excuse

    ad-ferō (aff-) attulī    (adt-), adlātus (all-), adferre (aff-), to bring, fetch, carry, convey, take, deliver: magnam partem ad te, T.: scyphos ad praetorem: Curio pondus auri: nuntium ei: donum in Capitolium: litterae ab urbe adlatae, L.: litteras a patre: huc scyphos, H.: adfertur muraena in patinā, is served, H.: peditem alvo, V.: ad consules lecticā adfertur, L.—Poet., of a person: te qui vivum casūs attulerint, V. — Esp., with pron reflex., to betake oneself, go, come: huc te adfers, V.: urbem Adferimur, V.: te verus mihi nuntius adfers? i. e. present yourself in your true person, V.—Adferre manūs, to lay on, use force, do violence: pro se quisque manūs adfert, defends himself forcibly.—Freq. with dat, to lay hands on, attack, assail: domino: pastoribus vim et manūs. —With dat. of thing, to do violence to, i. e. rob, plunder, pillage: templo: eis rebus. — Fig., to bring, introduce, carry, convey to, apply, employ, use, exert, exercise: genus sermonum adfert exile, i. e. employs: quod ad amicitiam populi R. adtulissent, i. e. had enjoyed before the alliance, Cs.: in re militari nova, i. e. to reorganize the army, N.: non minus ad dicendum auctoritatis, quam, etc.: auctoritatem in iudicium, exercise: bellum in patriam, O.: Iris alimenta nubibus adfert, brings, O. —Esp., vim alicui, to employ force against, compel: ut filiae suae vis adferretur, compulsion: praesidio armato, attack, L.—To bring tidings, bring word, carry news, report, announce: haud vana adtulere, L.: ad Scipionem perductus, quid adferret, expromit, explains what news he brought, L.: calamitatem ad aurīs imperatoris: subito adlatum periculum patriae: inimico nuntium, notify: ad illam attulisse se aurum quaerere: attulerunt quieta omnia esse, L.: rebellasse Etruscos adlatum est, L.: calamitas tanta fuit, ut eam non ex proelio nuntius adferret.—To carry, produce, cause, occasion, impart, render, give: agri plus adferunt quam acceperunt: detrimentum, Cs.: vobis populoque R. pacem: suspicionem multis: parricidae aliquid decoris, to lend lustre: difficultatem ad consilium capiendum, Cs.: aliquid melius, suggest: aliquid oratoriae laudis, attain: quod iniquitas loci adtulisset, i. e. the consequences, Cs.: tempus conloquio non dare magnam pacis desperationem adferebat, Cs.: natura adfert ut eis faveamus, etc., brings it about: (id) volvenda dies attulit, V. — To bring forward, allege, assign: causam, T.: nihil adferunt, qui negant, etc., say nothing to the point: rationes cur hoc ita sit: aetatem, to plead in excuse: cur credam adferre possum. — Aliquid, to contribute, help, assist, be of use: nihil ad communem fructum: vide si quid opis potest adferre huic, T.: precibus aliquid attulimus etiam nos, have been of some assistance by.

    approbō (ad-p-) āvī, ātus, āre,    to assent to, favor, approve:, id si non fama adprobat, T.: orationem, Cs.: falsa pro veris: approbatā sententiā: ita fieri oportere: dis approbantibus: illud clamore.—To make acceptable, obtain approval for: iudici officium: rudimenta Paulino, served acceptably to, etc., Ta.: opus, Ph.: in approbandā excusatione. in making good his excuse, Ta.

    causa (caussa) ae, f    [1 CAV-], a cause, reason, motive, inducement, occasion, opportunity: te causae inpellebant leves, T.: obscura: accedit illa quoque causa: causa, quam ob rem, etc., T.: satis esse causa, quā re, etc., Cs.: si causa nulla est, cur, etc.: causa quod, etc.: ea est causa, ut cloacae subeant, etc., L.: quid causae est quin: nulla causa est quin: causa quo minus, S.: is, qui causa mortis fuit: morbi, V.: nos causa belli sumus, L.: rerum cognoscere causas, V.: Vera obiurgandi causa, T.—Poet.: Bacchus et ad culpam causas dedit (i. e. culparum causa fuit), V.: consurgere in arma, V.: quae rebus sit causa novandis, V.: meo subscribi causa sepulchro, i. e. of my death, O. — In phrases: cum causā, with good reason: sine causā, without good reason: sine ullā apertā causā: his de causis, Cs.: quā de causā: quā ex causa: eā causā, S.: ob eam causam, Cs.: ob eam ipsam causam: quam ob causam, N.: propter eam quam dixi causam: in causā haec sunt, are responsible: vim morbi in causā esse, quo, etc., L.: non paucitatem... causae fuisse cogitabant, to have been the cause, Cs.—Esp., abl. with gen. or possess. adj., on account of, for the sake of: alqm honoris causā nominare, with due respect: omnium nostrum causā: vitandae suspitionis causā: meā causā, T.: meāpte causā, T.: vestrā reique p. causā: vestrarum sedum templorumque causā; cf. quod illi semper sui causā fecerant: additur illius hoc iam causā, quicum agitur.—Meton., an apology, excuse: non causam dico quin ferat, etc., T.: causas nequiquam nectis inanīs, V.—Poet.: Et geminas, causam lacrimis, sacraverat aras, i. e. a place to weep, V.—A feigned cause, pretext, pretence: fingit causas ne det, T.: morae causas facere, reasons for the delay, S.: causas innecte morandi, V.: inferre causam, Cs.: bellandi, N.: per causam exercendorum remigum, under the pretext, Cs.: per causam renovati belli, L.: gratiam per hanc causam conciliare.—In law, a cause, judicial process, lawsuit: causam agere: publicam dicere: proferre: perdere: tenere, O.: causae actor accessi: causam dicere, to defend (oneself or as advocate): linguam causis acuere, for pleading, H.: extra causam esse, not to the point: plura extra causam dixisse: atque peracta est causa prior, i. e. the hearing before the decision, O.—A side, party, faction, cause: condemnare causam illam: et causam et hominem probare, Cs.: publica, the common weal, O.—A relation of friendship, connection: omnes causae et necessitudines veteres: quae mihi sit causa cum Caesare. —A condition, state, situation, relation, position: num enim aliā in causā M. Cato fuit, aliā ceteri, etc.: in eādem causā fuerunt, Cs.: in meliore causā. — A commission, business undertaken, employment: cui senatus dederat publice causam, ut mihi gratias ageret: super tali causā eodem missi, N.—In rhet., a concrete question, case for discussion.

    color (old colōs, S., L.), ōris, m    [2 CAL-], color, hue, tint: nivis, O.: caeruleus, Cs.: Tyrios mirare, H.: flores mille colorum, O.: color in pomo est ater, O.: varios mentiri colores, V.: scuta lectissimis coloribus distinguunt, Ta.: colorem ducere, to acquire color, V.: Ducere purpureum colorem, O. — The natural color, complexion, tint, hue: qui color, vestitus? T.: formae dignitas coloris bonitate tuenda est: verus, T.: fucatus, H.: egregius: Num eius color pudoris signum indicat, T.: mutem colores? change color, H.: eius crebra coloris mutatio: In voltu color est sine sanguine, O.—Complexion, fine tint, beauty: nimium ne crede colori, V.: quo fugit Venus, heu, quove color? H. —Fig., external form, state, condition, position, outward show, appearance: civitatis: Omnis Aristippum decuit color, i. e. accommodated himself to every condition, H.: cornicula Furtivis nudata coloribus, stolen pomp, H.: caeli, aspect, Iu.—Of diction, character, fashion, cast, coloring, style: ornatur oratio quasi colore quodam: tragicus, H.: operum colores, H.: claris coloribus picta poësis. —Splendor, lustre, brilliancy: nullus argento color est Abdito, H.: amissos colores referre, H.— A pretext, plausibility: causae, Iu.

    colōs    see color.

    cūr or (older) quōr, adv.    [quoi + rei].    I. Interrog., why? wherefore? for what reason? quor amat? T.: Me. Non possum. Ch. Quor non? T.: cur ego plebeios magistratūs... video? etc., L.: Obsequium ventris mihi perniciosius est cur? H. —Implying dissatisfaction: Sed quid ego? quor me excrucio? T.: Cur me querelis exanimas tuis? H.: Eheu me miserum, quor non aut istaec mihi Aetas et formast, etc., T.: cur ego tecum non sum?: quor simulas igitur? T.: cur enim, inquies, etc.—With potential subj., in excuse or deprecating censure: cur aliquos amitteret? etc., Cs.: ‘at propinquis placuit.’ Cur non placeret, cum, etc. —Implying a logical conclusion: animo si isto eras, cur non cecidisti, etc., N.—    II. Relat., for what reason, wherefore, why, to what purpose, from what motive: duae causae sunt, cur tu debeas, etc.: causa nulla est, cur: Est vero cur quis nolit, etc.? is there any reason why? O.: quid est, cur tu sedeas?: ne cui sit vestrum mirum, cur, etc., T.: demiror, cur dicas, at your saying.—On account of which, by reason of which, wherefore, that: Quid obstat, quor non fiant, T.: Erat nihil cur properato opus esset: en cur arator factus sit: quid sibi (Caesar) vellet, cur veniret? etc., what did he want, that he should come for it? etc., Cs.: ne doleas, cur tibi iunior paeniteat, complaining that, etc., H.: superest, cur vivere sustineam, proles, for whose sake, O.

    dēfēnsiō ōnis, f    [defendo], a defending, defence: urbis, Cs.: defensionis locum relinquere: defensionem in novo consilio parare, S.: criminis: contra crimen: causae suae: scripta: pro Cornelio, N.: ad istam orationem brevis. I II

    dē-precor ātus, ārī, dep.,    to avert by prayer, deprecate, plead against, beg to escape, seek to avoid: ullam ab sese calamitatem: a me patriae querimoniam: nullum genus supplici: mortem, Cs.: inimici imperium, S.: sui periculi deprecandi facultas, Cs.: ignominiam, L.: primum deprecor, ne me, etc.: unum, ne se armis despoliaret, Cs.: non deprecor, quin, etc., Ct.: illam, i. e. curse, Ct.—To pray, plead with, apply to, solicit, offer a plea: quem deprecarere?: patres, ne festinarent decernere, L.: errasse regem deprecati sunt, plead in excuse, S.: pro filio patres deprecamur: neque illum se deprecari, quo minus pergat, L.: roget, deprecetur: merui, nec deprecor, inquit, V.—Supin. acc.: ad me deprecatum venire.—To pray for, intercede in behalf of: multorum vitam a Sullā: quos ad pacem deprecandam miserat: me a vobis.

    ex-pūrgō āvī, ātus, āre,    to purge, cleanse, purify: me, i. e. cure of poetic ecstasy, H. — Fig.: expurgandus est sermo.—To clear from censure, exculpate, vindicate, justify, excuse: me, T.: sese parum, fail to vindicate, S.: expurgaturum (obiecta) adseverans, Ta.—Supin. abl.: non facilest expurgatu, T.

    īgnōscō nōvī, nōtus, ere    [2 in+(g)nosco], to pardon, forgive, excuse, overlook, allow, indulge, make allowance: Ignosce, T.: ignoscendi ratio: dis ignoscentibus ipsis, i. e. conniving, Iu.: Ignotum est, tacitum est, T.: nihil petit nisi ut ignoscatur: si paulo altius ordiri videbor, ignoscite: cur ego non ignoscam, si, etc.: Tuomst mi ignoscere, T.: mihi, quod ad te scribo: mihi, si, etc.: ignoscendo malis bonos perditum ire, S.: fasso (mihi), O.: et vos vobis ignoscitis, make excuses for, Iu.: festinationi meae: Cethegi adulescentiae, S.: ut non siet peccato mi ignosci aequom, T.: deprecatores, quibus non erat ignotum: maiora deliquerant quam quibus ignosci posset, L.: istuc factum, T.: ea (culpa) quin sit ignoscenda, T.: ignoscendi peccati locus, T.: dementia Ignoscenda, V.: ignoscere quam persequi malebant, S.

    latebra ae, f    [LAT-], a hiding-place, lurkinghole, covert, retreat: non invenio quae latebra esse possit, etc.—Usu. plur: latebris aut saltibus se eripere, Cs.: te in latebras impellere: latebras animae recludit, hidden seat of life, V.: teli latebras Rescindant penitus, i. e. cut out the arrowhead, V.—Fig., a lurking-place, hidden recess, retreat: adhibuit etiam latebram obscuritatis: in tabellae latebrā: latebras suspitionum peragrare. — A subterfuge, shift, cloak, pretence, feigned excuse: latebram haberes: ne quaeratur latebra periurio: latebras dare vitiis, O.

    nōmen inis, n    [GNA-], a means of knowing, name, appellation: qui haec rebus nomina posuerunt: ludi, Pythia perdomitae serpentis nomine dicti, O.: eique morbo nomen est avaritia: canibus pigris... Nomen erit pardus, tigris, leo, Iu.: puero ab inopiā nomen Egerio est inditum, L.: Aeneadasque meo nomen de nomine fingo, V.: Nomine quemque vocans, by name, V.: nomina dare, enlist, L.: ab re nomen habet (terra), is named for, L.: turris quae nomen ab insulā accepit (i. e. nominatur), Cs.: qui litteras exitialīs Demetrio sub nomine Flaminini adtulerant, in the name of, L.: me imperatoris nomine appellare, hail me imperator, Cs.: infaustum interluit Allia nomen, V.: Et diversa trahunt unum duo nomina pectus, i. e. mother and sister, O.— A gentile name (the middle name of a Roman freeman): apud illos Fabrorum nomen est amplissimum; cf. tamquam habeas tria nomina, i. e. as if you were a Roman, Iu.—In law: nomen alicuius deferre, to bring an accusation against, accuse: nomen huius de parricidio deferre: nomen recipere, to entertain an accusation: si quis Sthenium reum facere vellet, sese eius nomen recepturum.—Meton., a bond, note, demand, claim, debt. tibi certis nominibus pecuniam debere, on good bonds: falsum perscribere nomen?: nomina sua exigere, collect one's debts: in socios nomina transcribere, substitute the names of socii as debtors, L.: Qui venit ad dubium grandi cum codice nomen, to sue for a doubtful debt, Iu.: nomina se facturum, quā ego vellem die, create a written obligation by a bookentry.—A debtor: hoc sum adsecutus, ut bonum nomen existimer, i. e. a good payer.—With a gentile adj., a dominion, nation, power, army: gens infestissuma nomini Romano, S.: concitatis sociis et nomine Latino: Volscum nomen prope deletum est, L.—Poet., of one person: Silvius, Albanum nomen, tua proles, V.—Fig., name, fame, repute, reputation, renown: huius maius nomen fuit: magnum in oratoribus nomen habere: qui nomini officient meo, L.: Multi Lydia nominis, H.: sine nomine plebs, inglorious, V.—Poet., of things: Nec Baccho genus aut pomis sua nomina servat, V.— A title, pretext, pretence, color, excuse, account, sake, reason, authority, behalf: alio nomine abstulisse: legis agrariae simultatione atque nomine: haec a te peto amicitiae nostrae nomine: eo nomine, on that account: Quocumque nomine, for whatsoever purpose, H.: tuo nomine gratulabantur, on your account: Antonio tuo nomine gratias egi, on your behalf: quem tibi suo nomine commendo, for his own sake: aetatis nomine ‘filia’ dixit, on account of, O.: acceptā ex aerario pecuniā tuo nomine, on your responsibility: aes alienum meis nominibus solvere, contracted by me, S.— A name (opp. to reality): me nomen habere duarum legionum exilium (opp. exercitum habere tantum): magis nomen ad praesidium quam vires adferre, L.: sunt nomina ducum, L.: Nomen amicitia est, nomen inane fides, O.

    ob-tendō dī, tus, ere,    to spread before, stretch over: Pro viro nebulam, V.: obtentā nocte, i. e. in dark night, V.: Britannia Germaniae obtenditur, lies over against, Ta.—To plead as an excuse: matris preces obtendens, Ta.—Fig., to hide, conceal, envelop: quasi velis quibusdam obtenditur uniuscuiusque natura.—To make a cover for: curis luxum, Ta.

    occāsiō ōnis, f    [ob+1 CAD-], an opportunity, fit time, occasion, convenient season, favorable moment: tanta, T.: tua, L.: aliis occasio defuit: pugnandi, S.: inrumpendi in urbem, Cu.: sibi ad occupandam Asiam oblata: occasionem amittere, let slip: adripere, seize, L.: rapere de die, H.: non deesse occasioni, not to be unequal to, Cs.: a fortunā data liberandae Graeciae, N.: intellegere occasiones, discern, Ta.: occasione datā, should an opportunity offer: per occasionem, on a favorable opportunity, S.: levia proelia ex occasione huius aut illius partis oriebantur, L.: Summa occasiost mihi Phaedriae curam adimere, T.—Person., Opportunity (as a goddess), Ph.—A pretext, excuse, plausible explanation: Quantulacunque est occasio, sufficit irae, Iu.—In war, a dash, raid, surprise: occasio, non proelium, Cs.

    perfugium ī, n    [per+2 FVG-], a resort for safety, shelter, asylum, refuge: quo perfugio superiore anno fuerant usi, Cs.: salutis: in altero (Caesare) miseris perfugium erat, S.: commune: annonae, i. e. Campania.

    prae-tendō dī, tus, ere,    to stretch forth, reach out, extend, present: hastas dextris, V.: fumos manu, i. e. fumigate, V.: praetenta Tela, presented, O.: coniugis taedas, i. e. assume to be your husband, V.—To spread before, draw over: vestem ocellis, holds before, O.: morti muros, i. e. skulk from death behind walls, V.: decreto sermonem, prefix, L.— Pass, to stretch out before, lie opposite, extend in front: tenue praetentum litus esse, a narrow stretch of shore, L.: praetentaque Syrtibus arva, V.—Fig., to hold out as an excuse, offer as a pretext, allege, pretend, simulate: hominis doctissimi nomen tuis barbaris moribus, shelter under the name: culpae splendida verba tuae, O.: legem postulationi suae, L.: deorum numen praetenditur sceleribus, L.: honesta nomina, Ta.

    praetextum ī, n    [P. n. of praetexo], a pretence, excuse: Ravennam devertit praetexto classem adloquendi, Ta.

    ratiō ōnis, f    [RA-], a reckoning, numbering, casting up, account, calculation, computation: ut par sit ratio acceptorum et datorum: quibus in tabulis ratio confecta erat, qui numerus domo exisset, etc., Cs.: auri ratio constat, the account tallies: rationem argenti ducere, reckoning: pecuniae habere rationem, to take an account: ratione initā, on casting up the account, Cs.: mihimet ineunda ratio est: (pecuniam) in rationem inducere, bring into their accounts: aeraria, the rate of exchange (the value of money of one standard in that of another): rationes ad aerarium continuo detuli, rendered accounts: rationes cum publicanis putare: rationes a colono accepit: longis rationibus assem in partīs diducere, calculations, H.— A list, manifest, protocol, report, statement: cedo rationem carceris, quae diligentissime conficitur.— A transaction, business, matter, affair, concern, circumstance: re ac ratione cum aliquo coniunctus: in publicis privatisque rationibus, Cs.: nummaria: popularis: comitiorum: ad omnem rationem humanitatis: meam.—Plur., with pron poss., account, interest, advantage: alquis in meis rationibus tibi adiungendus: alienum suis rationibus existimans, etc., inconsistent with his interests, S.—Fig., a reckoning, account, settlement, computation, explanation: rationem reddere earum rerum: secum has rationes putare, T.: initā subductāque ratione scelera meditantes, i. e. after full deliberation: quod posteaquam iste cognovit, hanc rationem habere coepit, reflection: totius rei consilium his rationibus explicabat, ut si, etc., upon the following calculation, Cs.: ut habere rationem possis, quo loco me convenias, etc., i. e. means of determining: semper ita vivamus, ut rationem reddendam nobis arbitremur, must account to ourselves: si gravius quid acciderit, abs te rationem reposcent, will hold you responsible, Cs.— Relation, reference, respect, connection, community: (agricolae) habent rationem cum terrā, quae, etc., have to do: cum omnibus Musis rationem habere: omnes, quibuscum ratio huic est.— A respect, regard, concern, consideration, care: utriusque (sc. naturae et fortunae) omnino habenda ratio est in deligendo genere vitae: (deos) piorum et impiorum habere rationem: sauciorum et aegrorum habitā ratione, Cs.: propter rationem brevitatis, out of regard for: habeo rationem, quid a populo R. acceperim, consider: neque illud rationis habuisti, provinciam ad summam stultitiam venisse? did you not consider?—Course, conduct, procedure, mode, manner, method, fashion, plan, principle: tua ratio est, ut... mea, ut, etc.: defensionis ratio viaque: itaque in praesentiā Pompei sequendi rationem omittit, Cs.: in philosophiā disserendi: ut, quo primum curreretur, vix ratio iniri possit, Cs.: hoc aditu laudis vitae meae rationes prohibuerunt, plan of life.—Arrangement, relation, condition, kind, fashion, way, manner, style: ratio atque usus belli, the art and practice of war, Cs.: novae bellandi rationes, Cs.: quorum operum haec erat ratio, etc., Cs.: rationem pontis hanc instituit; tigna bina, etc., Cs.: iuris: haec eadem ratio est in summā totius Galliae, Cs.: eādem ratione, quā pridie, ab nostris resistitur, Cs: quid refert, quā me ratione cogatis?: nullā ratione, Cs.: tota ratio talium largitionum genere vitiosa est, principle.—The faculty of computing, judgment, understanding, reason, reasoning, reflection: Ita fit, ut ratio praesit, appetitus obtemperet: homo, quod rationis est particeps, causas rerum videt: lex est ratio summa: ut, quos ratio non posset, eos ad officium religio duceret: si ratio et prudentia curas aufert, H.: mulier abundat audaciā, consilio et ratione deficitur: Arma amens capio, nec sat rationis in armis, V.: ratione fecisti, sensibly.—Ground, motive, reason: quid tandem habuit argumenti aut rationis res, quam ob rem, etc.: nostra confirmare argumentis ac rationibus: noverit orator argumentorum et rationum locos: ad eam sententiam haec ratio eos deduxit, quod, etc., Cs.: rationibus conquisitis de voluptate disputandum putant: Num parva causa aut prava ratiost? reason, excuse, T.— Reasonableness, reason, propriety, law, rule, order: omnia, quae ratione docentur et viā, reasonably and regularly: ut ratione et viā procedat oratio: quae res ratione modoque Tractari non volt, H.: intervallis pro ratā parte ratione distinctis, divided proportionally by rule: vincit ipsa rerum p. natura saepe rationem, system.—A theory, doctrine, system, science: haec nova et ignota ratio, solem lunae oppositum solere deficere: Epicuri, doctrine: Stoicorum: ratio vivendi... ratio civilis, the art of living... statesmanship.—Knowledge, science. si qua (est in me) huiusce rei ratio aliqua.— A view, opinion, conviction: Mea sic est ratio, T.: cum in eam rationem pro suo quisque sensu loqueretur: cuius ratio etsi non valuit, N. I II

    satis-faciō or satis faciō fēcī, factus, ere,    to give satisfaction, satisfy, content: quam ob rem tandem non satis facit?: Siculis: mihi: causae atque officio: et naturae et legibus: ut omnium vel suspicioni vel malevolentiae satis fiat: qui (histriones) in dissimillimis personis satis faciebant: in iure civili: quibus quoniam satisfeci me nihil reliqui fecisse, quod, etc., N.—To give satisfaction, satisfy, content, pay off, pay, secure: Fufiis satis facit absentibus et fidem suam liberat: pecunias mutuati, proinde ac suis satis facere vellent, Cs.—To give satisfaction, make amends, make reparation, make excuse, apologize: missis ad Caesarem satisfaciundi causā legatis, Cs.: in quā civitate legatus populi R. violatus sit, nisi publice satis factum sit, etc.: cum tribunis militum egerunt, ut Caesari satisfacerent, etc., Cs.: aut morte aut victoriā rei p.: omnibus rationibus de iniuriis, Cs.

    satisfactiō ōnis, f    [satis+2 FAC-], an excuse, apology, plea, explanation: Eorum satisfactione acceptā, Cs.: satisfactionem ex nullā conscientiā de culpā proponere decrevi, S.— Reparation, amends, satisfaction: luitur homicidium, recipitque satisfactionem domus, Ta.