Перевод: со всех языков на английский

с английского на все языки

institutum

  • 1 institutum

    instĭtūtum, i, n. [id.], a purpose, intention, design; an arrangement, plan; mode of life, habits, practices, manners; a regulation, ordinance, institution; instruction; agreement, stipulation (class.):

    ejus omne institutum voluntatemque omnem successio prospera consecuta est, Cic. Hortens. Fragm.: ad hujus libri institutum illa nihil pertinent,

    id. Top. 6:

    me nunc oblitum consuetudinis et instituti mei,

    id. Att. 4, 18:

    meretricium,

    id. Cael. 20, 50:

    majorum,

    id. Agr. 2, 1:

    vitae capere,

    to form a plan of life, id. Fin. 4, 15, 40:

    juris publici leges et instituta,

    id. Brut. 77: instituta [p. 970] Parthorum, Tac. A. 6, 32:

    institutis patriae parere,

    Nep. Ages. 4:

    praecepta institutaque philosophiae,

    Cic. Off. 1, 1:

    optimis institutis mentem infantium informare,

    Quint. 1, 1, 16.— Adv.: ex instituto, according to law or tradition:

    militem ex instituto dare,

    Liv. 6, 10, 6; 45, 13, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > institutum

  • 2 īnstitūtum

        īnstitūtum ī, n    [P. of instituo], a purpose, intention, design: consulatūs tui: pauca de instituto meo dicere: huius libri.—A practice, custom, usage, habit: hi linguā, institutis differunt, Cs.: meretricium: utor instituto meo: abduci ab institutis suis, principles: aliorum instituto fecisse, precedent: contra omnium instituta, precedents: instituto suo copias eduxit, Cs.: militem ex instituto dare, according to usage, L.—An institution, ordinance, decree, regulation: praetoris: instituta maiorum domi militiaeque, S.: omnia traditis institutis acta: patriae, N.: duarum vitarum instituta, plans.—Plur., principles, elements: philosophiae.
    * * *
    custom, principle; decree; intention; arrangement; institution; habit, plan

    Latin-English dictionary > īnstitūtum

  • 3 Institutum Charitatis

    Religion: Inst.Char. ("charitable institution", Rosminians)

    Универсальный русско-английский словарь > Institutum Charitatis

  • 4 instituo

    instĭtŭo, ŭi, ūtum (institivi, Plaut. Most. 1, 2, 2), 3, v. a. [in-statuo].
    I.
    To put or place into, to plant, fix, set (cf.: instruo, informo;

    class.): vestigia nuda sinistri Instituere pedis,

    Verg. A. 7, 690.— Trop.: argumenta in pectus multa institui, I have put, i. e. formed in my heart, Plaut. Most. 1, 2, 2: quemquamne hominem in animum instituere, aut parare, i. e. to set his heart on (al. in animo), Ter. Ad. 1, 1, 13.—
    2.
    To set up, erect, plant, establish, arrange:

    vestigia,

    Lucr. 4, 474:

    arborem,

    Suet. Galb. 1:

    pratum,

    Col. 2, 18, 3:

    jugera tercenta, ubi institui vineae possunt,

    Cic. Agr. 2, 25, 67:

    portorium vini,

    to lay on, impose, id. Font. 5:

    instituit officinam Syracusis in regia maximam,

    founded, erected, id. Verr. 2, 4, 24, § 54:

    mercatum,

    id. Phil. 3, 12:

    codicem et conscribere,

    id. Rosc. Com. 2:

    bibliothecam,

    Plin. 35, 2, 2, § 10. —
    B.
    In gen., to make, fabricate, construct:

    magnus muralium pilorum numerus instituitur,

    Caes. B. G. 5, 39:

    naves,

    to build, id. ib. 5, 11:

    pontem,

    to construct, id. ib. 4, 18:

    turres,

    id. ib. 5, 52:

    amphora coepit institui,

    Hor. A. P. 22:

    convivia,

    Suet. Tit. 7:

    longiorem sermonem,

    to hold, Caes. B. G. 5, 37:

    delectum,

    id. B. C. 1, 16:

    remiges ex provincia,

    to obtain, procure, id. B. G. 3, 9.—
    2.
    To prepare, furnish, provide (viands, food, a feast, etc.):

    dapes,

    Verg. A. 7, 109:

    convivium,

    Just. 12, 13, 6:

    convivia jucunda,

    Suet. Tit. 7.—
    II.
    Trop.
    A.
    To institute, found, establish, organize, set up (of institutions, governments, etc.); cf.:

    ibi regnum magnum institutum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 30:

    quo in magistratu non institutum est a me regnum, sed repressum,

    Cic. Sull. 7, 21: so,

    magistratum,

    id. Att. 6, 1, 8:

    de civitatibus instituendis littera,

    id. de Or. 1, 19, 86:

    civitatis formam,

    Tac. H. 4, 8:

    is id regnum cum fratribus suis instituit,

    Lact. 1, 13, 14:

    ab instituta gente,

    Amm. 17, 13, 27:

    collegium figulorum,

    Plin. 35, 12, 46, § 159:

    aerarium militare,

    Suet. Aug. 49:

    stipendia,

    id. Claud. 5.—So of holidays, games, etc.:

    ferias diesque festos,

    Plin. 18, 29, 69, § 284:

    Saturnalia institutus festus dies,

    Liv. 2, 21, 2:

    sacros ludos,

    Ov. M. 1, 446.—
    B.
    To institute, appoint one, esp. as heir or to an office:

    qui me cum tutorem, tum etiam secundum heredem instituerit,

    Cic. Fam. 13, 61:

    Populum Romanum tutorem,

    id. de Or. 1, 53, 228:

    magistratum,

    id. Att. 6, 1; Suet. Caes. 83; id. Vitel. 6; id. Claud. 1; Just. 7, 2, 5; Plin. Ep. 5, 1, 9.—
    C.
    With ut, to ordain that: Arcesilas instituit, ut ii, qui, etc., Cic. Fin. 2, 1, 2:

    ut fierent quaestores),

    Liv. 4, 4; Cic. Tusc. 5, 20, 58.—With the simple subj.:

    instituit, quotannis subsortitio a praetore fieret,

    Suet. Caes. 41.—
    D.
    To take upon one ' s self, to undertake:

    ubi cenas hodie, si hanc rationem instituis?

    Plaut. Stich. 3, 1, 26:

    cum Zenone Arcesilas sibi omne certamen instituit,

    Cic. Ac. 1, 12.—
    E.
    To undertake, begin, commence:

    id negotium institutum est,

    Plaut. Poen. 4, 2, 103:

    si diligentiam, quam instituisti, adhibueris,

    id. ib. 16, 20:

    perge tenere istam viam, quam instituisti,

    Q. Cic. Petit. Cons. 14:

    ad hunc ipsum quaedam institui,

    Cic. Ac. 1, 1, 2:

    historia nec institui potest sine, etc.,

    id. Leg. 1, 3, 9:

    iter,

    Hor. C. 3, 27, 5.— With inf.:

    ut primum Velia navigare coepi, institui Topica conscribere,

    Cic. Fam. 7, 19 init.:

    flagitare,

    id. ib. 10, 16, 1:

    si quae non nupta mulier virorum alienissimorum conviviis uti instituerit,

    begun, made it a practice, id. Cael. 20, 49:

    recitare omnia,

    Suet. Aug. 84. —
    F.
    Of troops, to draw up, arrange:

    tu actionem instituis, ille aciem instruit,

    Cic. Mur. 9:

    quartae aciei quam instituerat, signum dedit,

    Caes. B. C. 3, 93, 5.—
    G.
    To provide, procure:

    quaestum,

    Cic. Quint. 3:

    aliquos sibi amicos,

    id. Verr. 2, 4, 9, § 21:

    animum ad cogitandum,

    apply, Ter. Phorm. 2, 1, 10. —
    H.
    To purpose, determine, resolve upon:

    in praesentia (Caesar) similem rationem operis instituit,

    Caes. B. C. 1, 42, 1. —With inf.:

    senex scribere historias instituit,

    Nep. Cat. 3:

    quaerere tempus ejus interficiendi,

    id. Alcib. 5:

    montanos oppugnare,

    Liv. 28, 46:

    habere secum,

    Caes. B. G. 7, 13, 1:

    coronas ad ipsum mittere,

    Suet. Ner. 22.— With object-clause:

    frumentum plebi dari,

    Vell. 2, 6, 3.—
    I.
    To order, govern, administer, regulate:

    sapienter vitam instituit,

    Ter. And. 1, 1, 40:

    libri de civitatibus instituendis,

    Cic. de Or. 1, 19, 86:

    mores,

    Quint. 1, 2, 2:

    familiam,

    id. 10, 3, 9.—
    K.
    To teach, instruct, train up, educate:

    sic tu instituis adulescentes?

    Cic. Cael. 17, 39: oratorem, Quint.1, 1, 21.—With inf.:

    Latine loqui,

    Col. 1, 1, 12:

    Pan primus calamos cerā conjungere plures Instituit,

    Verg. E. 2, 32; 5, 30; id. G. 1, 148:

    amphora fumum bibere instituta Consule Tullo,

    Hor. C. 3, 8, 11:

    cum tibiis canere voce instituit,

    Plin. 7, 56, 57, § 204.—With abl.:

    aliquem disciplinis Graecis,

    Quint. 1, 1, 12:

    lyrā,

    id. 1, 10, 13:

    disciplina Romana,

    Suet. Caes. 24.—With ad:

    aliquem ad dicendum,

    Cic. de Or. 2, 39, 162:

    aliquem artibus et moribus,

    Juv. 14, 74:

    filios instituere atque erudire ad majorum instituta,

    Cic. Verr. 2, 3, 69; § 161:

    ad lectionem,

    Quint. 1, 7, 17.— With ut or ne and subj.:

    quem tu a puero sic instituisses, ut nobili ne gladiatori quidem faveret,

    Cic. Quint. 21, 69:

    pueros, ut, etc.,

    Suet. Tib. 44; id. Aug. 64:

    nos, ne quem coleremus, etc.,

    Sall. J. 14, 18.—Of animals:

    boves,

    Col. 6, 2, 8 al.

    Lewis & Short latin dictionary > instituo

  • 5 īnstituō

        īnstituō uī, ūtus, ere    [1 in+statuo], to put in place, plant, fix, set: vestigia nuda sinistri pedis, V.: hominem in animum, i. e. to set one's heart on, T.—Of troops, to draw up, arrange: duplici acie institutā, Cs.: quam (aciem) sex cohortium, Cs.— To set up, erect, plant, found, establish, arrange: ubi institui vineae possunt: officinam Syracusis: Amphora fumum bibere instituta, set, H.—To make, build, fabricate, construct: navīs, Cs.: turrīs, Cs.: amphora coepit Institui, H.: delectum, Cs.—To make ready, prepare, furnish, provide: pilorum numerus instituitur, Cs.: dapes, V.— Fig., to institute, found, establish, organize, set up: alii illis domi honores instituti, S.: instituta sacrificia, Cs.: magistratum: nostro more institutus exercitus, organized: Saturnalia institutus festus dies, L.: sacros ludos, O.—To constitute, appoint, designate, single out: eum testamento heredem, S.: ut ille filius instituatur, be adopted: tutorem liberis.— To ordain: Arcesilas instituit, ut ii, qui, etc.: institutum est, ut fierent (quaestores), L.: antiquitus institutum videtur, ne quis, etc., Cs.— To undertake, begin, commence: ut instituimus, pergamus: pontem instituit, biduo perfecit, Cs.: historia nec institui potest sine, etc.: iter, H.: cum populo R. amicitiam, S.: mutare res inter se instituerant, had opened commerce, S.: institui Topica conscribere: si quae mulier conviviis uti instituerit, made it a practice.—To purpose, determine, resolve upon: decernite, ut instituistis: ut instituerat, according to his custom, Cs.: ab instituto cursu, purposed: quos habere secum instituerat, Cs.—To order, govern, administer, regulate, control, direct: Sapienter vitam, T.: libri de civitatibus instituendis.—To teach, instruct, train up, educate: sic tu instituis adulescentīs?: ita Helvetios a maioribus institutos esse, uti, etc., Cs.: calamos cerā coniungere, V.: artibus hunc, Iu.: de isto genere, to give instruction: eos ad maiorum instituta: alquem sic ut, etc.: nos, ne quem coleremus, S.
    * * *
    instituere, institui, institutus V
    set up, establish, found, make, institute; build; prepare; decide

    Latin-English dictionary > īnstituō

  • 6 благотворительное учреждение

    1) General subject: charity (приют, богадельня), philanthropy, social settlement (в бедном районе города), Charity partner
    4) Religion: Institutum Charitatis ("charitable institution", Rosminians, сокр. Inst. Char.)
    5) Law: (филантропическое) philantropic institution

    Универсальный русско-английский словарь > благотворительное учреждение

  • 7 mīlitāris

        mīlitāris e, adj.    [miles], of a soldier, of war, of military service, military, warlike, martial: tribuni: homines, S.: militarīs Inter aequalīs, H.: institutum, Cs.: disciplina, L.: signa, military ensigns: leges: aetas, of service in the army (from 17 to 46), L.: via, a military road, L.
    * * *
    militaris, militare ADJ
    military; of a soldier; warlike

    Latin-English dictionary > mīlitāris

  • 8 perītē

        perītē adv. with comp. and sup.    [peritus], skilfully, expertly, artfully, cleverly: quod institutum perite a Numā: fecit: nihil peritius (dictum): litteras peritissime venditare.

    Latin-English dictionary > perītē

  • 9 auspicor

    auspĭcor, ātus, 1, v. dep. [from auspex, as auguror from augur], to take the auspices.
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    (Gracchus) cum pomerium transiret, auspicari esset oblitus,

    Cic. N. D. 2, 4, 11:

    tripudio auspicari,

    id. Div. 1, 35, 77; 2, 36, 77:

    Fabio auspicanti aves non addixere,

    Liv. 27, 16, 15; 4, 6, 3; 6, 41, 5 sq. al.—
    B.
    Esp., aliquid or absol., also with inf., to make a beginning, for the sake of a good omen, to begin, enter upon (first freq. after the Aug. per.):

    ipsis Kal. Januariis auspicandi causā omne genus operis instaurant,

    Col. 11, 2, 98:

    auspicandi gratiā tribunal ingredi,

    Tac. A. 4, 36:

    non auspicandi causā, sed studendi,

    Plin. Ep. 3, 5, 8:

    auspicatus est et jurisdictionem,

    Suet. Ner. 7:

    auspicabar in Virginem (aquam) desilire,

    Sen. Ep. 83, 5.—
    II.
    In gen., to begin, enter upon a thing:

    auspicari culturarum officia,

    Col. 11, 2, 3; 3, 1, 1:

    homo a suppliciis vitam auspicatur,

    Plin. 7, prooem. §

    3: militiam,

    Suet. Aug. 38:

    cantare,

    id. Ner. 22.— Trop.:

    senatorium per militiam auspicantes gradum,

    attaining, receiving it through military services, Sen. Ep. 47, 10.
    a.
    Act. access. form auspĭco, āre, to take the auspices:

    praetor advenit, auspicat auspicium prosperum,

    Naev. 4, 2 (Non. p 468, 28):

    (magistratus) publicae [rei] cum auspicant, Caecil. ap. Non. l. l. (Com. Rel. p. 66 Rib.): auspicetis: cras est communis dies, Atta, ib. (Com. Rel. p. 161 Rib.): Non hodie isti rei auspicavi,

    Plaut. Rud. 3, 4, 12:

    mustelam,

    to receive, accept as an augury, id. Stich. 3, 2, 46:

    super aliquā re,

    Gell. 3, 2. —
    b.
    Pass.
    (α).
    Abl. absol.: auspĭcātō, after taking the auspices:

    Romulus non solum auspicato urbem condidisse, sed ipse etiam optimus augur fuisse traditur,

    Cic. Div. 1, 2, 3:

    Nihil fere quondam majoris rei nisi auspicato ne privatim quidem gerebatur,

    id. ib. 1, 16, 28:

    qui et consul rogari et augur et auspicato,

    id. N. D. 2, 4, 11; id. Div. 2, 36, 72; 2, 36, 77:

    plebeius magistratus nullus auspicato creatur,

    Liv. 6, 41, 5 sq.; 5, 38; 1, 36;

    28, 28: Hunc (senatum) auspicato a parente et conditore urbis nostrae institutum,

    Tac. H. 1, 84; 3, 72 al.—
    (β).
    auspĭcātus, a, um, part., consecrated by auguries:

    auspicato in loco,

    Cic. Rab. Perd. 4:

    non auspicatos contudit impetus Nostros,

    Hor. C. 3, 6, 10:

    auspicata comitia,

    Liv. 26, 2, 2 al. —
    (γ).
    Acc. to auspicor, II., begun:

    in bello male auspicato,

    Just. 4, 5. —
    (δ).
    auspĭcātus, a, um, as P. a., fortunate, favorable, lucky, prosperous, auspicious:

    cum Liviam auspicatis rei publicae ominibus duxisset uxorem,

    Vell. 2, 79, 2.— Comp.:

    Venus auspicatior,

    Cat. 45, 26:

    arbor,

    Plin. 13, 22, 38, § 118.— Sup.:

    auspicatissimum exordium,

    Quint. 10, 1, 85; Plin. Ep. 10, 28, 2:

    initium,

    Tac. G. 11.— Adv.: auspĭcātō, under a good omen, auspiciously:

    ut ingrediare auspicato,

    at a for tunate moment, in a lucky hour, Plaut. Pers. 4, 4, 57:

    Haud auspicato huc me appuli,

    Ter. And. 4, 5, 12:

    qui auspicato a Chelidone surrexisset,

    Cic. Verr. 1, 40, 144.— Comp. auspicatius:

    auspicatius mutare nomen,

    Plin. 3, 11, 16, § 105:

    gigni,

    id. 7, 9, 7, § 47.

    Lewis & Short latin dictionary > auspicor

  • 10 consequor

    con-sĕquor, sĕcūtus (or sĕquūtus; v. sequor), 3, v. dep. a.
    I.
    To follow, follow up, press upon, go after, attend, accompany, pursue any person or thing (class. in prose and poetry); constr. with acc. or absol.
    A.
    Lit.
    1.
    In gen. (rare).
    (α).
    With acc.:

    consecutus est me usque ad fores,

    Plaut. Cist. 1, 1, 93:

    me continuo,

    id. Am. 3, 1, 20:

    te tam strenue,

    id. Rud. 2, 6, 9:

    prope nos,

    id. ib. 4, 3, 11; cf.:

    litteras suas prope,

    Liv. 41, 10, 12:

    vocem gradu,

    Plaut. Rud. 1, 4, 21.—
    (β).
    Absol.: ita vos decet;

    Consequimini,

    Plaut. Mil. 3, 3, 22:

    hic se conjecit intro: ego consequor,

    Ter. Heaut. 2, 3, 36:

    ego rectā consequor,

    id. Hec. 3, 3, 12; Nep. Them. 7, 2:

    comitibus non consecutis,

    without attendants, Cic. Tusc. 5, 34, 97.—
    2.
    In partic.
    a.
    To follow after or pursue in a hostile manner:

    reliquas copias Helvetiorum,

    Caes. B. G. 1, 13:

    reliquos,

    id. ib. 1, 53:

    consequuntur equites nostri, ut erat praeceptum, Auct. B. G. 8, 27: consecutis strenue hostibus,

    Curt. 5, 4, 34:

    fugientem (Servium),

    Liv. 1, 48, 4.— Absol.:

    ita mihi videntur omnia, mare, terra, caelum consequi, ut, etc.,

    Plaut. Am. 5, 1, 3 Fleck. Codd. (Ussing, concoqui).—
    b.
    To follow, come after, in time: hunc Cethegum consecutus est aetate Cato, Cic. Brut. 15, 61:

    Sallustium (Livius, etc.),

    Vell. 2, 36, 3:

    has tam prosperas res consecuta est subita mutatio,

    Nep. Dion, 6, 1; cf. id. Cim. 3, 2:

    si haec in eum annum qui consequitur redundarint,

    Cic. Mur. 39, 85; cf.:

    omnes anni consequentes,

    id. Sen. 6, 19:

    tempus,

    id. Fin. 1, 20, 67:

    reliquis consecutis diebus,

    id. Phil. 1, 13, 32:

    ejusmodi tempora post tuam profectionem consecuta esse,

    id. Fam. 1, 5, a, 1; Auct. Her. 2, 5, 8: haec cum Crassus dixisset, silentium est consecutum. Cic. de Or. 1, 35, 160; cf. id. ib. 3, 2, 6; id. Tusc. 4, 8, 19:

    hominem consequitur aliquando, numquam comitatur divinitas,

    i. e. after death, Curt. 8, 5, 16.—
    B.
    Trop.
    1.
    In gen. (rare):

    minas jam decem habet a me filia... Hasce ornamentis consequentur alterae,

    Ter. Heaut. 4, 7, 9:

    his diebus, quae praeterita erunt superiore mense, opera consequi oportet,

    to make up, Col. 11, 2, 90.—Far more freq.,
    2.
    In partic.
    a.
    To follow a model, copy, an authority, example, opinion, etc.; to imitate, adopt, obey, etc.:

    Chrysippum Diogenes consequens partum Jovis dejungit a fabulā,

    Cic. N. D. 1, 15, 41:

    eum morem,

    id. Leg. 2, 7, 18:

    alicujus sententiam,

    Plaut. As. 2, 1, 13:

    necesse'st consilia consequi consimilia,

    Ter. Heaut. 1, 2, 35; so,

    sententias (principum),

    Cic. Cat. 3, 6, 13:

    suum quoddam institutum,

    id. Off. 1, 32, 116:

    exilitatem,

    id. Brut. 82, 284:

    mediam consilii viam,

    Liv. 24, 45, 7.—
    b.
    To follow a preceding cause as an effect, to ensue, result, to be the consequence, to arise or proceed from:

    rebus ab ipsis Consequitur sensus,

    Lucr. 1, 461; 3, 929; 4, 867; cf. id. 3, 477: ex quo fit ut pudorem rubor, terrorem pallor et tremor consequatur, Cic. Tusc. 4, 8, 19:

    quam eorum opinionem magni errores consecuti sunt,

    id. ib. 1, 16, 36:

    quod dictum magna invidia consecuta est,

    Nep. Dion, 6, 4:

    ex quo illud naturā consequi, ut communem utilitatem nostrae anteponamus,

    Cic. Fin. 3, 19, 64; Quint. 6, 3, 44; 2, 3, 2:

    quia libertatem pax consequebatur,

    Cic. Phil. 1, 13, 32.—
    (β).
    Of a logical sequence, to follow:

    si quod primum in conexo est, necessarium est, fit etiam quod consequitur necessarium,

    Cic. Fat. 7, 14; 5, 9; cf. under P. a.—
    II.
    Meton. (causa pro effectu), by following after any person or thing, to reach, overtake, come up with, attain to, arrive at.
    A.
    Lit.
    (α).
    With acc.:

    si statim navigas, nos Leucade consequere,

    Cic. Fam. 16, 1, 2:

    aliquem in itinere,

    id. Inv. 2, 4, 15; Pompeius ap. Cic. Att. 8, 12, A, §

    3: fugientem,

    Liv. 1, 48, 4; Curt. 4, 9, 25; Dig. 42, 8, 10, § 16; cf. Verg. A. 11, 722:

    cohortes,

    Suet. Caes. 31:

    virum,

    Ov. M. 10, 672:

    rates,

    id. ib. 8, 143 et saep.—
    (β).
    Absol.:

    si adcelerare volent, ad vesperam consequentur,

    Cic. Cat. 2, 4, 6:

    prius quam alter, qui nec procul aberat, consequi posset,

    Liv. 1, 25, 10: Fabius equites praemittit, ut... agmen morarentur dum consequeretur ipse, Auct. B. G. 8, 28 init.:

    interim reliqui legati sunt consecuti,

    came up, Nep. Them. 7, 2.—
    B.
    Trop., to reach, overtake, obtain (cf. assequor).
    1.
    Ingen.
    a.
    With things as objects (so most freq.), to obtain, acquire, get, attain, reach:

    ut opes quam maximas consequantur,

    Cic. Off. 1, 19, 64; cf.

    quaestum,

    id. Imp. Pomp. 12, 34:

    amplissimos honores,

    id. Planc. 5, 13:

    magistratum,

    id. ib. 25, 60:

    eam rem (i. e. regna),

    Caes. B. G. 2, 1:

    dum sua quisque spolia consequi studet,

    Curt. 4, 9, 19.—With ab:

    nec dubitat quin ego a te nutu hoc consequi possem,

    Cic. Fam. 13, 1, 5: ab aliquo suum consequi, Gai Inst. 2, 55; Dig. 15, 1, 9, § 1; Cic. Planc. 23, 55.—With ex:

    fructum amplissimum ex vestro judicio,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 2:

    gloriosam victoriam ex rei publicae causā,

    id. Cael. 7, 18:

    aliquid commodi ex laboriosā exercitatione corporis,

    id. Fin. 1, 10, 35; Quint. 7, 2, 42.—With per:

    omnia per senatum (corresp. with adsequi per populum),

    Cic. Fam. 1, 7, 10; Quint. 3, 8, 34. —With abl.:

    ut omnem gloriam... omni curā atque industriā consequare,

    Cic. Fam. 1, 7, 9; 1, 5, b, 2 fin.:

    suis erga aliquem meritis inpunitatem,

    id. Planc. 1, 3:

    tantam gloriam duabus victoriis,

    Nep. Them. 6, 3; id. Dat. 5, 2; id. Att. 19, 2; 21, 1; Quint. 10, 1, 8; 10, 1, 102; Ov. Tr. 5, 7, 68.—With in and abl.:

    si quid in dicendo consequi possum,

    Cic. Imp. Pomp. 1, 2:

    in hac pernicie rei publicae... gratiam,

    id. Off. 2, 22, 79:

    Achillis gloriam in rebus bellicis,

    Quint. 12, 11, 27; cf. Nep. Ages. 2, 5.—With ut or ne:

    hoc consequi, ut ne, etc.,

    Cic. Fam. 1, 2, 4:

    nec legum repertores sine summā vi orandi consecutos, ut. etc.,

    Quint. 2, 16, 9; 5, 10, 125; 8, 3, 70; Vell. 2, 124, 4; Cels. 7, 26, 3; vix per matrem consecutus, ut, etc., Suet Tib. 12:

    per quae si consequi potuimus, ut, etc.,

    Cels. 3, 19:

    sicut hic Cicero consequitur, ne, etc.,

    Quint. 9, 2, 62.— Absol.: quibus ex rebus largiter erat consecutus, made great profit, Auct. B. Afr. 62; cf.:

    non quod minore numero militum consequi difficile factu putaret, sed ut, etc., Auct. B. Alex. 30, 3: non est turpe non consequi, dummodo sequaris,

    Sen. Ben. 5, 5, 4.—With inf. as object:

    vere enim illud dicitur, perverse dicere homines perverse dicendo facillime consequi,

    Cic. de Or. 1, 33, 150.—
    b.
    Sometimes with a personal object, and with a thing as subject (cf. capio, II.), to reach, come to, overtake:

    matrem ipsam ex aegritudine hac miseram mors consecuta'st,

    Ter. Phorm. 5, 1, 23:

    tanta prosperitas Caesarem est consecuta. ut, etc.,

    Nep. Att. 19, 3; Quint. 7, 4, 19:

    si aliqua nos incommoda ex iis materiis consequentur,

    id. 2, 10, 14; cf. I. B. 2, b. supra.—
    2.
    In partic.
    a.
    To become like or equal to a person or thing in any property or quality, to attain, come up to, to equal (cf. adsequor):

    aliquem majorem,

    Cic. Brut. 64, 228:

    nullam partem tuorum meritorum,

    id. Fam. 1, 8, 6; cf.:

    ad consequendos, quos priores ducimus, accendimur,

    Vell. 1, 17, 7:

    verborum prope numerum sententiarum numero,

    Cic. de Or. 2, 13, 56; Col. 11, 2, 90.—
    b.
    To reach with the sight, to distinguish (rare): animalia [p. 430] minuta, quae non possunt oculi consequi, Varr. R. R. 1, 12, 2.—
    c.
    To attain to something intellectually or by speech, to understand, perceive, learn, know:

    similitudinem veri,

    Cic. Univ. 3 init.:

    plura,

    Nep. Alcib. 2, 1: quantum conjecturā, Caes. ap. Cic. Q. Fr. 2, 10 (12), 4:

    omnis illorum conatus investigare et consequi,

    Cic. Verr. 1, 16, 48; id. Fam. 1, 8, 6: omnia alicujus facta aut memoriā consequi aut oratione complecti. id. Verr. 2, 4, 26, § 57:

    tantam causam diligentiā consequi et memoriā complecti,

    id. Div. in Caecil. 12, 39.—
    d.
    Of speech or lang., to attain, be equal to, impress fully, do justice to, etc.:

    vestram magnitudinem multitudinemque beneficiorum,

    Cic. Red. Quir. 2, 5:

    laudes ejus verbis,

    id. Phil. 5, 13, 35, cf. id. Fragm. ap. Non. p. 270, 21: omnia verbis, Ov M. 15 419; cf. Cic. Dom. 50, 129.—Hence, consĕquens, entis, P. a. (acc. to I. B.).
    A.
    According to reason, correspondent, suitable, fit:

    in conjunctis verbis quod non est consequens vituperandum est,

    Cic. Part. Or. 6, 18; cf. Quint. 4, 3, 5; 5, 10, 75.—Hence,
    2.
    Consequens est = consentaneum est, it is in accordance with reason, fit, suitable, etc.; with ut or acc. and inf.:

    consequens esse videtur, ut scribas, etc.,

    Cic. Leg. 1, 5, 15:

    consequens est, eos invitos non potuisse retineri,

    Quint. 5, 10, 77; so,

    dicere,

    Gell. 1, 4, 7; Dig. 43, 23, 15 fin.
    B.
    That follows logically, consequent; with dat.:

    assentior, eorum quae posuisti alterum alteri consequens esse,

    Cic. Tusc. 5, 8, 21; cf. id. ib. 5, 7, 18.— Comp.:

    quid consequentius, quam ut, etc.,

    Aug. Trin. 15, 19 fin.Sup. apparently not in use.—Hence, subst.: consĕ-quens, entis, n., a consequence:

    teneamus illud necesse est, cum consequens aliquod falsum sit, illud, cujus id consequens sit, non posse esse verum,

    Cic. Fin. 4, 24, 68:

    consequentibus vestris sublatis, prima tolluntur,

    id. ib. 4, 19, 55; id. de Or. 2, 53, 215; id. Top. 12, 53; Quint. 5, 10, 2; 6, 3, 66.— Hence, consĕquenter, adv. (post-class.).
    1.
    In an accordant, suitable manner, suitably, conformably; with dat.:

    prioribus dicere,

    Dig. 35, 2, 11; so ib. 10, 2, 18; App. M. 11, p. 257.— Absol., Hier. Ep. 22, n. 13.—
    2.
    In consequence, consequently, App. M. 10 init.Comp. and sup. not in use.
    Pass.: quae vix ab hominibus consequi possunt anuesthai, Orbilius ap. Prisc. p. 791 P.

    Lewis & Short latin dictionary > consequor

  • 11 depravo

    dē-prāvo, āvi, ātum, 1, v. a. [pravus], to pervert, distort, disfigure (opp. dirigere, corrigere; good prose).
    I.
    Lit.:

    depravata corrigere crura,

    Varr. L. L. 9, § 11 Müll.; cf.

    opp. corrigere,

    Cic. Fin. 1, 6; id. Div. 2, 46:

    (oculi) uni animalium homini depravantur, unde cognomina Strabonum et Paetorum,

    Plin. 11, 37, 55, § 150.—
    II.
    Trop., to pervert, seduce, corrupt, deprave (for syn. cf.:

    corrumpo, vitio, adultero, perdo, pessum do, illicere, pellicere, adducere): nihil est quin male narrando possit depravarier,

    Ter. Ph. 4, 4, 17:

    jureconsultorum ingeniis pleraque corrupta ac depravata,

    Cic. Mur. 12, 27; cf.

    so with corrumpere,

    id. Arch. 4, 8:

    (Campanos) nimiae rerum omnium copiae depravabant,

    id. Agr. 2, 35 fin.:

    puer indulgentia nostra depravatus,

    id. Att. 10, 4, 5:

    ferarum natura malā disciplinā,

    id. Fin. 2, 11; cf.:

    mores hac dulcedine corruptelaque depravati,

    id. Leg. 2, 15, 38; and:

    consuetudo depravata (opp. recta),

    Varr. L. L. 9, § 18 Müll.:

    institutum hominis,

    Amm. Marc. 29, 1, 19:

    inania verba in hos modos,

    Quint. 9, 3, 100; cf. id. 6, 3, 6 et saep.: seductus ac depravatus ab aliquo, *Caes. B. C. 1, 7; cf.: magna pars gratiā depravata, *Sall. J. 15, 2; and:

    plebem consiliis,

    Liv. 45, 23:

    corruptos depravatosque mores parens noster reformet atque corriget,

    Plin. Pan. 53, 1:

    depravatum est cor per mulieres,

    Vulg. 3 Reg. 11, 4.— Absol.:

    solent domestici depravare nonnumquam,

    Cic. Phil. 1, 13 fin. —Hence,
    2.
    dēprāvātē, adv., perversely, wrongly:

    neque depravate judicare neque corrupte,

    Cic. Fin. 1, 21, 71.

    Lewis & Short latin dictionary > depravo

  • 12 illiberalis

    illībĕrālis ( inl-), e, adj. [in-liberalis], unworthy of a freeman, ignoble, ungenerous, sordid, mean, disobliging (class.;

    mostly of things): illiberales et sordidi quaestus mercenariorum omnium, quorum operae, non quorum artes emuntur,

    Cic. Off. 1, 42, 150:

    labor,

    id. Fin. 1, 1, 3:

    facinus,

    Ter. Ad. 3, 4, 3:

    duplex omnino est jocandi genus, unum illiberale, petulans, flagitiosum, obscenum: alterum elegans, urbanum, ingeniosum, facetum,

    Cic. Off. 1, 29, 104:

    res ad cognoscendum non illiberalis,

    id. de Or. 1, 32, 146:

    mens,

    Quint. 1, 3, 14:

    cibus (raphanus),

    Plin. 19, 5, 26, § 79:

    servom haud illiberalem praebes te,

    Ter. And. 5, 5, 5:

    non te in me illiberalem putabit,

    disobliging, Cic. Fam. 13, 1, 5.—
    II.
    Niggardly, grasping:

    paulatim illiberali adiectione ad centum talenta perductus,

    Liv. 38, 14, 14. — Adv.: illībĕrālĭter, ignobly, ungenerously, meanly:

    factum a vobis (with duriter immisericorditerque),

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    me audiatis ut unum e togatis, patris diligentia non illiberaliter institutum,

    Cic. Rep. 1, 22; id. Att. 16, 3, 2:

    aliquid aestimare valde illiberaliter,

    i. e. meanly, stingily, id. ib. 4, 2, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > illiberalis

  • 13 inliberalis

    illībĕrālis ( inl-), e, adj. [in-liberalis], unworthy of a freeman, ignoble, ungenerous, sordid, mean, disobliging (class.;

    mostly of things): illiberales et sordidi quaestus mercenariorum omnium, quorum operae, non quorum artes emuntur,

    Cic. Off. 1, 42, 150:

    labor,

    id. Fin. 1, 1, 3:

    facinus,

    Ter. Ad. 3, 4, 3:

    duplex omnino est jocandi genus, unum illiberale, petulans, flagitiosum, obscenum: alterum elegans, urbanum, ingeniosum, facetum,

    Cic. Off. 1, 29, 104:

    res ad cognoscendum non illiberalis,

    id. de Or. 1, 32, 146:

    mens,

    Quint. 1, 3, 14:

    cibus (raphanus),

    Plin. 19, 5, 26, § 79:

    servom haud illiberalem praebes te,

    Ter. And. 5, 5, 5:

    non te in me illiberalem putabit,

    disobliging, Cic. Fam. 13, 1, 5.—
    II.
    Niggardly, grasping:

    paulatim illiberali adiectione ad centum talenta perductus,

    Liv. 38, 14, 14. — Adv.: illībĕrālĭter, ignobly, ungenerously, meanly:

    factum a vobis (with duriter immisericorditerque),

    Ter. Ad. 4, 5, 30:

    me audiatis ut unum e togatis, patris diligentia non illiberaliter institutum,

    Cic. Rep. 1, 22; id. Att. 16, 3, 2:

    aliquid aestimare valde illiberaliter,

    i. e. meanly, stingily, id. ib. 4, 2, 5.

    Lewis & Short latin dictionary > inliberalis

  • 14 inrumpo

    irrumpo ( inr-), rūpi, ruptum, 3, v. n. and a. [in-rumpo], to break, burst, or rush in or into.
    I.
    Lit.
    (α).
    With advv. or prepp.:

    cesso huc intro inrumpere?

    Ter. Eun. 5, 6, 26:

    nec inrumpo, quo non licet ire,

    Ov. P. 1, 7, 23:

    quocunque,

    id. Tr. 2, 305:

    qua irrumpens oceanus, etc.,

    Plin. 3 prooem. §

    3: in castra,

    Cic. Div. 1, 24, 50; Caes. B. G. 4, 14; 6, 36:

    in eam partem hostium,

    id. ib. 5, 43:

    in medios hostes,

    id. ib. 7, 50:

    in castellum,

    id. B. C. 3, 67:

    cum telis ad aliquem,

    Sall. C. 50, 2:

    ad regem,

    Vulg. 4 Reg. 3, 26:

    mare in aversa Asiae,

    Plin. 6, 13, 15, § 36:

    intra tecta,

    Sen. Oct. 732:

    tellurem irrumpentem in sidera,

    Sil. 15, 167: se in curiam, Varr. ap. Non. 263, 21:

    irrumpentis in curiam turbae,

    Suet. Calig. 14:

    in Macedoniam,

    Just. 24, 6, 1:

    vacuos in agros,

    Luc. 2, 441.—
    (β).
    With acc.:

    quin oppidum irrumperent,

    Caes. B. C. 2, 13. 4:

    domum alicujus,

    id. ib. 3, 111, 1:

    portam,

    Sall. J. 58, 1; 25, 9:

    castra,

    Just. 2, 11, 15:

    interiora domus irrumpit limina,

    Verg. A. 4, 645:

    moenia Romae,

    Sil. 13, 79:

    stationes hostium,

    Tac. H. 3, 9:

    Italiam,

    id. ib. 4, 13:

    Karthaginem,

    Plin. 35, 4, 7, § 23:

    cubiculum,

    Suet. Claud. 37:

    triclinium,

    id. Vesp. 5:

    vacuam arcem,

    Sil. 2, 692.—
    (γ).
    With dat.:

    thalamo,

    Verg. A. 6, 528:

    templo,

    Sil. 2, 378:

    trepidis,

    id. 9, 365:

    sacris muris,

    id. 10, 368:

    tectis,

    id. 13, 176.—
    (δ).
    Absol.:

    cum irrumpere nostri conarentur,

    Caes. B. C. 3, 67:

    ad primum gemitum,

    upon the first groan, Suet. Oth. 11:

    dixit et irrupit,

    Ov. F. 6, 453:

    cognoscit hostes pluribus agminibus inrupturos,

    Tac. Agr. 25.—
    II.
    Trop., to break or rush in or upon; to intrude upon, invade, attack, interrupt:

    quo modo in Academiam irruperit,

    Cic. Ac. 2, 44, 136:

    imagines in animos per corpus irrumpunt,

    id. ib. 2, 40, 125:

    in alicujus patrimonium,

    id. de Or. 3, 27, 108:

    luxuries in domum irrupit,

    id. ib. 3, 42, 168:

    in nostrum fletum,

    id. Lig. 5, 13:

    calamitates, quae ad me irruperunt,

    Sen. Ep. 117:

    irrumpet adulatio,

    Tac. H. 1, 15: grammatici ad prosopopoeias usque... irrumpunt, venture upon, i. e. presume to teach, Quint. 2, 1, 2:

    Deos,

    i. e. boldly inquire the will of the gods, Stat. Achill. 1, 508:

    Phoebe, hanc dignare irrumpere mentem,

    to enter, inspire, id. Th. 10, 341:

    animos populi,

    Luc. 1, 470; 5, 167:

    extremique fragor convexa irrupit Olympi,

    id. 7, 478.—
    B.
    To break, violate:

    foedus,

    Lact. 1, 18, 17; Vulg. 2 Macc. 13, 25:

    institutum, Lact. de Ira Dei, 14, 6: legem,

    Tert. adv. Marc. 4, 20:

    pacem,

    Cassiod. Var. 5, 43.

    Lewis & Short latin dictionary > inrumpo

  • 15 irrumpo

    irrumpo ( inr-), rūpi, ruptum, 3, v. n. and a. [in-rumpo], to break, burst, or rush in or into.
    I.
    Lit.
    (α).
    With advv. or prepp.:

    cesso huc intro inrumpere?

    Ter. Eun. 5, 6, 26:

    nec inrumpo, quo non licet ire,

    Ov. P. 1, 7, 23:

    quocunque,

    id. Tr. 2, 305:

    qua irrumpens oceanus, etc.,

    Plin. 3 prooem. §

    3: in castra,

    Cic. Div. 1, 24, 50; Caes. B. G. 4, 14; 6, 36:

    in eam partem hostium,

    id. ib. 5, 43:

    in medios hostes,

    id. ib. 7, 50:

    in castellum,

    id. B. C. 3, 67:

    cum telis ad aliquem,

    Sall. C. 50, 2:

    ad regem,

    Vulg. 4 Reg. 3, 26:

    mare in aversa Asiae,

    Plin. 6, 13, 15, § 36:

    intra tecta,

    Sen. Oct. 732:

    tellurem irrumpentem in sidera,

    Sil. 15, 167: se in curiam, Varr. ap. Non. 263, 21:

    irrumpentis in curiam turbae,

    Suet. Calig. 14:

    in Macedoniam,

    Just. 24, 6, 1:

    vacuos in agros,

    Luc. 2, 441.—
    (β).
    With acc.:

    quin oppidum irrumperent,

    Caes. B. C. 2, 13. 4:

    domum alicujus,

    id. ib. 3, 111, 1:

    portam,

    Sall. J. 58, 1; 25, 9:

    castra,

    Just. 2, 11, 15:

    interiora domus irrumpit limina,

    Verg. A. 4, 645:

    moenia Romae,

    Sil. 13, 79:

    stationes hostium,

    Tac. H. 3, 9:

    Italiam,

    id. ib. 4, 13:

    Karthaginem,

    Plin. 35, 4, 7, § 23:

    cubiculum,

    Suet. Claud. 37:

    triclinium,

    id. Vesp. 5:

    vacuam arcem,

    Sil. 2, 692.—
    (γ).
    With dat.:

    thalamo,

    Verg. A. 6, 528:

    templo,

    Sil. 2, 378:

    trepidis,

    id. 9, 365:

    sacris muris,

    id. 10, 368:

    tectis,

    id. 13, 176.—
    (δ).
    Absol.:

    cum irrumpere nostri conarentur,

    Caes. B. C. 3, 67:

    ad primum gemitum,

    upon the first groan, Suet. Oth. 11:

    dixit et irrupit,

    Ov. F. 6, 453:

    cognoscit hostes pluribus agminibus inrupturos,

    Tac. Agr. 25.—
    II.
    Trop., to break or rush in or upon; to intrude upon, invade, attack, interrupt:

    quo modo in Academiam irruperit,

    Cic. Ac. 2, 44, 136:

    imagines in animos per corpus irrumpunt,

    id. ib. 2, 40, 125:

    in alicujus patrimonium,

    id. de Or. 3, 27, 108:

    luxuries in domum irrupit,

    id. ib. 3, 42, 168:

    in nostrum fletum,

    id. Lig. 5, 13:

    calamitates, quae ad me irruperunt,

    Sen. Ep. 117:

    irrumpet adulatio,

    Tac. H. 1, 15: grammatici ad prosopopoeias usque... irrumpunt, venture upon, i. e. presume to teach, Quint. 2, 1, 2:

    Deos,

    i. e. boldly inquire the will of the gods, Stat. Achill. 1, 508:

    Phoebe, hanc dignare irrumpere mentem,

    to enter, inspire, id. Th. 10, 341:

    animos populi,

    Luc. 1, 470; 5, 167:

    extremique fragor convexa irrupit Olympi,

    id. 7, 478.—
    B.
    To break, violate:

    foedus,

    Lact. 1, 18, 17; Vulg. 2 Macc. 13, 25:

    institutum, Lact. de Ira Dei, 14, 6: legem,

    Tert. adv. Marc. 4, 20:

    pacem,

    Cassiod. Var. 5, 43.

    Lewis & Short latin dictionary > irrumpo

  • 16 Janualis

    Jānŭālis, e, adj. [Janus], of or belonging to Janus:

    versus Januales (al. Janulii), Paul. ex Fest. s. v. axamenta: Janualis porta dicta ab Jano: et ideo ibi positum Jani signum, et jus institutum a Numa Pompilio, ut scribit in annalibus L. Piso, ut sit clausa semper, nisi cum bellum sit,

    Varr. L. L. 5, § 165; cf. Ov. F. 1, 127; Macr. S. 1, 9.

    Lewis & Short latin dictionary > Janualis

  • 17 lex

    lex, lēgis, f. [perh. Sanscr. root lag-, lig-, to fasten; Lat. ligo, to bind, oblige; cf. religio], a proposition or motion for a law made to the people by a magistrate, a bill (cf. institutum).
    I.
    Lit.:

    legem ferre: antiquare,

    Cic. Off. 2, 21, 73:

    rogare,

    id. Phil. 2, 29, 72:

    leges ac jura ferre,

    Juv. 2, 72:

    legem promulgavit pertulitque, ut, etc.,

    Liv. 33, 46:

    Antonius fixit legem a dictatore comitiis latam, qua, etc.,

    Cic. Att. 14, 12:

    legem sciscere de aliqua re,

    id. Planc. 14, 35:

    populus R. jussit legem de civitate tribuenda,

    id. Balb. 17, 38:

    repudiare,

    id. Lael. 25, 96.—
    II.
    Transf.
    A.
    A bill which has become a law in consequence of its adoption by the people in the comitia, a law (cf.: jus, fas; decretum, edictum, scitum): legem constituere alicui, Cic. Caecin. 14, 40:

    legem gravem alicui imponere,

    id. Ac. 2, 8, 23:

    legem neglegere, evertere, perfringere,

    id. Cat. 1, 7, 18:

    neglegere, perrumpere,

    id. Leg. 1, 15, 42:

    leges ac jura labefactare,

    id. Caecin. 25, 70:

    legem condere,

    Liv. 3, 34: leges duodecim tabularum, the laws composed by the decemvirs, the foundation of Roman legislation, Liv. 3, 33 sq.:

    nunc barbaricā lege certumst jus meum omne persequi,

    i. e. by the Roman law, that of the Twelve Tables, Plaut. Capt. 3, 1, 32.—
    B.
    Esp. in phrases.
    1.
    Lege and legibus, according to law, by law, legally:

    ejus morte ea ad me lege redierunt bona,

    Ter. And. 4, 5, 4:

    Athenas deductus est, ut ibi de eo legibus fieret judicium,

    Nep. Phoc. 3, 4.—
    2.
    Legis actio, a statutory process:

    actiones quas in usu veteres habuerunt legis actiones appellabantur, vel ideo quod legibus proditae sunt,... vel ideo quia ipsarum legum verbis accommodatae erant, et ideo inmutabiles proinde atque leges observabantur,

    Gai. Inst. 4, 11; cf. § 12 sqq.—
    3.
    Hence, in partic.: lege agere, to proceed strictly according to law.
    a.
    Of the lictor, to execute a sentence:

    Fulvius praeconi imperavit, ut lictorem lege agere juberet,

    Liv. 26, 15, 9. —
    b.
    To bring a legal or statutory action: una injuria est tecum. Chr. Lege agito ergo, Ter. Phorm. 5, 7, 90: lege agito dicebatur ei cujus intentio contemptibilis adversario videbatur, Don. ad Ter. l. l.: lege agito mecum;

    molestus ne sis,

    Plaut. Aul. 3, 3, 11:

    lege egit in hereditatem paternam exheres filius,

    Cic. de Or. 1, 38, 175; 1, 36, 167; id. Verr. 2, 1, 45, § 115.—
    4.
    Fraudem legi facere, to evade the law:

    ut ne legi fraudem faciant aleariae, adcuratote ut, etc.,

    the law against dicing, Plaut. Mil. 2, 2, 9:

    quod emancupando filium fraudem legi fecisset,

    Liv. 7, 16, 9; cf. Val. Max. 8, 6, 3; cf.

    also: facio fraudem senatus consulto,

    Cic. Att. 4, 12, 1.—
    C.
    In gen., a law, precept, regulation, principle, rule, mode, manner:

    qui disciplinam suam legem vitae putet,

    Cic. Tusc. 2, 4, 11:

    communis condicio lexque vitae,

    id. ib. 4, 29, 62; id. Balb. 7, 18:

    haec lex in amicitia sauciatur,

    id. Lael. 12, 40:

    quaero cur vir bonus has sibi tam gravis leges imposuerit,

    id. Ac. 2, 8, 23:

    lex veri rectique,

    id. ib. 2, 9, 27:

    aliquam legem vitae accipere,

    Sen. Ep. 108, 6:

    ad legem naturae revertamur,

    id. ib. 25, 4:

    leges in historia observandae,

    Cic. Leg. 1, 1, 5:

    quis nescit primam esse historiae legem, ne quid falsi dicere audeat?

    id. de Or. 2, 15, 62; id. Fam. 5, 12, 3:

    vetus est lex amicitiae, ut idem amici semper velint,

    id. Planc. 2, 5:

    hanc ad legem formanda est oratio,

    id. de Or. 3, 49, 190:

    versibus est certa quaedam et definita lex,

    id. Or. 58:

    legibus suis (i. e. philosophiae) parere,

    id. Tusc. 5, 7, 19:

    leges Epicuri,

    id. ib. 5, 37, 108; 4, 4, 7; Sen. Ep. 94, 15; Suet. Ner. 24:

    vetus lex sermonis,

    Quint. 1, 5, 29:

    contra leges loquendi,

    id. 1, 8, 13:

    lex et ratio loquendi,

    Juv. 6, 453:

    secundum grammaticam legem,

    Gell. 13, 21, 22:

    legem esse aiunt disciplinae dialecticae, etc.,

    id. 16, 2, 1:

    citharae leges,

    Tac. A. 16, 4:

    beneficii,

    Sen. Ben. 2, 10, 4:

    sic ingens rerum numerus jubet atque operum lex,

    Juv. 7, 102:

    scimus hujus opusculi illam esse legem, etc.,

    Plin. Ep. 4, 14, 5:

    qui titulus sola metri lege constringitur,

    id. ib. 4, 14, 8.—Of things:

    quā sidera lege mearent,

    by what law, what rule, Ov. M. 15, 71.—Hence, sine lege, without order, in confusion, confusedly:

    exspatiantur equi... quaque impetus egit, Hac sine lege ruunt,

    Ov. M. 2, 204:

    jacent collo sparsi sine lege capilli,

    id. H. 15, 73:

    haec in lege loci commoda Circus habet,

    quality, nature, id. Am. 3, 2, 20; cf.:

    sub lege loci sumit mutatque figuras,

    id. Hal. 32.—
    D.
    A contract, agreement, covenant:

    oleam faciundam hac lege oportet locare, etc.,

    Cato, R. R. 145:

    in mancipii lege,

    a contract of sale, Cic. de Or. 1, 39, 178; cf.:

    Manilianas venalium vendendorum leges ediscere,

    id. ib. 1, 58, 246: collegii Aesculapii, Inscr. ap. Fabrett. p. 724, n. 443.—
    E.
    A condition, stipulation (cf. condicio).
    1.
    In gen. (mostly ante-class.):

    ego dabo ei talentum, primus qui in crucem excucurrerit, Set ca lege, ut offigantur bis pedes,

    Plaut. Most. 2, 1, 13:

    quia nequit, qua lege licuit velle dixit fieri,

    id. Stich. 3, 1, 58: estne empta mi haec? Pe. His legibus [p. 1056] habeas licet, id. Ep. 3, 4, 39:

    hac lege tibi adstringo meam fidem,

    Ter. Eun. 1, 2, 22:

    legibus dictis,

    Liv. 9, 5, 3:

    dicta tibi est lex,

    Hor. Ep. 2, 2, 18:

    sed vos saevas imponite leges,

    Juv. 7, 229.—
    2.
    Hence of conditions or terms of peace:

    pax data Philippo in has leges est,

    Liv. 33, 30:

    quibus ante dictum est legibus, pacem fecerunt,

    id. 30, 43:

    pacemque his legibus constituerunt,

    Nep. Tim. 2:

    se sub leges pacis iniquae Tradere,

    Verg. A. 4, 618:

    leges et foedera jungere,

    id. ib. 12, 822:

    in leges ire,

    Stat. S. 1, 1, 27.—
    F.
    In eccl. Lat. esp., the law of Moses:

    nolite putare quoniam veni solvere legem,

    Vulg. Matt. 5, 17; 11, 13;

    often called lex Moysi,

    id. Luc. 2, 22; id. Act. 15, 5;

    but more freq. lex Domini,

    id. Luc. 2, 23; id. Psa. 4, 2:

    lex Dei,

    id. 2 Esdr. 10, 28 sq.;

    also cf.: lex Altissimi,

    id. Eccl. 19, 21:

    lex tua,

    id. Psa. 39, 8; 118, 18:

    lex mea,

    id. Prov. 3, 1.—Also of a precept of the Mosaic law:

    ista est lex animantium,

    Vulg. Lev. 11, 46:

    istae sunt leges quas constituit Dominus,

    id. Num. 30, 17.

    Lewis & Short latin dictionary > lex

  • 18 militaris

    mīlitāris, e, adj. [miles], of or belonging to a soldier, to war, or to military service, proper to or usual with soldiers, military, warlike, martial (class.):

    militares pueri,

    soldiers' children, officers' sons, Plaut. Truc. 5, 16:

    homo,

    id. Ep. 1, 1, 14:

    advena,

    id. Ps. 4, 1, 20:

    tribuni,

    Cic. Clu. 36, 99:

    vir,

    Tac. H. 2, 75:

    homines,

    Sall. C. 45, 2.— Also subst.: mīlĭtāris, is, m., a military man, soldier, warrior:

    cur neque militaris Inter aequales equitat?

    Hor. C. 1, 8, 5:

    praesidia militarium,

    Tac. A. 14, 33.—Of inanim. and abstr. things:

    panis,

    Plin. 18, 7, 12, § 67:

    institutum,

    Caes. B. C. 3, 75:

    usus,

    id. ib. 3, 103:

    res,

    id. B. G. 1, 21:

    disciplina,

    Liv. 8, 34:

    labor,

    Cic. Mur. 5, 11:

    signa,

    military ensigns, standards, id. Cat. 2, 6, 13:

    ornatus,

    id. Off. 1, 18, 61:

    leges,

    id. Fl. 32, 77:

    animi,

    Tac. A. 1, 32:

    sepimentum,

    Varr. 1, 14, 2:

    ire militaribus gradibus,

    to march, Plaut. Ps. 4, 4, 11: aetas, the age for bearing arms (from the seventeenth to the forty-sixth year), Liv. 25, 5:

    via,

    a military road, a highway on which an army can march, id. 36, 15: herba, an herb good for wounds, also called millefolium, Plin. 24, 18, 104, § 168.—Also an appellation of Jupiter, App. de Mundo, p. 75.—In comp.:

    quis justior et militarior Scipione?

    more militarily strict, Tert. Apol. 11 fin. —Hence, adv.: mīlĭtārĭter, in a soldierly or military manner (rare;

    not in Cic. or Cæs.),

    Liv. 4, 41; 27, 3; Tac. H. 2, 80; Dig. 49, 16, 4, § 9.

    Lewis & Short latin dictionary > militaris

  • 19 militariter

    mīlitāris, e, adj. [miles], of or belonging to a soldier, to war, or to military service, proper to or usual with soldiers, military, warlike, martial (class.):

    militares pueri,

    soldiers' children, officers' sons, Plaut. Truc. 5, 16:

    homo,

    id. Ep. 1, 1, 14:

    advena,

    id. Ps. 4, 1, 20:

    tribuni,

    Cic. Clu. 36, 99:

    vir,

    Tac. H. 2, 75:

    homines,

    Sall. C. 45, 2.— Also subst.: mīlĭtāris, is, m., a military man, soldier, warrior:

    cur neque militaris Inter aequales equitat?

    Hor. C. 1, 8, 5:

    praesidia militarium,

    Tac. A. 14, 33.—Of inanim. and abstr. things:

    panis,

    Plin. 18, 7, 12, § 67:

    institutum,

    Caes. B. C. 3, 75:

    usus,

    id. ib. 3, 103:

    res,

    id. B. G. 1, 21:

    disciplina,

    Liv. 8, 34:

    labor,

    Cic. Mur. 5, 11:

    signa,

    military ensigns, standards, id. Cat. 2, 6, 13:

    ornatus,

    id. Off. 1, 18, 61:

    leges,

    id. Fl. 32, 77:

    animi,

    Tac. A. 1, 32:

    sepimentum,

    Varr. 1, 14, 2:

    ire militaribus gradibus,

    to march, Plaut. Ps. 4, 4, 11: aetas, the age for bearing arms (from the seventeenth to the forty-sixth year), Liv. 25, 5:

    via,

    a military road, a highway on which an army can march, id. 36, 15: herba, an herb good for wounds, also called millefolium, Plin. 24, 18, 104, § 168.—Also an appellation of Jupiter, App. de Mundo, p. 75.—In comp.:

    quis justior et militarior Scipione?

    more militarily strict, Tert. Apol. 11 fin. —Hence, adv.: mīlĭtārĭter, in a soldierly or military manner (rare;

    not in Cic. or Cæs.),

    Liv. 4, 41; 27, 3; Tac. H. 2, 80; Dig. 49, 16, 4, § 9.

    Lewis & Short latin dictionary > militariter

  • 20 nota

    nŏta, ae, f. [nosco], a mark, sign, note (cf.: signum, insigne, indicium): nota alias significat signum; ut in pecoribus, tabulis, libris, litterae singulae aut binae, alias ignominiam, Paul. ex Fest. p. 174 Müll. (v. in the foll.).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    reliquis epistulis notam apponam eam, quae mihi tecum convenit,

    Cic. Fam. 13, 6, a, 2:

    si signa et notas ostenderem locorum,

    id. de Or. 2, 41, 174; Liv. 37, 31:

    sive puer furens Impressit memorem dente labris notam,

    Hor. C. 1, 13, 11:

    caeruleae cui (angui) notae,

    Verg. A. 5, 87.—
    B.
    In partic.
    1.
    Notae litterarum, marks or characters in writing, letters:

    qui sonos vocis, qui infiniti videbantur, paucis litterarum notis terminavit,

    Cic. Tusc. 1, 25, 62:

    sortes in robore insculptae priscarum litterarum notis,

    id. Div. 2, 41, 85.—So without litterarum:

    quosque legat versus oculo properante viator, Grandibus in tituli marmore caede notis,

    Ov. Tr. 3, 3, 72:

    foliisque notas et nomina mandat,

    Verg. A. 3, 444: C nota praenominis, cum sola Gaium notat;

    item numeri cum centum significat,

    Diom. 418 P.—
    b.
    Transf., notae, a letter, epistle, writing ( poet.):

    inspicit acceptas hostis ab hoste notas,

    Ov. H. 4, 6; 20, 207; id. M. 6, 577:

    incisa notis marmora publicis,

    Hor. C. 4, 8, 13.—
    2.
    Secret characters, secret writing, cipher:

    in quibus (epistulis), si qua occultius perferenda essent, per notas scripsit,

    Suet. Caes. 56; id. Aug. 88; Cic. Mur. 11, 25; cf. Gell. 17, 9; Isid. Orig. 1, 25.—
    3.
    Short-hand characters, stenographic signs, used instead of the letters of the alphabet:

    apud veteres cum usus notarum nullus esset, propter perscribendi difficultatem... quaedam verba atque nomina ex communi sensu primis litteris notabant, et singulae litterae quid significarent, in promptu erat,

    Val. Prob. de Jur. Not. Signif. 1:

    quid verborum notas, quibus quamvis citata excipitur oratio et celeritatem linguae manus sequitur?

    Sen. Ep. 90, 25; Suet. Tit. 3:

    notis scriptae tabulae non continentur edicto, quia notas litteras non esse Pedius scripsit,

    Dig. 37, 1, 6; ib. 50, 13, 1, § 7: verba notis brevibus comprendere cuncta peritus, Raptimque punctis dicta praepetibus sequi, Prud. steph. 9, 23.—
    4.
    Memoranda, notes, brief extracts:

    idem (Aristoteles) locos, quasi argumentorum notas, tradidit,

    Cic. Or. 14, 46.—
    5.
    A note in music:

    notis musicis cantica excipere,

    Quint. 1, 12, 14. —
    6.
    A critical mark, made on the margin of a book in reading, to point out particular passages:

    notam apponere ad malum versum,

    Cic. Pis. 30, 73:

    mittam tibi libros, et imponam notas, ut ad ea ipsa protinus, quae probo et miror accedas,

    Sen. Ep. 6, 4; cf. Isid. Orig. 1, 21; Varr. R. R. 1, 59, 2.— Hence,
    b.
    Transf., a critical remark, a note, on a writing:

    ex notā Marcelli constat, etc.,

    Dig. 49, 17, 10; Cod. Th. 1, 4, 1.—
    7.
    A mark on a wine-cask, to denote the quality of the wine:

    nota Falerni,

    Hor. C. 2, 3, 8; id. S. 1, 10, 24.—Hence,
    b.
    Transf., a sort, kind, quality:

    eae notae sunt optimae,

    i. e. wines of those brands, Cic. Brut. 83, 287:

    ex hac notā corporum est aër,

    Sen. Q. N. 2, 2, 4:

    secundae notae mel,

    Col. 9, 15, 3:

    eum ex hac notā litteratorum esse,

    Petr. 83: de meliore notā, Cur. ap. Cic. Fam. 7, 29, 1:

    quaedam beneficia non sunt ex hac vulgari notā, sed majora,

    Sen. Ben. 3, 9, 1.—
    8.
    A distinguishing mark. distinctive feature:

    cujusque generis dicendi nota,

    Cic. Or. 23, 75; Phaedr. 4, 22, 22.—
    9.
    A nod, beck, sign:

    innuet: acceptas tu quoque redde notas,

    Ov. A. A. 3, 514; id. M. 11, 466. —
    10.
    A brand on the body of a bad slave:

    multos honesti ordinis, deformatos prius stigmatum notis, ad metalla condemnavit,

    Suet. Calig. 27.—Also of tattoo-marks:

    barbarus compunctus notis Thraciis,

    Cic. Off. 2, 7, 25:

    interstincti corpora... fucatis et densioribus notis,

    Amm. 31, 2, 14.—
    11.
    A mark, spot, mole on the body (syn.:

    naevus, macula): corpore traditur maculoso dispersis per pectus atque alvum genetivis notis,

    Suet. Aug. 80; Hor. C. 4, 2, 59.—
    12.
    A stamp impression on a coin:

    nummos omnis notae,

    Suet. Aug. 75; 94; id. Ner. 25.—
    II.
    Trop.
    A.
    In gen., a mark, sign, token:

    notae ac vestigia suorum flagitiorum,

    Cic. Verr. 2, 2, 47, § 115:

    quam scite per notas nos certiores facit Juppiter,

    id. Div. 2, 21, 47:

    mihi quoque impendere idem exitium, certis quibusdam notis augurabar,

    Plin. Ep. 3, 11, 3:

    nomina et notae morti destinatorum,

    Suet. Calig. 49:

    pro re publicā cicatrices ac notas virtutis accipere,

    Cic. Rab. Perd. 13, 36: interspirationis enim, non defatigationis nostrae neque librariorum notae, signs of punctuation marks, Cic. de Or. 3, 44, 173.—
    B.
    In partic.
    1.
    A characteristic quality, character:

    patefacta interiore notā animi sui,

    Suet. Tib. 54.—
    2.
    Nota censoria, or simply nota, the mark or note which the censors affixed in their lists of citizens to the name of any one whom they censured for immorality or want of patriotism:

    censoriae severitatis nota,

    Cic. Clu. 46, 129:

    patrum memoriā institutum fertur, ut censores motis e senatu adscriberent notas,

    Liv. 39, 42, 6 sq.:

    duo milia nominum in aerarios relata, tribuque omnes moti, additumque tam acri censoriae notae triste senatus consultum, ut, etc.,

    id. 24, 18, 9 Weissenb.:

    censores senatum sine ullius notā legerunt,

    not excluding any one, id. 32, 7, 3:

    censores eo anno... de senatu novem ejecerunt. Insignes notae fuerunt Maluginensis et Scipionis et, etc.,

    id. 41, 27, 1 sq.:

    notae jam destinatae exemptus est,

    Gell. 4, 20, 8; v. Dict. of Antiq. p. 664 sq.—Hence,
    b.
    Transf., a mark of ignominy or infamy, a reproach, disgrace: quem scis scire tuas omnes maculasque notasque, Lucil. ap. Non. 354, 21:

    quae nota domesticae turpitudinis non inusta vitae tuae est?

    Cic. Cat. 1, 6, 13:

    Gabinii litteras insigni quādam notā atque ignominiā novā condemnāstis,

    id. Prov. Cons. 10, 25:

    o turpem notam temporum illorum,

    id. Off. 3, 18, 74:

    homo omnibus notis turpitudinis insignis,

    id. Rab. Perd. 9, 24:

    nota ignominiaque Philippi,

    Liv. 21, 44, 7:

    sempiternas foedissimae turpitudinis notas subire,

    Cic. Pis. 18, 41:

    notā laborare,

    Dig. 3, 2, 2.

    Lewis & Short latin dictionary > nota

См. также в других словарях:

  • Institutum — Institutum, lat., die Errichtung, Einrichtung, Anstalt, besonders Institute od. Anstalten für pädagogische, wissenschaftliche oder künstlerische Zwecke …   Herders Conversations-Lexikon

  • INSTITUTUM JUDAICUM DELITZSCHIANUM — INSTITUTUM JUDAICUM DELITZSCHIANUM, institute for the study of Judaism and (in its original form) for missionary activity among the Jews. Connected with the faculties of Protestant theology at German universities, several such institutes came… …   Encyclopedia of Judaism

  • Institutum neronianum — L’Institutum Neronianum (« Institution de Néron ») désigne une prétendue loi contre les chrétiens émanant de l empereur Néron. L apologiste chrétien Tertullien, à la fin du IIe siècle ou au début du IIIe siècle, dans l Ad… …   Wikipédia en Français

  • Institutum Canarium — Das Institutum Canarium ( IC ) mit Sitz in Wien ist eine internationale interdisziplinäre Forschungsgesellschaft, die sich mit der Erforschung der Kulturgeschichte der Kanarischen Inseln und des benachbarten Mittelmeerraumes beschäftigt.… …   Deutsch Wikipedia

  • Institutum Judaicum et Muhammedicum — Das Institutum Judaicum et Muhammedicum in Halle (Saale) war von 1728 bis 1792 eine pietistisch geprägte Einrichtung zur Missionierung insbesondere der jüdischen Bevölkerung in Europa. Geschichte Das Institutum Judaicum et Muhammedicum wurde im… …   Deutsch Wikipedia

  • Institutum Judaicum — The Institutum Judaicum was a special academic course for Protestant theologians who desired to prepare themselves for missionary work among Jews.The first of its kind was founded at the University of Halle, by Professor Callenberg in 1724. The… …   Wikipedia

  • Institutum Patristicum Augustinianum — Das Päpstliche Patristische Institut Augustinianum (lat.: Institutum Patristicum Augustinianum, ital.: Istituto Patristico Augustinianum) ist ein Institut für die Geschichte der Alten Kirche (Patristik). Inhaltsverzeichnis 1 Geschichte 2… …   Deutsch Wikipedia

  • Institutum clericorum saecularium in communi viventium — An Institutum clericorum saecularium in communi viventium is a secular institute for priests who want to live an apostolic life in community. It is a form of association within the Roman Catholic Church.They were called Bartholomites. Two… …   Wikipedia

  • Institutum Beatae Mariae Virginis — Kloster der Congregatio Jesu in München Pasing Die Congregatio Jesu (CJ) ist ein Frauenorden mit dem ursprünglichen Zweck der Mädchenbildung, gegründet von Maria Ward (englisch: Mary Ward). Ursprünglich war der offizielle Name des Ordensinstituts …   Deutsch Wikipedia

  • Dominic Bezzina — Institutum Philosophicum (1823) of Dominic Bezzina Dominic Bezzina Born Malta …   Wikipedia

  • Институт Христа Царя и Архиерея — Institutum Christi Regis Summi Sacerdotis Институт Христа Царя и Архиерея …   Википедия

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»