sibi vitam, Cic. Sest. 21.48: s'ôter la vie, se suicider    - exhaustis tectis ignem injecit, Liv. 10.44.2: une fois les maisons pillées entièrement, il fit mettre le feu.    - exhaurire labores: venir à bout des fatigues.    - exhausta nocte, Tac. H. 4, 29: une fois la nuit achevée.
    * * *
    exhaurĭo, ĕre, hausi, haustum - tr. - [st2]1 [-] vider en puisant, enlever en creusant, creuser, tirer hors de, retirer, enlever. [st2]2 [-] vider, boire entièrement, avaler, épuiser, tarir. [st2]3 [-] rendre vide, dépeupler. [st2]4 [-] épuiser (les forces, épuiser (la fortune...). [st2]5 [-] épuiser, employer tout. [st2]6 [-] accomplir entièrement, achever; acquitter. [st2]7 [-] supporter jusqu'au bout, souffrir.    - poculum exhaurire: vider une coupe, boire une coupe.    - exhaustum poculum, Cic. Clu. 11.31: coupe vidée.    - sentinam exhaurire: vider la sentine, vider la cale (du bateau)    - exhaustum flumen, Prop. 4 (5), 9, 63: fleuve tari.    - exhaurire terram manibus, Caes. B. G. 5.42.3: retirer la terre avec les mains    - exhaurire pecuniam ex aerario, Cic. Agr. 2.36.98: vider l'argent du trésor.    - exhaurire vires, Plin. Ep. 3, 19, 6: épuiser les forces.    - exhaurire aes alienum: [épuiser ses dettes] = s'acquitter de ses dettes.    - exhaurire sibi vitam, Cic. Sest. 21.48: s'ôter la vie, se suicider    - exhaustis tectis ignem injecit, Liv. 10.44.2: une fois les maisons pillées entièrement, il fit mettre le feu.    - exhaurire labores: venir à bout des fatigues.    - exhausta nocte, Tac. H. 4, 29: une fois la nuit achevée.
    * * *
        Exhaurio, exhauris, exhausi, exhaustum, exhaurire. Cic. Espuiser, Evacuer, Tarir.
    \
        Exhaurire poculum. Liu. Avaller tout un breuvage, Vuider le gobelet.
    \
        Exhaurire, per translationem: vt Exhaurire aerarium. Cic. Despendre tout l'argent public.
    \
        Exhaurit aegrum cubantem fluens aluus. Celsus. Le flux de ventre use et consume le malade.
    \
        Exhaurire et pene perdere aratores. Cic. Les espuiser d'argent.
    \
        Ciuitatem aliquam exhaurire. Lucan. Mettre hors tous les habitans.
    \
        Ciuitates bonis exhaurire. Cic. Piller et mettre à pauvreté, N'y rien laisser, Les espuiser de biens.
    \
        Exhaurire maximas copias. Cic. Despendre.
    \
        Dolorem. Cic. Porter, Endurer.
    \
        Exhaurire haeredem legatis, ita vt apud eum non amplius quam quarta remaneat. Plin. iunior. Charger son heritier de tant de laiz testamentaires, qu'il ne luy demeure que la quarte partie.
    \
        Ligonibus humum exhaurire. Stat. Ouvrir ou fouir la terre.
    \
        Ictum exhaurire. Stat. Eviter un coup en se destournant.
    \
        Laborem. Silius. Endurer.
    \
        Labores in re aliqua. Plin. iunior. Prendre et endurer peines et travaulx à quelque chose.
    \
        Partem aliquam laudum alicuius. Cicero. Oster, Prendre, S'attribuer.
    \
        Mandata alicuius. Cic. Vuider et achever les affaires desquels on ha charge d'autruy.
    \
        Fluuius aliquam regionem exhaurire dicitur. Lucan. Quand une riviere desbordee ravit et emporte tout.
    \
        Exhaurire sentinam furum ex vrbe. Cic. Jecter hors et chasser touts les larrons, Vuider et evacuer la ville de, etc. Espuiser de, etc. Vuider hors.
    \
        Supplicia exhaurire. Silius. Porter, Endurer, Souffrir.
    \
        Vires. Plin. iunior. Oster toute la force.
    \
        Exhaurire sibi vitam. Cic. Se tuer.
    \
        Poenarum exhaustum satis est. Virgil. On a assez enduré de peines.

    Dictionarium latinogallicum > exhaurio

  • 11 finio

    fīnĭo, īvi or ĭi, ītum, 4, v. a. [finis], to limit, bound, enclose within boundaries (class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    populi Romani imperium Rhenum finire,

    Caes. B. G. 4, 16, 4:

    quo (jugo) Cappadocia finitur ab Armenia, Auct. B. Alex. 35, 5: Tmolus Sardibus hinc, illinc parvis finitur Hypaepis,

    Ov. M. 11, 152; Vell. 2, 126, 3:

    rem res finire videtur (followed by terminare),

    Lucr. 1, 998:

    riparum clausas margine finit aquas,

    Ov. F. 2, 222:

    signum animo,

    Liv. 1, 18, 8:

    in ore sita lingua est, finita dentibus,

    Cic. N. D. 2, 59, 149.—
    B.
    In partic.: finiens orbis or circulus, the horizon: illi orbes, qui aspectum nostrum definiunt, qui a Graecis horizontes nominantur, a nobis finientes rectissime nominari possunt, Cic. Div. 2, 44, 92:

    circulus,

    Sen. Q. N. 5, 17, 2.
    II.
    Trop.
    A.
    To set bounds to, restrain, check:

    equidem illud ipsum non nimium probo, philosophum loqui de cupiditatibus finiendis: an potest cupiditas finiri?

    Cic. Fin. 2, 9, 27; cf.:

    cupiditates satietate,

    id. ib. 2, 20, 64:

    deliberativas miror a quibusdam sola utilitate finitas,

    Quint. 3, 8, 1.—
    B.
    For definio, to prescribe, determine, fix, appoint, assign:

    sepulcris novis finivit modum,

    Cic. Leg, 2, 26, 66:

    AD EAM REM RATIONE CVRSVS ANNVOS SACERDOTES FINIVNTO,

    id. ib. 2, 8, 20:

    spatia omnis temporis numero noctium,

    Caes. B. G. 6, 18, 2; cf.: Hercyniae silvae latitudo novem dierum iter patet;

    non enim aliter finiri potest,

    i. e. its extent cannot be described more accurately, id. ib. 6, 25, 1; so too is to be explained the disputed passage: hoc autem sphaerae genus, in quo solis et lunae motus inessent... in illa sphaera solida non potuisse finiri, this sort of (movable) celestial globe... could not be defined, marked out, on that solid globe (of Thales), Cic. Rep. 1, 14:

    locum, in quo dimicaturi essent,

    Liv. 42, 47, 5:

    ut si finias equum, genus est animal, species mortale, etc.,

    Quint. 7, 3, 3; cf.:

    rhetorice finitur varie,

    id. 2, 15, 1:

    sit nobis orator is, qui a M. Catone finitur,

    id. 12, 1, 1; 12, 3, 40.— Pass. impers.:

    de pecunia finitur, Ne major causa ludorum consumeretur quam, etc.,

    Liv. 40, 44, 10.—
    C.
    To put an end to, to finish, terminate:

    bellum,

    Caes. B. C. 3, 51, 3; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 8; Vell. 2, 17, 1:

    prandia nigris moris,

    Hor. S. 2, 4, 23: graves labores morte, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 48, 115 (transl. from Eurip. ponôn pepaumenon):

    dolores morte,

    id. Fin. 1, 15, 49:

    tristitiam vitaeque labores molli mero,

    Hor. C. 1, 7, 17:

    labores,

    id. ib. 3, 4, 39; id. S. 1, 1, 93:

    dolores,

    id. ib. 2, 3, 263:

    studia,

    id. Ep. 2, 2, 104:

    amores,

    id. C. 1, 19, 4:

    sitim,

    id. Ep. 2, 2, 146:

    honores aequo animo,

    Vell. 2, 33, 3:

    vitam mihi ense,

    Ov. Tr. 3, 7, 49:

    vitam voluntariā morte, inediā, etc.,

    Plin. 6, 19, 22, § 66; 8, 42, 64, § 157;

    so very rarely of a natural death: Valerianus in illo dedecore vitam finivit,

    Lact. Mort. Pers. 5, 6; cf. Tac. A. 1, 9; Sen. Ep. 66, 43:

    praecipitare te et finire,

    Sen. Cons. ad Marc. 3, 3:

    (Burrus) impedito meatu spiritum finiebat,

    Tac. A. 14, 51:

    animam,

    Ov. M. 7, 591:

    (distinctiones) interest sermonem finiant an sensum,

    Quint. 11, 3, 37; cf.:

    ut verbum acuto sono finiant,

    to pronounce with the accent on the last syllable, id. 1, 5, 25.— Pass., to come to an end, close, be ended, terminate:

    ut senten tiae verbis finiantur,

    end, close with verbs, Cic. de Or. 3, 49, 191; cf.:

    nec solum componentur verba ratione, sed etiam finientur,

    id. Or. 49, 164:

    Latinum (verbum), quod o et n litteris finiretur, non reperiebant,

    Quint. 1, 5, 60; cf. id. 1, 6, 14.—
    2.
    In partic. ( poet. and in post-Aug. prose), to come to an end, to cease.
    a.
    To finish speaking, draw to a close, end:

    finierat Paean,

    Ov. M. 1, 566; 13, 123; 14, 441; cf.:

    finiturus eram, sed, etc.,

    id. A. A. 1, 755:

    ut semel finiam,

    Quint. 1, 12, 6; 8, 3, 55; cf.:

    denique, ut semel finiam,

    id. 9, 4, 138: 5, 13, 3; 11, 3, 59.—
    b.
    To come to one's end, to die:

    sic fuit utilius finiri ipsi, Cic. poët. Tusc. 1, 48, 115: sic Tiberius finivit octavo et septuagesimo aetatis anno,

    Tac. A. 6, 50 fin.; for which, in pass.:

    qui morbo finiuntur,

    Plin. Ep. 1, 12, 2:

    Seleucus quoque iisdem ferme diebus finitur,

    Just. 27, 3, 12; cf.:

    finita Juliorum domo,

    become extinct, Tac. H. 1, 16.—Hence, fīnītus, a, um, P. a. In rhetor., of words, that terminate properly, well-rounded, rhythmical:

    et ipsi infracta et amputata loquuntur et eos vituperant, qui apta et finita pronuntiant,

    Cic. Or. 51, 170.— Sup.:

    finitissimus,

    Prisc. 1076 P.— Adv.: fīnītē.
    * 1.
    (Acc. to II. A.) To a certain extent, within limits:

    avarus erit, sed finite,

    Cic. Fin. 2, 9, 27.—
    * 2.
    (Acc. to II. B.) Definitely, specifically:

    referri oportere ad senatum aut infinite de re publica, aut de singulis rebus finite,

    Gell. 14, 7, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > finio

  • 12 finite

    fīnĭo, īvi or ĭi, ītum, 4, v. a. [finis], to limit, bound, enclose within boundaries (class.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    populi Romani imperium Rhenum finire,

    Caes. B. G. 4, 16, 4:

    quo (jugo) Cappadocia finitur ab Armenia, Auct. B. Alex. 35, 5: Tmolus Sardibus hinc, illinc parvis finitur Hypaepis,

    Ov. M. 11, 152; Vell. 2, 126, 3:

    rem res finire videtur (followed by terminare),

    Lucr. 1, 998:

    riparum clausas margine finit aquas,

    Ov. F. 2, 222:

    signum animo,

    Liv. 1, 18, 8:

    in ore sita lingua est, finita dentibus,

    Cic. N. D. 2, 59, 149.—
    B.
    In partic.: finiens orbis or circulus, the horizon: illi orbes, qui aspectum nostrum definiunt, qui a Graecis horizontes nominantur, a nobis finientes rectissime nominari possunt, Cic. Div. 2, 44, 92:

    circulus,

    Sen. Q. N. 5, 17, 2.
    II.
    Trop.
    A.
    To set bounds to, restrain, check:

    equidem illud ipsum non nimium probo, philosophum loqui de cupiditatibus finiendis: an potest cupiditas finiri?

    Cic. Fin. 2, 9, 27; cf.:

    cupiditates satietate,

    id. ib. 2, 20, 64:

    deliberativas miror a quibusdam sola utilitate finitas,

    Quint. 3, 8, 1.—
    B.
    For definio, to prescribe, determine, fix, appoint, assign:

    sepulcris novis finivit modum,

    Cic. Leg, 2, 26, 66:

    AD EAM REM RATIONE CVRSVS ANNVOS SACERDOTES FINIVNTO,

    id. ib. 2, 8, 20:

    spatia omnis temporis numero noctium,

    Caes. B. G. 6, 18, 2; cf.: Hercyniae silvae latitudo novem dierum iter patet;

    non enim aliter finiri potest,

    i. e. its extent cannot be described more accurately, id. ib. 6, 25, 1; so too is to be explained the disputed passage: hoc autem sphaerae genus, in quo solis et lunae motus inessent... in illa sphaera solida non potuisse finiri, this sort of (movable) celestial globe... could not be defined, marked out, on that solid globe (of Thales), Cic. Rep. 1, 14:

    locum, in quo dimicaturi essent,

    Liv. 42, 47, 5:

    ut si finias equum, genus est animal, species mortale, etc.,

    Quint. 7, 3, 3; cf.:

    rhetorice finitur varie,

    id. 2, 15, 1:

    sit nobis orator is, qui a M. Catone finitur,

    id. 12, 1, 1; 12, 3, 40.— Pass. impers.:

    de pecunia finitur, Ne major causa ludorum consumeretur quam, etc.,

    Liv. 40, 44, 10.—
    C.
    To put an end to, to finish, terminate:

    bellum,

    Caes. B. C. 3, 51, 3; Curt. 3, 1, 9; Tac. A. 15, 17; Just. 16, 2, 8; Vell. 2, 17, 1:

    prandia nigris moris,

    Hor. S. 2, 4, 23: graves labores morte, Poët. ap. Cic. Tusc. 1, 48, 115 (transl. from Eurip. ponôn pepaumenon):

    dolores morte,

    id. Fin. 1, 15, 49:

    tristitiam vitaeque labores molli mero,

    Hor. C. 1, 7, 17:

    labores,

    id. ib. 3, 4, 39; id. S. 1, 1, 93:

    dolores,

    id. ib. 2, 3, 263:

    studia,

    id. Ep. 2, 2, 104:

    amores,

    id. C. 1, 19, 4:

    sitim,

    id. Ep. 2, 2, 146:

    honores aequo animo,

    Vell. 2, 33, 3:

    vitam mihi ense,

    Ov. Tr. 3, 7, 49:

    vitam voluntariā morte, inediā, etc.,

    Plin. 6, 19, 22, § 66; 8, 42, 64, § 157;

    so very rarely of a natural death: Valerianus in illo dedecore vitam finivit,

    Lact. Mort. Pers. 5, 6; cf. Tac. A. 1, 9; Sen. Ep. 66, 43:

    praecipitare te et finire,

    Sen. Cons. ad Marc. 3, 3:

    (Burrus) impedito meatu spiritum finiebat,

    Tac. A. 14, 51:

    animam,

    Ov. M. 7, 591:

    (distinctiones) interest sermonem finiant an sensum,

    Quint. 11, 3, 37; cf.:

    ut verbum acuto sono finiant,

    to pronounce with the accent on the last syllable, id. 1, 5, 25.— Pass., to come to an end, close, be ended, terminate:

    ut senten tiae verbis finiantur,

    end, close with verbs, Cic. de Or. 3, 49, 191; cf.:

    nec solum componentur verba ratione, sed etiam finientur,

    id. Or. 49, 164:

    Latinum (verbum), quod o et n litteris finiretur, non reperiebant,

    Quint. 1, 5, 60; cf. id. 1, 6, 14.—
    2.
    In partic. ( poet. and in post-Aug. prose), to come to an end, to cease.
    a.
    To finish speaking, draw to a close, end:

    finierat Paean,

    Ov. M. 1, 566; 13, 123; 14, 441; cf.:

    finiturus eram, sed, etc.,

    id. A. A. 1, 755:

    ut semel finiam,

    Quint. 1, 12, 6; 8, 3, 55; cf.:

    denique, ut semel finiam,

    id. 9, 4, 138: 5, 13, 3; 11, 3, 59.—
    b.
    To come to one's end, to die:

    sic fuit utilius finiri ipsi, Cic. poët. Tusc. 1, 48, 115: sic Tiberius finivit octavo et septuagesimo aetatis anno,

    Tac. A. 6, 50 fin.; for which, in pass.:

    qui morbo finiuntur,

    Plin. Ep. 1, 12, 2:

    Seleucus quoque iisdem ferme diebus finitur,

    Just. 27, 3, 12; cf.:

    finita Juliorum domo,

    become extinct, Tac. H. 1, 16.—Hence, fīnītus, a, um, P. a. In rhetor., of words, that terminate properly, well-rounded, rhythmical:

    et ipsi infracta et amputata loquuntur et eos vituperant, qui apta et finita pronuntiant,

    Cic. Or. 51, 170.— Sup.:

    finitissimus,

    Prisc. 1076 P.— Adv.: fīnītē.
    * 1.
    (Acc. to II. A.) To a certain extent, within limits:

    avarus erit, sed finite,

    Cic. Fin. 2, 9, 27.—
    * 2.
    (Acc. to II. B.) Definitely, specifically:

    referri oportere ad senatum aut infinite de re publica, aut de singulis rebus finite,

    Gell. 14, 7, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > finite

  • 13 Mens sana in corpore sano

    В здоровом теле здоровый дух.
    Ювенал, "Сатиры", X, 356 сл.:
    Órandúm (e)st ut sít mens sán(a) in córpore sáno.
    Fórtem pósc(e) animúm, mortís terróre caréntem,
    Náturáe, qui férre queát quos cúmque labóres,
    Nésciat írascí, cupiát nihil ét potióres
    Ét Vener(e) ét cenís et plúma Sárdanapálli.
    Надо молить, чтобы ум был здравым в теле здоровом.
    Бодрого духа проси, что не знает страха пред смертью,
    Что почитает за дар природы предел своей жизни,
    Что в состояньи терпеть затрудненья какие угодно, -
    Духа, что к гневу не склонен, страстей неразумных не знает,
    Чувству любви, и пирам, и роскоши Сарданапала.
    (Перевод Д. Недовича и Ф. Петровского)
    Стих "orandum est ut sit mens sana in corpore sano" направлен против одностороннего увлечения телесными упражнениями. В настоящее время слова "mens sana in corpore sano" обычно употребляются в противоположном смысле - против односторонности в обратном направлении.
    В ответ на его [ Вольтера ] жалобы, он [ Бросс ] пишет знаменитому старцу надменное письмо, укоряет его в природной дерзости, советует ему в минуты сумасшествия воздерживаться от пера, дабы не краснеть, опомнившись потом, и оканчивает письмо желанием Ювенала: mens sana in corpore sano. (А. С. Пушкин, Вольтер. Статьи и заметки.)
    Вы, Дмитрий Яковлевич, от рождения слабы физическими силами, в слабых организациях часто умственные способности чрезвычайно развиты, но почти всегда - куда-нибудь в отвлеченье, в фантазию, в мистицизм. Вот отчего древние говорили: mens sana in corpore sano. (А. И. Герцен, Кто виноват?.)
    Мы даже во вседневной частной жизни, которая, однако, у большей части людей вовсе не отличается преобладанием высоких стремлений, стараемся забыть великолепное правило классической древности: в здоровом теле - здоровая мысль (mens sana in corpore sano). (Д. И. Писарев, Процесс жизни (Физиологические письма К. Фохта).)
    Друг мой, здоровы и нормальны только заурядные, стадные люди. Соображения насчет нервного века, переутомления, вырождения и т. п. могут серьезно волновать только тех, кто цель жизни видит в настоящем, то есть стадных людей. - Римляне говорили: mens sana in corpore sano. - Не все то правда, что говорили римляне или греки. Повышенное настроение, возбуждение, экстаз - все то, что отличает пророков, поэтов, мучеников за идею от обыкновенных людей, противно животной стороне человека, то есть его физическому здоровью. (А. П. Чехов, Черный монах.)
    Моя новая деятельность не только примиряется, но и совсем сливается с созерцательностью, свойственной мне лично (потому что я почти никогда не созерцал пассивно), и больше я уже не вижу прежнего раздела, что, само собой разумеется, еще более способствует моей "ясности", как внешнее, но необходимое обстоятельство (mens sana in corpore sano). (А. А. Блок - отцу, 16.X 1901.)
    Теперь [ в отличие от средних веков ] иные взгляды, и все более воцаряется и торжествует культ тела: обильное питание, физические упражнения, спорт и проч. Есть и авторитетная поговорка "mens sana in corpore sano", и идеальный образец: древние греки. Конечно, mens sana in corpore sano! Но быстроногий Ахиллес быстрее бегал, чем мыслил, а Аяксы не отличались гениальностью. (Л. И. Петражицкий, Университет и наука.)

    Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Mens sana in corpore sano

  • 14 exhaurio

    ex-haurio, hausī, haustum, īre, I) heraus-, ausschöpfen, A) eig.: 1) im engern Sinne (Ggstz. infundere), sentinam, Cic.: aquam, Col. – 2) im weitern Sinne, herausschaffen, -nehmen, terram manibus, Caes.: ligonibus duris humum, ausgraben, Hor.: pecuniam ex aerario, Cic.: praedam ex agris, Cic. – B) übtr., nehmen, benehmen, entziehen, poenas, sich rächen, Verg.: dolorem, Cic.: amorem, Cic.: sibi vitam, Cic.: partem ex laudibus, Cic. – II) ausschöpfen, ausleeren, A) eig.: fossas cloacasque, Liv.: puteos, poculum, vinum, austrinken, Cic.: aerarium, Cic.: urbs assiduis exhausta est funeribus, wurde entvölkert durch usw., Liv.: Tiberis fossā exhaustus, entwässert, abgeleitet, Plin. ep. – B) übtr.: 1) erschöpfen, arm machen, homines, Cic.: rem (Vermögen) alcis, Cic.: facultates patriae, Cic. – 2) erschöpfen, ermüden, verzehren, zunichte machen, schwächen, vires, Plin. ep.: apud Cannas culpā suā vires populi Romani, Val. Max.: corpora, Curt.: pudorem, Cornif. rhet.: actionem, Cic.: sermo hominum exhaustus est, hat sich erschöpft (= hat aufgehört), Cic. – 3) zu Ende bringen, vollenden, durchführen, durchmachen, überstehen, mandata, Cic.: noctem, Tac.: exhausto anno, Lucan.: vim aeris alieni, abzahlen, Liv.: cui (labori) numquam exhausti satis est, nicht genug durchgemacht werden kann, Verg. – 4) bis zu Ende ertra gen, durchmachen, ausdulden, ausstehen, bella, Verg.: pericula maris vastaeque terrae, Verg.: labores, tantum laboris, Liv.: dura et aspera belli, Liv.: inter labores exhaustos aut mox exhauriendos, Liv. – / vulg. Perf.-Form exhaurivit, Serg. de litt. (IV) 477, 12: Partiz. Fut. akt. exhausūrus, Sen. ep. 51, 6.

    lateinisch-deutsches > exhaurio

  • 15 miseror

    miseror, ātus sum, ārī (miser), Mitleid äußern mit usw., seine Teilnahme zu erkennen geben, bemitleiden, bedauern, bejammern, beklagen, se, Plaut. u. Tac.: alqm, Verg.: fortunam, Cic.: casum, Sall. u. Tac.: periculum, Caes.: prägn., hoc atrociter, graviter, apte, copiose, mit Bedauern äußern, Gell. 10, 3, 14. – u. (mit u. ohne animi od. animo) bedauern = im Herzen bemitleiden, Mitleid-, Erbarmen-, Barmherzigkeit fühlen, iuvenem animi miserata repressit, Verg.: sortem animo miseratus iniquam, Verg.: miserans attollit amicum, Verg.: Phoebe, gravis Troiae semper miserate labores, Verg. – poet. u. nachaug. m. folg. Genet. (s. Muncker Hyg. fab. 98. Drak. Sil. 11, 381), mei, Acc. fr.: tanti viri, Iustin.: poenae indignae, Sil.: formae, Iustin. – m. folg. Dat., servis egenis, Coripp. 2, 402: quod miseratum est Frigibus (= Phrygibus), Schol. Iuven. 12, 73. – m. folg. Acc. u. Infin., di miserantur tantos mortalibus esse labores, Verg. Aen. 10, 758. – / Partic. miserandus, a, um, s. bes.

    lateinisch-deutsches > miseror

  • 16 atrociter

    ătrōcĭtĕr, adv.    - compar. ătrōcĭus, Her. 2, 49 ; Liv., Tac.    - superl. ătrōcissime, Cic. Q. 2, 15, 2. [st1]1 [-] d'une manière atroce, cruelle, atrocement, cruellement.    - aliquid atrociter fieri videmus, Cic. Amer. 154: nous voyons se faire quelque atrocité. [st1]2 [-] d'une manière dure, farouche.    - labores atrocius accipiebantur, Tac. H, 1, 23: on acceptait (subissait) les fatigues avec plus d'âpreté (d'irritation).    - proelium aliquanto quam cetera gravius atque atrocius fuit, Liv. 2: le combat fut nettement plus acharné et plus atroce que les autres.    - nimis atrociter imperare, Cic. Verr. 1, 70: donner des ordres trop rigoureux.    - atrociter minitari, Verr. 5, 160: se répandre en menaces terribles.    - atrociter aliquid dicere, Cic. Mur. 64: dire qqch avec violence.
    * * *
    ătrōcĭtĕr, adv.    - compar. ătrōcĭus, Her. 2, 49 ; Liv., Tac.    - superl. ătrōcissime, Cic. Q. 2, 15, 2. [st1]1 [-] d'une manière atroce, cruelle, atrocement, cruellement.    - aliquid atrociter fieri videmus, Cic. Amer. 154: nous voyons se faire quelque atrocité. [st1]2 [-] d'une manière dure, farouche.    - labores atrocius accipiebantur, Tac. H, 1, 23: on acceptait (subissait) les fatigues avec plus d'âpreté (d'irritation).    - proelium aliquanto quam cetera gravius atque atrocius fuit, Liv. 2: le combat fut nettement plus acharné et plus atroce que les autres.    - nimis atrociter imperare, Cic. Verr. 1, 70: donner des ordres trop rigoureux.    - atrociter minitari, Verr. 5, 160: se répandre en menaces terribles.    - atrociter aliquid dicere, Cic. Mur. 64: dire qqch avec violence.
    * * *
        Atrociter, pen. cor. Aduerb. Oultrageusement, Cruellement.
    \
        Atrociter aliquid accipere. Tacit. Prendre en mauvaise part.

    Dictionarium latinogallicum > atrociter

  • 17 beate

    bĕātē, adv. heureusement, à souhait. --- Cic. Ac. 1, 33.    - bene ac beate, quod non dispereunt tui labores, Catul.: je suis tout heureux que tes travaux ne soient pas perdus.    - bĕātĭus Cic. Rep. 1, 32.    - bĕātissĭme Cic. Fin. 5, 81.
    * * *
    bĕātē, adv. heureusement, à souhait. --- Cic. Ac. 1, 33.    - bene ac beate, quod non dispereunt tui labores, Catul.: je suis tout heureux que tes travaux ne soient pas perdus.    - bĕātĭus Cic. Rep. 1, 32.    - bĕātissĭme Cic. Fin. 5, 81.
    * * *
        Beate, Aduerbium. Cic. Heureusement.

    Dictionarium latinogallicum > beate

  • 18 cur

    cūr, adv. inter. [cui rei, quoi rei] pourquoi? pour quelle raison?    - arch. quor, qur, Plaut.    - cur non laboras? = pourquoi ne travailles-tu pas?    - dic mihi cur non labores: dis-moi pourquoi tu ne travailles pas.    - duae causae sunt, cur... Cic.: il y a deux motifs pour que...    - nihil est cur proficiscar: il n'y a pas de raison pour que je parte.    - nihil est causae cur proficiscar: il n'y a pas de raison pour que je parte.    - non est cur... Plaut.: il n'y a pas de raison pour que...    - quid est cur...: quelle raison y a-t-il pour que...?    - quid est causae cur...: quelle raison y a-t-il pour que...?    - rationem adferre cur... Cic.: apporter une explication pour justifier que...    - argumentum adferre cur... Cic. Nat. 3: apporter la preuve que...    - irascor amicis, cur me funesto properent arcere veterno, Hor. Ep. 1: je m'emporte contre mes amis qui veulent m'arracher à ma funeste léthargie.    - miror cur me accusas, Cic. Fam. 7: je m'étonne que tu m'accuses.    - consules anni prioris invasit, cur nunc silerent, Tac. An. 6: s'attaquant aux consuls de l'année précédente, il demanda pourquoi ils gardaient maintenant le silence.
    * * *
    cūr, adv. inter. [cui rei, quoi rei] pourquoi? pour quelle raison?    - arch. quor, qur, Plaut.    - cur non laboras? = pourquoi ne travailles-tu pas?    - dic mihi cur non labores: dis-moi pourquoi tu ne travailles pas.    - duae causae sunt, cur... Cic.: il y a deux motifs pour que...    - nihil est cur proficiscar: il n'y a pas de raison pour que je parte.    - nihil est causae cur proficiscar: il n'y a pas de raison pour que je parte.    - non est cur... Plaut.: il n'y a pas de raison pour que...    - quid est cur...: quelle raison y a-t-il pour que...?    - quid est causae cur...: quelle raison y a-t-il pour que...?    - rationem adferre cur... Cic.: apporter une explication pour justifier que...    - argumentum adferre cur... Cic. Nat. 3: apporter la preuve que...    - irascor amicis, cur me funesto properent arcere veterno, Hor. Ep. 1: je m'emporte contre mes amis qui veulent m'arracher à ma funeste léthargie.    - miror cur me accusas, Cic. Fam. 7: je m'étonne que tu m'accuses.    - consules anni prioris invasit, cur nunc silerent, Tac. An. 6: s'attaquant aux consuls de l'année précédente, il demanda pourquoi ils gardaient maintenant le silence.
    * * *
        Cur, Aduerbium interrogandi. Scribitur a nonnullis per q, a QVARE deducentibus, per syncopen atque apocopen a et e literis detractis. Terent. Cur me excrucio? cur me macero? Pourquoy me tormente je?
    \
        Cur simulas igitur? Terent. A quelle cause?
    \
        Quid est, cur tu in isto loco sedeas? Cic. Qu'est ce qui fait que tu es assis en ce lieu? Pourquoy t'assiez tu icy?
    \
        Quae causa est cur hoc velit? Cic. Quelle cause y a il de vouloir cela? Qui le meut de faire cela?
    \
        Cur haec tibi irata est, cur ega id curem? Plaut. Qu'ay je à faire, Que me soulcie je pour quoy elle soit courroucee contre toy?
    \
        Cur, sine interrogatione. Cic. Tibi nulla causa est cur hunc miserum tanta calamitate affici velis. Tu n'has nulle cause de luy faire tant de dommage.
    \
        Non fuit causa cur tantum laborem caperes, et ad me venires. Cic. Il n'estoit point de necessité de prendre tant de peine, Il n'estoit point besoing, etc.

    Dictionarium latinogallicum > cur

  • 19 emetior

    ēmĕtĭor, īri, ēmensus sum [st2]1 [-] mesurer (entièrement). [st2]2 [-] parcourir, traverser. [st2]3 [-] donner largement, faire bonne mesure, fournir en abondance, distribuer.    - emetiri spatium oculis, Virg.: mesurer l'espace des yeux.    - emetiri ingens spatium, Liv.: parcourir une longue distance.    - continuum sex dierum iter emensi septimo (die) pulsis cultoribus obtinuere terras, Tac. H. 5, 3: [après avoir parcouru une étape ininterrompue de six jours, le septième jour les habitants une fois chassés, ils prirent leurs terres] = après six jours d'une marche ininterrompue, le septième jour ils prirent les terres des habitants qu'ils avaient chassés.    - emetiri labores, Sil.: triompher de rudes épreuves.    - voluntatem alicui emetiri, Cic.: faire preuve de bonne volonté envers qqn.
    * * *
    ēmĕtĭor, īri, ēmensus sum [st2]1 [-] mesurer (entièrement). [st2]2 [-] parcourir, traverser. [st2]3 [-] donner largement, faire bonne mesure, fournir en abondance, distribuer.    - emetiri spatium oculis, Virg.: mesurer l'espace des yeux.    - emetiri ingens spatium, Liv.: parcourir une longue distance.    - continuum sex dierum iter emensi septimo (die) pulsis cultoribus obtinuere terras, Tac. H. 5, 3: [après avoir parcouru une étape ininterrompue de six jours, le septième jour les habitants une fois chassés, ils prirent leurs terres] = après six jours d'une marche ininterrompue, le septième jour ils prirent les terres des habitants qu'ils avaient chassés.    - emetiri labores, Sil.: triompher de rudes épreuves.    - voluntatem alicui emetiri, Cic.: faire preuve de bonne volonté envers qqn.
    * * *
        Emetior, emetiris, pe. pro. emensus sum, emetiri. Mesurer.
    \
        Emetiri iter, per translationem. Liu. Cheminer, Faire quelque espace de chemin.
    \
        Cursu emetiri vno die ingens spatium. Liu. Courir une longue course.

    Dictionarium latinogallicum > emetior

  • 20 flecto

    flecto, ĕre, flexi, flexum, tr. [st1]1 [-] courber, ployer, plier, fléchir, infléchir.    - flectere arcus, Ov.: bander un arc.    - flectere crines, Mart.: friser ses cheveux.    - flectere ramum, Curt.: ployer une branche.    - flectere genu, Ov.: fléchir le genou. [st1]2 [-] faire plier, changer, modifier, façonner; fléchir, réduire, émouvoir, adoucir.    - flectere vocem, Quint.: donner des inflexions à sa voix.    - flectere animos teneros, Cic.: manier des esprits flexibles.    - viam flectere: changer de route ou éviter une route.    - vitam flectere: changer de vie.    - oratione aliquem flectere: fléchir qqn par la parole, émouvoir qqn par un discours.    - ingenium alicujus aversum flectere, Sall. J. 102, 3: faire revenir qqn de son antipathie.    - flectere animum suum, Sall.: fléchir sa rigueur.    - ut flexerat vultum, Tac.: selon qu'il paraissait s'attendrir.    - precibus si flecteris ullis, Virg. En. 2, 689: si tu es sensible aux prières.    - ita flectebar animo ut... Cic. Sull. 6, 18: j'étais si ému que...    - flectere judices, Quint. 6, 1, 9: émouvoir les juges.    - conjugis flectit labores, Stat. S. 5, 1, 119: elle allège les peines de son époux. [st1]3 [-] faire tourner, tourner, détourner, dériver, diriger.    - (se) flectere (flecti, flectere iter): se détourner, changer de direction, se diriger vers.    - equos flectere, Virg.: faire prendre à des chevaux une autre direction.    - flectere iter ad... Liv. (flectere cursus in... Ov.): quitter une direction pour une autre, tourner vers.    - flectere ora retro, Ov. M. 3, 188: se retourner.    - flectere oculos: tourner ses regards ou détourner les yeux.    - flecti in anguem, Ov. M. 8. 883: être changé en serpent.    - hoc vocabulum de Graeco flexum est, Gell. 4, 3: ce mot est tiré du grec.    - laevo flectere limite, Virg. En. 9.372: prendre à gauche.    - ex Gabino in Tusculanos flexere colles, Liv. 3. 8. 6: de Gabinum ils prirent la direction des collines de Tusculum.    - flexit ad providentiam, Tac. A. 13, 3: il se mit à parler de la prévoyance (de Claude.)    - huc Sejanus flexit ut... Tac.: Séjan eut l'idée de...    - versus qui in Tiberium flecterentur, Tac. A. 6, 29: vers dont le sens indirect s'appliquait à Tibère.    - sicut Augustus quaedam ex horrida illa antiquitate ad praesentem usum flexisset, Tac. A. 4, 16 (discours indir.): tout comme Auguste avait accommodé aux nouvelles moeurs les institutions d'une sévérité trop antique.    - si quem a proposito spes flexisset, Liv. 28, 22, 11: si l'espoir faisait abandonner à qqn ses projets.    - animos ad carmina flexi, Ov. Tr. 5, 1, 23: j'ai tourné mon goût à la poésie.    - quod procul a nobis flectat Fortuna! Lucr. 5, 108: puisse la Fortune détourner de nous ce malheur! [st1]4 [-] faire le tour, doubler; éviter, tourner.    - Leucaten flectere, Cic. Att. 5, 9, 1: doubler le promontoire de Leucate.    - ut eam (viam) flectas, te rogo, Cic. Att. 11, 18, 2: je te prie d'éviter cette route. [st1]5 [-] donner des flexions, décliner, conjuguer. [st1]6 [-] prononcer une syllabe avec l'accent circonflexe.
    * * *
    flecto, ĕre, flexi, flexum, tr. [st1]1 [-] courber, ployer, plier, fléchir, infléchir.    - flectere arcus, Ov.: bander un arc.    - flectere crines, Mart.: friser ses cheveux.    - flectere ramum, Curt.: ployer une branche.    - flectere genu, Ov.: fléchir le genou. [st1]2 [-] faire plier, changer, modifier, façonner; fléchir, réduire, émouvoir, adoucir.    - flectere vocem, Quint.: donner des inflexions à sa voix.    - flectere animos teneros, Cic.: manier des esprits flexibles.    - viam flectere: changer de route ou éviter une route.    - vitam flectere: changer de vie.    - oratione aliquem flectere: fléchir qqn par la parole, émouvoir qqn par un discours.    - ingenium alicujus aversum flectere, Sall. J. 102, 3: faire revenir qqn de son antipathie.    - flectere animum suum, Sall.: fléchir sa rigueur.    - ut flexerat vultum, Tac.: selon qu'il paraissait s'attendrir.    - precibus si flecteris ullis, Virg. En. 2, 689: si tu es sensible aux prières.    - ita flectebar animo ut... Cic. Sull. 6, 18: j'étais si ému que...    - flectere judices, Quint. 6, 1, 9: émouvoir les juges.    - conjugis flectit labores, Stat. S. 5, 1, 119: elle allège les peines de son époux. [st1]3 [-] faire tourner, tourner, détourner, dériver, diriger.    - (se) flectere (flecti, flectere iter): se détourner, changer de direction, se diriger vers.    - equos flectere, Virg.: faire prendre à des chevaux une autre direction.    - flectere iter ad... Liv. (flectere cursus in... Ov.): quitter une direction pour une autre, tourner vers.    - flectere ora retro, Ov. M. 3, 188: se retourner.    - flectere oculos: tourner ses regards ou détourner les yeux.    - flecti in anguem, Ov. M. 8. 883: être changé en serpent.    - hoc vocabulum de Graeco flexum est, Gell. 4, 3: ce mot est tiré du grec.    - laevo flectere limite, Virg. En. 9.372: prendre à gauche.    - ex Gabino in Tusculanos flexere colles, Liv. 3. 8. 6: de Gabinum ils prirent la direction des collines de Tusculum.    - flexit ad providentiam, Tac. A. 13, 3: il se mit à parler de la prévoyance (de Claude.)    - huc Sejanus flexit ut... Tac.: Séjan eut l'idée de...    - versus qui in Tiberium flecterentur, Tac. A. 6, 29: vers dont le sens indirect s'appliquait à Tibère.    - sicut Augustus quaedam ex horrida illa antiquitate ad praesentem usum flexisset, Tac. A. 4, 16 (discours indir.): tout comme Auguste avait accommodé aux nouvelles moeurs les institutions d'une sévérité trop antique.    - si quem a proposito spes flexisset, Liv. 28, 22, 11: si l'espoir faisait abandonner à qqn ses projets.    - animos ad carmina flexi, Ov. Tr. 5, 1, 23: j'ai tourné mon goût à la poésie.    - quod procul a nobis flectat Fortuna! Lucr. 5, 108: puisse la Fortune détourner de nous ce malheur! [st1]4 [-] faire le tour, doubler; éviter, tourner.    - Leucaten flectere, Cic. Att. 5, 9, 1: doubler le promontoire de Leucate.    - ut eam (viam) flectas, te rogo, Cic. Att. 11, 18, 2: je te prie d'éviter cette route. [st1]5 [-] donner des flexions, décliner, conjuguer. [st1]6 [-] prononcer une syllabe avec l'accent circonflexe.
    * * *
        Flecto, flectis, flexi, flexum, flectere. Courber, Flechir, Ployer, Tourner, Contourner.
    \
        Flectere currum de foro in Capitolium. Cic. Tourner.
    \
        Flectere Leucaten. Cic. Tourner son chemin droict à Leucate.
    \
        Promontoria flectere. Cic. Passer oultre de, etc. Tournoyer.
    \
        Flectere, per translationem: vt Flectere animum. Terent. Tourner et flechir son courage.
    \
        Flectere animum a vero. Liu. Destourner.
    \
        Flectere aliquem oratione. Cicero. Le flechir et tourner à ce qu'on veult.

    Dictionarium latinogallicum > flecto

См. также в других словарях:

  • Labores de Lagartera — Se denominan labores de Lagartera a los más finos y elaborados bordados con origen en el pueblo de Lagartera, (Toledo) España. Aunque en su forma más antigua, el nombre de Labrandera estaba reservada para las artesanas que se dedicaban a… …   Wikipedia Español

  • Labores parturientum — Fødselsveer …   Danske encyklopædi

  • Las Labores — Bandera …   Wikipedia Español

  • Las Labores — Drapeau Blason …   Wikipédia en Français

  • Las Labores — is a municipality in Ciudad Real, Castile La Mancha, Spain. It has a population of 678 …   Wikipedia

  • Acti labōres jucundi — (lat.), Sprüchwort für: nach gethaner Arbeit ist gut ruhn …   Pierer's Universal-Lexikon

  • Jucundi acti labores. — См. После дела и гулять хорошо …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • Sisyphi labores. — См. Сизифа работа …   Большой толково-фразеологический словарь Михельсона (оригинальная орфография)

  • sus labores — Expresión anticuada que se usaba para referirse a la situación laboral de las mujeres que no realizan un trabajo remunerado y se dedican a las tareas domésticas …   Enciclopedia Universal

  • родовые схватки — (labores parturientium) см. Схватки …   Большой медицинский словарь

  • схватки — (labores parturientium; dolores ad partum; син. родовые схватки) периодически повторяющиеся болезненные сокращения матки в родах …   Большой медицинский словарь

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»