Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

instĭtūtum

  • 1 institutum

    instĭtūtum, i, n. [instituo] [st2]1 [-] ce qui est établi, ce qui est institué. [st2]2 [-] arrangement, organisation; plan (d'un ouvrage); ordre de bataille. [st2]3 [-] entreprise, intention, idée, projet, plan. [st2]4 [-] institution (politique ou sociale), usage, coutume, règle, principe, règlement, tradition. [st2]5 [-] enseignement, leçon, précepte. [st2]6 [-] pacte, arrangement, convention, traité.    - Caesar, instituto suo... Caes.: César, conformément à son plan...    - non oblitus pristini instituti Caesar, Caes. BC. 3: César, qui n'avait pas oublié son premier projet.    - Caesar, superius institutum servans decimam legionem in dextro cornu, nonam in sinistro collocaverat, Caes. BC. 3: César, gardant toujours son ancien ordre de bataille, avait placé la dixième légion à l'aile droite.    - institutum vitae capere, Cic.: adopter une manière de vivre, adopter une règle de conduite.    - instituta meretricum, Cic.: les habitudes des courtisanes.    - institutum flaminum, Tac.: règles relatives aux flamines.    - decedere instituto, Liv.: s'écarter des usages reçus.    - militare institutum servare, Caes. BC. 3: conserver les usages militaires.    - nulla lege, nullo instituto, Cic.: sans respecter les lois et les règlements.    - majorum institutis judicare, Nep.: juger d'après la tradition des ancêtres.    - quippe cum cives ejus eodem uterentur instituto, Nep.: puisque ses concitoyens suivaient la même règle de conduite.    - ex instituto: conformément au traité ou conformément à la tradition.    - Mamertini more atque instituto suo, Cic.: les Mamertins, selon leur usage.    - ex instituto ac lege Rupilia, Cic.: d'après la tradition et la loi Rupilia.    - formare quam optimis institutis mentem infantium, Quint.: former l'âme des enfants par les meilleures règles possible.
    * * *
    instĭtūtum, i, n. [instituo] [st2]1 [-] ce qui est établi, ce qui est institué. [st2]2 [-] arrangement, organisation; plan (d'un ouvrage); ordre de bataille. [st2]3 [-] entreprise, intention, idée, projet, plan. [st2]4 [-] institution (politique ou sociale), usage, coutume, règle, principe, règlement, tradition. [st2]5 [-] enseignement, leçon, précepte. [st2]6 [-] pacte, arrangement, convention, traité.    - Caesar, instituto suo... Caes.: César, conformément à son plan...    - non oblitus pristini instituti Caesar, Caes. BC. 3: César, qui n'avait pas oublié son premier projet.    - Caesar, superius institutum servans decimam legionem in dextro cornu, nonam in sinistro collocaverat, Caes. BC. 3: César, gardant toujours son ancien ordre de bataille, avait placé la dixième légion à l'aile droite.    - institutum vitae capere, Cic.: adopter une manière de vivre, adopter une règle de conduite.    - instituta meretricum, Cic.: les habitudes des courtisanes.    - institutum flaminum, Tac.: règles relatives aux flamines.    - decedere instituto, Liv.: s'écarter des usages reçus.    - militare institutum servare, Caes. BC. 3: conserver les usages militaires.    - nulla lege, nullo instituto, Cic.: sans respecter les lois et les règlements.    - majorum institutis judicare, Nep.: juger d'après la tradition des ancêtres.    - quippe cum cives ejus eodem uterentur instituto, Nep.: puisque ses concitoyens suivaient la même règle de conduite.    - ex instituto: conformément au traité ou conformément à la tradition.    - Mamertini more atque instituto suo, Cic.: les Mamertins, selon leur usage.    - ex instituto ac lege Rupilia, Cic.: d'après la tradition et la loi Rupilia.    - formare quam optimis institutis mentem infantium, Quint.: former l'âme des enfants par les meilleures règles possible.
    * * *
        Institutum, huius instituti, pen. prod. Une coustume et maniere de faire qu'on ha, Un train, Une facon de faire.
    \
        Instituta, plurali numero. Quintil. Bonnes meurs, Louables coustumes, ou observances.
    \
        Homo domesticis institutis clarus. Cic. Qui gouverne bien sa maison. B.
    \
        Consuetudo et institutum maiorum. Cic. Maniere de faire.
    \
        Abduci ab institutis suis pecunia. Cic. Estre par argent destourné de sa bonne maniere de faire.
    \
        Institutum vitae capiendum. Cic. Maniere de vivre.
    \
        Instituto suo facere aliquid. Cic. Selon sa coustume et maniere de faire, A sa mode, A sa guise.
    \
        Vti instituto suo. Caesar. Faire selon sa coustume.

    Dictionarium latinogallicum > institutum

  • 2 institutum

    īnstitūtum, ī, n. (instituo), I) nach instituo no. I, A, das Erschaffene, Plur. instituta, die geschaffenen Dinge, die Schöpfungen, Lact. 7, 9, 2. – II) nach instituo no. II, B = 1) das Unternehmen, Vorhaben, die Absicht, non ad nostrum institutum pertinet, Cic.: neque tam facile interrupta contexo quam absolvo instituta (begonnene Arbeiten), Cic. – 2) jede durch Sitte, Gewohnheit, Verfassung entstandene Einrichtung, Anordnung des häuslichen u. bürgerlichen Lebens (dah. oft mit lex verb.), maiorum, Cic.: meretricium, Cic.: institutum vitae capere, einen Lebensplan ergreifen, Cic. – ex instituto, der Ordnung, dem Herkommen gemäß, Liv. 6, 10, 6; 45, 13, 8. – 3) die Anweisung, im Plur. auch die durch Unterricht beigebrachten Grundsätze, mores, instituta, facta, Cic.: praecepta institutaque philosophiae, Cic.: optimis institutis mentem infantium informare, Quint.

    lateinisch-deutsches > institutum

  • 3 institutum

    īnstitūtum, ī, n. (instituo), I) nach instituo no. I, A, das Erschaffene, Plur. instituta, die geschaffenen Dinge, die Schöpfungen, Lact. 7, 9, 2. – II) nach instituo no. II, B = 1) das Unternehmen, Vorhaben, die Absicht, non ad nostrum institutum pertinet, Cic.: neque tam facile interrupta contexo quam absolvo instituta (begonnene Arbeiten), Cic. – 2) jede durch Sitte, Gewohnheit, Verfassung entstandene Einrichtung, Anordnung des häuslichen u. bürgerlichen Lebens (dah. oft mit lex verb.), maiorum, Cic.: meretricium, Cic.: institutum vitae capere, einen Lebensplan ergreifen, Cic. – ex instituto, der Ordnung, dem Herkommen gemäß, Liv. 6, 10, 6; 45, 13, 8. – 3) die Anweisung, im Plur. auch die durch Unterricht beigebrachten Grundsätze, mores, instituta, facta, Cic.: praecepta institutaque philosophiae, Cic.: optimis institutis mentem infantium informare, Quint.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > institutum

  • 4 institutum

    instĭtūtum, i, n. [id.], a purpose, intention, design; an arrangement, plan; mode of life, habits, practices, manners; a regulation, ordinance, institution; instruction; agreement, stipulation (class.):

    ejus omne institutum voluntatemque omnem successio prospera consecuta est, Cic. Hortens. Fragm.: ad hujus libri institutum illa nihil pertinent,

    id. Top. 6:

    me nunc oblitum consuetudinis et instituti mei,

    id. Att. 4, 18:

    meretricium,

    id. Cael. 20, 50:

    majorum,

    id. Agr. 2, 1:

    vitae capere,

    to form a plan of life, id. Fin. 4, 15, 40:

    juris publici leges et instituta,

    id. Brut. 77: instituta [p. 970] Parthorum, Tac. A. 6, 32:

    institutis patriae parere,

    Nep. Ages. 4:

    praecepta institutaque philosophiae,

    Cic. Off. 1, 1:

    optimis institutis mentem infantium informare,

    Quint. 1, 1, 16.— Adv.: ex instituto, according to law or tradition:

    militem ex instituto dare,

    Liv. 6, 10, 6; 45, 13, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > institutum

  • 5 institutum

    institutum institutum, i n установление

    Латинско-русский словарь > institutum

  • 6 institutum

    institutum institutum, i n учреждение, установление

    Латинско-русский словарь > institutum

  • 7 institutum

    institutum institutum, i n обыкновение, обычай

    Латинско-русский словарь > institutum

  • 8 institutum

    īnstitūtum, ī n. [ instituo ]
    1) устройство, организация, заведённый порядок, установление, учреждение (instituta majorum colere C; institutis patriae parēre Nep)
    2) обыкновение, обычай (i. vetus, virorum bonorum C; contra i. C; ex instituto L; instituto suo Cs)
    3) принцип, основоположение ( instituta philosophiae C)
    4) начинание, предприятие, намерение, решение, план ( in instituto suo manere C)
    5) сотворённая вещь, творение Lact

    Латинско-русский словарь > institutum

  • 9 īnstitūtum

        īnstitūtum ī, n    [P. of instituo], a purpose, intention, design: consulatūs tui: pauca de instituto meo dicere: huius libri.—A practice, custom, usage, habit: hi linguā, institutis differunt, Cs.: meretricium: utor instituto meo: abduci ab institutis suis, principles: aliorum instituto fecisse, precedent: contra omnium instituta, precedents: instituto suo copias eduxit, Cs.: militem ex instituto dare, according to usage, L.—An institution, ordinance, decree, regulation: praetoris: instituta maiorum domi militiaeque, S.: omnia traditis institutis acta: patriae, N.: duarum vitarum instituta, plans.—Plur., principles, elements: philosophiae.
    * * *
    custom, principle; decree; intention; arrangement; institution; habit, plan

    Latin-English dictionary > īnstitūtum

  • 10 institutum

    1) постановление, правило (1. 2 C. 10, 64). 2) образ действия, род жизни, huius esse instituti et vitae (1. 12 § 4 D. 7, 8. 1. 17 D. 38, 1);

    morum suorum instituta (1. 2 pr. C. 2, 45).

    3) = institutiones s. 2. (Jul. ep. Nov. C. 67, § 241).

    Латинско-русский словарь к источникам римского права > institutum

  • 11 institutum

    , i n
      установление, учреждение, обычай

    Dictionary Latin-Russian new > institutum

  • 12 instituo

    instĭtŭo, ĕre, instĭtŭi, instĭtūtum [in + statuo] - tr. - [st1]1 [-] mettre dans, fixer dans.    - instituere arborem, Suet.: planter un arbre.    - vah, quemquamne hominem in animo instituere quod sit carius quam ipse est sibi? Ter.: ah! quelle folie! faut-il qu'un homme fasse une place dans son coeur à un être qui lui soit plus cher que lui-même?    - instituere multa argumenta in pectus, Plaut.: se mettre en tête mille raisonnements.    - instituere vineas, Cic.: planter des vignes. [st1]2 [-] établir, instituer, construire, fabriquer; fournir, pourvoir, préparer.    - instituere convivium, Suet.: préparer un festin.    - instituere portorium vini, Cic. Font. 5: établir un péage sur le vin.    - pontem instituere, Caes.: construire un pont.    - pila instituere: fabriquer des javelots.    - turrim instituere, Caes.: bâtir une tour.    - instituere sibi quaestum, Cic.: se créer des profits. [st1]3 [-] disposer, ménager, organiser, faire, fonder, instituer, décider, introduire (un usage).    - aliquem heredem instituere, Cic.: instituer qqn héritier, faire de qqn son héritier.    - aliquos sibi amicos instituere, Cic. Verr. 2: se faire quelques amis.    - instituere remiges ex provincia, Caes.: lever des rameurs dans la province.    - cum aliquo sibi certamen instituere, Cic. Ac. 1, 12: engager la lutte avec qqn.    - instituere delectum: décider une levée, faire une levée.    - instituere ut: établir (comme usage) que, décider que.    - neque frustra antiquitus institutum est ut signa undique concinerent, Caes. BC. 3: et ce n'est pas pour rien que de temps immémorial il a été établi que de toutes parts sonnât le signal de l'attaque.    - instituit ut (filiae) barbam sibi et capillum adurerent, Cic.: il décida que ses filles lui brûleraient la barbe et les cheveux. [st1]4 [-] commencer, entamer, entreprendre, se mettre à, se résoudre à.    - instituere + inf.: se mettre en devoir de, décider de, se mettre à, entreprendre de.    - scribere historias instituit: il entreprit d’écrire l’histoire.    - institui declamitare graece, Cic.: j'ai commencé à déclamer en grec.    - perge ut instituisti: continue comme tu as commencé.    - de mandatis Caesaris agere instituit, Caes. BC. 3: il commença à rendre compte de la mission que lui avait confiée César.    - fortasse cupressum scis simulare... Amphora coepit institui, Hor.: peut-être sais-tu dessiner un cyprès... Tu as entrepris de tourner une amphore.    - ab instituto opere discedit, Caes. BC. 1: il quitte le travail entrepris.    - silvas caedere instituit, Caes.: il décida d'abattre des forêts. [st1]5 [-] enseigner, instruire, former, dresser.    - instituere aliquem lyrā, Quint.: apprendre à qqn à jouer de la lyre.    - adulescentes instituere: former les jeunes gens.    - instituere aliquem ad dicendum, Cic.: former qqn à la parole.    - quo modo illi (gladiatores), qui bene instituti sunt, accipere plagam malunt quam turpiter vitare! Cic. Tusc. 2, 41: comment ces gens-là, qui ont été bien formés, aiment-ils mieux recevoir des coups que de les esquiver honteusement!    - prima Ceres ferro mortalis vertere terram instituit, Virg.: la première, Cérès apprit aux mortels à retourner la terre avec le fer.    - veterum philosophorum praeceptis instituta vita, Cic. Fin. 4: un esprit formé par les préceptes des vieux philosophes.
    * * *
    instĭtŭo, ĕre, instĭtŭi, instĭtūtum [in + statuo] - tr. - [st1]1 [-] mettre dans, fixer dans.    - instituere arborem, Suet.: planter un arbre.    - vah, quemquamne hominem in animo instituere quod sit carius quam ipse est sibi? Ter.: ah! quelle folie! faut-il qu'un homme fasse une place dans son coeur à un être qui lui soit plus cher que lui-même?    - instituere multa argumenta in pectus, Plaut.: se mettre en tête mille raisonnements.    - instituere vineas, Cic.: planter des vignes. [st1]2 [-] établir, instituer, construire, fabriquer; fournir, pourvoir, préparer.    - instituere convivium, Suet.: préparer un festin.    - instituere portorium vini, Cic. Font. 5: établir un péage sur le vin.    - pontem instituere, Caes.: construire un pont.    - pila instituere: fabriquer des javelots.    - turrim instituere, Caes.: bâtir une tour.    - instituere sibi quaestum, Cic.: se créer des profits. [st1]3 [-] disposer, ménager, organiser, faire, fonder, instituer, décider, introduire (un usage).    - aliquem heredem instituere, Cic.: instituer qqn héritier, faire de qqn son héritier.    - aliquos sibi amicos instituere, Cic. Verr. 2: se faire quelques amis.    - instituere remiges ex provincia, Caes.: lever des rameurs dans la province.    - cum aliquo sibi certamen instituere, Cic. Ac. 1, 12: engager la lutte avec qqn.    - instituere delectum: décider une levée, faire une levée.    - instituere ut: établir (comme usage) que, décider que.    - neque frustra antiquitus institutum est ut signa undique concinerent, Caes. BC. 3: et ce n'est pas pour rien que de temps immémorial il a été établi que de toutes parts sonnât le signal de l'attaque.    - instituit ut (filiae) barbam sibi et capillum adurerent, Cic.: il décida que ses filles lui brûleraient la barbe et les cheveux. [st1]4 [-] commencer, entamer, entreprendre, se mettre à, se résoudre à.    - instituere + inf.: se mettre en devoir de, décider de, se mettre à, entreprendre de.    - scribere historias instituit: il entreprit d’écrire l’histoire.    - institui declamitare graece, Cic.: j'ai commencé à déclamer en grec.    - perge ut instituisti: continue comme tu as commencé.    - de mandatis Caesaris agere instituit, Caes. BC. 3: il commença à rendre compte de la mission que lui avait confiée César.    - fortasse cupressum scis simulare... Amphora coepit institui, Hor.: peut-être sais-tu dessiner un cyprès... Tu as entrepris de tourner une amphore.    - ab instituto opere discedit, Caes. BC. 1: il quitte le travail entrepris.    - silvas caedere instituit, Caes.: il décida d'abattre des forêts. [st1]5 [-] enseigner, instruire, former, dresser.    - instituere aliquem lyrā, Quint.: apprendre à qqn à jouer de la lyre.    - adulescentes instituere: former les jeunes gens.    - instituere aliquem ad dicendum, Cic.: former qqn à la parole.    - quo modo illi (gladiatores), qui bene instituti sunt, accipere plagam malunt quam turpiter vitare! Cic. Tusc. 2, 41: comment ces gens-là, qui ont été bien formés, aiment-ils mieux recevoir des coups que de les esquiver honteusement!    - prima Ceres ferro mortalis vertere terram instituit, Virg.: la première, Cérès apprit aux mortels à retourner la terre avec le fer.    - veterum philosophorum praeceptis instituta vita, Cic. Fin. 4: un esprit formé par les préceptes des vieux philosophes.
    * * *
        Instituo, instituis, institui, institutum, pen. prod. instituere, Ex IN et STATVO compositum. Terent. Proposer et deliberer.
    \
        Instituere accusationem. Vlpian. Dresser et encommencer ou apprester son accusation, baillant son libelle accusatoire, et gardant les autres solennitez accoustumees.
    \
        Aueo scire quarum rerum actionem instituat. Cic. Que c'est qu'il pense de faire.
    \
        Instituere. Terent. Commencer.
    \
        Instituere animum ad cogitandum. Terent. Dresser et appliquer son esprit et se mettre à penser.
    \
        Argumenta in corde instituere. Plaut. Amasser force raisons en son coeur.
    \
        Astutiam. Plaut. Controuver et inventer une tromperie.
    \
        Sibi certamen cum aliquo instituere. Cic. Prendre debat avec aucun.
    \
        Collegium. Plin. iunior. Fonder un college, Instituer.
    \
        Consuetudinem. Cic. Prendre familiarité avec aucun.
    \
        Cursum. Terent. Commencer sa course.
    \
        Delectum militum. Caesar. Commencer à lever gents de guerre.
    \
        Exemplum. Plin. iunior. Faire le patron et exemple aux autres.
    \
        Haeredem. Cic. Faire, Instituer, Ordonner son heritier.
    \
        Instituere in animo. Terent. Proposer en soymesme, Deliberer.
    \
        Iter instituere. Cato. Ciceroni. Commencer.
    \
        Mercatum instituere. Cic. Lever un marché, ou le mettre sus.
    \
        Naues instituere. Caesar. Accoustrer, ou edifier.
    \
        Quinqueremem instituit Nesichthon Salaminius. Plin. Il fut le premier qui feit, ou inventa les galees à cinq rames pour banc.
    \
        Negotium. Plaut. Commencer.
    \
        Officinam alicubi instituere. Cic. Lever un ouvroir. Sic, Tabernam instituere. Lever boutique.
    \
        Sibi quaestum. Cic. Commencer, ou prendre une maniere et train de gaigner.
    \
        Instituere regnum. Plaut. Commencer.
    \
        Instituere sermonem. Caesar. Commencer et tenir propos avec aucun.
    \
        Textrinam alicubi instituere. Ci. Lever un ouvroir de tisserand.
    \
        Vestigia retro instituit. Lucret. Il recule.
    \
        Sapienter vitam instituere. Terent. Ordonner sagement sa maniere de vivre.
    \
        Vitem instituere. Sueton. Planter une vigne.
    \
        Instituere. Cic. Enseigner et apprendre, Instruire, Endoctriner.

    Dictionarium latinogallicum > instituo

  • 13 instituo

    instĭtŭo, ŭi, ūtum (institivi, Plaut. Most. 1, 2, 2), 3, v. a. [in-statuo].
    I.
    To put or place into, to plant, fix, set (cf.: instruo, informo;

    class.): vestigia nuda sinistri Instituere pedis,

    Verg. A. 7, 690.— Trop.: argumenta in pectus multa institui, I have put, i. e. formed in my heart, Plaut. Most. 1, 2, 2: quemquamne hominem in animum instituere, aut parare, i. e. to set his heart on (al. in animo), Ter. Ad. 1, 1, 13.—
    2.
    To set up, erect, plant, establish, arrange:

    vestigia,

    Lucr. 4, 474:

    arborem,

    Suet. Galb. 1:

    pratum,

    Col. 2, 18, 3:

    jugera tercenta, ubi institui vineae possunt,

    Cic. Agr. 2, 25, 67:

    portorium vini,

    to lay on, impose, id. Font. 5:

    instituit officinam Syracusis in regia maximam,

    founded, erected, id. Verr. 2, 4, 24, § 54:

    mercatum,

    id. Phil. 3, 12:

    codicem et conscribere,

    id. Rosc. Com. 2:

    bibliothecam,

    Plin. 35, 2, 2, § 10. —
    B.
    In gen., to make, fabricate, construct:

    magnus muralium pilorum numerus instituitur,

    Caes. B. G. 5, 39:

    naves,

    to build, id. ib. 5, 11:

    pontem,

    to construct, id. ib. 4, 18:

    turres,

    id. ib. 5, 52:

    amphora coepit institui,

    Hor. A. P. 22:

    convivia,

    Suet. Tit. 7:

    longiorem sermonem,

    to hold, Caes. B. G. 5, 37:

    delectum,

    id. B. C. 1, 16:

    remiges ex provincia,

    to obtain, procure, id. B. G. 3, 9.—
    2.
    To prepare, furnish, provide (viands, food, a feast, etc.):

    dapes,

    Verg. A. 7, 109:

    convivium,

    Just. 12, 13, 6:

    convivia jucunda,

    Suet. Tit. 7.—
    II.
    Trop.
    A.
    To institute, found, establish, organize, set up (of institutions, governments, etc.); cf.:

    ibi regnum magnum institutum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 30:

    quo in magistratu non institutum est a me regnum, sed repressum,

    Cic. Sull. 7, 21: so,

    magistratum,

    id. Att. 6, 1, 8:

    de civitatibus instituendis littera,

    id. de Or. 1, 19, 86:

    civitatis formam,

    Tac. H. 4, 8:

    is id regnum cum fratribus suis instituit,

    Lact. 1, 13, 14:

    ab instituta gente,

    Amm. 17, 13, 27:

    collegium figulorum,

    Plin. 35, 12, 46, § 159:

    aerarium militare,

    Suet. Aug. 49:

    stipendia,

    id. Claud. 5.—So of holidays, games, etc.:

    ferias diesque festos,

    Plin. 18, 29, 69, § 284:

    Saturnalia institutus festus dies,

    Liv. 2, 21, 2:

    sacros ludos,

    Ov. M. 1, 446.—
    B.
    To institute, appoint one, esp. as heir or to an office:

    qui me cum tutorem, tum etiam secundum heredem instituerit,

    Cic. Fam. 13, 61:

    Populum Romanum tutorem,

    id. de Or. 1, 53, 228:

    magistratum,

    id. Att. 6, 1; Suet. Caes. 83; id. Vitel. 6; id. Claud. 1; Just. 7, 2, 5; Plin. Ep. 5, 1, 9.—
    C.
    With ut, to ordain that: Arcesilas instituit, ut ii, qui, etc., Cic. Fin. 2, 1, 2:

    ut fierent quaestores),

    Liv. 4, 4; Cic. Tusc. 5, 20, 58.—With the simple subj.:

    instituit, quotannis subsortitio a praetore fieret,

    Suet. Caes. 41.—
    D.
    To take upon one ' s self, to undertake:

    ubi cenas hodie, si hanc rationem instituis?

    Plaut. Stich. 3, 1, 26:

    cum Zenone Arcesilas sibi omne certamen instituit,

    Cic. Ac. 1, 12.—
    E.
    To undertake, begin, commence:

    id negotium institutum est,

    Plaut. Poen. 4, 2, 103:

    si diligentiam, quam instituisti, adhibueris,

    id. ib. 16, 20:

    perge tenere istam viam, quam instituisti,

    Q. Cic. Petit. Cons. 14:

    ad hunc ipsum quaedam institui,

    Cic. Ac. 1, 1, 2:

    historia nec institui potest sine, etc.,

    id. Leg. 1, 3, 9:

    iter,

    Hor. C. 3, 27, 5.— With inf.:

    ut primum Velia navigare coepi, institui Topica conscribere,

    Cic. Fam. 7, 19 init.:

    flagitare,

    id. ib. 10, 16, 1:

    si quae non nupta mulier virorum alienissimorum conviviis uti instituerit,

    begun, made it a practice, id. Cael. 20, 49:

    recitare omnia,

    Suet. Aug. 84. —
    F.
    Of troops, to draw up, arrange:

    tu actionem instituis, ille aciem instruit,

    Cic. Mur. 9:

    quartae aciei quam instituerat, signum dedit,

    Caes. B. C. 3, 93, 5.—
    G.
    To provide, procure:

    quaestum,

    Cic. Quint. 3:

    aliquos sibi amicos,

    id. Verr. 2, 4, 9, § 21:

    animum ad cogitandum,

    apply, Ter. Phorm. 2, 1, 10. —
    H.
    To purpose, determine, resolve upon:

    in praesentia (Caesar) similem rationem operis instituit,

    Caes. B. C. 1, 42, 1. —With inf.:

    senex scribere historias instituit,

    Nep. Cat. 3:

    quaerere tempus ejus interficiendi,

    id. Alcib. 5:

    montanos oppugnare,

    Liv. 28, 46:

    habere secum,

    Caes. B. G. 7, 13, 1:

    coronas ad ipsum mittere,

    Suet. Ner. 22.— With object-clause:

    frumentum plebi dari,

    Vell. 2, 6, 3.—
    I.
    To order, govern, administer, regulate:

    sapienter vitam instituit,

    Ter. And. 1, 1, 40:

    libri de civitatibus instituendis,

    Cic. de Or. 1, 19, 86:

    mores,

    Quint. 1, 2, 2:

    familiam,

    id. 10, 3, 9.—
    K.
    To teach, instruct, train up, educate:

    sic tu instituis adulescentes?

    Cic. Cael. 17, 39: oratorem, Quint.1, 1, 21.—With inf.:

    Latine loqui,

    Col. 1, 1, 12:

    Pan primus calamos cerā conjungere plures Instituit,

    Verg. E. 2, 32; 5, 30; id. G. 1, 148:

    amphora fumum bibere instituta Consule Tullo,

    Hor. C. 3, 8, 11:

    cum tibiis canere voce instituit,

    Plin. 7, 56, 57, § 204.—With abl.:

    aliquem disciplinis Graecis,

    Quint. 1, 1, 12:

    lyrā,

    id. 1, 10, 13:

    disciplina Romana,

    Suet. Caes. 24.—With ad:

    aliquem ad dicendum,

    Cic. de Or. 2, 39, 162:

    aliquem artibus et moribus,

    Juv. 14, 74:

    filios instituere atque erudire ad majorum instituta,

    Cic. Verr. 2, 3, 69; § 161:

    ad lectionem,

    Quint. 1, 7, 17.— With ut or ne and subj.:

    quem tu a puero sic instituisses, ut nobili ne gladiatori quidem faveret,

    Cic. Quint. 21, 69:

    pueros, ut, etc.,

    Suet. Tib. 44; id. Aug. 64:

    nos, ne quem coleremus, etc.,

    Sall. J. 14, 18.—Of animals:

    boves,

    Col. 6, 2, 8 al.

    Lewis & Short latin dictionary > instituo

  • 14 consequor

    consequor, sequi, secutus sum (sequutus sum) - tr. et intr. - [st2]1 [-] suivre, aller après. [st2]2 [-] poursuivre. [st2]3 [-] suivre, venir après, venir ensuite. [st2]4 [-] être la conséquence de, s'ensuivre, résulter. [st2]5 [-] suivre, se conformer. [st2]6 [-] atteindre, rejoindre, rattraper. [st2]7 [-] acquérir, parvenir à, obtenir (un résultat). [st2]8 [-] échoir à (avec un sujet de ch.), arriver (comme conséquence). [st2]9 [-] atteindre (en mérite), égaler. [st2]10 [-] atteindre (par les sens, par la pensée ou par la parole), concevoir, comprendre, exprimer.    - quod dictum invidia consecuta est, Nep.: parole qui eut pour conséquence de le rendre odieux.    - has prosperas res consecuta est subita mutatio, Nep. Dion. 6, 1: de ce bonheur résulta un changement soudain.    - consequi aliquid ab aliquo: obtenir qqch. de qqn.    - consequi aliquid ex re: retirer qqch. de qqch.    - hoc consequi ut: obtenir ce résultat que.    - hoc consequi ne: obtenir ce résultat d’empêcher que.    - nec, si id ipsi minus consequi possumus, idcirco minus id ita faciendum esse sentimus, Cic. Tusc. 2, 8: et si nous ne pouvons pas personnellement y parvenir, nous ne voyons pas pour autant qu'on ne doive pas le faire.    - consequi amplissimos honores: arriver aux plus grands honneurs.
    * * *
    consequor, sequi, secutus sum (sequutus sum) - tr. et intr. - [st2]1 [-] suivre, aller après. [st2]2 [-] poursuivre. [st2]3 [-] suivre, venir après, venir ensuite. [st2]4 [-] être la conséquence de, s'ensuivre, résulter. [st2]5 [-] suivre, se conformer. [st2]6 [-] atteindre, rejoindre, rattraper. [st2]7 [-] acquérir, parvenir à, obtenir (un résultat). [st2]8 [-] échoir à (avec un sujet de ch.), arriver (comme conséquence). [st2]9 [-] atteindre (en mérite), égaler. [st2]10 [-] atteindre (par les sens, par la pensée ou par la parole), concevoir, comprendre, exprimer.    - quod dictum invidia consecuta est, Nep.: parole qui eut pour conséquence de le rendre odieux.    - has prosperas res consecuta est subita mutatio, Nep. Dion. 6, 1: de ce bonheur résulta un changement soudain.    - consequi aliquid ab aliquo: obtenir qqch. de qqn.    - consequi aliquid ex re: retirer qqch. de qqch.    - hoc consequi ut: obtenir ce résultat que.    - hoc consequi ne: obtenir ce résultat d’empêcher que.    - nec, si id ipsi minus consequi possumus, idcirco minus id ita faciendum esse sentimus, Cic. Tusc. 2, 8: et si nous ne pouvons pas personnellement y parvenir, nous ne voyons pas pour autant qu'on ne doive pas le faire.    - consequi amplissimos honores: arriver aux plus grands honneurs.
    * * *
        Consequor, penul. corr. consequeris, consequutus sum, consequi. Caesar. Suyvre et aller apres, Suyvre de pres.
    \
        Consequi gradu vocem. Plaut. Suyvre aucun selon que sa voix nous monstre où il est.
    \
        Consequi aliquem. Cic. Rataindre aucun et acconsuyvre.
    \
        Cursu feras consequi. Seneca. Rataindre à la course.
    \
        Consequi aliquem itinere. Cic. Rataindre en cheminant.
    \
        Aliquem certamine consequi. Virgil. Vaincre, Surmonter.
    \
        Consequi. Terentius, Vbi animus semel se cupiditate deuincit mala, Necesse est consilia consequi consimilia. Que semblables conseils s'en ensuyvent.
    \
        Annus qui consequitur. Cic. L'annee ensuyvant.
    \
        Consequi videtur vt doceamus, etc. Author ad Herennium. Il semble qu'il s'ensuyve, etc.
    \
        Proximo, altero, tertio, denique reliquis consequutis diebus. Cic. Les autres jours ensuyvants.
    \
        Consequuta est mors matrem ex aegritudine. Terent. Elle a esté si malade que la mort en est ensuyvie.
    \
        Consequi, per translationem. Cic. Parvenir à ses attentes, Venir au dessus ou à chef de ses besongnes et entreprinses, Obtenir, Gaigner.
    \
        Quod ad popularem rationem attinet, hoc videmur esse consequuti, vt nequid agi cum populo sine vi possit. Cic. Nous avons gaigné ce poinct.
    \
        Animo aliquid consequi. Cic. Comprendre en son esprit.
    \
        Quantum coniectura consequebar. Cic. Selon que je povoye comprendre par conjectures.
    \
        Siquid dicendo consequi possum. Cic. S'il y a en moy aucune vertu et faculté de bien parler, et povoir d'expliquer un plaidoyer, Si je puis faire quelque chose par bien parler.
    \
        Dictis omnia consequi. Ouid. Dire tout.
    \
        Memoria consequi aliquid. Cic. Avoir souvenance de quelque chose. \ Consequi aliquid nutu ab aliquo. Cic. Obtenir.
    \
        Aliquid verbis. Cic. Quanta et qualia sunt, verbis consequi non possum. Je ne scauroye dire ne exprimer.
    \
        Commodum. Quintil. Recevoir prouffit.
    \
        Dignitatem et gloriam consequi. Cic. Acquerir.
    \
        Famam malignitatis consequi. Plin. iunior. Venir à avoir bruit d'estre fascheux, rude, difficile, et ennuyeux, Gaigner le bruit et renommee d'estre, etc.
    \
        Amplissimum fructum consequi. Cic. Recevoir.
    \
        Omni cura et industria gloriam consequi. Cic. Acquerir.
    \
        Ne illam quidem consequuntur, quam putant, gratiam. Cic. On ne leur en scait pas tel gré qu'ils pensent, Ils ne gaignent pas la grace des gens comme ils pensent.
    \
        Laudem ab aliquo consequi. Plin. iunior. Recevoir.
    \
        Magistratum aliquem consequi. Cic. Obtenir.
    \
        Magnitudinem, multitudinemque beneficiorum alicuius enumerare aut consequi non posse. Cic. Dire, ou Nombrer.
    \
        Opes quammaximas consequi. Cic. Gaigner, Acquerir grandes richesses.
    \
        Questum. Cic. Faire gaing.
    \
        Erga se studium alicuius, alterius commendatione consequi. Cic. Gaigner la faveur et amitié, etc.
    \
        Idem vitium consequuntur. Quintil. Ils encourent le mesme vice.
    \
        Ille me in Tribunatu liberorum iure praecessit: ego illum in Praetura sum consequutus. Plin. Il a esté plus tost Tribun que moy par le benefice et nombre de ses enfans, mais je l'ay attaint quand c'est venu à la Preture, et l'avons esté ensemble.
    \
        In libro suo aliquem consequi. Cic. Suyvre, Imiter.
    \
        Institutum suum consequi. Cic. Suum quoddam institutum consequuntur. Poursuyvent une facon de faire qui leur est propre.
    \
        Morem aliquem. Cic. Eum morem consequar. Je suyvray ceste maniere de faire.

    Dictionarium latinogallicum > consequor

  • 15 nota

    nŏta, ae, f. [st1]1 [-] signe, marque, abréviation; poét. écrit, lettre.    - reliquis epistulis notam apponam eam quæ mihi tecum convenit, Cic. Fam. 13, 6, 2: dans les autres lettres je mettrai la marque dont je suis convenu avec toi.    - notæ ac vestigia flagitiorum, Cic. Verr. 2, 115: marques et traces d'infamies.    - notæ argumentorum, Cic. de Or. 2, 174: marques distinctives des arguments [qui les font trouver aisément].    - nomina tamquam rerum notæ, Cic. Fin. 5, 74: les termes qui sont en qq sorte les signes distinctifs des idées.    - cujusque generis nota, Cic. Or. 75: trait caractéristique de chaque genre.    - litterarum notæ, Cic. Tusc. 1, 62: signes d'écriture, lettres (chiffres: Diom. 426, 3).    - d'où [poét.] écrit, lettre Hor. O. 4, 8, 13; Ov. M. 6, 577, etc.    - notae musicae, Quint.: notes de musiques.    - notæ librariorum, Cic. de Or. 3, 173: signes des copistes, signes de ponctuation.    - compuctus notis, Cic. Off. 2: tatoué.    - deformare stigmatum notis, Suet.: marquer au fer rouge. [st1]2 [-] empreinte de monnaie, effigie.    - modo munera dividebat... modo nummos omnis notae, Suet. Aug. 75: il distribuait tantôt des présents tantôt des monnaies de toute effigie.    - quotiens per notas scribit, B pro A, C pro B ponit, Suet. Aug. 88: chaque fois qu'il écrit en lettres chiffrées, il met B au lieu de A, C au lieu de B.    - nummum argenteum nota sideris Capricorni percutere, Suet. Aug. 94: faire frapper une pièce de monnaie à l'effigie du capricorne. [st1]3 [-] étiquette (sur les amphores pour rappeler l'année du vin ou le cru).    - cf. Cic. Br. 287.    - interior nota Falerni, Hor. O. 2: l'étiquette du Falerne placé au fond de la cave.    - ut Chio nota si conmixta Falerni est, Hor. S. 1, 10: comme si au vin de Chios était mélangé le cru de Falerne. [st1]4 [-] note du censeur, blâme (motivé, inscrit à côté du nom).    - nota censoria ou nota: blâme du censeur.    - censoriæ severitatis nota inuri, Cic. Clu. 129: être marqué d'infamie par la rigueur des censeurs.    - institutum fertur, ut censores motis e senatu adscriberent notas, Liv. 39, 42, 6: c'était l'usage, paraît-il, que les censeurs ajoutassent à côté du nom des exclus du Sénat une note justificative.    - cf. Liv. 24, 18, 9; 32, 7, 3; 41, 27, 1.    - ad cenam, non ad notam invito, Plin. Ep. 2, 6, 3: c'est à un dîner, non à un arrêt flétrissant de censeur que j'invite. [st1]5 [-] tache, flétrissure, honte.    - quæ nota domesticæ turpitudinis non insista vitæ tuæ est? Cic. Cat. 1, 13: est-il une flétrissure provenant de scandales domestiques qui ne soit imprimée sur ta vie? -- cf. Cic. Sull. 88.    - litteras alicujus insigni quadam nota atque ignominia nota condemnare, Cic. Prov. 25: condamner une lettre de qqn en lui imprimant une sorte de stigmate insigne, une flétrissure d'un genre nouveau. [st1]6 [-] marque, sorte, qualité.    - mel secundæ notæ, Col. 9, 15, 3: miel de seconde qualité.    - ex hac nota corporum est aer, Sen. Nat. 2, 2, 4: l'air est un corps de cette espèce.    - de meliore nota commendare aliquem, Cic. Fam. 7, 29, 1: recommander qqn de la meilleure sorte.    - beneficia ex vulgari nota, Sen. Ben. 3, 9, 1: bienfaits d'espèce commune.    - pessimae notae mancipia, Sen. Ep. 2, 15, 3: les esclaves de la pire espèce. [st1]7 [-] annotation, marque, remarque.    - notam apponere ad malum versum, Cic. Pis. 73: mettre une remarque devant un mauvais vers.    - nomina et notae morti destinatorum, Suet.: les noms et les annotations concernant les personnes destinées à la mort.    - ex nota Marcelli constat... Dig. 49, 17, 10: il résulte d'une note de Marcellus... [st1]8 [-] qqf. distinction honorable.    - ab urbe Numantina traxit notam, Ov.: il doit à Numance son nom glorieux.
    * * *
    nŏta, ae, f. [st1]1 [-] signe, marque, abréviation; poét. écrit, lettre.    - reliquis epistulis notam apponam eam quæ mihi tecum convenit, Cic. Fam. 13, 6, 2: dans les autres lettres je mettrai la marque dont je suis convenu avec toi.    - notæ ac vestigia flagitiorum, Cic. Verr. 2, 115: marques et traces d'infamies.    - notæ argumentorum, Cic. de Or. 2, 174: marques distinctives des arguments [qui les font trouver aisément].    - nomina tamquam rerum notæ, Cic. Fin. 5, 74: les termes qui sont en qq sorte les signes distinctifs des idées.    - cujusque generis nota, Cic. Or. 75: trait caractéristique de chaque genre.    - litterarum notæ, Cic. Tusc. 1, 62: signes d'écriture, lettres (chiffres: Diom. 426, 3).    - d'où [poét.] écrit, lettre Hor. O. 4, 8, 13; Ov. M. 6, 577, etc.    - notae musicae, Quint.: notes de musiques.    - notæ librariorum, Cic. de Or. 3, 173: signes des copistes, signes de ponctuation.    - compuctus notis, Cic. Off. 2: tatoué.    - deformare stigmatum notis, Suet.: marquer au fer rouge. [st1]2 [-] empreinte de monnaie, effigie.    - modo munera dividebat... modo nummos omnis notae, Suet. Aug. 75: il distribuait tantôt des présents tantôt des monnaies de toute effigie.    - quotiens per notas scribit, B pro A, C pro B ponit, Suet. Aug. 88: chaque fois qu'il écrit en lettres chiffrées, il met B au lieu de A, C au lieu de B.    - nummum argenteum nota sideris Capricorni percutere, Suet. Aug. 94: faire frapper une pièce de monnaie à l'effigie du capricorne. [st1]3 [-] étiquette (sur les amphores pour rappeler l'année du vin ou le cru).    - cf. Cic. Br. 287.    - interior nota Falerni, Hor. O. 2: l'étiquette du Falerne placé au fond de la cave.    - ut Chio nota si conmixta Falerni est, Hor. S. 1, 10: comme si au vin de Chios était mélangé le cru de Falerne. [st1]4 [-] note du censeur, blâme (motivé, inscrit à côté du nom).    - nota censoria ou nota: blâme du censeur.    - censoriæ severitatis nota inuri, Cic. Clu. 129: être marqué d'infamie par la rigueur des censeurs.    - institutum fertur, ut censores motis e senatu adscriberent notas, Liv. 39, 42, 6: c'était l'usage, paraît-il, que les censeurs ajoutassent à côté du nom des exclus du Sénat une note justificative.    - cf. Liv. 24, 18, 9; 32, 7, 3; 41, 27, 1.    - ad cenam, non ad notam invito, Plin. Ep. 2, 6, 3: c'est à un dîner, non à un arrêt flétrissant de censeur que j'invite. [st1]5 [-] tache, flétrissure, honte.    - quæ nota domesticæ turpitudinis non insista vitæ tuæ est? Cic. Cat. 1, 13: est-il une flétrissure provenant de scandales domestiques qui ne soit imprimée sur ta vie? -- cf. Cic. Sull. 88.    - litteras alicujus insigni quadam nota atque ignominia nota condemnare, Cic. Prov. 25: condamner une lettre de qqn en lui imprimant une sorte de stigmate insigne, une flétrissure d'un genre nouveau. [st1]6 [-] marque, sorte, qualité.    - mel secundæ notæ, Col. 9, 15, 3: miel de seconde qualité.    - ex hac nota corporum est aer, Sen. Nat. 2, 2, 4: l'air est un corps de cette espèce.    - de meliore nota commendare aliquem, Cic. Fam. 7, 29, 1: recommander qqn de la meilleure sorte.    - beneficia ex vulgari nota, Sen. Ben. 3, 9, 1: bienfaits d'espèce commune.    - pessimae notae mancipia, Sen. Ep. 2, 15, 3: les esclaves de la pire espèce. [st1]7 [-] annotation, marque, remarque.    - notam apponere ad malum versum, Cic. Pis. 73: mettre une remarque devant un mauvais vers.    - nomina et notae morti destinatorum, Suet.: les noms et les annotations concernant les personnes destinées à la mort.    - ex nota Marcelli constat... Dig. 49, 17, 10: il résulte d'une note de Marcellus... [st1]8 [-] qqf. distinction honorable.    - ab urbe Numantina traxit notam, Ov.: il doit à Numance son nom glorieux.
    * * *
        Nota, notae, a Nosco, noscis, noui, notum. Plin. Une marque, Une note, Tavelure, Tache.
    \
        Grandibus notis maculosus. Virgil. Tavelé, Taché, Tacheté, Moucheté, Marqueté.
    \
        Lasciuis notis liuida colla. Ouid. De morsures.
    \
        Apponere notam ad malum versum. Cic. Y mettre une marque.
    \
        Sulpitii successori nos de meliore nota commenda. Curius ad Ciceronem. A bon escient, et de la plus grande recommendation qui soit, Bien affectueusement, De la bonne sorte.
    \
        Nonnullis commisceri muraenas cum alterius notae piscibus, non placet. Columel. Avec poissons d'autre sorte, ou espece.
    \
        Mandare notas et nomina foliis. Virgil. Escrire sur des fueilles d'arbres.
    \
        Notae. Sueton. Petites marques et abbregez, ou abbreviatures, dont les anciens escrivoyent, quand ils avoyent haste.
    \
        Notis scribere. Sueton. Escrire par telles petites marques et abbregez.
    \
        Nota. Cic. Mauvais bruit et renom de deshonneur, Diffame.
    \
        Inurere notam. Cic. Mettre sus un mauvais bruit d'aucun, Diffamer.
    \
        Eximere notae. Gell. Faire grace du mauvais bruit qu'on avoit imposé.
    \
        Notae, Reprehensiones. Plin. iunior. Reprehensions et correction d'aucune escripture.
    \
        Apponere notam. Cic. Mettre quelque marque.
    \
        Ad coenam, non ad notam inuito. Plin. iunior. Je semonds les gents à souper, et non point à les noter et diffamer.
    \
        Instruit etiam secretis notis, per quas haud dubie agnoscerent sua mandata esse. Liu. Il luy baille signes ou marques et certaines enseignes.
    \
        Notae amoris. Cic. Signes d'amours.
    \
        Notas et vestigia scelerum suorum multis in locis relinquere. Cic. Arguments et indices.

    Dictionarium latinogallicum > nota

  • 16 īnstituō

        īnstituō uī, ūtus, ere    [1 in+statuo], to put in place, plant, fix, set: vestigia nuda sinistri pedis, V.: hominem in animum, i. e. to set one's heart on, T.—Of troops, to draw up, arrange: duplici acie institutā, Cs.: quam (aciem) sex cohortium, Cs.— To set up, erect, plant, found, establish, arrange: ubi institui vineae possunt: officinam Syracusis: Amphora fumum bibere instituta, set, H.—To make, build, fabricate, construct: navīs, Cs.: turrīs, Cs.: amphora coepit Institui, H.: delectum, Cs.—To make ready, prepare, furnish, provide: pilorum numerus instituitur, Cs.: dapes, V.— Fig., to institute, found, establish, organize, set up: alii illis domi honores instituti, S.: instituta sacrificia, Cs.: magistratum: nostro more institutus exercitus, organized: Saturnalia institutus festus dies, L.: sacros ludos, O.—To constitute, appoint, designate, single out: eum testamento heredem, S.: ut ille filius instituatur, be adopted: tutorem liberis.— To ordain: Arcesilas instituit, ut ii, qui, etc.: institutum est, ut fierent (quaestores), L.: antiquitus institutum videtur, ne quis, etc., Cs.— To undertake, begin, commence: ut instituimus, pergamus: pontem instituit, biduo perfecit, Cs.: historia nec institui potest sine, etc.: iter, H.: cum populo R. amicitiam, S.: mutare res inter se instituerant, had opened commerce, S.: institui Topica conscribere: si quae mulier conviviis uti instituerit, made it a practice.—To purpose, determine, resolve upon: decernite, ut instituistis: ut instituerat, according to his custom, Cs.: ab instituto cursu, purposed: quos habere secum instituerat, Cs.—To order, govern, administer, regulate, control, direct: Sapienter vitam, T.: libri de civitatibus instituendis.—To teach, instruct, train up, educate: sic tu instituis adulescentīs?: ita Helvetios a maioribus institutos esse, uti, etc., Cs.: calamos cerā coniungere, V.: artibus hunc, Iu.: de isto genere, to give instruction: eos ad maiorum instituta: alquem sic ut, etc.: nos, ne quem coleremus, S.
    * * *
    instituere, institui, institutus V
    set up, establish, found, make, institute; build; prepare; decide

    Latin-English dictionary > īnstituō

  • 17 instituo

    īn-stituo, uī, ūtum, ere [ statuo ]
    1)
    vestigia i. Vступать
    б) водружать( arborem Su); сажать ( laureas Su); расставлять, размешать (partem copiarum, exercitum L)
    2) выстраивать, строить (i. aciem Cs); сооружать, воздвигать (строить) (turrim, pontem, naves Cs); проводить ( fossas Cs); создавать, делать ( opus H); формировать, комплектовать (exercitum, duas legiones Sl)
    3)
    а) устраивать (res C; convivium Su; ludos O)
    aliquem in animum i. Ter — горячо привязаться к кому-л.
    argumenta in pectus multa i. Plмного дум передумать
    б) приготовлять, доставлять, добывать ( magnum pilorum numerum Cs); приобретать (i. sibi amicos C)
    4) вводить ( legem C); заводить ( codicem C); постановлять, устанавливать, учреждать (festos dies L; libertatem et consulatum T; aliquid in re militari Su)
    5) назначать (i. aliquem herēdem, tutorem C)
    7) выставлять, выдвигать ( condicionem C)
    8) организовывать, устраивать, приводить в порядок ( civitalem C)
    9) решать (i. aliquid facere C); предпринимать, приступать, начинать (i. historiam C; i. iter C; i. historias scribere Nep)
    perge, ut instituisti C — продолжай, как начал
    10)
    а) наставлять, учить ( adulescentes C); обучать (i. aliquem ad dicendum C; i. aliquem artibus Q; aliquem Latine loqui Col)
    i. aliquem lyrā Q — учить кого-л. игре на лире

    Латинско-русский словарь > instituo

  • 18 antiquitus

    antīquitus, Adv. (v. antiquus, wie humanitus v. humanus), I) vor alters, in alten Zeiten, ehemals, Caes. u. Nep. – II) von alten Zeiten her, morem servare, Liv.: iam inde ant., Liv. 9, 29, 8; 22, 61, 1 u. Plin. pan. 82, 7: ant. usque a Chirone ad nostra tempora, Quint.: erat antiquitus institutum, ut etc., Plin. ep. 8, 14, 4.

    lateinisch-deutsches > antiquitus

  • 19 consequor

    cōn-sequor, secūtus sum, sequī, beifolgen, d.i. mitfolgen, nachfolgen, nachgehen, nachkommen, I) im allg.: 1) eig.: a) im guten Sinne: una earum interea propere praecucurrit nuntians nunc me venisse; ego eius videndi cupidus rectā consequor, Ter.: comitibus non consecutis, Cic. – m. Acc., alqm vestigiis (auf dem Fuße), Cic.: alqm continuo, strenue, Plaut.: alqm clanculum usque ad fores, Plaut. – u. (im Bilde) v. Lebl., hominem consequitur aliquando, numquam comitatur divinitas, folgt nach (= wird ihm nachmals zuteil), Curt. 8, 5 (19), 16. – b) als Verfolger nachfolgen, nachsetzen, consequuntur equites nostri, ut erat praeceptum, invaduntque, Hirt. b. G.: consecutis hostibus strenue, Curt. – m. Acc., c. statim Hasdrubalem, Liv.

    2) übtr.: a) der Zeit nach unmittelbar folgen, erfolgen, eintreten, v. Zeitabschnitten usw., tempus praeteritum, instans, consequens, Cornif. rhet.: is annus, qui consequitur, Cic.: omnes anni consequentes, Cic.: proximo, altero, tertio, denique reliquis consecutis diebus, Cic.: in illo tempore civitatis, quod post mortem Caesaris consecutum est, Cic.: tamen afficior summo dolore eiusmodi tempora post tuam profectionem consecuta esse, ut etc., Cic. – v. Ereignissen, Zuständen, haec cum dixisset silentium est consecutum, Cic.: vere ei mortem eam est auguratus, quae brevi consecuta est, Cic.: quodsi non est mors consecuta (bei Krankheit), Cels. – m. Acc., quia libertatem pax consequebatur, Cic.: has tam prosperas res consecuta est subita commutatio, Nep.: quam crudelitatem sera paenitentia consecuta est, Curt. – v. Pers., et consecutus Sallustium Livius Tibullusque et Naso, Vell.: hunc Cethegum consecutus est aetate (der Zeit nach) Cato, Cic.: ille me in tribunatu liberorum iure praecessit, ego illum in praetura sum consecutus, Plin. ep. – b) einer vorhergehenden Ursache als Wirkung unmittelbar folgen, auf etw. unmittelbar erfolgen, von etw. die unmittelbare Folge sein, aus etw. unmittelbar entspringen, von etw. die Ursache (Quelle) sein, α) übh., necesse est consilia consequi consimilia, Ter. – m. ab od. ex u. Abl., rebus ab ipsis consequitur sensus, Lucr.: ex quo illud naturā consequi, ut communem utilitatem nostrae anteponamus, Cic. – m. Acc. dessen, worauf etw. folgt od. erfolgt usw., quam eorum opinionem magni errores consecuti sunt, Cic.: quod dictum magna invidia consecuta est, Nep.: ex quo fit, ut pudorem rubor, terrorem pallor et tremor et dentium crepitus consequatur, Cic. – β) logisch folgen, die logische Folge sein, si igitur, quod primum in conexo est, necessarium est, fit etiam, quod consequitur, necessarium, Cic. – m. Acc. dessen, worauf etw. folgt usw., qui autem ex eo cogi putat, ne ut sedeamus quidem aut ambulemus voluntatis esse, is non videt, quae quamque rem res consequatur, was von jedem die Folge sei, Cic. – c) einem sich vorgesetzten Wege od. Ziele (einer Ansicht, einer Vorschrift, einem Vorbilde) gleichs. nachgeben, etw. streng verfolgen, streng einhalten, sich streng od. getreulich an etw. halten, etw. streng befolgen, einer Sache sich streng befleißigen, c. mediam consilii viam, Liv.: c. suum quoddam institutum, Cic.: exilitatem de industria, Cic. – quem (Chrysippum) Diogenes Babylonium consequens partum Iovis disiungit a fabula, Cic.

    II) prägn., nachkommen = jmd. od. etw. einholen, ereilen, erreichen, 1) eig.: a) im guten Sinne (s. Fabri Liv. 24, 20, 2): interim reliqui legati sunt consecuti, Nep.: Aureliā viā profectus est; si accelerare volent, ad vesperam consequentur, Cic. – m. Acc., tu nihilo minus, si properaris, nos consequere, Cic.: alcis litteras prope consecutum esse, Liv.: c. in itinere proficiscentem ad mercatum quendam, Cic.: c. Ephesi regem, Liv.: si statim navigas, nos Leucade consequere, Cic. – v. Lebl., Scipionem litterae consecutae sunt, Caes.: animalia minuta, quae non possunt oculi consequi, Varr. – b) als Verfolger (bes. als milit. t. t.), priusquam alter, qui nec procul aberat, consequi posset, Liv. – m. Acc., c. fugientem, Liv.: longe progressum equitem (v. Tiger), Mela: reliquas copias Helvetiorum, Caes.: reliquos omnes equitatu, Caes.: hos in Algido, Liv. – columbam pennis (v. Geier), Verg.: alqm pedibus, Ov. – u. (im Bilde) habeo certam viam atque rationem, quā omnes eorum conatus investigare et consequi possim, aufspüren u. hinter sie (ihnen auf die Sprünge) kommen kann, Cic. I. Verr. 48.

    2) übtr.: a) übh. etw. erreichen, α) v. Pers. als Besitz, Erfolg usw., mit od. ohne Zutun (Streben) etw. erreichen, erzielen, erlangen, gewinnen, davon haben, sich aneignen, sich zu eigen machen, gew. etw. Erwünschtes, cuius rei tantae tamque difficilis facultatem consecutum esse me (erstrebt od. erzielt zu haben) non profiteor; secutum esse (darnach gestrebt oder gezielt zu haben) prae me fero, Cic.: nos ea, quae consecuti sumus, his studiis et artibus adeptos esse, quae etc., Cic.: facere omnia voluptatis causā, etiam si eam non consequare, aut non dolendi, etiam si id assequi nequeas, aut eorum, quae secundum naturam sunt, adipiscendi, etiam si nihil consequare, Cic.: ut brevi consecutus (sich zu eigen gemacht, gelernt) quae insinuaverat grammaticus, Treb. Poll. XXX tyr. 28, 2. – u. so c. quaestum, Cic.: opes quam maximas, Cic.: potentiam, Cic.: laudem egregiam, Cic.: amplissimum nomen, Cic.: honores amplissimos, Cic.: eum magistratum (verst. consulatum), Cic.: eloquentiam, Cic.: meritum cognomen Pii, Vell. – m. ab u. Abl., quasi ab eo (a populo Romano) facilius ob eam causam dignitatem quam volunt consequantur, Cic. – m. ex u. Abl., aliquid ex ea (verst. exercitatione corporis laboriosa) commodi c., Cic.: fructum amplissimum ex rei publicae causa, Cic.: ex rei publicae causa mihi quidem molestam, sibi gloriosam victoriam consecutus est, Cic. – m. per u. Akk., omnia per senatum ( neben assequi per populum), Cic.: per haec et per eos cibos, qui extenuant, idem se consequi dicunt, Cels. – m. Abl. (durch), dominationem non vi c., sed suorum voluntate, Nep.: c. tantam gloriam duabus victoriis, Nep.: nemo, qui fortitudinis gloriam consecutus est insidiis et malitiā, laudem est adeptus, Cic.: magnam laudem et a summo viro et ab exercitu consequebare equitando, iaculando, omni militari labore tolerando, Cic.: quantum notando consequi poterant (pueri), durch Abkürzungen (im Schreiben) sich aneignen konnten, Quint.: nihil adeo arduum sibi esse, quod non virtute consequi possent, Caes.: ut reiciendis voluptatibus maiores alias consequantur, Cic.: hoc (diesen Punkt, so viel) illo initio consecutus, Cic. – m. in u. Abl., si quid in dicendo consequi possum, Cic.: c. gloriam in rebus bellicis, Quint.: multum in eo (dabei), Nep. – m. ut od. ne u. Konj., mit u. ohne vorhergeh. allgemeines Objekt (hoc, id), zB. hoc c., ut ne etc., Cic. ep. 1, 2, 4: u. c., ut etc., Liv. 4, 51, 3. Vell. 2, 124, 4: quo consequebatur, ut etc., Cels. 7, 26. no. 3: vix per matrem consecutus, ut etc., Suet. Tib. 12, 1: per quae si consequi potuimus, ut etc., Cels. 3, 19: non consecutus esset docendo, ut etc., Quint. 8, 3, 3: hic Cicero consequitur, ne etc., Quint. 9, 2, 62. – absol. m. ex u. Abl., quibus ex rebus largiter erat consecutus, hatte er reichlichen Nutzen erreicht, sah er sich reichlich belohnt, Auct. b. Afr. 72, 6: od. m. Abl. (durch), non quod minore numero militum consequi difficile factu putaret, sed ut etc., das Gelingen des Handstreichs, Auct. b. Alex. 30, 3. – selten (wie auch ἀπολαύειν) etwas Unerwünschtes, einen Nachteil erzielen, davon haben, zu genießen haben, c. sinisteritatis atque malignitatis famam, Plin. ep.: perverse dicere homines perverse dicendo facillime consequi, Cic.: u. m. ut u. Konj., ita consequi medicum, ut hominem crudeliter iugulet, Cels. 1. praef. p. 7, 36 D. – β) v. glücklichen u. unglücklichen Zuständen, jmd. erreichen, treffen, ereilen, tanta prosperitas Caesarem est consecuta, ut etc., Cic.: quia consequuntur magni dolores eos, qui ratione voluptatem sequi nesciunt, Cic.: cuius facti merita eum poena intra biennium consecute est, Vell. – m. in u. Abl., qua in re summa felicitas celeritasque (ein glücklicher u. schneller Erfolg) in recipiendis civitatibus Fabium consequitur, Hirt. b. G. – m. ex (infolge) u. Abl., ex bellica victoria non fere quemquam est invidia civium consecuta, Cic.: matrem ipsam ex aegritudine hac mors est consecuta, Ter. – b) einen Ggstd., der uns in irgend einer Hinsicht voraus war, erreichen, α) nacheifernd einen Gegenstand einholen, erreichen, ihm nachkommen = ihm gleichkommen, etw. treffen u. dgl., non est turpe non consequi, dummodo sequaris, Sen. de ben. 5, 5, 3. – m. Acc., nec maiorem consequi poterat (Sisenna) et minori necesse erat cedere, Cic.: ad consequendos quos priores ducimus accendimur, Vell.: turpe etiam illud est, contentum esse id consequi, quod imiteris, Quint.: c. vitia magnorum, Quint. – m. Abl. (durch, mit), aufwiegen, nullam partem alcis meritorum gratiā consequi posse, Cic.: verborum prope numerum sententiarum numero, Cic.: immortalem illam Sallustii velocitatem diversis virtutibus, Quint. – u. bes. durch Worte aufwiegen = vollständig ausdrücken, alcis laudes verbis, Cic.: omnia verbis, Ov. – β) mit dem Verstande od. Gedächtnisse erreichen = vollständig begreifen, auffassen, umfassen, similitudinem veri, Cic. – gew. m. Abl. (mit, durch), tantam causam et diligentiā consequi et memoriā complecti et oratione expromere, Cic.: nullo modo possum omnia istius facta aut memoriā consequi aut oratione complecti, Cic.: quantum coniecturā consequebar, Caes. in Cic. ep.: quid copiarum haberes, cum ipse coniecturā consequi poteram, tum ex tuis litteris cognovi, Cic. – c) Versäumtes einholen, nachholen, his diebus, quae praeterita erant superioribus, opera consequi debebit, Col. 11, 2, 90. – / consequi passiv = ἀνύεσθαι, erreicht werden, quae vix ab hominibus consequi possunt, Orbil. bei Prisc. 8, 16: ebenso Part. Perf. consecuta, Varr. bei Prisc. 8, 18.

    lateinisch-deutsches > consequor

  • 20 cultus [2]

    2. cultus, ūs, m. (colo), die Pflege, Abwartung, I) im engern Sinne, die Pflege, Abwartung des Ackers, der Bäume usw., die Bearbeitung, Bebauung, der Anbau, die Anpflanzung, Kultivierung, Kultur, m. objekt. Genet., c. hortorum, Col.: viridium, Sen. rhet.: c. agri, Flor.: c. agrorum, Liv.: Plur., cultus agrorum, Cic. u. Lact.: cultus et agitationes agrorum, Col.: genus hominum suetum rapinis magis quam agri cultibus, Sall. fr.: tum patitur cultus ager, Ov. – m. subj. Genet., nullius agricolae od. agricolarum, Cic.: insulam Gyarum immitem et sine cultu hominum esse, Tac. – m. Adjj., mons vastus ab natura et humano cultu, Sall.: sine ullo humani cultus vestigio, Curt.: humani cultus rara vestigia, Curt.: regiones omni cultu propter vim frigoris aut caloris vacantes (Ggstz. reg. habitabiles), Cic. – absol., Talge sine cultu fertilis, Mela: frigida haec omnis duraque cultu et aspera plaga est, Liv. – im Plur. meton., Anbaue, Anpflanzungen = angebaute, angepflanzte Felder, omnes cultus fructusque Cereris in iis locis interisse, Cic. Verr. 4, 114.

    II) im weitern Sinne: 1) die physische u. geistige Pflege, Abwartung, a) die physische Pflege, α) die Pflege und Abwartung, der Unterhalt, die Nährung, m. obj. Genet., c. et curatio corporis, vestitus cultusque corporis, Cic.: victus cultusque corporis, Caes. – m. subj. Genet., oves neque ali neque sustentari neque ullum fructum edere ex se sine cultu hominum et curatione possunt, Cic. – absol., copia ex inopia, cultus ex illuvie tabeque, Liv. – β) die verschönernde Pflege des Körpers, das Schmücken, Putzen, nunc cultus corporum nimius et formae cura prae se ferens animi deformitatem, Sen.: circa capitis sui cultum occupata (Semiramis), Frisieren, Val. Max.: eripi feminis cura cultusque sui non potest, Sorge für die verschönernde Körperpflege, für die Verschönerung des Teints (durch Entfernung der Finnen, Sommersprossen usw.), Cels.: omne studium ad curiosiorem sui cultum conferre, auf eine sorgfältigere Herausputzung ihrer Person richten (v. Frauen), Val. Max. – γ) die auf das ganze äußere Leben gerichtete Pflege, die Lebensweise, die Lebenseinrichtung (vollst. cultus vitae, Cic.), u. in bezug auf noch nicht Erwachsene auch die physische Erziehung, oft verb. cultus victusque, victus atque cultus, Cic. u.a.: ebenso cultus vestitusque, Nep. – c. Gallorum, Caes.: cultus humanitasque provinciae, Caes.: c. magnae fortunae, einer hohen Stellung angemessene, Liv.: c. delicatus, delicatior, mit allem Komfort und Luxus ausgestattete, Val. Max. u. Suet.: filiam omni liberali cultu habere, Liv.: alqm eodem cultu quo liberos suos domi habere, Sall.: alqm humili cultu educare, Liv.: ultra Aethiopiam cultu Persarum agere, Sall. fr. – prägn. = die üppige Lebensweise, die Üppigkeit, cultus ac desidia imperatoris, Liv.: lubido stupri, ganeae ceterique cultus non minor incesserat, Sall. – δ) die auf den äußern Schmuck der Kleidung, Bewaffnung usw. gerichtete Pflege und die dazu verwendeten Dinge, die Ausstattung, der Anputz, Aufputz, der Aufzug, der Putz, Staat, die Kleidung, Garderobe, munditiae et ornatus et cultus, haec feminarum insignia sunt;...hunc mundum muliebrem appellarunt maiores nostri, Liv.: suus equorumque c., Curt.: c. Punicus habitusque, Liv.: c. amoenior, Liv.: militaris, Liv.: c. miserabilis, Sall.: c. muliebris, Quint.: c. iusto mundior, Liv.: c. pastoralis, Vell.: c. rusticus, Liv.: induere cultum famularem, Val. Max.: colligere cultum suum, seinen Roquelaure aufnehmen, Petron.: ornare alqm optimā veste ceteroque regio cultu, Nep.: Persarum cultum imitari, Iustin.: omni cultu triumphantium uti, Vell. – etiam Veneris cultu (im Schmucke der Venus, als Venus) conspectus est, Suet.: Plur., cultus dotales, Brautschmuck, Tac. ann. 16, 31: non his instrui cultus suos, Tac. ann. 13, 13. – v. lebl. Ggstdn., c. triumphi, Vell.: aedes neque laxitate neque cultu conspicuae, Suet.: vehiculum cultu haud sane a vilioribus abhorrens, Curt.: arma quoque ad pristinum refecta sunt cultum, Curt. – übtr., der Schmuck der Rede, scribere non sine cultu et nitore, Quint.: carere cultu ac sententiis Atticis, Quint.: locus exquisite et poëtico cultu enituit, Tac. dial. – b) die Pflege, Behandlung durch Kunst, Unterweisung, Unterricht usw., die Ausbildung, Bildung, dah. auch die geistige Erziehung, animorum corporumque c., Liv.: c. ingenii, Gell.: doctrina rectique cultus, Hor. – absol., quid tam dignum cultu atque labore ducamus, quam etc., Quint.: aspera sano levare cultu, Hor.: genus hominum ad honestatem natum malo cultu corruptum, Cic.: de natura cultuque eius pauca dicere, Sall.: homines a fera agrestique vita ad hunc humanum cultum civilemque deducere, zu diesem Zustand menschlicher u. staatlicher Kultur, Cic.: cultui est hoc legisse, Gell.: cultum liberorum procurare, Gell. – c) die Gewöhnung, gens aspera cultu, Verg.: mit mos verb., Sitte und Zucht, Verg.

    2) die tätliche Pflege übh., a) durch unablässiges Üben, die Pflege, Übung, Beschäftigung mit usw., animi, geistige Übung, geistige Beschäftigung, Cic. de fin. 5, 54: studiorum liberalium, Sen. de brev. vit. 18, 4: cultus et studium philosophiae, Gell. 10, 22, 2: litterarum, Iustin. 9, 8, 18. Gell. 14, 6, 1: quos (barbaros reges) nulla eruditio, nullus litterarum cultus imbuerat, Sen. de ira 3, 17, 1. – b) durch Verehrung, α) einer Gottheit, die Verehrung, Anbetung, der Kultus, der Dienst (Ggstz. contemptus, Lact. 5, 19, 11), c. deorum, Cic.: c. numinum, Tac.: religio veri dei cultus est, superstitio falsi, Lact.: alqm ad deorum cultum erudire, Cic.: animos hominum a cultu deorum avocare, Val. Max.: institutum deorum cultum omittere, Val. Max.: deficere a cultu idolorum, Lact.: cultui Christiano adhaerere, Amm.: primus est deorum cultus deos credere, Sen. – im Plur., deorum cultus religionumque sanctitates, Cic.: cultus iusti ac pii, Lact. – u. die verehrende Ausübung, c. religionis, Augustin. de divin. daem. no. 3 in.: exquisitus religionis c., Val. Max. 5, 2, 1: exquisitus et novus religionis c., Val. Max. 2, 4, 4. – β) eines Menschen, die Verehrung, die Achtungsbezeigung, die jmdm. dargebrachte Huldigung, c. meus, die mir dargebr. H., Tac.: c. sui, Tac. – benevolis officium et diligens tribuitur cultus, Cic.: observantia, per quam homines aliquā dignitate antecedentes cultu quodam et honore dignantur, Cic.

    lateinisch-deutsches > cultus [2]

См. также в других словарях:

  • Institutum — Institutum, lat., die Errichtung, Einrichtung, Anstalt, besonders Institute od. Anstalten für pädagogische, wissenschaftliche oder künstlerische Zwecke …   Herders Conversations-Lexikon

  • INSTITUTUM JUDAICUM DELITZSCHIANUM — INSTITUTUM JUDAICUM DELITZSCHIANUM, institute for the study of Judaism and (in its original form) for missionary activity among the Jews. Connected with the faculties of Protestant theology at German universities, several such institutes came… …   Encyclopedia of Judaism

  • Institutum neronianum — L’Institutum Neronianum (« Institution de Néron ») désigne une prétendue loi contre les chrétiens émanant de l empereur Néron. L apologiste chrétien Tertullien, à la fin du IIe siècle ou au début du IIIe siècle, dans l Ad… …   Wikipédia en Français

  • Institutum Canarium — Das Institutum Canarium ( IC ) mit Sitz in Wien ist eine internationale interdisziplinäre Forschungsgesellschaft, die sich mit der Erforschung der Kulturgeschichte der Kanarischen Inseln und des benachbarten Mittelmeerraumes beschäftigt.… …   Deutsch Wikipedia

  • Institutum Judaicum et Muhammedicum — Das Institutum Judaicum et Muhammedicum in Halle (Saale) war von 1728 bis 1792 eine pietistisch geprägte Einrichtung zur Missionierung insbesondere der jüdischen Bevölkerung in Europa. Geschichte Das Institutum Judaicum et Muhammedicum wurde im… …   Deutsch Wikipedia

  • Institutum Judaicum — The Institutum Judaicum was a special academic course for Protestant theologians who desired to prepare themselves for missionary work among Jews.The first of its kind was founded at the University of Halle, by Professor Callenberg in 1724. The… …   Wikipedia

  • Institutum Patristicum Augustinianum — Das Päpstliche Patristische Institut Augustinianum (lat.: Institutum Patristicum Augustinianum, ital.: Istituto Patristico Augustinianum) ist ein Institut für die Geschichte der Alten Kirche (Patristik). Inhaltsverzeichnis 1 Geschichte 2… …   Deutsch Wikipedia

  • Institutum clericorum saecularium in communi viventium — An Institutum clericorum saecularium in communi viventium is a secular institute for priests who want to live an apostolic life in community. It is a form of association within the Roman Catholic Church.They were called Bartholomites. Two… …   Wikipedia

  • Institutum Beatae Mariae Virginis — Kloster der Congregatio Jesu in München Pasing Die Congregatio Jesu (CJ) ist ein Frauenorden mit dem ursprünglichen Zweck der Mädchenbildung, gegründet von Maria Ward (englisch: Mary Ward). Ursprünglich war der offizielle Name des Ordensinstituts …   Deutsch Wikipedia

  • Dominic Bezzina — Institutum Philosophicum (1823) of Dominic Bezzina Dominic Bezzina Born Malta …   Wikipedia

  • Институт Христа Царя и Архиерея — Institutum Christi Regis Summi Sacerdotis Институт Христа Царя и Архиерея …   Википедия

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»